KARTA INFORMACYJNA Krytyczne punkty kontroli podczas odchowu info.hybrid@hendrix-genetics.com www.hybridturkeys.com
Zarządzanie hodowlą podczas pierwszych kilku tygodni życia piskląt będzie miało zasadniczy wpływ na to, czy zwierzęta zrealizują swój pełny potencjał produkcyjny. Chociaż prawdą jest, że nawet dobrze rokujące stado może być zagrożone na każdym etapie cyklu produkcyjnego, ptaki, które nie miały dobrego startu, nie będą w stanie nadrobić strat ani wyrównać poziom wzrostu przed osiągnięciem dojrzałości rynkowej. Hodowcy mają dobrą wiedzę na temat dziennych przyrostów wagowych i ich znaczenia, ale rzadko przekładają te parametry na średni przyrost godzinowy. Należy zastanowić się, co to oznacza. Każda godzina i każdy dzień, w którym warunki środowiskowe nie są dla piskląt optymalne, oznacza straconą szansę produkcyjną, za którą hodowca już zapłacił. W środowisku hodowlanym indyków komercyjnych obecnych jest wiele rodzajów czynników stresogennych. Najczęściej przeoczanym z nich jest sama kwestia wzrostu. Na pytanie o największe natężenie stresu związanego ze wzrostem większość producentów odpowie, że przypada on na około 15 tydzień życia piskląt, ponieważ wtedy wzrastająca masa ciała zaczyna być łatwo zauważalna. Choć faktycznie ptaki maksymalnie przybierają na wadze w bardzo krótkim czasie, to indorki rosną najbardziej dynamicznie około 3 tygodnia życia. To właśnie wtedy procentowy przyrost metabolicznej masy ciała (masa ciała podniesiona do 0,67 potęgi) jest największy. Z powodu dynamicznego wzrostu pisklęta są szczególnie narażone na negatywne skutki nieprawidłowego zarządzania hodowlą, takie jak słaba jakość powietrza, ściółki i wody, pasza złej jakości oraz niebezpieczeństwa związane z chorobami. Ponadto nawet drobne niedociągnięcia będą miały skutki w postaci spowolnionego wzrostu i niedostatecznych wyników produkcyjnych w tym okresie. Dlatego właśnie pierwsze 3 tygodnie życia piskląt mają tak duże znaczenie dla przyszłych wyników hodowlanych stada. Należy dołożyć wszelkich starań, aby zmaksymalizować wykorzystanie potencjału zwierząt zanim będzie za późno. Jedną z najlepszych inwestycji hodowcy w tym okresie jest optymalizacja warunków bytowania piskląt. Niniejsza prezentacja przedstawia krytyczne punkty kontroli (KPK) podczas odchowu. Punkty KPK należy traktować jako strategiczne czynniki procesu produkcyjnego. Jeśli zostaną poprawnie wdrożone, ich efektem będzie zdrowe, jednorodne, pełne wigoru stado oraz współczynnik konwersji paszy i średnie dzienne przyrosty masy ciała, które spełniają lub wykraczają poza standardowe wartości. Krótko mówiąc, KPK są elementem wzorcowego programu zarządzania hodowlą i pomagają zagwarantować wysoką jakość stada. Aby można było ocenić, czy KPK są wdrażane poprawnie, muszą one być mierzalne i udokumentowane. Do KPK należą: przygotowanie indycznika na przybycie piskląt, ocena jakości piskląt, temperatury odchowu, wentylacja indycznika. Dostępność i jakość paszy oraz wody Każdy, kto zajmuje się hodowlą piskląt lub szkoli inne osoby w tym zakresie, doskonale wie, że jest to zarówno sztuka, jak i nauka. Każde stado jest inne, a aby ocenić zachowanie piskląt i ich bieżące potrzeby, niezbędne są duże umiejętności w zakresie hodowli indyków. Należy zawsze pamiętać o tym, że ptak nie może zmienić swojego środowiska może jedynie na nie reagować. Ważne jest, by zdawać sobie sprawę z tego, że od 1 do 5% osobników w każdym stadzie będzie miało problemy z właściwym startem i będzie wymagało większej opieki i zaangażowania hodowcy niż reszta stada. W porównaniu z kurczętami wszystkie pisklęta indyka mogłyby zostać uznane za trudne w pierwszym etapie życia. Jednym z często zadawanych pytań jest: czy obecnie pisklęta indyka są trudniejsze w hodowli niż jeszcze 10 lat temu? Stosowana często inżynieria genetyczna spowodowała, że indyk komercyjny z całą pewnością się zmienił, ale zmianom uległy również metody hodowli, często po to, aby zaoszczędzić pracy. Nie chodzi o to, że wcześniejsze metody były nieskuteczne, ale często były one po prostu zbyt czasochłonne, na co obecnie nie można sobie pozwolić. Krótko mówiąc, zmiany przeprowadzane są ze względu na ludzi, a nie na pisklęta. Jeżeli hodowca ma pozytywny stosunek do swojej pracy, spodziewając się po hodowli najlepszych efektów, a jednocześnie przewidując najgorsze scenariusze, będzie gotowy, by hodować nawet najtrudniejsze pisklęta z dobrym skutkiem. W dalszej części niniejszego materiału znajduje się analiza 5 krytycznych punktów kontroli, w której omówiono metody ich audytu. KARTA INFORMACYJNA KRYTYCZNE PUNKTY KONTROLI PODCZAS ODCHOWU 2
Przygotowanie indycznika na przybycie piskląt Odchów piskląt rozpoczyna się na długo przed ich przybyciem na fermę. W rzeczywistości jest to dzień, gdy poprzedzające stado opuszcza indycznik. Mycie i dezynfekcja Jednodniowe pisklęta indyka są niezwykle wrażliwe nawet na nieznaczną ilość chorobotwórczych organizmów (bakterii, pleśni, wirusów). Z tego powodu niezwykle ważne jest, aby cały indycznik został dokładnie umyty i zdezynfekowany. Obszary, które są często pomijane to pomieszczenia wejściowe, linie pojenia i poidła, linie żywienia, panele elektryczne i osłony wentylatorów wyciągowych. Po dezynfekcji należy okresowo pobierać z indycznika wymazy, aby mieć pewność, że stosowane procedury i preparaty są skuteczne. Każdorazowo przed wstawieniem piskląt należy dokonać oględzin indycznika, korygując wszelkie braki i niedociągnięcia. Ważne jest także, aby biura fermy, pomieszczenia magazynowe, warsztaty i inne tego typu obiekty były regularnie myte i dezynfekowane. Należy sprawdzić, czy poidła zostały dobrze wypłukane. Resztki środka odkażającego mogą spowodować, że pisklęta nie będą chciały pić wody. Może również dojść do podrażnienia jamy gębowej i przełyku lub oparzenia chemicznego. Po dezynfekcji indycznika należy traktować go jak obszar bezpieczny biologicznie. Podczas wstawiania piskląt należy nosić czyste kombinezony, obuwie oraz czepki ochronne. Do indycznika nie wolno wnosić żadnego sprzętu bez wcześniejszego zdezynfekowania go. Kontrola wektorów Eliminacja gryzoni i owadów ma zasadnicze znaczenie w procesie czyszczenia indycznika. Istnieje wiele badań wskazujących, że chrząszcze z rodziny czarnuchowatych mogą przenosić bakterie E. coli, salmonellę i różne wirusy. Szkodniki niszczą również izolację obiektów, co utrudnia kontrolę temperatury w indyczniku. Kwoki cieplne Należy zawczasu sprawdzić, czy wszystkie urządzenia grzewcze pracują prawidłowo. Spalanie powinno odbywać się czysto; w przeciwnym przypadku będzie powstawał tlenek węgla. Podczas chłodów należy rozpocząć nagrzewanie indycznika na 24 godziny przed wstawieniem piskląt, a gdy pogoda jest cieplejsza na 6 godzin przed wstawieniem. Ocena jakości piskląt Ocena jakości piskląt jest wciąż kwestią bardzo subiektywną. Trudno mówić o jakości piskląt bez wspólnego punktu odniesienia. W przemyśle produkcyjnym kurcząt brojlerów korzysta się z ujednoliconych standardów oceny jakości kurcząt, w tym z testów budowy fizycznej i testów mikrobiologicznych. Test budowy fizycznej ocenia 10 cech: wagę, wygląd, nogi, stawy skokowe, palce, oczy, dziób, odbyt, pępek i stopień nawodnienia. Test polega na tym, że 10 przypadkowo wybranych kurcząt ocenia się w 10 kategoriach i dodaje uzyskane punkty, przy czym ich suma wynosi maksymalnie 100. W przypadku pewnych cech wyniki oceny mają większą wagę od innych. Na przykład 3 kurczęta z anormalnym pępkiem miałyby większy negatywny wpływ na ogólną ocenę stada niż 3 kurczęta ze skrzywionymi palcami. Test mikrobiologiczny także jest przeprowadzany na 10 kurczętach. Polega on na pobraniu wymazu z woreczka żółtkowego. Pobrany materiał jest następnie przenoszony na pożywki w celu rozmnożenia znajdujących się tam mikroorganizmów ogólnych, bakterii coli i bakterii gronkowca. Próbki z woreczka żółtkowego hodowane są również pod kątem salmonelli. Jeżeli wyniki badań pobranego materiału biologicznego 10 ptaków są negatywne, ocena testu mikrobiologicznego wyniesie 100. System oceny ważonej powoduje obniżenie liczby punktów w przypadku pozytywnych wyników hodowli bakterii. Ogólny wynik jest średnią wyników testów budowy fizycznej i testów mikrobiologicznych. W przypadku hodowli kurcząt brojlerów system okazał się stosunkowo dokładny, jeśli chodzi o korelację wyników śmiertelności w ciągu pierwszych 7 dni życia oraz końcowych wyników hodowlanych stada z oceną jakości kurcząt. Ważne jest, aby dokonać oceny jakości każdego wylęgu, który trafia do hodowli. Zaistniałe różnice mogą wynikać z następujących czynników: wiek nieśnego stada, profil wylęgarni, pisklęta z pierwszych jaj, sanityzacja wylęgarni, żywienie stada reprodukcyjnego, wiek jaja w momencie nasadzania, stres cieplny, obchodzenie się z jajami, magazynowanie i sanityzacja. Zakład wylęgowy musi uzyskać z fermy informacje zwrotne (zarówno pozytywne jak i negatywne) odnośnie jakości piskląt i wczesnych upadków, aby wprowadzić konieczne zmiany lub zbadać możliwe przyczyny takiej sytuacji. KARTA INFORMACYJNA KRYTYCZNE PUNKTY KONTROLI PODCZAS ODCHOWU 3
Po przybyciu piskląt należy zbadać reprezentatywną próbę stada pod kątem następujących aspektów: odwodnienie, skóra na nodze nie powinna być napięta, naczynia krwionośne po wewnętrznej stronie nóg nie powinny się wyraźnie odznaczać, skóra powinna przemieszczać się luźno nad grzebieniem mostka, ptaki nie powinny szturmować poideł. Odwodnienie może być główną przyczyną upadków piskląt podczas pierwszych 3 dni na fermie. Dobrzy menedżerowie zakładów wylęgowych zapewnią początek wylęgu w momencie odpowiednim dla większości piskląt i doprowadzą do jak najszybszego klucia się ptaków. Pępki Powinny być zagojone i suche. Niezagojony pępek to otwarte wrota dla zakażeń bakteryjnych. Brzuch nie powinien być w dotyku rozmiękczony ani mącznisty. To może wskazywać na infekcję pępka. Aby ocenić, jakie są potrzeby piskląt, należy starannie obserwować ich zachowanie. Zdarzały się przypadki, że na fermę trafiały pisklęta wyziębione i spragnione. Wspinały się one na poidła, przemakały, a potem nie miały już siły, by przesunąć się pod kwoki cieplne. Kierowniczka fermy zareagowała w ten sposób, że usunęła niektóre poidła i fizycznie przemieściła pisklęta pod promienniki, by wyschły. Potem ponownie udostępniła pisklętom poidła. Kosztowało to wiele pracy, ale dzięki temu na pewno udało się uratować wiele piskląt. Temperatury odchowu Jednym z kluczowych czynników w zarządzaniu środowiskiem bytowania piskląt jest odpowiednia temperatura w indyczniku i pod promiennikami. Z zachowania piskląt można wywnioskować, czy zwierzęta czują się komfortowo czy nie, jednak muszą one mieć szansę, by pokazać opiekunom, jakie są ich potrzeby. Pomiędzy środkiem kręgu a jego obrzeżem powinna panować różnica temperatur. Użytecznym narzędziem może być termometr z odczytem na podczerwień. Pozwala on szybko zmierzyć temperaturę i wprowadzić stosowne zmiany. Jednym z najszybszych sposobów odwodnienia piskląt jest zbyt wysoka temperatura. Małe pisklęta i te, które wykluwają się z pierwszych jaj, są najbardziej narażone na skutki przegrzania (odwodnienie i wywracanie się). Zasadnicze znaczenie ma temperatura ściółki, a nie powietrza. Jednodniowe pisklę mierzy ok. 10 cm wzrostu. Temperatura powietrza na wysokości 10 cm nad poziomem podłoża zależy od temperatury ściółki. W indycznikach, które nie są wcześniej odpowiednio ogrzane często okazuje się, że różnica temperatury podłoża i powietrza metr nad podłożem wynosi 5 lub więcej stopni. Nawet w najlepszych indycznikach temperatura podłoża jest zazwyczaj o 2 stopnie niższa od temperatury powietrza. Pisklęta mogą tracić znaczną ilość ciepła przez stopy, kiedy siedzą na zimnej ściółce. Tak więc, mimo że temperatura indycznika może wydawać się odpowiednia, ptaki mogą być zziębnięte, ponieważ ludzie i termostaty wyczuwają temperaturę powietrza kilkadziesiąt centymetrów nad podłożem, a ptaki temperaturę podłoża. Ponadto wilgotna ściółka jest chłodniejsza niż sucha. Dobrym wyznacznikiem tego, czy indycznik jest odpowiednio ogrzany, jest temperatura stóp pisklęcia. Należy przyłożyć stopy ptaka do szyi, ponieważ ten obszar ciała człowieka jest bardziej wrażliwy niż dłonie, które mają grubszą skórę. Nierzadko hodowca będzie zaskoczony, jak bardzo wychłodzone mogą być stopy pisklęcia i jakie przełożenie ma to na aktywność zwierząt. KARTA INFORMACYJNA KRYTYCZNE PUNKTY KONTROLI PODCZAS ODCHOWU 4
Wentylacja indycznika Ciągła wymiana powietrza w indyczniku ma zasadnicze znaczenie w hodowli, ponieważ dostarcza tlen i usuwa dwutlenek węgla oraz wilgoć, a także zmniejsza ryzyko związane z chorobami przenoszonymi przez mikroorganizmy drogą powietrzną. Pisklęta potrzebują świeżego powietrza od chwili wstawienia do obiektu. Kiedy jakość powietrza jest dobra, pisklęta będą aktywne i będą szukać paszy i wody. Badania naukowe wskazują, że wysokie stężenie dwutlenku węgla w indycznikach upośledza u piskląt zdolność zamiany glikogenu w glukozę, która jest potrzebna do prawidłowej pracy mózgu. W efekcie takie pisklęta wydają się otępiałe, mogą też przewracać się na bok, bezradnie machając nogami. Nieprawidłowa wentylacja może wywoływać chorobę okrągłego serca. Przede wszystkim jednak, jeżeli warunki środowiskowe panujące w indyczniku nie są komfortowe dla pracowników obsługi, tym bardziej nie są one komfortowe dla piskląt, które muszą przebywać w nim 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Dostępność i jakość paszy oraz wody Poidła i karmidła powinny być rozmieszczone strategicznie wewnątrz kręgu, tak aby każde pisklę mogło jeść i pić w swojej własnej strefie komfortu. Należy zainstalować dwa różne typy karmideł i poideł, a pisklęta powinny mieć do nich łatwy dostęp. Pisklęta powinny otrzymywać świeżą paszę dobrej jakości. W liniach karmienia nie mogą znajdować się resztki paszy zadawanej ptakom z poprzedniego stada. Rozsypanie pewnej ilości śruty czy odtłuszczonego mleka w proszku zachęci pisklęta do podchodzenia do karmideł. Bardzo często zdarza się tak, że w kręgach jest dwa razy więcej karmideł niż poideł. Należy jednak pamiętać, że pisklęta w pierwszej kolejności potrzebują wody, a dopiero potem paszy. Przy każdym wstawieniu najprawdopodobniej będzie kilka odwodnionych ptaków, dlatego należy zapewnić odpowiednią liczbę poideł. Pisklęta muszą mieć cały czas dostęp do czystej, świeżej wody. Nie można dodać żadnej substancji, która mogłaby zniechęcić pisklęta do konsumpcji wody. Poidła i sama woda muszą być poddawane sanityzacji, ponieważ pisklęta są niezwykle wrażliwe nawet na bardzo małą ilość mikroorganizmów. Najwięcej przypadków skażeń zdarza się w wolno przepływającej wodzie w ciepłym środowisku, a takie właśnie warunki panują w odchowalni. Należy sprawdzać poziom środka odkażającego w ostatnim poidle w indyczniku, aby mieć pewność, że jest go odpowiednia ilość. Pisklęta indyka a zmiana Indyki, podobnie jak ludzie, nie lubią zmian i niezbyt dobrze się do nich przystosowują. Dzieje się tak zwłaszcza, gdy zmiana jest gwałtowna lub gdy zmienia się kilka rzeczy jednocześnie. Zanim zostaną usunięte dodatkowe tacki z paszą i poidełka, należy sprawdzić, czy pisklęta przyjmują odpowiednią ilość paszy i wody. Aby zminimalizować stres zwierząt, należy robić to stopniowo. Nie można usuwać wszystkich elementów jednocześnie. Wnioski Systematyczny i skuteczny program zarządzania hodowlą ma kluczowe znaczenie dla udanej produkcji indyka. Stado wysokiej jakości nie powstaje samo z siebie ani nie można wyhodować go przez przypadek. Wymaga to skoncentrowanego wysiłku hodowcy i wiele codziennej uwagi poświęcanej krytycznym punktom kontroli. Kiedy pisklęta przybywają na fermę, mają za sobą duży stres związany z obsługą, przenoszeniem oraz samym procesem klucia. Hodowcy, którzy dołożą większych starań na początku cyklu produkcyjnego, zostaną później nagrodzeni lepszymi wynikami hodowlanymi. Bibliografia Cervantes, H. Standardized Chick Quality Assessment Procedure. 1996. Peterson Farms Fact Sheet. Czarick, M. And M. Lacey. Getting Chicks Off To A Good Start. 1997. World Poultry-Misset. Volume 13 (1). Grimes, J. Stress and Poult Performance. 1996 Mid West Poultry Federation Proceedings. Krueger, K. The Impact of Early Growth in Commercial Turkeys. 1998. Hybrid Turkeys Fact sheet Hybrid Turkeys Jeżeli nie zaznaczono inaczej, przedstawione w niniejszym dokumencie informacje stanowią własność Hybrid Turkeys. Powielanie lub publikacja tego materiału przy użyciu jakichkolwiek środków wymaga zgody Hybrid Turkeys prosimy o kontakt z siedzibą główną spółki w Kitchener w prowincji Ontario w Kanadzie. info.hybrid@hendrix-genetics.com www.hybridturkeys.com KARTA INFORMACYJNA KRYTYCZNE PUNKTY KONTROLI PODCZAS ODCHOWU 5