Europejski Trybunał Praw Człowieka przegląd orzecznictwa (styczeń marzec 2016 r.) Obowiązek przestrzegania praw człowieka (art. 1) Zawsze główną troską musi być skuteczna ochrona praw Konwencji na terytoriach wszystkich jej państw, nawet jeśli ich część pozostaje pod rzeczywistą kontrolą innego państwa Konwencji. Nie można więc automatycznie uznawać za niezgodne z prawem, dla ograniczonych celów związanych ze stosowaniem Konwencji, decyzji podejmowanych przez sądy tworu politycznego sprawującego władzę na takich terytoriach, który nie został międzynarodowo uznany, wyłącznie ze względu na jego nielegalną naturę i brak takiego uznania. Wyrok Mozer v. Mołdowa i Rosja, 23.2.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 11138/10, 142. Nie wystarczy deklaracja, że prawa Konwencji są chronione na określonym terytorium Trybunał musi być przekonany, że tak jest rzeczywiście. Główna rola w zapewnieniu ich przestrzegania należy do sądów krajowych, które muszą oferować gwarancje niezależności i bezstronności oraz rzetelność postępowania. W rezultacie przy ocenie, czy sądy nieuznanego tworu politycznego stanowią część systemu sądowego działającego na podstawie konstytucyjnej i prawnej odzwierciedlającej tradycję sądową zgodną z Konwencją, ważne jest ustalenie, czy można je uważać za niezależne i bezstronne oraz czy w swoich działaniach kierują się prawem. Wykazanie tego należy w pierwszej kolejności do państwa sprawującego faktyczną kontrolę nad wchodzącym w grę nieuznanym tworem politycznym. Wyrok Mozer v. Mołdowa i Rosja, 23.2.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 11138/10, 144 145. Prawo do życia (art. 2) Trybunał przyznaje sądom znaczną swobodę wyboru odpowiednich kar dla funkcjonariuszy państwa za pozbawienie życia. Musi jednak zachować dla siebie pewne uprawnienie do kontroli i interwencji w razie oczywistej dysproporcji między wagą czynu i wymierzoną karą. 238. Przy rozpatrywaniu kwestii, czy dana osoba używająca broni miała uczciwe i rzeczywiste przekonanie o konieczności jej użycia, Trybunał musi rozważyć, czy było ono subiektywnie rozsądne, biorąc pod uwagę całość istniejących w owym czasie okoliczności. Jeśli nie było subiektywnie rozsądne (a więc nie było oparte na 209
subiektywnie dobrych powodach), Trybunał prawdopodobnie nie mógłby zaakceptować, że było ono uczciwe i rzeczywiste. 248. Trybunał nigdy nie uznał krajowej decyzji o zaniechaniu ścigania w związku ze sprawą utraty albo zagrożenia życia za błędną, jeśli została podjęta w rezultacie śledztwa, które we wszystkich innych aspektach było zgodne z art. 2. 259. Państwa bezspornie muszą mieć możliwość stosowania progowego testu dowodowego, od którego zależy decyzja o ściganiu albo jego kontynuowaniu, aby w ten sposób zapobiec kosztom finansowym i emocjonalnym wiążącym się z prowadzeniem procesu, którego perspektywy powodzenia, a więc skazania oskarżonego, były słabe. Przy jego ustalaniu władze muszą rozważyć wiele konkurencyjnych interesów, w tym ofiar, potencjalnych oskarżonych, społeczeństwa jako takiego. Są one oczywiście lepiej przygotowane niż Trybunał do takiej oceny. Taki progowy test dowodowy wymaga rozważenia z uwzględnieniem całości systemu wymiaru sprawiedliwości karnej. 266, 268, 270. Zaufanie publiczne do organów stosowania prawa oraz prokuratury mogłoby ulec osłabieniu, gdyby funkcjonariusze państwa nie byli pociągani do odpowiedzialności z powodu nieusprawiedliwionego użycia broni. Zaufanie uległoby jednak również osłabieniu, gdyby państwa musiały ponosić koszty finansowe i emocjonalne procesu przy braku jakiejkolwiek realnej perspektywy skazania. Władze mogą więc uznać, że publiczne zaufanie do systemu ścigania będzie w najlepszy sposób PALESTRA zachowane przez ściganie, gdy dowody to uzasadniają, a w przeciwnym razie przez jego odmowę. 273. Zakaz tortur (art. 3) W przypadku wniosków azylowych opartych na dobrze znanym ogólnym ryzyku, kiedy informacja o nim jest łatwa do ustalenia z wielu źródeł, obowiązki państw na podstawie art. 2 i 3 Konwencji w sprawach o wydalenia obejmują ocenę takiego ryzyka przez ich właściwe organy z własnej inicjatywy. Wyrok F.G. v. Szwecja, 23.3.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 43611/11, 126. W związku z wnioskami azylowymi z powołaniem się na ryzyko indywidualne osoba wnioskująca musi powołać się na nie i je uzasadnić. Jeśli więc skarżący rezygnuje z powoływania się na nie lub nie chce ujawnić konkretnej indywidualnej podstawy do azylu, umyślnie o niej nie wspominając, niezależnie od tego, czy chodzi o przekonania polityczne lub religijne, orientację seksualną lub inne powody, nie można oczekiwać, że państwo z własnej inicjatywy uwzględni ją przy podejmowaniu decyzji. Ze względu jednak na absolutną naturę praw zagwarantowanych na podstawie art. 2 i 3 Konwencji oraz mając na względzie sytuację bezbronności, w jakiej często znajdują się ubiegający się o azyl, wiedza państwa o faktach odnoszących się do konkretnej osoby mogących narazić ją na ryzyko traktowania po powrocie do danego kraju z naruszeniem wymienionych przepisów wymaga ich uwzględnienia przez właściwe organy z własnej inicjatywy, zwłaszcza gdy władze otrzymały informację i zostały przekonane, że osoba występująca o azyl może być członkiem grupy systematycznie narażonej na represje. Wyrok F.G. v. Szwecja, 23.3.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 43611/11, 127. 210
7 8/2016 Sytuacja ogólnie panującej przemocy w danym kraju jako taka zwykle nie prowadzi, w razie wydalenia, do naruszenia art. 3. Trybunał nie wykluczył jednak przypadków, w których ogólna przemoc w kraju powrotu będzie tak szeroka, aby wystarczała do uznania, że każde wydalenie do niego będzie musiało oznaczać naruszenie art. 3 Konwencji. Podejście takie można przyjąć wyłącznie w najbardziej ekstremalnych przypadkach przemocy ogólnej, zazwyczaj w razie ryzyka, że dana osoba byłaby tam faktycznie narażona na ryzyko złego traktowania. Wyrok F.G. v. Szwecja, 23.3.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 43611/11, 129. Generalnie przy definiowaniu wymaganego standardu zdrowotnego Trybunał zachowuje dosyć elastyczne podejście, zależne od konkretnych okoliczności. Standard ten musi odpowiadać ludzkiej godności więźnia, ale również uwzględniać praktyczne wymagania uwięzienia. Zdrowie nieletnich pozbawionych wolności należy zabezpieczyć w sposób odpowiadający uznanym standardom medycznym mającym zastosowanie ogólnie do tej kategorii osób. Władze muszą kierować się zawsze najlepszymi interesami dziecka, które wymaga właściwej opieki i ochrony. Ponadto jeśli rozważają pozbawienie dziecka wolności, wymagane jest ustalenie stanu jego zdrowia, aby ocenić umieszczenie go w areszcie tymczasowym dla nieletnich. Wielka Izba, skarga nr 47152/06, 138. Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej (art. 4) W pewnych okolicznościach państwo ma obowiązek podjęcia konkretnych działań mających chronić rzeczywiste albo potencjalne ofiary traktowania sprzecznego z art. 4. Podobnie jak art. 2 i 3 Konwencji, również art. 4 może w pewnych okolicznościach nakładać na państwo ten rodzaj obowiązków. Obowiązek taki w danej sprawie pojawia się, gdy władze Europejski Trybunał Praw... wiedziały albo powinny były wiedzieć o okolicznościach rodzących rozsądne podejrzenie, że dana osoba była przedmiotem handlu lub eksploatacji w rozumieniu art. 3 lit. a Protokołu z Palermo oraz art. 4 lit. a konwencji Rady Europy przeciwko handlowi ludźmi albo była takim traktowaniem realnie i bezpośrednio zagrożona. Jeśli wtedy państwo nie podejmuje właściwych działań w granicach swoich uprawnień, aby pozwolić jednostce uniknąć sytuacji lub ryzyka wchodzącego w grę, dochodzi do naruszenia art. 4 Konwencji. Wyrok L.E. v. Grecja, 21.1.2016 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 71545/12, 66. Z art. 4 wynika obowiązek proceduralny badania sytuacji potencjalnej ofiary handlu. Obowiązek śledztwa nie może być uzależniony od złożenia skargi przez ofiarę lub osobę jej bliską: władze muszą działać natychmiast po dowiedzeniu się o tym fakcie. Wyrok L.E. v. Grecja, 21.1.2016 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 71545/12, 68. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5) Pozbawienie wolności w celu nadzoru wychowawczego na podstawie art. 5 ust. 1 lit. d musi odbywać się w odpowiednim ośrodku, posiadającym warunki umożliwiające realizację koniecznych celów edukacyjnych i spełniającym wymagania bezpieczeństwa. Umieszczenie w nim nie musi być natychmiastowe. Punkt lit. d nie wyklucza przejściowego pozbawienia wolności jako wstępnego etapu prowadzącego do wdrożenia reżimu takiego nadzoru. W tym stadium nie są wymagane środki nadzorowanego wychowania. Z takiego etapu przejściowego należy jednak szybko przejść do rzeczywistego reżimu nadzoru wychowawczego w miejscu (otwartym albo zamkniętym) przeznaczonym oraz wystarczająco wyposażonym do tego celu. Wielka Izba, skarga nr 47152/06, 167. 211
Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6) Postępowanie karne przeciwko nieletnim oskarżonym musi być zorganizowane z poszanowaniem ich najlepszych interesów. Istotne jest, aby do dziecka oskarżonego o przestępstwo odnosić się w sposób w pełni uwzględniający jego wiek, poziom dojrzałości oraz zdolności intelektualne i emocjonalne oraz aby podejmować działania umożliwiające mu zrozumienie i udział w postępowaniu. Prawo nieletniego oskarżonego do skutecznego udziału w procesie karnym wymaga, aby władze odnosiły się do niego z właściwym uwzględnieniem jego bezbronności i stopnia zdolności do udziału w śledztwie karnym od jego pierwszych stadiów, a w szczególności w przesłuchaniu przez policję. Władze muszą starać się możliwie zredukować u dziecka poczucie zastraszenia i psychicznego zablokowania oraz zapewnić, aby odpowiednio dobrze rozumiało ono naturę śledztwa, jego znaczenie, w tym wagę grożącej kary, jak również prawo do obrony, w szczególności do zachowania milczenia. Wielka Izba, skarga nr 47152/06, 195. W razie objęcia dziecka systemem wymiaru sprawiedliwości karnej w związku z konkretnym czynem rzekomo popełnionym jego prawa proceduralne muszą być zagwarantowane, a niewinność lub wina ustalone zgodnie z wymaganiami rzetelnego procesu oraz zasadą legalności. W żadnym wypadku dziecko nie może być pozbawione ważnych zabezpieczeń proceduralnych wyłącznie dlatego, że postępowanie mogące wiązać się z pozbawieniem wolności uważane jest w prawie krajowym raczej za chroniące jego interesy jako dziecka i nieletniego przestępcy niż za postępowanie karne. Ponadto wymagana jest szczególna troska, aby kwalifikacja prawna dziecka jako nieletniego przestępcy nie oznaczała koncentrowania się na jego statusie, z zaniedbaniem zbadania konkretnego czynu, o który został oskarżony, i ustalenia dowodów jego winy PALESTRA z zachowaniem wymogów rzetelności. Prowadzenia postępowania wobec sprawcy będącego dzieckiem w systemie wymiaru sprawiedliwości karnej wyłącznie ze względu na jego status nieletniego przestępcy niemający swojej definicji prawnej, nie można uznać za zgodne z rzetelnością procesu i zasadą legalności. Traktowanie dyskrecjonalne na tej podstawie, że ktoś jest dzieckiem, nieletnim albo nieletnim przestępcą, można zaakceptować wyłącznie, gdy interesy jego i państwa nie są ze sobą niezgodne. W innym razie i w sposób proporcjonalny muszą mieć zastosowanie materialne i proceduralne zabezpieczenia prawne. Wielka Izba, skarga nr 47152/06, 196. Ze względu na szczególną bezbronność dzieci, biorąc pod uwagę ich poziom dojrzałości oraz zdolności intelektualne i emocjonalne, Trybunał podkreślił w szczególności fundamentalne znaczenie dostępu do adwokata w każdym przypadku, gdy osobą aresztowaną jest nieletni. Systematyczne ustawowe ograniczanie prawa dostępu do pomocy prawnej wystarcza jako takie, aby uznać, że nastąpiło naruszenie art. 6. Ponadto jest sprzeczne z podstawowymi zasadami zawartymi w źródłach międzynarodowych, zgodnie z którymi nieletniemu należy zagwarantować pomoc prawną i inną właściwą. Wielka Izba, skarga nr 47152/06, 19, 207. Domniemanie niewinności (art. 6 ust. 2) Zasada podziału władz zakazuje parlamentarnej komisji śledczej ingerencji w wykonywanie uprawnień należących do wymiaru sprawiedliwości. W rezultacie w razie wszczęcia procedury sądowej odnoszącej się do badanych przez nią faktów komisja powinna zachować wymagany dystans między jej własnymi dochodzeniami i procedurą sądową; w szczególności ma obowiązek wstrzymywania się przed twierdzeniami co do zasadności 212
7 8/2016 decyzji podejmowanych przez organy wymiaru sprawiedliwości albo sposobu prowadzenia postępowania przez sądy. Wyrok Rywin v. Polska, 18.2.2016 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 6091/06, 4047/07 i 4070/07, 225. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8) Naturalną konsekwencją form, jakie przyjmuje współczesny terroryzm, jest sięganie przez rządy po najnowsze technologie w celu zapobiegania mu, w tym po masowy monitoring połączeń mogących wskazywać, że zawierają informacje umożliwiające jego zwalczanie. W ostatnich latach nastąpił niezwykły postęp w technice monitoringu, która osiągnęła poziom zaawansowania z trudem wyobrażalny dla przeciętnego obywatela, zwłaszcza gdy technicznie możliwe i szeroko stosowane staje się zbieranie danych w sposób automatyczny i systemowy. Wobec takiego postępu Trybunał musi ocenić, czy rozwojowi metod inwigilacji umożliwiających masowe zbieranie danych towarzyszył podobny rozwój zabezpieczeń prawnych chroniących prawa obywateli na podstawie Konwencji. Dane te często zawierają również kolejne informacje na temat warunków, w jakich pierwsze przechwycone elementy zostały zarejestrowane, takie jak ich czas i miejsce oraz sprzęt użyty do stworzenia plików komputerowych, fotografii cyfrowych, wiadomości i tekstów elektronicznych itp. Cel wysiłków rządu, aby trzymać terrorystyczne zagrożenie pod kontrolą, poszedłby na marne, gdyby w efekcie wysiłków, aby obywatele ufali w zdolność rządu do utrzymania stanu bezpieczeństwa publicznego, zagrożenie to zostało paradoksalnie zastąpione obawami ogółu z powodu nieograniczonych uprawnień władzy do wkraczania w prywatne życie obywateli w drodze niekontrolowanych, daleko sięgających technik inwigilacji i uprawnień. Wyrok Szabó i Vissy v. Węgry, 12.1.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 37138/14, 68. Europejski Trybunał Praw... Ze względu na szczególny charakter takiej ingerencji i możliwości wkraczania za pomocą najnowszych technologii inwigilacji w prywatność obywateli Trybunał uważał, że w tym kontekście konieczność w społeczeństwie demokratycznym należy interpretować jako ścisłą konieczność w dwóch aspektach. Środek tajnej kontroli może być uznany za zgodny z Konwencją wyłącznie, gdy jest ogólnie ściśle konieczny do zabezpieczenia instytucji demokratycznych, a ponadto gdy jest ściśle konieczny, aby móc uzyskać żywotnie ważne informacje wywiadowcze w konkretnej operacji. Każdy środek nieodpowiadający tym kryteriom umożliwia nadużywanie przez władze posiadanych przez nie wysoko zaawansowanych technologii. Wyrok Szabó i Vissy v. Węgry, 12.1.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 37138/14, 73. Zewnętrzna, najlepiej sądowa, kontrola następcza działań w sferze inwigilacji, zarówno w sprawach indywidualnych, jak i w sferze nadzoru ogólnego, ma tym większe znaczenie, że wzmacnia przekonanie obywateli, iż nawet w tej wrażliwej dziedzinie działają gwarancje rządów prawa i istnieje możliwość naprawy wszelkich nadużyć. Jej znaczenia nie można przeceniać, biorąc pod uwagę skalę, w jakiej władze mogą pozyskiwać informacje z użyciem bardzo skutecznych metod oraz przetwarzając masy danych, potencjalnie na temat każdej osoby jakoś powiązanej z podejrzanymi podmiotami lub przedmiotami planowanych ataków terrorystycznych. Wyrok Szabó i Vissy v. Węgry, 12.1.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 37138/14, 79. Ze względu na naturę współczesnych zagrożeń terrorystycznych mogą zaistnieć sytuacje wyjątkowe, w których obowiązkowe stosowanie zezwoleń sądowych na pozyskiwanie informacji może okazać się nierealne, przyniosłoby bowiem efekt przeciwny do zamierzonego ze względu na nieposiadanie przez sędziego specjalnej wiedzy albo oznaczałoby po prostu stratę cennego 213
czasu. Dotyczy to zwłaszcza dzisiejszych wstrząsów powodowanych atakami terrorystycznymi w świecie i w Europie, często wiążącymi się ze znacznymi stratami ludzkimi, powodującymi wielką liczbę ofiar i duże straty materialne, które nieuchronnie rodzą wśród obywateli powszechne poczucie braku bezpieczeństwa. Wyrok Szabó i Vissy v. Węgry, 12.1.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 37138/14, 80. Rozmowy telefoniczne z pomieszczeń biznesowych są prima facie objęte pojęciami życie prywatne i korespondencja dla celów art. 8 ust. 1. Podobnie chronione powinny być e-maile wysyłane z pracy oraz informacje uzyskane z monitoringu korzystania z Internetu w celach osobistych. Wyrok Bărbulescu v. Rumunia, 12.1.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 61496/08, 36. Przy braku ostrzeżenia, że rozmowy mogą być monitorowane, można rozsądnie oczekiwać zachowania prywatności połączeń z telefonu w pracy. To samo dotyczy e-maili i korzystania z Internetu. Wyrok Bărbulescu v. Rumunia, 12.1.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 61496/08, 37. Zasadniczo nie da się zaakceptować obecności strażnika podczas wizyt rodzinnych w więzieniu. Wyrok Mozer v. Mołdowa i Rosja, 23.2.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 11138/10, 195. Wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9) Na osoby pełniące funkcje publiczne ze względu na ich status można nałożyć obowiązek powściągliwości (jeśli chodzi o art. 10 Konwencji) lub dyskrecji w publicznym wyrażaniu swoich przekonań religijnych (w przypadku art. 9). Zasady te mają zastosowanie również do art. 8 Konwencji. Obowiązki etyczne wysokiego funkcjonariusza reprezentującego PALESTRA państwo mogą wkraczać w życie prywatne, jeśli przez swoje zachowanie nawet w sferze prywatnej naraża wizerunek lub dobre imię instytucji, jaką reprezentuje. Wyrok Sodan v. Turcja, 2.2.2016 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 18650/05, 42. Przeniesienie na inne stanowisko lub w inne miejsce jest zasadniczo środkiem zwyczajnym w karierze funkcjonariusza, może jednak negatywnie wypłynąć na życie zawodowe zainteresowanego, zwłaszcza w razie przeniesienia na stanowisko mniej prestiżowe. Oczywiście samo istnienie takich konsekwencji negatywnych nie powoduje, że staje się ono sprzeczne z prawem zagwarantowanym w Konwencji. W każdym przypadku jednak należy ocenić motywy przeniesienia i zweryfikować je w świetle jej postanowień. Wyrok Sodan v. Turcja, 2.2.2016 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 18650/05, 43. Wolność wypowiedzi (art. 10) Uwięzienie nieuchronnie wiąże się z wieloma ograniczeniami komunikowania się ze światem zewnętrznym, w tym możliwości otrzymywania informacji. Artykułu 10 nie można interpretować jako nakładającego ogólny obowiązek zapewnienia dostępu więźniów do Internetu albo konkretnych stron internetowych. Wyrok Kalda v. Estonia, 19.1.2016 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 17429/10, 45. Obowiązki i odpowiedzialność dziennikarzy korzystających z prawa do wolności wypowiedzi mogą obejmować obowiązek wstrzymania się z publikacją wiadomości przekazanych im przez funkcjonariuszy sygnalizatorów do czasu wykorzystania przez nich istniejących wewnętrznych procedur administracyjnych i podzielenia się swoimi obawami z przełożonymi. Wyrok Görmüş i inni v. Turcja, 19.1.2016 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 49085/07, 61. 214
7 8/2016 Trybunał był gotów zgodzić się, że tajny charakter informacji dotyczących organizacji i wewnętrznego funkcjonowania sił zbrojnych był a priori usprawiedliwiony. Podobna tajemnica nie może być jednak chroniona za wszelką cenę. Konwencja chroni prawa nie teoretyczne lub iluzoryczne, ale konkretne i praktyczne. Zasada ta powinna być również stosowana przy ocenie ingerencji w korzystanie z prawa. Wynika z niej, że argumenty rządu można uznać za uprawnione, jeśli opierały się na konkretnych i praktycznych motywach wymienionych w ust. 2 art. 10 Konwencji. Jako wyjątki od korzystania z prawa do wolności wypowiedzi wymagają one uważnego i skrupulatnego zbadania przez Trybunał, który potwierdził, że zadanie mediów informowania i kontroli rozciąga się również na działania sił zbrojnych. W rezultacie nie można całkowicie wykluczyć z debaty publicznej kwestii, które się do nich odnoszą. Należało więc ocenić, czy ujawnienie dokumentów i publikacja na ich podstawie spornego artykułu mogły wyrządzić znaczną szkodę interesom państwa. Wyrok Görmüş i inni v. Turcja, 19.1.2016 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 49085/07, 62. Internetowe portale informacyjne, chociaż nie są wydawcami komentarzy w sensie tradycyjnym, muszą co do zasady brać na siebie obowiązki i odpowiedzialność. Ze względu na szczególną naturę Internetu mogą one różnić się w pewnym stopniu od nakładanych na tradycyjnego wydawcę, zwłaszcza jeśli chodzi o treści pochodzące od osób trzecich. Wyrok Magyar Tartalomszolgáltatók Egyesülete i Index.hu Zrt v. Węgry, 2.2.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 22947/13, 62. Wymaganie nadmiernej i niepraktycznej przezorności przy przekazie w Internecie może osłabić wolność przekazywania informacji za jego pomocą. Wyrok Magyar Tartalomszolgáltatók Egyesülete i Index.hu Zrt v. Węgry, 2.2.2016 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 22947/13, 82. Europejski Trybunał Praw... Trybunał mając rozstrzygnąć konflikt dwóch praw korzystających z równej ochrony na podstawie Konwencji musi rozważyć konkurujące ze sobą interesy. Wynik skargi nie może co do zasady różnić się zależnie od jej wniesienia do Trybunału na podstawie art. 8 przez osobę, której dotyczył obraźliwy artykuł, czy na podstawie art. 10 przez autora tego artykułu, ponieważ oba te prawa zasługują zasadniczo na równy szacunek. Swoboda oceny musi więc być teoretycznie ta sama w obu przypadkach. Analogiczne uzasadnienie należy stosować odpowiednio przy ważeniu praw na podstawie art. 10 i art. 6 ust. 1. Wyrok Bédat v. Szwajcaria, 29.3.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 56925/08, 52 53. Prawa zagwarantowane w art. 10 i art. 6 ust. 1 zasługują zasadniczo na równe poszanowanie, jednak uprawniona jest specjalna ochrona tajemnicy śledztwa sądowego ze względu na przedmiot postępowania karnego, jego znaczenie dla wymiaru sprawiedliwości, jak i prawo osób objętych śledztwem do domniemania niewinności. Trybunał podkreślił, że tajemnica śledztwa ma chronić, z jednej strony, interesy postępowania karnego przed możliwym ryzykiem zmowy czy zagrożenia, że dowody zostaną sfałszowane albo zniszczone, a z drugiej interesy oskarżonych, zwłaszcza w ochronie domniemania niewinności, a w kategoriach bardziej ogólnych ich relacji osobistych i interesów. Tajemnica taka jest również usprawiedliwiona potrzebą ochrony procesu formowania opinii i decyzji organów sądowych. Wyrok Bédat v. Szwajcaria, 29.3.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 56925/08, 68. Przy ocenie legalności podejmowanych w prawie krajowym środków ograniczających wolność wypowiedzi i ich zgodności z wymaganiami Konwencji trzeba brać pod uwagę okres, w którym zostały one podjęte, a nie dopiero późniejszy, w świetle rzeczywistego wpływu publikacji na kształt procesu. Wyrok Bédat v. Szwajcaria, 29.3.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 56925/08, 70. 215
Spełnienie obowiązku pozytywnego ochrony praw danej osoby na podstawie art. 8 może wymagać od państwa wprowadzenia pewnych ograniczeń prawa innej osoby zagwarantowanego na podstawie art. 10. Wyrok Bédat v. Szwajcaria, 29.3.2016 r., Wielka Izba, skarga nr 56925/08, 74. Prawo do swobodnego poruszania się (art. 2 Protokołu nr 4) Warunek uzasadnienia interesem publicznym w społeczeństwie demokratycznym jest spełniony, jeśli regulacja realizuje uprawniony cel z zachowaniem rozsądnej proporcji między stosowanymi środkami i celem, jaki władze starają się realizować. Wyrok Garib v. Holandia, 23.2.2016 r., Izba (Sekcja III), skarga nr 43494/09, 109. Granice stosowania ograniczeń praw (art. 18) Nie zawsze możliwe jest udowodnienie, że powód ograniczenia prawa był nieuprawniony, za pomocą szczególnie obciążającego materiału dowodowego lub konkretnego pojedynczego zdarzenia. Czasami dopiero łączna ocena istotnych faktów wskazuje na nieuprawnione powody działania władz. Wyrok Rasul Jafarov v. Azerbajdżan, 17.3.2016 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 69981/14, 158. Skargi indywidualne (art. 34) PALESTRA Określone wymogi formalne jako warunek dostępu pełnomocnika do więźnia mogą być konieczne np. ze względów bezpieczeństwa lub uniemożliwienia zmowy czy działań mających utrudnić śledztwo lub wymiar sprawiedliwości. Nie da się jednak zaakceptować w tej materii formalności nadmiernych, mogących w praktyce uniemożliwić przyszłemu skarżącemu skuteczne korzystanie z prawa do skargi. Jeśli wymagane formalności były łatwe do spełnienia, nie istnieje żaden problem na tle art. 34. Wyrok Rasul Jafarov v. Azerbajdżan, 17.3.2016 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 69981/14, 182. Na podstawie art. 36 ust. 4 lit. a Regulaminu Trybunału zgoda na reprezentację może być udzielona osobie niebędącej adwokatem. Państwa muszą więc zapewnić, aby pełnomocnicy niebędący adwokatami mogli odwiedzać osoby pozbawione wolności, które wniosły albo mają zamiar wnieść skargę do Trybunału, na takich samych warunkach jak adwokaci. Wyrok Rasul Jafarov v. Azerbajdżan, 17.3.2016 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 69981/14, 183. 216