ednym z najbardziej efektywnych sposobów popularyzacji historii stała się ostatnio rekonstrukcja historyczna. Widowiska i inscenizacje, upamiętniające najważniejsze wydarzenia, gromadzą tysiące widzów. Równie ważnym aspektem tego zjawiska są rekonstrukcje osad, zarówno otwartych jak i obronnych, eksponujących różnorodne przejawy dawnej kultury materialnej. Na zachodzie Europy tego typu miejsca funkcjonują już od wielu lat, ciesząc się wielką popularnością. W naszym mieście działa wiele grup, które zajmują się rekonstrukcją historyczną. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się okres późnego średniowiecza (XIV-XV w.), kiedy to Bydgoszcz była ważnym ośrodkiem gospodarczym i militarnym Królestwa Polskiego. Dowodem na rozwój ruchu rycerskiego w naszym mieście są organizowane w ostatnich latach widowiska historyczne. Najważniejsze z nich to Oblężenie Zamku Bydgoskiego 1409 oraz inscenizacja nadania praw miejskich Bydgoszczy przez króla Kazimierza Wielkiego. W roku 2010 powstała idea założenia Fundacji Zamek Bydgoski, zrzeszającej trzy bydgoskie bractwa rycerskie: Kompanię Janusza Brzozogłowego, Bractwo Rycerskie Kasztelanii Bydgoskiej i Bydgoskie Bractwo Rycerskie św. Marcina. ajważniejszymi celami fundacji są: popularyzacja kultury średniowiecza oraz tradycji rycerskich kształtowanie oraz promowanie postaw patriotycznych podtrzymywanie tradycji oręża polskiego kształtowanie świadomości historycznej społeczeństwa w oparciu o dzieje Bydgoszczy i regionu wspieranie oraz promowanie inicjatyw związanych z rekonstrukcją historyczną działalność wystawiennicza i edukacyjna 1
ednym ze sposobów realizacji celów fundacji jest idea stworzenia Centrum Kultury Średniowiecznej, w postaci ufortyfikowanej osady rycerskiej datowanej na okres XIV-XV wieku. Najbardziej atrakcyjnym miejscem dla takiego obiektu w obrębie Bydgoszczy jest Leśny Park Kultury i Wypoczynku Myślęcinek. Będzie to znakomite uzupełnienie istniejących już atrakcji parku, poza tym w niczym nie zakłóci jego dotychczasowego funkcjonowania oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych. Ufortyfikowana osada, z dominującą w centrum wieżą rycerską oraz zabudowaniami rzemieślniczo mieszkalnymi, będzie przedstawiać żywy obraz funkcjonowania późnośredniowiecznej osady rycerskiej. oście, przekraczając próg wieży bramnej, odbędą podróż w czasie do późnego średniowiecza. Wędrując między budynkami, zobaczą: 1. Elementy życia codziennego wnętrze średniowiecznego domostwa oraz pracowni rzemieślniczych prezentację kultury i obyczajowości średniowiecznej Polski ćwiczenia rycerskie, pokazy musztry lekkiej piechoty i sprawności bojowej 2
2. Pokazy rzemiosła historycznego w pracowniach: płatnerskiej i kowalskiej wikliniarskiej ceramicznej stolarskiej i ciesielskiej garbarskiej i kaletniczej 3. Zrekonstruowane machiny oblężnicze oraz sprzęty bojowe husycki wóz bojowy taran trebusz bombarda 4. Widowiska historyczne: turnieje rycerskie pokazy z udziałem machin oblężniczych oraz broni czarnoprochowej inscenizacje, w tym najważniejsza - Oblężenie Zamku Bydgoskiego 1409 scenki rodzajowe z życia codziennego ludzi średniowiecza stotnym aspektem funkcjonowania Centrum Kultury Średniowiecznej będzie działalność edukacyjna w postaci: 1. żywych lekcji historii 2. organizowanych wykładów, seminariów, odczytów, wystaw, dyskusji, pokazów audio video oraz wycieczek multimedialnych 3. promowania historii zamku bydgoskiego i jego roli w życiu dawnej i obecnej Bydgoszczy 3 4. archeologii eksperymentalnej
udowa Warowni Bydgosta zostanie podzielona na etapy: Etap I Pierwszym etapem prac będzie wybudowanie drewnianej palisady (w przyszłości zastąpionej ceglanym murem, odwzorowującym przedbramie zamku bydgoskiego). Wykonanie tego elementu pozwoli na coroczną organizację inscenizacji Oblężenie Zamku Bydgoskiego 1409 oraz mniejszych pokazów historycznych. Etap II Kolejnym etapem będzie budowa pierwszych drewnianych budynków, w możliwie wierny sposób odtwarzających typy zabudowy z późnego średniowiecza. W poszczególnych obiektach znajdować się będą pracownie rzemieślnicze oraz izby mieszkalne. Równolegle, pośrodku osady, będą trwały prace nad przygotowaniem stożkowego nasypu ziemnego, na którego szczycie powstanie wieża rycerska. Zakończenie etapu drugiego pozwoli na uruchomienie stałego ruchu turystycznego. Etap III Zakłada zbudowanie na szczycie ziemnego kopca murowano-drewnianej wieży rycerskiej. Będzie to najbardziej okazała budowla. Wieża będzie się składać z czterech kondygnacji: murowana piwnica, pełniąca funkcję zaplecza gospodarczego murowana pierwsza kondygnacja zawierać będzie wejście do wieży, zrekonstruowany piec kaflowy oraz zbrojownię drewniana druga kondygnacja zawierać będzie reprezentacyjną salę rycerską, przeznaczoną do prowadzenia obrad oraz przyjmowania gości drewniana trzecia kondygnacja zawierać będzie pomieszczenia mieszkalne 4
iejsce to, oprócz funkcji turystycznej i edukacyjnej, będzie również bazą dla grup rekonstrukcji historycznej zajmujących się okresem średniowiecza, spełniających wysokie standardy odtwórstwa historycznego. Przedstawiona wizja funkcjonowania obwarowanej osady nie jest bynajmniej nierealną fantazją miłośników średniowiecza. Za doskonały wzór tego rodzaju obiektów mogą posłużyć zrealizowane już projekty w: Danii - skansen w Nykobing (zob. http://www.middelaldercentret.dk/engelsk/welcome.html) Holandii - skansen w Archeonie (zob. http://www.archeon.nl/) Niemczech - skansen w Kanzach (zob. http://www.bachritterburg.de/index.html) Polsce - wczesnośredniowieczny gród Jomsborgów (zob..http://www.jomsborg.pl/warownia_jomsborg.php) kąd, gdzie i dlaczego? - czyli o historii słów parę Gródek stożkowaty nazywany również wieżą na kopcu lub z francuska motte - to drewniana, rzadziej murowana kilkukondygnacyjna wieża, usytuowana na sztucznie usypanym ziemnym kopcu. W powiązaniu z budynkami gospodarczymi oraz dodatkowymi elementami obronnymi w postaci palisady i fosy tworzyła ona zespół rezydencjonalno-obronny, będący siedzibą możnych rodów rycerskich. Jako czas powstawania gródków stożkowatych przyjmuje się okres od średniowiecza (poł. XIII w.) aż po czasy nowożytne. Planowane Centrum Kultury Średniowiecznej Warownia Bydgosta będzie składało się z drewniano-murowanej wieży obronnej na ziemnym kopcu, kilku drewnianych budynków gospodarczych oraz zamykającą całość drewnianej palisady z wieżą bramną. Koncepcja wieży na kopcu Punktem wyjścia była jedna z najstarszych pieczęci Bydgoszczy (S Civitatis Bydgoscse z 1362 r.). Przedstawia ona wieżę (zapewne bramną) o trzech kondygnacjach. Wykorzystano również wyniki badań archeologicznych na drewnianych wieżach rycerskich, m.in. w Siedlątkowie, Wilkowicach, Plemiętach i Pniu. Za najbardziej odpowiadający naszym potrzebom uznano drewniany obiekt w Plemiętach, położony na Ziemi Chełmińskiej, w pobliżu Grudziądza. Wymiary podstawy wieży: przyjęto wymiary wieży w Plemiętach 9,50 x 7,50 m. Wysokość wieży: wśród badaczy przedmiotu panuje pogląd, że drewniane wieże miały 2 (obiekty w Pęczniewie, Wilkowicach) lub 3 kondygnacje (obiekty w Siedlątkowie, Jeziorsku, Plemiętach). W naszym przypadku zaproponowaliśmy obiekt złożony z 3 kondygnacji. Przyjmując wysokość kondygnacji na 3,0 m, wysokość wieży będzie wynosiła ok. 13,0 m. Z czego: 5
1 kondygnacja (murowana) o wysokości 3,0 m 2 kondygnacja (drewniana) o wysokości 3,0 m 3 kondygnacja (drewniana) o wysokości 3,0 m poddasze o wysokości 4,0 m Wejście do wieży będzie znajdowało się na pierwszej, murowanej kondygnacji. Górna, drewniana część wieży wykonana zostanie w konstrukcji szkieletowej, w odmianie ryglowej z zewnętrznym odeskowaniem. Dach kryty drewnianym gontem. Istotnym problemem jest określenie wielkości ziemnego kopca. W naszej koncepcji przyjęto rozmiary najbardziej typowe, zbliżone do wieży obronnej w Plemiętach: średnica u podstawy: 40,0 m średnica górnej części (plateau): 20,0 m wysokość: 5,0 m Oprócz wieży na kopcu, w osadzie rycerskiej ma znaleźć się kilka budynków gospodarczo-mieszkalnych. Wykonane będą według technik budowy stosowanych w późnym średniowieczu: wszystkie budynki kryte strzechą lub gontem, belki i deski wyłącznie darte. 6
entrum Kultury Średniowiecznej Warownia Bydgosta jest projektem posiadającym zarówno walory edukacyjne, jak i gospodarcze. Inwestycja będzie miała wpływ na zwiększenie atrakcyjności turystycznej oferty miasta Bydgoszczy oraz Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku Myślęcinek. Rosnące zainteresowanie rekonstrukcją historyczną jako formą rekreacji i przekazywania wiedzy jest niewątpliwie czynnikiem, który można wykorzystać w promocji miasta. Edukacja przedstawienie kultury materialnej późnego średniowiecza pokazy rzemiosła z epoki średniowiecza możliwość obserwacji funkcjonowania społeczeństwa feudalnego umożliwienie lepszego poznania historii miasta i regionu empiryczne zdobywanie wiedzy oferta edukacyjna skierowana do szkół oraz indywidualnych odbiorców Gospodarka poszerzenie oferty komercyjnej LPKiW wzbogacenie oferty gospodarczo turystycznej miasta oraz regionu możliwość rozwoju i zaistnienia dla kreatywnych ludzi nowe miejsca pracy przy obsłudze centrum możliwość reaktywacji i funkcjonowania rzemiosła dawnego Turystyka zwiększenie atrakcyjności oferty turystycznej miasta Bydgoszczy i LPKiW unikalność projektu na skalę regionalną wpisanie się w trend zainteresowania rekonstrukcją historyczną poszerzenie oferty imprez rekreacyjno-edukacyjnych Fundacja Zamek Bydgoski KRS: 0000381082 Adres siedziby: Kołobrzeska 17/5, Bydgoszcz 85-704 Tel.: 609 046 921 Email: kontakt@zamekbydgoski.pl Wszystkie idee, teksty i ilustracje zawarte w folderze są własnością Fundacji Zamku Bydgoskiego. Wszelkie prawa zastrzeżone Fundacja Zamek Bydgoski 2010 r. 7