Prgramwanie perspektywy finanswej na lata 2014-2020 21 maja 2014 r. Prgramwanie perspektywy finanswej 2014-2020 - Umwa Partnerstwa - Ministerstw Infrastruktury i Rzwju
SPIS TREŚCI 1 ROZWIĄZANIA ZAPEWNIAJĄCE ZGODNOŚĆ ZE STRATEGIĄ EUROPA 2020... 7 1.1 Rzwiązania zapewniające pwiązanie z realizacją celów Strategii Eurpa 2020... 7 1.1.1 Strategia Rzwju Kraju 2020 jak dpwiedź na Strategię Eurpa 2020... 7 1.1.2 Bieżące mnitrwanie realizacji celów Strategii Eurpa 2020... 8 1.1.3 Pwiązanie celów rzwjwych kraju z celami Strategii Eurpa 2020... 8 1.1.4 Rla Umwy Partnerstwa w realizacji KPR i Zaleceń Rady... 10 1.2 Główne ptrzeby rzwjwe kraju - zróżnicwania terytrialne - kluczwe bariery w kntekście Strategii Eurpa 202018 1.2.1 Analiza ptrzeb w kntekście realizacji celów rzwjwych kraju i reginów... 18 Diagnza tematyczna... 19 Diagnza terytrialna... 45 1.2.2 Wniski z dtychczaswych dświadczeń... 51 Dświadczenia plityki spójnści... 51 Dświadczenia wspólnej plityki rlnej... 65 Dświadczenia wspólnej plityki rybłówstwa... 68 1.2.3 Kluczwe wniski z ewaluacji ex ante... 68 Ocena lgiki interwencji Umwy Partnerstwa... 69 Ocena adekwatnści alkacji finanswej w ramach Umwy Partnerstwa... 74 1.3 Wybór celów tematycznych i pdsumwanie najważniejszych rezultatów interwencji... 77 1.3.1 Strategia wykrzystania EFSI w ramach pszczególnych celów tematycznych... 88 Cel tematyczny 1. Wzmacnianie badań naukwych, rzwju technlgiczneg i innwacji... 88 Cel tematyczny 2. Zwiększenie dstępnści, stpnia wykrzystania i jakści technlgii infrmacyjnkmunikacyjnych... 95 Cel tematyczny 3. Wzmacnianie knkurencyjnści małych i średnich przedsiębirstw, sektra rlneg (w dniesieniu d EFRROW) raz sektra rybłówstwa i akwakultury (w dniesieniu d EFMR)... 98 Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gspdarkę niskemisyjną we wszystkich sektrach... 104 Cel tematyczny 5. Prmwanie dstswania d zmian klimatu, zapbiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem... 111 Cel tematyczny 6. Zachwanie i chrna śrdwiska naturalneg raz wspieranie efektywneg gspdarwania zasbami... 115 Cel tematyczny 7. Prmwanie zrównważneg transprtu i usuwanie niedbrów przepustwści w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciwej... 121 Cel tematyczny 8. Prmwanie trwałeg i wyskiej jakści zatrudnienia raz wsparcie mbilnści pracwników. 128 Cel tematyczny 9. Prmwanie włączenia spłeczneg, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją... 136 Cel tematyczny 10. Inwestwanie w kształcenie, szklenie raz szklenie zawdwe na rzecz zdbywania umiejętnści i uczenia się przez całe życie... 143 Cel tematyczny 11. Wzmacnianie zdlnści instytucjnalnych instytucji publicznych i zaintereswanych strn raz sprawnści administracji publicznej... 152 1.3.2 Oczekiwane rezultaty interwencji funduszy raz pdstawwe wskaźniki rezultatu strategiczneg... 156 1.4 Zarys finanswania... 158 1.4.1 Rzkład zbwiązań unijnych w ramach UP na pszczególne lata... 158 1.4.2 Całkwita alkacja dla Plski w ramach plityki spójnści... 159 1.4.3 Pdział alkacji wg celów tematycznych raz w układzie funduszy kncentracja tematyczna... 160 1.4.4 Pzim wydatków planwanych na cele klimatyczne... 163 1.4.5 Prgramy służące realizacji celów Umwy Partnerstwa... 164 Prgramy peracyjne plityki spójnści... 164 Prgramy peracyjne wspólnej plityki rlnej raz wspólnej plityki rybłówstwa... 168 1.4.6 Pzim współfinanswania... 169 1.4.7 Pmc techniczna... 171 1.5 Spsób realizacji zasad hryzntalnych... 172 1.5.1 Zasada partnerstwa... 172 1.5.2 Prmwanie równści szans kbiet i mężczyzn... 173 1.5.3 Zrównważny rzwój... 175 1.5.4 Inne zasady hryzntalne... 177 Zachwanie zasad plityki przestrzennej... 177 Zapbieganie dyskryminacji... 177 2
2 WARUNKI EFEKTYWNEGO WDRAŻANIA UMOWY PARTNERSTWA... 180 2.1 System krdynacji... 180 2.1.1 Pdmity krdynacji i zakresy kmpetencji... 180 Krdynacja strategiczna na pzimie UP... 180 Krdynacja zarządcza... 182 2.1.2 Krdynacja i kmplementarnść pmiędzy plitykami i instrumentami... 185 Kmplementarnść EFRROW z pzstałymi śrdkami EFSI... 186 Kmplementarnść I i II filara WPR... 188 Kmplementarnść EFMR z innymi EFSI ze Wspólną Plityką Rybłówstwa raz Zintegrwaną Plityką Mrską... 188 2.1.3 Krdynacja z instrumentami krajwymi kntrakt terytrialny... 189 2.2 Realizacja zasady ddatkwści... 190 2.3 Ocena stpnia wypełnienia warunków ex ante... 191 2.4 Spsób zapewnienia spójnści funkcjnwania ram wyknania dla Eurpejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych... 191 2.5 Ocena zdlnści instytucjnalnej systemu realizacji Umwy Partnerstwa gólna cena zdlnści instytucjnalnej194 2.5.1 Plityka spójnści... 194 2.5.2 PROW... 198 2.5.3 Prgram Operacyjny Rybactw i Mrze... 199 2.6 Planwane uprszczenia dla beneficjentów... 200 2.6.1 Plan działań dla beneficjentów funduszy plityki spójnści... 200 2.6.2 Plan działań dla beneficjentów Prgramu Rzwój Obszarów Wiejskich... 201 2.6.3 Plan działań dla beneficjentów Prgramu Operacyjneg Rybactw i Mrze... 203 3 TERYTORIALNY WYMIAR PROWADZONEJ INTERWENCJI... 204 3.1 Obszary strategicznej Interwencji Państwa... 204 3.1.1 Plska Wschdnia... 204 3.1.2 Miasta wjewódzkie i ich bszary funkcjnalne... 205 3.1.3 Miasta i dzielnice miast wymagające rewitalizacji... 206 3.1.4 Obszary wiejskie, w szczególnści najniższym pzimie dstępu mieszkańców d dóbr i usług warunkujących mżliwści rzwjwe.... 206 3.1.5 Obszary przygraniczne... 207 3.2 Inne bszary interwencji w układzie terytrialnym... 207 3.3 Instrumenty rzwju terytrialneg... 208 3.3.1 Rzwój lkalny kierwany przez spłecznść... 208 Główne wyzwania realizacji RLKS... 208 EFSI, typy terytriów, prgramy wspierające RLKS... 208 Cele i prirytety d realizacji z wykrzystaniem RLKS... 209 Pdstawwe zasady realizacji RLKS... 210 Finanswanie LSR... 211 Zadania i rla LGD... 212 Mechanizmy krdynacyjne raz administracyjne ramy wdrażania RLKS... 212 3.3.2 Zintegrwane Inwestycje Terytrialne... 213 Obszar realizacji Zintegrwanych Inwestycji Terytrialnych w Plsce i finanswanie UE... 213 Warunki realizacji ZIT... 214 Zadania Związku ZIT związane z wdrażaniem ZIT... 216 3.3.3 Spsób ujęcia wymiaru miejskieg... 217 3.3.4 Współpraca terytrialna raz strategie makrreginalne... 217 Eurpejska Współpraca Terytrialna... 217 Kmplementarnść EFSI ze Zintegrwaną Plityką Mrską (ZPM)... 220 Kmplementarnść EFSI ze Strategią UE dla Reginu Mrza Bałtyckieg (SUE RMB)... 221 Współpraca międzyreginalna i pnadnardwa w ramach Celu Inwestycje na rzecz wzrstu gspdarczeg i zatrudnienia... 223 3.3.5 Obszary ze szczególnym nasileniem prblemu ubóstwa... 224 3.3.6 Obszary z nasileniem prblemów demgraficznych... 226 3
4 ZARYS CENTRALNEGO SYSTEMU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Z BENEFICJENTAMI... 229 4.1.1 Plityka spójnści... 229 4.1.2 Wspólna Plityka Rlna... 229 4.1.3 Wspólna plityka rybłówstwa... 230 5 ZARYS SYSTEMU WDRAŻANIA... 231 5.1 System instytucjnalny służący realizacji Umwy Partnerstwa... 231 5.1.1 System instytucjnalny plityki spójnści... 231 5.1.2 System instytucjnalny w prgramach EWT... 233 5.1.3 System instytucjnalny dla Prgramu Rzwju Obszarów Wiejskich... 233 5.1.4 System instytucjnalny dla Prgramu Operacyjneg Rybactw i Mrze... 234 5.2 Zasady wybru prjektów... 234 5.2.1 Plityka spójnści... 234 Zasady gólne... 234 Eurpejski Fundusz Spłeczny... 235 Eurpejski Fundusz Rzwju Reginalneg i Fundusz Spójnści... 236 Pmc techniczna... 236 5.2.2 Prgram Rzwju Obszarów Wiejskich... 237 5.2.3 Prgram Operacyjny Rybactw i Mrze... 237 5.3 Zarządzanie finanswe... 238 5.3.1 Plityka spójnści... 238 5.3.2 Prgram Rzwju Obszarów Wiejskich... 238 5.3.3 Prgram Operacyjny Rybactw i Mrze... 239 5.4 Sprawzdawczść i mnitrwanie... 239 5.5 Ewaluacja... 239 5.5.1 Kształt instytucjnalny systemu ewaluacji 2014-2020.... 239 5.5.2 Realizacja prcesu ewaluacji w kresie 2014-2020... 240 5.6 Infrmacja i prmcja... 241 6 SPIS TABEL I SCHEMATÓW... 243 7 SPIS SKRÓTÓW... 244 4
Wstęp Umwa Partnerstwa (UP) jest dkumentem kreślającym strategię interwencji funduszy eurpejskich w ramach trzech plityk unijnych: plityki spójnści, wspólnej plityki rlnej (WPR) i wspólnej plityki rybłówstwa (WPRyb) w Plsce w latach 2014-2020. Instrumentami realizacji UP są krajwe prgramy peracyjne (KPO) i reginalne prgramy peracyjne (RPO). Dkumenty te wraz z UP twrzą spójny system dkumentów strategicznych i prgramwych na nwą perspektywę finanswą. UP kreśla z jednej strny kntekst strategiczny w wymiarze tematycznym i terytrialnym, z drugiej zaś wskazuje czekiwane rezultaty raz bwiązujące ramy finanswe i wdrżeniwe. UP stanwi punkt dniesienia d kreślania szczegółwej zawartści prgramów peracyjnych. Prgramy peracyjne precyzują specyficzne bszary wsparcia i instrumenty realizacji, z pszanwaniem zapisów UP. Wynegcjwana z Kmisją Eurpejską (KE) UP raz prgramy peracyjne stanwią pdstawę d realizacji nwej perspektywy finanswej w Plsce. Fundusze eurpejskie na lata 2014-2020 Plska traktuje jak główne, chć nie jedyne źródł finanswania inwestycji zapewniających dynamiczny, trwały i zrównważny rzwój. Lgika prgramwania piera się więc na pwiązaniu czekiwań eurpejskich dnśnie kncentracji na celach Strategii na rzecz inteligentneg i zrównważneg rzwju sprzyjającemu włączeniu spłecznemu - Eurpa 2020 (dalej Strategia Eurpa 2020) z celami krajwymi wskazanymi w Strategia Rzwju Kraju 2020 Aktywne spłeczeństw, knkurencyjna gspdarka, sprawne państw (SRK 2020), przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 r. raz zperacjnalizwanymi w strategiach zintegrwanych. Każe t patrzeć na rzwój Plski szerzej niż tylk w kntekście wykrzystywania funduszy unijnych. UP naświetla w pierwszej klejnści kluczwe wyzwania rzwjwe kraju, sfrmułwane w parciu analizę ptrzeb rzwjwych i ptencjałów terytrialnych. Nałżenie na nie zbwiązań kraju dnśnie włączenia się w realizację celów Strategii Eurpa 2020 stanwi punkt wyjścia d zdefiniwania strategii inwestycyjnej dla funduszy UE w pszczególnych bszarach. Fundusze eurpejskie będą realizwały, w różnym stpniu i zakresie, wszystkie trzy cele przyjętej przez rząd plski SRK 2020, tj. przyczyniały się d zwiększenia knkurencyjnści, zwiększenia spójnści spłecznej i terytrialnej raz pprawy efektywnści administracji. Cele UP są więc tżsame z celami SRK 2020, jedncześnie zachwując synergię ze Strategią Eurpa 2020. Śrdki funduszy eurpejskich kncentrwać się będą na dziedzinach isttnych dla rzwju kraju, wskazanych w Zaleceniach Rady UE z lipca 2013 rku raz w KPR. Załżenie t, bk analizy ptrzeb raz wnisków z dtychczaswych dświadczeń, jest jedną z pdstaw wybru tych bszarów wskazanych SRK 2020, w których następwać będzie interwencja funduszy eurpejskich. Rzbudwana w UP część diagnstyczna, zarówn w ujęciu tematycznym jak i terytrialnym, wskazuje na przesłanki pdjętych decyzji. Wychdząc naprzeciw czekiwanim KE, wskazanym w Psitin Paper (PP KE), 1 w brębie celów UP wyróżnin cztery prirytety finanswania ze śrdków eurpejskich: tczenie sprzyjające przedsiębirczści i innwacjm, spójnść spłeczna i aktywnść zawdwa, infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu i zatrudnienia raz śrdwisk i efektywne gspdarwanie zasbami. Będą ne realizwane w ramach właściwych celów tematycznych (CT) wskazanych w prjektach rzprządzeń UE. Plska realizwać będzie wszystkie 11 celów tematycznych. Opis interwencji w ramach celów tematycznych piera się na wypracwanej w prcesie ewaluacji ex ante dkumentu, lgice partej rezultaty. W ramach każdeg celu tematyczneg zdefiniwan cel szczegółwy interwencji raz czekiwane rezultaty pierwszeg i niższych rzędów, dpwiadające na zidentyfikwane w części diagnstycznej wyzwania. Zapisy te będą dprecyzwywane na pzimie KPO i RPO. UP pdkreśla znaczenie dpaswania interwencji d ptencjałów i ptrzeb kreślnych terytriów. Identyfikuje, za Krajwą strategią rzwju reginalneg 2010-2020: Reginy-miasta-bszary wiejskie (KSRR), bszary strategicznej interwencji państwa (OSI), w których pdejmwane będą zintegrwane interwencje w ramach właściwych plityk i funduszy. Aspekt terytrialny jest dzwierciedlny w KPO i RPO. Plska będzie wykrzystywać zaprpnwane przez KE instrumenty terytrialne. UP kreśli ramy ich wdrażania, zaś dcelwe mechanizmy będą wypracwywane na pzimie krajwym. UP zakłada znaczne zwiększenie śrdków, które będą zarządzane przez wjewództwa. Oznacza t większą niż dtychczas dpwiedzialnść za realizację celów UP i wymusza t wypracwanie mechanizmów zapewniających dpwiednią krdynację interwencji. UP prezentuje zarys sytemu krdynacji, a także przedstawia gólne załżenia pdziału interwencji pmiędzy pzim krajwy i reginalny, party przede wszystkim na zasadzie subsydiarnści. Zapewnieniu krdynacji pmiędzy funduszami plityki spójnści na pzimie reginalnym służy, umżliwina p raz pierwszy w kresie prgramwania 2014-2020 realizacja przez samrządy wjewództw prgramów dwufunduszwych (Eurpejski Fundusz Spłeczny EFS i Eurpejski Fundusz Rzwju Reginalneg - EFRR). 1 Psitin f the Cmmissin Services n the develpment f Partnership Agreement and prgrammes in POLAND fr the perid 2014-2020 - Stanwisk Kmisji w sprawie Umwy Partnerskiej raz prgramów w Plsce na lata 2014-2020. 5
Przygtwując UP, dążn d mżliwe szerkieg knsensusu spłeczneg wkół strategii wykrzystywania funduszy eurpejskich w latach 2014-2020. Zarówn Załżenia UP, jak i pwstały na ich pdstawie prjekt teg dkumentu był przygtwywany we współpracy z głównymi interesariuszami resrtami i reginami. Wzięt też pd uwagę pinie partnerów spłecznych i gspdarczych raz przygtwane na ptrzeby prcesu prgramwania analizy. Pzwala t liczyć na duża identyfikację interesariuszy z zaprpnwanymi w dkumencie rzwiązaniami, c będzie isttnym czynnikiem wpływającym na prces wdrażania nwej perspektywy. W związku z trwającymi pracami nad rzprządzeniem UE dtyczącym Eurpejskieg Funduszu Mrskieg i Rybackieg (EFMR), przygtwane na lata 2014-2020 dkumenty strategiczne, tj. UP raz prgramy ją realizujące mgą być uzupełniane tak, by dzwierciedlały zaakceptwane na pzimie UE przepisy w tym zakresie. 6
1 ROZWIĄZANIA ZAPEWNIAJĄCE ZGODNOŚĆ ZE STRATEGIĄ EUROPA 2020 1.1 Rzwiązania zapewniające pwiązanie z realizacją celów Strategii Eurpa 2020 1.1.1 Strategia Rzwju Kraju 2020 jak dpwiedź na Strategię Eurpa 2020 Plska w statnich latach stwrzyła kmplekswy system zarządzania rzwjem kraju. Na system te składają się dkumenty strategiczne, w parciu które prwadzna jest plityka rzwju w Plsce: długkreswa strategia rzwju kraju - Długkreswa Strategia Rzwju Kraju. Plska 2030.Trzecia fala nwczesnści (DSRK) 2, kreślająca główne trendy, wyzwania raz kncepcję rzwju kraju w perspektywie długkreswej, średnikreswa strategia rzwju kraju - SRK 2020, 3 najważniejszy dkument kreślający cele strategiczne rzwju kraju d 2020 r., kluczwy dla kreślenia działań rzwjwych, w tym mżliwych d sfinanswania w ramach przyszłej perspektywy finanswej UE na lata 2014-2020, 9 zintegrwanych, pnadsektrwych strategii, służących realizacji załżnych celów rzwjwych: Strategia innwacyjnści i efektywnści gspdarki Dynamiczna Plska 2020 (SIEG), Strategia rzwju kapitału ludzkieg (SRKL), Strategia Rzwju Transprtu d 2020 rku (z perspektywą d 2030 rku) (SRT), Strategia Bezpieczeństw energetyczne i śrdwisk (BEiŚ), Strategia Sprawne Państw (SSP), Strategia rzwju kapitału spłeczneg (SRKS), KSRR, Strategia rzwju systemu bezpieczeństwa nardweg RP (SRSBN RP), Strategia zrównważneg rzwju wsi, rlnictwa i rybactwa (SZRWiR). DSRK, SRK 2020 raz 9 strategii zintegrwanych łączy spójna hierarchia celów i kierunków interwencji. W strategiach zintegrwanych nastąpił dejście d wąskieg, sektrweg pdejścia na rzecz integracji bszarów raz przenikania się różnych zjawisk i prcesów. Szczególną rlę w systemie pełni KSRR (przyjęta przez Radę Ministrów 13 lipca 2010 r.), która wskazuje zakres terytrialneg wpływu interwencji realizwanych w ramach pszczególnych plityki publicznych, a więc również w ramach pzstałych strategii zintegrwanych na rzwój kraju. Przedstawia na kluczwe dla rzwju reginalneg wyzwania raz zaryswuje cele rzwjwe w dniesieniu d różneg rdzaju bszarów uwzględniając funkcje przez nie pełnine, występujące ptencjały raz bariery. Ddatkwym elementem wspierającym wymiar terytrialny są również strategie pnadreginalne. Ramy przestrzenne dla prwadzenia plityki rzwju w Plsce, w tym realizacji pszczególnych strategii rzwjwych stanwi KPZK, przyjęta przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 r. Jest t główny dkument strategiczny kreujący ład przestrzenny w Plsce raz prządkujący zagadnienia związane z rzwjem, w którym przestrzeń traktwana jest jak płaszczyzna dniesienia dla działań rzwjwych. Pwiązania pmiędzy krajwymi dkumentami strategicznymi pkazuje pniższy schemat. Schemat 1: System krajwych dkumentów strategicznych. 2 przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 5 luteg 2013 r. 3 przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 r. 7
Prace nad krajwymi dkumentami strategicznymi zbiegły się w czasie z wypracwywaniem celów rzwjwych dla Unii Eurpejskiej (UE) w jej pdstawwym dkumencie Strategia Eurpa 2020, a w szczególnści z przygtwywaniem KPR na rzecz realizacji Strategii Eurpa 2020 (KPR), a następnie jeg klejnych aktualizacji. Wskazane w dkumentach krajwych cele rzwjwe i prirytety w znacznym zakresie wpisują się zatem w cele eurpejskie i są z nimi spójne: cel w zakresie zatrudnienia - działania głównie przewidziane są w SRKL, cel w zakresie innwacyjnści - głównie działania przewidziane w SIEG, cel w zakresie energii i klimatu - głównie działania przewidziane w BEiŚ, cel w zakresie edukacji - głównie działania przewidziane w SRKL i SIEG, cel w zakresie ubóstwa - głównie działania przewidziane w SRKL. Ddatkw, d realizacji celów Strategii Eurpa 2020 przyczyniać się będą pzstałe strategie zintegrwane raz dkumenty wdrżeniwe d tych strategii. W KPR, kreślany jest spsób realizacji działań wytycznych w ww. dkumentach strategicznych tak, by jedncześnie wpisywały się ne w prirytety wspólnych działań całej UE. C rku KE analizuje pstęp w realizacji KPR i frmułuje zalecenia (Zalecenia Rady dla pszczególnych państw człnkwskich ang. Cuntry Specific Recmmendatins CSR), które p przyjęciu przez Radę UE są pdstawą d przygtwania aktualizacji KPR na następny rk. Przewidziana w ramach tzw. Eurpejskieg Semestru crczna aktualizacja KPR umżliwia elastyczne reagwanie na zmieniające się warunki realizacji prirytetów kreślnych w SRK 2020. KPR pzstaje w ścisłym związku z UP. Zbwiązania Plski przyjęte w KPR, a także sfrmułwane p jeg analizie CSR stanwią jeden z kluczwych elementów branych pd uwagę przy frmułwaniu kierunków działań w ramach pszczególnych celów tematycznych EFSI. 1.1.2 Bieżące mnitrwanie realizacji celów Strategii Eurpa 2020 Cele strategii Eurpa 2020 wyznaczne zstały na pzimie całej Unii Eurpejskiej jak cele wspólntwe i dezagregwane na pzim państw człnkwskich. D ich siągnięcia pwinny przyczynić się wszystkie plityki publiczne, w szczególnści realizwane przy udziale Eurpejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych (EFSI). Zgdnie z lgiką przyjętą w pakiecie legislacyjnym dla EFSI 2014-2020, wszystkie cele tematyczne wskazane w art. 9 rzprządzenia ramweg przyczyniają się d realizacji celów strategii EU2020, c znacza 100% zrientwanie funduszy na jej realizację (ang. earmarking). Dlateg też realizacja Umwy Partnerstwa przyczyni się d zmniejszenia dystansu Plski d celów krajwych wyznacznych na pzimie strategii EU2020, pisaneg szerzej w diagnzie, aczklwiek wpływ ten nie jest dminujący, jak wskazują szacunki ptwierdzne w ramach ewaluacji ex ante. Pstęp w zbliżaniu się d zakładanych pzimów dcelwych strategii EU2020 będzie mnitrwany na pzimie kraju i reginów. W tym celu zstał utwrzny w Głównym Urzędzie Statystycznym system mnitrwania strategiczneg STRATEG, grmadzący wskaźniki mnitrujące ze wszystkich strategii krajwych i reginalnych raz prgramów peracyjnych, z wartściami d 2003 r. pchdzącymi z Eurstatu, GUS i innych źródeł. Prblemem w mnitrwaniu celów strategii EU2020 wspólnym dla większści państw człnkwskich jest brak niektórych wskaźników w przekrju reginalnym. Krajwe strategiczne cele rzwju wynikające ze strategii EU2020 w przekrjach reginalnych będą zatem mnitrwane przede wszystkim w zakresie: rynku pracy raz włączenia spłeczneg, a także inwestycji w badania i rzwój. Realizacja załżnych celów będzie uzależnina d wielu czynników, zarówn wewnętrznych, jak i zewnętrznych, dlateg też cena wpływu Umwy Partnerstwa raz prgramów krajwych i reginalnych na cele strategii EU2020 będzie dknywana w ramach kreswych ewaluacji. 1.1.3 Pwiązanie celów rzwjwych kraju z celami Strategii Eurpa 2020 Plsce udał się uzyskać dalek psuniętą zgdnść pmiędzy celami zdefiniwanymi na pzimie strategii EU2020 z celami wskazanymi w SRK 2020 raz pwiązanymi z nią strategiami zintegrwanymi, c był mżliwe głównie dzięki synchrnizacji czaswej prac strategicznych na pzimie krajwym i unijnym. SRK 2020 rku wraz z pwiązanymi z nią 9 strategiami zintegrwanymi stanwią punkt dniesienia dla realizacji celów rzwjwych kraju, zarówn w kntekście wykrzystania śrdków krajwych, jak i eurpejskich. Celem rzwjwym kraju wskazanym w SRK 2020 jest wzmcnienie i wykrzystanie gspdarczych, spłecznych i instytucjnalnych ptencjałów zapewniających szybszy i zrównważny rzwój kraju raz pprawę jakści życia ludnści. Osiągnięcie teg strategiczneg celu będzie realizwane w ramach następujących bszarów: knkurencyjna gspdarka, spójnść spłeczna i terytrialna, sprawne i efektywne państw. 8
Pięć celów SRK 2020 wynikających bezpśredni ze Strategii Eurpa 2020 dtyczy: zwiększania zatrudnienia, wzrstu innwacyjnści (mierzneg wzrstem nakładów na B+R gółem i wzrstem udziału nakładów przedsiębirstw), zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych raz zwiększenia udziału energii dnawialnej w gólnym zużyciu energii, pdniesienia pzimu wykształcenia raz wspierania włączenia spłeczneg. Pzstałe cele SRK 2020, wynikające ze specyfiki krajwej, będą się również przyczyniać d realizacji strategii EU2020. Obszary te i prirytety wiążą się także z celami Strategii UE dla reginu Mrza Bałtyckieg (SUE RMB). Birąc pd uwagę wskazane wyżej cele rzwjwe kraju, śrdki Eurpejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych (EFSI) w ramach UP kncentrują się na prirytetach finanswych: tczenie sprzyjające przedsiębirczści i innwacjm, spójnść spłeczna i aktywnść zawdwa, infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu i zatrudnienia, śrdwisk i efektywne gspdarwanie zasbami. Obszary te są zgdne ze wskazanymi przez Kmisję Eurpejską w PP KE prirytetami finanswymi dla Plski. Sukces realizacji celów SRK mierzny będzie zestawem wskaźników, które w niektórych bszarach stanwią także wskaźniki mnitrujące w ramach strategii Eurpa 2020 dla Plski, c ilustruje pniższa Tabela. Pzstałe wskaźniki dnszące się d strategii EU2020 znajdują się w Tabeli 3. Tabela 1: Pzim bazwy i dcelwy pdstawwych wskaźników rzwju Nazwa wskaźnika Jednstka Wartść Źródł Częsttliwść Wartść pśrednia 4 Wartść dcelwa 5 miary bazwa danych pmiaru (2020) (2023) Stpa inwestycji % 18,43 (2013) GUS rczna 20,08 20,15 PKB na 1 mieszkańca wg PPS UE-28=100 66,80 (2012) Eurstat rczna 77,07 78,65 Wskaźnik zatrudnienia sób w wieku 20-64 lata % 64,90 (2013) GUS rczna 71,00 71,59 PKB na 1 pracująceg wg PPP UE-28=100 73,50 (2012) Eurstat rczna 81,32 83,04 Wynik sektra instytucji rządwych i samrządwych w relacji d PKB % -3,90(2012) GUS rczna - 0,90-0,90 Dług sektra instytucji rządwych i samrządwych w relacji d PKB % 57,00 (2013) GUS rczna 45,30 45,09 Wskaźnik rzwju spłeczneg (HDI) miara syntetyczna 0,82 (2012) UNDP rczna 0,83 0,83 Prduktywnść zasbów eur/kg 0,40 (2011) Eurstat rczna 0,54 0,60 Odsetek sób w wieku 30-34 lata psiadające wykształcenie wyższe % 40,50 (2013) GUS rczna 45,68 47,90 Młdzież niekntynuująca nauki % 5,60 (2013) GUS rczna 4,50 4,28 Wskaźnik znaczny klrem niebieskim jest wskaźnikiem mnitrującym w ramach Strategii Eurpa 2020 dla Plski. Zapewnine zstaną mechanizmy pwiązania reginalnych prgramów peracyjnych z krajwymi celami strategii Eurpa2020 pprzez: 1. przedstawienie dystansu pszczególnych reginów d celów krajwych strategii EU2020 w zakresie zatrudnienia i redukcji ubóstwa; 2. prirytetyzację działań w reginalnych prgramach peracyjnych, które najbardziej będą przyczyniały się d zniwelwania zdiagnzwanych dystansów i ustalenia dla nich dpwiednich alkacji w prgramie; 3. mnitrwanie na pzimie krajwym i reginalnym redukcji zdiagnzwanych dystansów raz dstswywanie alkacji na działania w zależnści d wyników pwyższych działań mnitringwych. Efektywne wykrzystanie śrdków EFSI jest jednym z kluczwych warunków realizacji celów rzwjwych kraju, dla których w latach 2014-2020 fundusze eurpejskie stanwić będą isttne, ale nie jedyne źródł finanswania. Szacuje się, że w latach 2014-2020, ze śrdków unijnych zstanie sfinanswanych k. 1/3 wydatków rzwjwych kraju. 4 Pdejście d szacwania wartści pśrednich i dcelwych wskaźników makreknmicznych przedstawin w raprcie w ewaluacji ex-ante 5 Jw. 9
Schemat 2: Zależnści i pwiązania między dkumentami krajwymi i unijnymi. 1.1.4 Rla Umwy Partnerstwa w realizacji KPR i Zaleceń Rady Zbwiązania Plski przyjęte w KPR, a także Zalecenia Rady (CSR) zstały uwzględnine przy pdejmwaniu decyzji dnśnie kierunków działań w ramach pszczególnych celów tematycznych EFSI. Dzięki takiemu pdejściu, interwencje współfinanswane ze śrdków eurpejskich wzmacniają wysiłki państwa człnkwskieg zmierzające d przeprwadzania niezbędnych refrm raz wypełnienia Zaleceń. Wybrane interwencje Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg (dpwiedni w ramach CT 8, CT9, CT10, CT11) przyczyniają się d realizacji: Zalecenia nr 3 pprzez bniżanie bezrbcia ludzi młdych, upwszechnianie uczenia się przez całe życie, pprawę jakści nauczania, prmcję i pprawę jakści kształcenia zawdweg pd kątem lepszeg dstswania d ptrzeb rynku pracy. Pnadt, działania takie jak np. zwiększanie adaptacyjnści, pprawa kmpetencji pracwników przyczynią się d zmniejszenia skali prblemu tzw. ubgich pracujących; Zalecenia nr 4 pprzez wspieranie integracji z rynkiem pracy sób znajdujących się w trudnej sytuacji na rynku pracy, w tym kbiet (dzięki zapewnieniu m.in. lepszeg dstępu d żłbków i przedszkli), sób starszych (dzięki wspieraniu adaptacyjnści pracwników i zdrweg starzenia się), rlników i człnków ich rdzin (dzięki wspieraniu rerientacji zawdwej rlników). W kntekście Zalecenia Rady nr 4, isttne są także interwencje pdejmwane w ramach PROW dtyczące zwiększenia mbilnści zawdwej rlników pprzez instrument dtyczący premii na rzpczęcie działalnści pzarlniczej raz wsparcie pdejmwania działalnści w zakresie przetwórstwa i wprwadzania d brtu prduktów rlnych przez rlników. Pnadt, w ramach Leader dstępne będzie wsparcie służące dywersyfikacji działalnści gspdarczej na bszarach wiejskich w zakresie małych prjektów dtyczących wytwarzania żywnści, a także prwadzne będą szklenia w zakresie różnicwania działalnści prducentów rlnych w kierunku pzarlniczym. Przyczyni się t d pprawy międzysektrwej mbilnści rlników, plegającej na ułatwianiu przepływu zasbów pracy z rlnictwa d innych sektrów gspdarki nardwej. System ubezpieczenia spłeczneg pełni w tym bszarze jedynie rlę wspmagającą 6. 6 Plan prac Rządu przewiduje refrmę systemu ubezpieczenia spłeczneg rlników i kreśla cele tej refrmy. Cele te bejmują także kwestie, które będą miały pśredni wpływ na zwiększenie mbilnści ubezpiecznych w tym systemie. Trwają becnie prace nad załżeniami refrmy systemu ubezpieczenia spłeczneg rlników, której isttą będzie racjnalizacja wydatków budżetwych na ten system. Dla realizacji teg celu knieczne jest jednak uprzednie wprwadzenie w Plsce bwiązku pwszechnej rachunkwści w gspdarstwach rlnych raz włączenie rlników d pwszechneg systemu pdatkweg. 10
Zalecenia nr 7 pprzez pprawę dstępu i pdnszenie efektywnści wymiaru sprawiedliwści w sprawach cywilnych i gspdarczych raz pprawę jakści regulacji. Zalecenia nr 2 pprzez działania usprawniające mechanizmy krdynacji budżetwej na różnych pzimach administracji. Interwencje EFRR i FS (dpwiedni w ramach CT1, CT2, CT3, CT4, CT6, CT7) przyczyniają się d realizacji: Zalecenia nr 5 pprzez kncentrację śrdków na działaniach w zakresie transferu efektów prac B+R i innwacji d gspdarki raz dstswanie frm wsparcia - dtacyjneg, zwrtneg lub mieszaneg d ptrzeb zidentyfikwanych na rynku. Zalecenia nr 6 pprzez zapewnienie dstępu d sieci szerkpasmwych, pprawę gspdarki dpadami i gspdarki wdnej, wzrst pzimu inwestycji w sektrze klejwym, inwestycje w sektrze energetycznym usprawnienie infrastruktury przesyłwej i dystrybucyjnej energii elektrycznej i gazu ziemneg raz pprawa zdlnści d magazynwania energii elektrycznej i gazu ziemneg. Pnadt, wypełnienie warunku ex-ante w zakresie CT9 pprzez stwrzenie ram dla inwestycji w sektrze chrny zdrwia (Plicy paper dla chrny zdrwia na lata 2014-2020. Krajwe strategiczne ramy) przyczyni się d realizacji Zalecenia 1 w zakresie zwiększenia szczędnści ksztwej i efektywnści wydatków na piekę zdrwtną. Zakres pwiązań między celami Umwy Partnerstwa, bszarami wskazanymi w Psitin Paper KE i Zaleceniami Rady z 2013r. ilustruje Tabela 2. 11
Tabela 2: Zakres pwiązań między celami Umwy Partnerstwa, bszarami wskazanymi w Psitin Paper KE i Zaleceniami Rady z 2013r. Cele główne UP ZWIĘKSZENIE KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI Prirytetwe bszary wsparcia Otczenie sprzyjające przedsiębirczści i innwacjm Nwczesna infrastruktura sieciwa Cele szczegółwe UP Pdnszenie jakści i umiędzynardwienie badań raz wzrst wykrzystania ich wyników w gspdarce Wzrst knkurencyjnści przedsiębirstw Zwiększenie zastswania TIK w gspdarce i spłeczeństwie UP Strategia Eurpa 2020 Prirytety Inicjatywa flagwa Kierunki działań Ulepszenie infrastruktury w zakresie badań i innwacji w sektrze nauki i przedsiębirstw Rzwój kadry sektra B+R Umiędzynardwienie plskiej nauki, w tym pwstawianie międzynardwych agend badawczych w Plsce Transfer wiedzy i innwacji d gspdarki Wzrst skali działalnści przedsiębirstw Wzrst prduktywnści przedsiębirstw Dywersyfikacja działalnści i nwe mdele bizneswe Zwiększenie zastswania TIK w MŚP Zapewnienie dstępu d sieci szerkpasmwych Wzrst inteligentny Unia Innwacji Eurpejska Cyfrwa Agenda CSR Zalecenie Rady nr 5 na lata 2013-2014: Przedsięwzięcie ddatkwych śrdków w celu stwrzenia tczenia biznesu przyjazneg innwacjm pprzez skrdynwanie plityki w bszarach badań, innwacji i przemysłu, dalszy rzwój instrumentów rewlwingwych i zachęt pdatkwych, a także lepsze dpaswanie istniejących instrumentów d pszczególnych etapów cyklu innwacji. Zalecenie Rady nr 6 na lata 2013-2014: (...) Przyspieszenie starań na rzecz zwiększenia zasięgu łącznści szerkpasmwej (...) Prirytety finanswania Otczenie biznesu sprzyjające innwacjm Nwczesna infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu gspdarczeg i zatrudnienia Psitin Paper KE Kierunki działań Wspieranie prywatnych inwestycji w zakresie badań i rzwju. Ulepszanie infrastruktury w zakresie badań i innwacji w celu siągania wybitnych wyników w tej dziedzinie Twrzenie śrdwiska przyjazneg innwacjm dla innwacyjnych przedsiębirstw Budwanie efektywneg tczenia wspierająceg przedsiębirstwa i przyczynianie się d innwacji, przedsiębirczści i internacjnalizacji Zwiększanie wydajnści pprzez przedsiębirczść i innwacje Wspieranie zmian strukturalnych w gspdarce Rzwój prduktów i usług partych na TIK, handlu elektrniczneg raz zwiększanie zaptrzebwania na TIK Rzszerzenie dstępu d usług szerkpasmwych raz rzwój szybkich sieci 12
Cele główne UP Prirytetwe bszary wsparcia Spójnść spłeczna i aktywnść zawdwa Cele szczegółwe UP Lepsze kmpetencje kadr gspdarki Bardziej efektywne wykrzystanie zasbów na rynku pracy UP Strategia Eurpa 2020 Prirytety Inicjatywa flagwa Kierunki działań Pprawa jakści kształcenia Zwiększenie pwiązania systemu edukacji i umiejętnści sób z ptrzebami rynku pracy Lepszy dstęp d wyskiej jakści i usług edukacyjnych dstarczanych na rzecz grup specjalnych ptrzebach Pprawa szans na zatrudnienie sób pszukujących pracy nieaktywnych zawdw Rerientacja zawdwa rlników i człnków ich rdzin Wzrst inteligentny Wzrst sprzyjający włączeniu spłecznemu Prgram na rzecz nwych umiejętnści i zatrudnienia CSR Zalecenie Rady nr 3 na lata 2013-2014: Zwiększenie wysiłków na rzecz bniżenia bezrbcia sób młdych, np. pprzez gwarancje dla młdzieży, zwiększenie dstępnści przyuczenia d zawdu i uczenia się pprzez praktykę, zacieśnienie współpracy szkół i pracdawców raz pprawę jakści nauczania. Przyjęcie prjektu strategii na rzecz uczenia się przez całe życie (...) Zalecenie Rady nr 3 na lata 2013-2014: Zwiększenie wysiłków na rzecz bniżenia bezrbcia sób młdych (...) Zwalczanie ubóstwa pracujących raz segmentacji rynku pracy (...) Zalecenie Rady nr 4 na lata 2013-2014: Kntynuwanie wysiłków na rzecz zwiększenia udziału kbiet w rynku pracy, szczególnie pprzez inwestwanie w wyskiej jakści, przystępną cenw piekę nad dziećmi Prirytety finanswania Zwiększenie współczynnika aktywnści zawdwej pprzez pprawę plityki w dziedzinie zatrudnienia, włączenia spłeczneg i edukacji Psitin Paper KE Kierunki działań Pprawa jakści, efektywnści i dstępnści szklnictwa wyższeg raz kształcenia na pzimie równważnym Pprawa dstępnści uczenia się przez całe życie, pdnszenie umiejętnści i kwalifikacji siły rbczej i lepsze dpaswanie systemów kształcenia i szklenia d ptrzeb rynku pracy Rzwju twartych i łatw dstępnych materiałów dydaktycznych n-line, twarte praktyki edukacyjne n-line i krzystanie z twartych sieci Rzwju umiejętnści wymaganych przez takie sektry jak: srebrna gspdarka, usługi sbiste raz świadczenia zdrwtne i usługi scjalne; gspdarka niskemisyjna i bardziej dprna na zmianę klimatu; Prmwanie równeg dstępu d dbrej jakści wczesnej edukacji, kształcenia pdstawweg i średnieg Aktywne i zdrwe starzenie się Trwała integracja z rynkiem pracy młdzieży niepracującej, która nie kształci się ani nie szkli Równść mężczyzn i kbiet raz gdzenie życia zawdweg i prywatneg Twrzenie miejsc pracy, w szczególnści na bszarach ferujących nwe źródła wzrstu (gspdarka eklgiczna, srebrna gspdarka, TIK, usługi sbiste raz usługi zdrwtne 13
Cele główne UP Prirytetwe bszary wsparcia Śrdwisk i efektywne gspdarwanie zasbami Nwczesna infrastruktura sieciwa Cele szczegółwe UP Zmniejszenie emisyjnści gspdarki UP Strategia Eurpa 2020 Prirytety Inicjatywa flagwa Kierunki działań Pprawa adaptacyjnści sób aktywnych zawdw i pracdawców, w szczególnści przedsiębirstw sektra MŚP Pprawa zdrwia zasbów pracy Zwiększenie efektywnści energetycznej gspdarki Zwiększenie udziału OZE Obniżenie emisji generwanych przez transprt w aglmeracjach miejskich CSR i nauczanie przedszklne, raz przez zapewnienie stabilneg finanswania i wykwalifikwaneg persnelu. Pdjęcie regularnych działań na rzecz zrefrmwania KRUS w celu pprawy międzysektrwej mbilnści pracwników (...) Wsparcie gólnej refrmy emerytalnej za pmcą śrdków zwiększających szanse starszych pracwników na zatrudnienie, tak aby pdnieść wiek dezaktywizacji zawdwej. Zalecenie nr 1 na lata 2013-2014: (...) dknanie przeglądu wydatków w celu lepszeg ukierunkwania plityk spłecznych raz zwiększenia szczędnści ksztwej i efektywnści wydatków na piekę zdrwtną (...) Zalecenie nr 6 na lata 2013-2014: Odnwienie i rzbudwę mcy wytwórczych raz pprawę efektywnści w całym łańcuchu energii. Przyspieszenie i rzszerzenie rzbudwy sieci energetycznej, w tym transgranicznych płączeń międzysystemwych, raz wyeliminwanie przeszkód dla transgraniczneg handlu energią elektryczną (...) Prirytety finanswania Gspdarka przyjazna dla śrdwiska i zasbszczędna Nwczesna infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu gspdarczeg i zatrudnienia Psitin Paper KE Kierunki działań i scjalne) Dywersyfikacja gspdarcza w bszarach wiejskich, rybackich i przybrzeżnych Mżliwść zatrudnienia dla pracwników zagrżnych negatywnymi skutkami działań restrukturyzacyjnych Dstswanie istniejących miejsc pracy, umiejętnści i kwalifikacji d wymgów gspdarki niskemisyjnej i bardziej dprnej na zmianę klimatu Aktywne i zdrwe starzenie się Prmwanie efektywnści energetycznej Wspieranie i ułatwianie inwestycji w OZE Redukcja emisji gazów cieplarnianych w sektrach rlnym i leśnictwa Rzwój i mdernizacja systemów dystrybucji energii Opracwanie przyjaznych dla śrdwiska systemów transprtu i prmwanie zrównważnej mbilnści w miastach 14
Cele główne UP Prirytetwe bszary wsparcia Śrdwisk i efektywne gspdarwanie zasbami Infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu i zatrudnienia Cele szczegółwe UP Pprawa zdlnści adaptacji d zmian klimatu raz rzwój systemów zarządzania zagrżeniami Zwiększenie efektywnści wykrzystania zasbów naturalnych i kulturwych raz ich zachwanie Pprawa jakści i funkcjnwania ferty systemu transprtweg raz zwiększenie transprtwej dstępnści kraju w układzie eurpejskim UP Strategia Eurpa 2020 Prirytety Inicjatywa flagwa Kierunki działań Zmniejszenie wrażliwści bszarów i sektrów wrażliwych na zmiany klimatu Rzwój systemów zarządzania zagrżeniami Zachwanie efektywnści wykrzystanie zasbów Zmniejszenie presji na śrdwisk naturalne Zwiększenie dstępnści transprtwej kraju w układzie eurpejskim Pdniesienie pzimu bezpieczeństwa sytemu transprtweg Rzwój alternatywnych frm transprtu CSR Zalecenie Rady nr 6 na lata 2013-2014: (...) Pprawę gspdarki dpadami i gspdarki wdnej Zalecenie nr 6 na lata 2013-2014: (...) Wzmcnienie rli i zasbów urzędu sprawująceg nadzór nad rynkiem klejwym raz zapewnienie skuteczneg i bezzwłczneg wdrżenia prjektów inwestycyjnych w klejnictwie (...) Prirytety finanswania Gspdarka przyjazna dla śrdwiska i zasbszczędna Nwczesna infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu gspdarczeg i zatrudnienia Psitin Paper KE Kierunki działań Przystswanie się d zmiany klimatu w bszarze gspdarki wdnej i zapbiegania pwdzim) Przystswanie się d zmiany klimatu na innych bszarach (gspdarka leśna, użytkwanie gruntów, zarządzanie strefą przybrzeżną) Zaspkjenie pważnych ptrzeb w sektrze wdnym i sektrze dpadów, aby spełnić wymgi prawdawstwa UE Ochrna różnrdnści bilgicznej, chrna gleby raz prmwanie usług eksystemwych i zielnej infrastruktury Pprawa jakści śrdwiska miejskieg, włącznie z rewitalizacją terenów zdegradwanych i zmniejszenie zanieczyszczenia pwietrza Rzwijanie kmplekswych, wyskiej jakści i interperacyjnych systemów klejwych Zwiększenie knkurencyjnści gspdarki pprzez inwestwanie w drgwą sieć TEN-T i łączenie drugrzędnych i trzecirzędnych węzłów z infrastrukturą TEN-T Opracwanie przyjaznych dla śrdwiska systemów transprtu i prmwanie zrównważnej mbilnści w miastach 15
Cele główne UP POPRAWA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ i TERYTORIALNEJ Prirytetwe bszary wsparcia Spójnść spłeczna i aktywnść zawdwa Infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu i zatrudnienia SPRAW NOŚCI i EFEKTY WNOŚCI sprzyjaj ące przedsię birczś ci i Cele szczegółwe UP Zwiększenie stabilnści dstaw energii elektrycznej i gazu ziemneg Wzrst szans na zatrudnienie dla sób dtkniętych lub zagrżnych ubóstwem i wykluczeniem spłecznym Ograniczenie ryzyka wykluczenia spłeczneg spwdwaneg dysprprcjami w dstępie d usług Włączenie spłecznści zamieszkałych bszary peryferyjne i zdegradwane Pprawa jakści i funkcjnwania ferty systemu transprtweg raz zwiększenie transprtwej dstępnści kraju w układzie krajwym Pprawa warunków administracyjnprawnych dla rzwju gspdarki UP Strategia Eurpa 2020 Prirytety Inicjatywa flagwa Kierunki działań Usprawnienie infrastruktury przesyłwej i dystrybucyjnej energii elektrycznej i gazu ziemneg (w tym budwa i rzbudwa terminala LNG) Pprawa zdlnści d magazynwania energii elektrycznej i gazu ziemneg Aktywna integracja spłeczna Integracja usług różnych służb publicznych Wsparcie eknmii spłecznej i miejsc pracy w przedsiębirstwach spłecznych Pprawa dstępu d niedrgich usług publicznych Wzrst udziału wsparcia w frmie usług niestacjnarnych Kmplekswa rewitalizacja Pprawa szans rzwjwych i zwiększenie spójnści spłecznej na bszarach peryferyjnych Zwiększenie wewnątrzreginalnej dstępnści transprtwej Pdniesienie pzimu bezpieczeństwa sytemu transprtweg Rzwój alternatywnych frm transprtu Pprawa jakści regulacji (prawa) Pprawa jakści bsługi w administracji publicznej Wzrst sprzyjający włączeniu spłecznemu Wzrst zrównważny Eurpejski prgram walki z ubóstwem Eurpejska Agenda Cyfrwa Eurpa efektywnie krzystająca z zasbów CSR Zalecenie nr 6 na lata 2013-2014: Odnwienie i rzbudwę mcy wytwórczych (...) Zalecenia Rady nr 3 na lata 2013-2014: [ ] Zwalczanie ubóstwa pracujących (...) Zalecenie nr 6 na lata 2013-2014: (...) Wzmcnienie rli i zasbów urzędu sprawująceg nadzór nad rynkiem klejwym raz zapewnienie skuteczneg i bezzwłczneg wdrżenia prjektów inwestycyjnych w klejnictwie (...) Zalecenie Rady nr 7 na lata 2013-2014: Dalsze działanie na rzecz pprawy tczenia biznesu pprzez Prirytety finanswania Zwiększenie współczynnika aktywnści zawdwej pprzez pprawę plityki w dziedzinie zatrudnienia, włączenia spłeczneg i edukacji Nwczesna infrastruktura sieciwa na rzecz wzrstu gspdarczeg i zatrudnienia Otczen ie biznesu sprzyjaj ące innwac jm Psitin Paper KE Kierunki działań Aktywne włączenie Prmwanie innwacji spłecznych. Większy i stabilny dstęp d wyskiej jakści i przystępnych cenw usług, w tym pieki zdrwtnej i usług spłecznych świadcznych w interesie gólnym Aktywne włączenie Rewitalizacja fizyczna i gspdarcza ubgich spłecznści miejskich i wiejskich (w tym RLKS); Zwiększenie knkurencyjnści gspdarki pprzez inwestwanie w drgwą sieć TEN-T i łączenie drugrzędnych i trzecirzędnych węzłów z infrastrukturą TEN-T Inwestycje w ptencjał instytucjnalny i w skutecznść administracji publicznej raz usług publicznych 16
Cele główne UP Prirytetwe bszary wsparcia Cele szczegółwe UP Zwiększenie zastswania TIK w gspdarce i spłeczeństwie UP Strategia Eurpa 2020 Prirytety Inicjatywa flagwa Kierunki działań Pprawa jakści działania wymiaru sprawiedliwści Pprawa jakści zarządzania strategiczneg i finansweg Wzmcnienie zastswania TIK w usługach publicznych CSR uprszczenie egzekwwania umów i wymgów dtyczących pzwleń na budwę raz przez bniżenie ksztów przestrzegania przepisów pdatkwych (...) Zalecenie Rady nr 2 na lata 2013-2014: (...) Przyjęcie śrdków służących wzmcnieniu mechanizmów rcznej i średnikreswej krdynacji budżetwej na różnych pzimach administracji. Prirytety finanswania Psitin Paper KE Kierunki działań ukierunkwane na przeprwadzenie refrm, lepsze praw i jakść rządzenia Dsknalenie aplikacji TIK w zakresie administracji elektrnicznej (w tym elektrnicznych zamówień publicznych), e-learningu, e- kultury, e-integracji i e-zdrwia 17
1.2 Główne ptrzeby rzwjwe kraju - zróżnicwania terytrialne - kluczwe bariery w kntekście Strategii Eurpa 2020 Cele główne UP zwiększenie knkurencyjnści gspdarki, pprawa spójnści spłecznej i terytrialnej kraju raz pprawa efektywnści administracji publicznej, a także cele szczegółwe i kierunki działań pisane w dalszej części dkumentu, kreślne zstały na pdstawie analizy barier i ptencjałów, dknanej zarówn na pzimie krajwym (SRK2020), jak i eurpejskim (Zalecenia Rady raz PP KE). Diagnza dnsi się d aktualnej sytuacji w danym bszarze, identyfikując pdstawwe prblemy, których rzwiązanie będzie przedmitem interwencji funduszy eurpejskich. Ze względu na kncentrację interwencji EFSI na celach strategii EU2020, jak punkt wyjścia d analizy ptrzeb i ptencjałów, dla których zaprgramwane zstał wsparcie unijne w latach 2014-2020 przyjęt dystans d siągnięcia celów strategii Eurpa 2020 w ujęciu krajwym, a tam gdzie t mżliwe także reginalnym (na pzimie NUTS2). Osiągnięcie załżnych w Umwie Partnerstwa raz prgramach celów zależy w dużej mierze d uwarunkwań makreknmicznych. W bliczu niepewnści, c d przyszłych uwarunkwań zewnętrznych takich jak m.in.: przyszłść strefy eur, zmiana układu sił ge-eknmicznych w świecie, nasilająca się rywalizacja dstęp d zasbów naturalnych raz zbwiązanie d większeg uwzględniania ddziaływania decyzji eknmicznych na śrdwisk, a także z uwagi na kniecznść pdjęcia refrm strukturalnych wewnątrz kraju - m.in. refrmy sektra finansów publicznych w kierunku zwiększnej kncentracji na działaniach prrzwjwych - dalsze graniczenie dystansu rzwjweg pmiędzy Plską, a wysk rzwiniętymi krajami wymaga prwadzenia plityki rzwju stymulującej wzrst gspdarczy party na pprawie innwacyjnści i knkurencyjnści gspdarki kraju i reginów. Uzależnine jest t jednak d m.in. rzwju kluczwej infrastruktury sieciwej (transprt, sieci szerkpasmwe, system energetyczny), pprawy innych niż skądinąd malejąca - knkurencyjnść cenwa siły rbczej, czynników knkurencyjnści gspdarki, pdniesienia wydajnści raz zapewniania efektywneg gspdarwania zasbami naturalnymi, a także pdniesienie jakści kapitału ludzkieg i spłeczneg. Zachwanie wyskieg tempa knwergencji wymaga jednak zarówn utrzymania wyskieg tempa wzrstu gspdarczeg, w warunkach bserwwaneg w statnich latach jeg spwlnienia, jak i przeciwdziałania zagrżeniu wystąpienia w Plsce tzw. pułapki średnieg dchdu. W latach 2007-2012 średnirczne temp wzrstu PKB wynsił 4,0% (wbec 0,4% średni w UE), c przyspieszył knwergencję z krajami UE w zakresie pzimu PKB na mieszkańca w 2012 r. wynsił n 66% średniej unijnej (pprawa 14 p.p. w stsunku d 2006 r.). 1.2.1 Analiza ptrzeb w kntekście realizacji celów rzwjwych kraju i reginów Diagnza sprządzna zstała przede wszystkim w parciu prwadzne przez ministra właściweg ds. rzwju reginalneg raz ministra właściweg ds. rlnictwa, rzwju wsi i rybłówstwa pgłębine analizy zachdzących zmian spłeczn-gspdarczych w układzie sektrwym i terytrialnym, bgatą bazę badań ewaluacyjnych raz analiz sprządznych przez inne resrty, instytucje rządwe i samrządwe, a także śrdki naukwe. Diagnza czerpie również z prac analitycznych przeprwadznych na etapie pracwywania pszczególnych krajwych strategii rzwju. Diagnza barier w pszczególnych bszarach, wspólnych dla SRK 2020 raz Strategii EU2020, stanwi punkt wyjścia d zdefiniwania celów szczegółwych UP, zaś analiza dtychczaswych dświadczeń daje pgląd dnśnie pżądanych kierunków interwencji i spsbu ich realizacji. W pierwszej części diagnzy sfrmułwan trzy główne prblemy rzwjwe kraju raz stanwiące ich części składwe prblemy szczegółwe, dnszące się d pszczególnych dziedzin lub sektrów gspdarki. Interwencje EFSI, pdejmwane w ramach pszczególnych celów tematycznych wskazanych w rzprządzeniu ramwym przyczyniać się będą d pprawy knkurencyjnści gspdarki, pprawy spójnści spłecznej i terytrialnej raz zwiększenia sprawnści i efektywnści państwa c stanwi cele rzwjwe kraju wskazane w SRK2020. Druga część diagnzy dnsząca się d wymiaru terytrialneg, wskazuje ptrzeby i ptencjały zidentyfikwanych na pzimie krajwym bszarów strategicznej interwencji państwa (OSI). Jedncześnie prgramy peracyjne, birąc pd uwagę w szczególnści wniski z analiz i ewaluacji, w tym dnszące się d pzimu kreślnych wskaźników spłeczn-gspdarczych na danych bszarach prgramują interwencję mając na względzie ptymalne jej dpaswanie d specyficznych ptrzeb i ptencjałów. 18
Diagnza tematyczna PROBLEM: NISKA KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODARKI Niski pzim nakładów badawcz-rzwjwych raz niska aplikacyjnść prwadznych badań diagnza dla CT1 Pmim znaczących inwestycji w infrastrukturę sektra badawcz-rzwjweg raz działań systemwych mających na celu zwiększenie efektywnści teg sektra, relacja nakładów na działalnść B+R d PKB znajduje się na stsunkw niskim pzimie (0,76% w 2011 r. wbec 2,03% średni w UE), chć na pdkreślenie zasługuje fakt, że w 2012 r. wzrsła na d 0,9% PKB. Należy w tym kntekście zaznaczyć, że Plska przyjęła jak cel krajwy Strategii Eurpa 2020 wyskść wydatków na B+R na pzimie 1,7% PKB (wbec 3% średni dla całej UE). Szczególnie niekrzystny dla gspdarki jest niski pzim inwestycji badawcz-rzwjwych sektra przedsiębirstw (0,23% w 2011 r. - wbec średniej unijnej wynszącej 1,26%), który w 2012 r. wzrósł d 0,33%. Występuje tutaj znaczące zróżnicwanie pmiędzy unijnymi reginami NUTS 2. Cechą charakterystyczną jest duży stpień ich kncentracji w bszarach metrplitalnych i śrdkach stłecznych. Plska nie jest pd tym względem wyjątkiem - w wj. mazwieckim pnszne był 34% nakładów gółem, w klejnych 3 reginach (małplskim, wielkplskim i śląskim) dalsze 30%, c znacza, że na pzstałe 12 wjewództw przypadał pzstałe 1/3 nakładów. Tylk w 3 wjewództwach pzim nakładów na B+R przekraczał średnią krajwą 7 : w mazwieckim (1,37% PKB), małplskim (1,06% PKB) i pdkarpackim (0,95% PKB). W siódmym raprcie KE pstępach w zakresie spójnści pdkreślan, że w wielu reginach Rumunii, Bułgarii, Grecji i Plski wydatki na B+R nie przekraczają 0,5% ich PKB. W Plsce należał d nich 6 wjewództw: lubuskie 0,17%, kujawsk-pmrskie 0,27%, zachdnipmrskie 0,34%, świętkrzyskie 0,38%, pdlaskie 0,41% i warmińsk-mazurskie 0,48%. Jest t grupa reginów największym dystansie d załżneg celu krajweg. Najbardziej dynamiczny wzrst teg miernika dntwan w wj. pdkarpackim (z 0,3% w 2005 r. d 0,95% PKB w 2011 r. tj. 0,56 pp.)., w świętkrzyskim i warmińskmazurskim 0,3 pp. raz w lubelskim i pmrskim pnad 0,2 pp. Większść wymieninych reginów należy d najsłabiej rzwiniętych gspdarcz wjewództw Plski Wschdniej, a sukces w bszarze pbudzenia inwestycji w B+R w dużej mierze mżna przypisać ddziaływaniu interwencji współfinanswanych z funduszy unijnych. W przypadku pzimu inwestycji w sferze B+R sektra przedsiębirstw sytuacja w pszczególnych wjewództwach była zróżnicwana, przy czym liderem był wj. pdkarpackie z udziałem pnad 72%, a następnie dlnśląskie i śląskie z pzimem kł 45%. W wielu reginach wskaźnik ten nie przekraczał 20%, c znacza znikme zaangażwanie przedsiębirstw w finanswanie sfery badań i rzwju. Niskie nakłady inwestycyjne na działalnść badawcz-rzwjwą przekładają się na niezadwalające efekty w bszarze nauki i technlgii, a w knsekwencji na niską innwacyjnść gspdarki. Nie w pełni są również wykrzystywane mżliwści twrzenia wyskiej jakści, trwałych miejsc pracy. Niewielki dsetek MŚP wprwadza wewnątrzzakładwe innwacje lub współpracuje z innymi przedsiębirstwami, a także rzwija współpracę transgraniczną i międzynardwą, na c kładzie nacisk między innymi SUE RMB. Z analizy danych dtyczących liczby firm prwadzących działalnść B+R wynika, że im mniejsza firma, tym rzadziej prwadzi działalnść badawcz-rzwjwą. Birąc pd uwagę wielkść przedsiębirstw największy dsetek pdmitów, które wprwadziły innwacje występwał wśród dużych firm (56,2% w przemyśle i 44,7% w usługach). Średnie firmy stanwiły dpwiedni 29,4% i 20,9%, a małe 9,6% i 9,5%. Plska zmaga się z prblemami dtyczącymi słabych pwiązań pmiędzy śrdwiskiem naukwym i przedsiębirstwami raz pważneg niedinwestwania badań i innwacji w sektrze prywatnym. Istniejące zachęty są niewystarczające, aby zapewnić skuteczne wsparcie pprzez finanswanie ze śrdków publicznych (w tym pprzez większą współpracę publiczn-prywatną). W 2012 r. nakłady pniesine na działalnść innwacyjną w grupie przedsiębirstw przemysłwych wynisły 21,5 mld zł, z czeg 17% śrdków przeznaczn na działalnść badawczrzwjwą, natmiast w sektrze usług 15,1 mld zł w tym 40% na B+R. Pnad płwa (53%) dużych przedsiębirstw pnsiła nakłady na działalnść innwacyjną w przemyśle, a pnad 40% w sektrze usług. W przypadku średnich firm był t dpwiedni 23,5% i 17,7%, a w małych firmach: 6,7% i 7,2%. Analizując strukturę nakładów na działalnść innwacyjną pd względem liczby pracujących, największe nakłady w przedsiębirstwach zarówn przemysłwych, jak i z sektra usług pnisły duże przedsiębirstwa. Nakłady pdmitów w tej klasie wielkści stanwiły 70,7% wszystkich nakładów pniesinych na innwacje przez przedsiębirstwa przemysłwe raz 73,8% przez pdmity z sektra usług. O dużych wyzwaniach w bszarze innwacyjnści gspdarki świadczy również pzycja kraju w unijnym Rankingu Innwacyjnści (Innvative Unin Screbard). W 2014 r. Plska zstała sklasyfikwana na 25. miejscu statnim 7 W 2011 r. średnia krajwa wynsiła 0,76% PKB. 19
w grupie tzw. umiarkwanych innwatrów ( mderate innvatrs ). Sumaryczny wskaźnik innwacyjnści dla Plski w 2013 r. wyniósł 50,5% średnieg wskaźnika dla krajów UE. Dystans dzielący Plskę d eurpejskich liderów innwacji raz d średnieg pzimu innwacyjnści w UE jest nadal znaczny zarówn w dniesieniu d kształtwania się syntetyczneg wskaźnika innwacyjnści, jak i większści jeg składwych. Na kniecznść intensyfikacji wysiłków w tym bszarze wskazuje również bniżenie pzycji kraju w międzynardwych rankingach. Obszarami budzącymi szczególny niepkój są: niski pzim wskaźników związanych z działalnścią kreatywną (zgłaszanie patentów, rejestracja znaków twarwych lub mdeli bizneswych i rganizacyjnych), niska jakść i pzim umiędzynardwienia sektra badań (publikacje międzynardwym standardzie, dktranci spza UE) raz niska jakść tczenia biznesu. Niski pzim innwacyjnści kraju ptwierdza również cena innwacyjnści plskich reginów - wg raprtu Reginal Innvatin Screbard 2014, 11 wjewództw należał d skrmnych innwatrów, a jedynie pięć wjewództw zstał sklasyfikwanych w grupie umiarkwanych innwatrów (mazwieckie, małplskie, pdkarpackie, śląskie, dlnśląskie). W 2012 r. udzieln w Plsce 1 848 patentów na wynalazki tj. pnad trzykrtnie więcej niż w 2003 r., pdczas gdy liczba udzielnych praw chrnnych na wzry użytkwe wynisła 514 i była k. 23% niższa. Omawiana sfera charakteryzuje się dużą (chć malejącą w statnich latach) kncentracją reginalną. W przybliżeniu, nieznacznie więcej niż c piąty patent jest udzielany w wjewództwie mazwieckim (wbec pnad 23% w 2003 r.), a na pięć człwych wjewództw (bk mazwieckieg śląskie, dlnśląskie, łódzkie i małplskie) przypadał w 2012 r. blisk 2/3 gółu udzielnych patentów (wbec blisk 70% w 2003 r.). Pmim bserwwanej pprawy w zakresie liczby udzielnych patentów sytuacja w tym bszarze, w prównaniu z innymi krajami UE raz średnimi wartściami dla UE jest niekrzystna. Wg danych Eurstatu w 2011 r. liczba wnisków patentwych przypadających na 1 mln mieszkańców, złżnych w Eurpejskim Urzędzie Patentwym wynsiła 9,85 i była pnad 10-krtnie niższa niż średnia dla UE-27 (107,45), pnad 27 razy niższa niż w Niemczech, czy też blisk 20-krtnie niższa niż w Niderlandach i Austrii. Jedncześnie należy zauważyć, że plski system patentwy jest w pełni zharmnizwany ze standardami bwiązującymi w Unii Eurpejskiej raz przyjętymi w knwencjach i traktatach międzynardwych. Na bieżąc wprwadzane też są d prawa krajweg zmiany wynikające z ewlucji prawa na płaszczyźnie unijnej i międzynardwej, jak również przepisy umżliwiające i upwszechniające dknywanie zgłszeń w frmie elektrnicznej. Przewidywane są również dalsze ułatwienia w zakresie upwszechniania krzystania z frmy elektrnicznej dknywania zgłszeń, jak również kntaktów z Urzędem Patentwym w tej frmie w sprawie dknanych już zgłszeń. Prblem związany z małym zaintereswaniem przedsiębirców uzyskiwaniem patentów nie leży p strnie administracji jest wynikwą małej świadmści przedsiębirców w tym zakresie. Niewystarczający jest - zarówn w śrdwisku przedsiębirstw, świata nauki jak i p strnie władz publicznych pzim przygtwania kadr d realizacji innwacyjnych przedsięwzięć, jak i świadmści znaczenia pstaw prinnwacyjnych raz wykrzystanie rli kapitału ludzkieg (budwa zdlnści zasbów pracy d pdejmwania działalnści innwacyjnej). W tym kntekście należy pdkreślić relatywnie niski dsetek uczestnictwa kbiet w działaniach B+R (w 2011 rku wyniósł n 40%) raz dsetek kbiet legitymujących się tytułami naukwymi (wśród sób psiadających tytuł prfesra kbiety stanwią 22% zaś wśród sób mających stpień dktra habilitwaneg - 31%). Według badań Eurpean Research Area, zasadnicze przyczyny niskieg udziału kbiet (a c za tym idzie utraty kapitału intelektualneg) leżą m.in. w prblemie mżliwści łączenia życia zawdweg z prywatnym i częst niedstswania zasad funkcjnwania uczelni czy instytucji badawczych d ptrzeb ich pracwników/pracwnic. Niewystarczające wykrzystanie mżliwści wynikających z zastswania technlgii infrmacyjnkmunikacyjnych w gspdarce diagnza dla CT2 Pmim wzrstu znaczenia sektra technlgii infrmacyjn-kmunikacyjnych (TIK) w plskiej gspdarce becne nasycenie usługami szerkpasmweg dstępu d Internetu jest znacznie pniżej średniej UE. Raprt Urzędu Kmunikacji Elektrnicznej (UKE) prezentujący inwentaryzację pkrycia Plski infrastrukturą telekmunikacyjną za 2012 r. wskazuje, iż nadal są bszary, które stanwią białe plamy. Inwentaryzacja jednznacznie wskazuje, że aktywnść peratrów nadal kncentruje się w dużych aglmeracjach, głównie w miastach wjewódzkich. Kncentracja wkół największych aglmeracji pwduje zjawisk dsysania inwestycji w sieci i węzłów przez największe aglmeracje i ich bezpśrednie tczenie. W związku z pwyższym, bszary wykluczne cyfrw t najczęściej gminy wiejskie, niskiej gęstści zaludnienia i niskich przychdach ludnści, w których jest niewiele silnych pdmitów gspdarczych. Oferwana prędkść Internetu jest niska, w szczególnści na bszarach wiejskich, gdzie według danych KE na kniec 2012 r. jedynie k. 37,7% gspdarstw dmwych miał mżliwść dstępu d stacjnarneg szerkpasmweg internetu (xdsl,tvk, FTTP, WiMax), przy czym mżliwść dstępu d sieci klasy NGA wynisła jedynie 0,7%. Jeżeli chdzi pzim rzwju sieci nwej generacji partej na infrastrukturze światłwdwej, szacuje się, iż w zasięgu sieci ptycznych jest pnad 0,4 mln (FTTH, FTTB) gspdarstw dmwych, przy czym jak wskazują dane OECD w lipcu 2013 r. udział łączy światłwdwych (FTTH, FTTB) wyniósł zaledwie 3,35% w gólnej liczbie aktywnych łączy. 20