S YL AB US Przedmiot: TEOLOGIA DOGMATYCZNA. TRAKTATY: PROLEGOMENA, DE FIDE, DE DEO UNO ET TRINO Rok akademicki; 2013/14 Rok studiów: III semestr I-II Prowadzący Liczba godzin zajęć dydaktycznych Ks. Paweł Pietrusiak 30 godzin w semestrze Opis przedmiotu (cel i zamierzone efekty kształcenia) Celem wykładów jest systematyczne przedstawienie głównych zagadnień czterech traktatów dogmatycznych: wprowadzenie w teologię, traktat o wierze, traktat o Bogu jedynym i traktat o Trójcy Świętej Forma zajęć (wykład, ćwiczenia, konwersatorium) Wykłady Forma i warunki zaliczenia Egzamin ustny Tematy poszczególnych zajęć (tezy) A. TEOLOGIA DOGMATYCZNA: ZAGADNIENIE WSTEPNE 1. Imię własne teologii. Czym jest teologia, jej podziały 2. Źródła teologii 3. Metody w teologii 4. Cele teologii 5. Objawienie jako obiektywna podstawa poznania teologicznego (KKK 50-100) 6. Wiara jako subiektywna podstawa poznania teologicznego nauka Pisma św. 7. Pismo św. w teologii dogmatycznej historia problemu 8. Zasady korzystania z Pisma św. w teologii
9. Tradycja w Kościele- historia zagadnienia 10. Zasady korzystania z Tradycji pozabiblijnej 11. Dogmat w służbie Objawienia 12. Zasady interpretacji wypowiedzi dogmatycznych 13. Magisterium Kościoła historia rozumienia, typy i formy wypowiedzi 14. Urząd nauczycielski a teologia zasady wzajemnych relacji wg najnowszych dokumentów Kościoła 15. Nauczanie papieży 16. Rola teologów w Kościele B. TEOLOGIA DOGMATYCZNA. TRAKTAT O WIERZE (De fide) 1. Wiara w ST 2. Wiara w NT 3. Refleksja nad wiarą w historii teologii i magisterium Kościoła a) Wiara podczas kryzysu pelagiańskiego b) Wiara Reformatorów i trydenckie rozumienie wiary c) Wiara na Soborze Watykańskim I 4. O przedmiocie wiary 5. Motywy wiary i wiarygodności 6. O samym akcie wiary 7. Wiara i rozum. 8. Cnota wiary 9. Agnostycyzm i ateizm C. TEOLOGIA DOGMATYCZNA. TRAKTAT DE DEO UNO I. Istnienie Boga 1. Dowody na istnienie Boga 2. O poznawalności boskiej natury II. O naturze Boga
1. Metafizyczna istota Boga 2. O przymiotach boskich w ogólności 3. Szczegółowe studium przymiotów Bożych: prostota, niezmienność, wieczność, wszechobecność, nieskończoność, jedność i jedyność, miłosierdzie, sprawiedliwość. III. O działaniach Boga 1. Zycie Boże 2. Wiedza Boga 3. Wola Boża D. TEOLOGIA DOGMATYCZNA. TRAKTAT O TRÓJCY SWIETEJ I. Objawienie Trójcy Świętej w Piśmie Świętym 1. Prawda o jedności Boga 2. Zapowiedz Trójcy sw. w ST 3. Podstawowe teksty trynitarne NT II. Osoby boskie według Pisma Świętego 1. Ojciec 2. Syn 3. Duch Święty III. Historyczny rozwój doktryny trynitarnej 1. Wiara chrzcielna, symbole wiary, reguła wiary 2. Judeo-chrzescijaństwo i gnoza. Odpowiedz Ireneusza 3. Herezje trynitarze III wieku: adopcjonizm, moralizm, monarchianizm 4. Stanowisko Orygenesa i Tertuliana 5. Kryzys ariański i stopniowa kształtowanie się terminologii trynitarnej. Udział Ojców Kapadockich 6. Boskość Ducha Świętego i Sobór Konstantynopolitański I 7. Teologia trynitarna św. Augustyna 8. Rozwój teologii trynitarnej w średniowieczu. Tomasz z Akwinu i Bonawentura
IV. Część systematyczna 1. O pochodzeniach Osób Boskich Tylko Ojciec nie pochodzi od nikogo. Jest principium sine principio Syn pochodzi od Ojca przez zrodzenia (generatio) Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna Problem «Filioque» i w dialogu teologicznym miedzy Wschodem i Zachodem 2. Relacje w Bogu Pojęcie relacji Rzeczywiste relacje w Bogu Istota relacji w Bogu Relacje przeciwstawne 3. Osoby Boskie Pojęcie Osoby w Bogu Relacje i Osoby Boskie. Relationes subsistentes Właściwości i akty nocjonalne (proprietates, actus notionales) Perychoreza osób Boskich 4. Posłania Osób Bożych Pojęcie posłania (missio) Jedność działania osób Boskich «ad extra» Posłania widzialne i niewidzialne Osób Boskich Apropriacje Literatura podstawowa C. Bartnik, Teologia dogmatyczna, t. I W. Granat, Bóg jeden w Trójcy Osób W. Brauning (red), Nauka o Bogu. Podręcznik teologii dogmatycznej, Kraków 1999. F. Courth, Bóg trójjedynej miłości, Poznań 1997. W. Kasper, Bóg Jezusa Chrystusa, przeł. J. Tyrawa, Wrocław 1996. J. Szurek, Trójjedyny. Kraków 1999. J. Szymik, Traktat o Bogu jedynym, w: Dogmatyka, T. 3, Warszawa 2006, s. 16-231. W. Beinert, Teologiczna teoria poznania, Kraków 1998 (tom I Podręcznika teologii dogmatycznej pod red. W. Beinerta). Breviarium fidei, Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, opr. S. Głowa, I. Bieda, Poznań 1989. Dokumenty Soborów Powszechnych, Kraków 2002 J. O Donnell, Wprowadzenie do teologii dogmatycznej, Kraków 1997. J. Kijas, Wprowadzenie do myślenia teologicznego, Kraków 2005, J. Królikowski, Fides quarens intellectum. Natura i metoda teologii, Tarnów 2000. K. Kupiec, Teologia wiedza zbawienia, Wprowadzenie do teologii i rozwoju dogmatów, Tarnów 1998.
Lektura uzupełniająca J. Majewski, Wprowadzenie do teologii dogmatycznej, w: Dogmatyka, red. E. Adamiak, A. Czaja, J. Majewski, Warszawa 2005. J. Morales, Wprowadzenie do teologii, Kraków 2006. S. C. Napiórkowski, Jak uprawiać teologię, Wrocław 1991. Od wiary do teologii. Dokumenty Między narodowej Komisji Teologicznej, Kraków 2000. K. Rahner, Podstawowy wykład wiary, Warszawa 1987. J. Wicks, Wprowadzenie do metody teologicznej, Kraków 1995. W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wary, Tarnów 1995. M. Schmaus, Wiara Kościoła, t. 1: Objawienie inicjatywa Boża oczekująca odpowiedzi człowieka: wiary, Gdańsk 1989. B. Sesboue, Władza w Kościele, Kraków 2003. J. Szymik, O teologii dzisiaj, Pelplin 2006.