Przyczyny zażywania narkotyków przez młodzież. szkół ponad gimnazjalnych

Pobrano ze strony: http://autorzy.info/ AKADEMIA PODLASKA W SIEDLCACH PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZO - WYCHOWAWCZA Dorota Wiśniewska Przyczyny zażywania narkotyków przez młodzież szkół ponad gimnazjalnych PRACA MAGISTERSKA napisana pod kierunkiem dr. Tamary Zacharuk Siedlce 2005 1

SPIS TREŚCI Wstęp. s. 3 Rozdział 1 Zjawisko narkomanii oraz terminologia z nią związana 1.1. Istota zjawiska narkomanii......s.5 1.2. Początki zjawiska narkomanii...s.10 Rozdział 2 Charakterystyka wybranych środków odurzających 2.1. Substancje wziewne..s.18 2.2. Konopie indyjskie......s.20 2.2.1. Marihuana.. s.20 2.2.2. Haszysz.. s.21 2.3. Opium i jego pochodne....s.23 2.3.1. Morfina.. s.24 2.3.2. Heroina..s.25 2.3.3. Brown sugar s.27 2.3.4. Kompot Polska heroina s.28 2.4. Psychostymulanty..s.29 2.4.1. Amfetamina... s.29 2.4.2. Ekstazy..s.30 2.4.3. Kokaina....s.32 2.4.4. Crack.....s.34 2.5. Środki halucynogenne s.35 2.5.1. L.S.D......s.35 2.5.2. Psylocybina grzyby halucynogenne.....s.37 2.5.3 Meskalina...s.38 2.6. Leki....s.38 2.6.1. Barbiturany środki nasenne... s.39 2.6.2. Benzodiazepiny środki uspokajające.....s.40 Rozdział 3 Metodologiczne podstawy badań..s.41 3.1. Przedmiot i cel badań s.42 3.2. Problemy badawcze i hipotezy..s.43 3.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze s.45 Rozdział 4 Analiza wyników badań..s.47 Podsumowanie..s.78 Spis tabel..s.79 Bibliografia... s.80 Aneks...s.82 2

WSTĘP Narkomania jest jednym z największych problemów społecznych ostatnich lat. Obcość zjawiska oraz dramatyczne konsekwencje brania narkotyków są głównymi przyczynami reakcji lękowych społeczeństwa oraz odrzucenia. Mimo wielkich wysiłków w zakresie edukacji publicznej, stan wiedzy społeczeństwa na temat zjawiska narkomanii pozostawia wiele do życzenia. Do narkotyków ucieka przede wszystkim młodzież, która ani w szkole ani w czasie wolnym nie może zaspokoić swoich wewnętrznych potrzeb. Duża część młodzieży, zarówno na wsi jak też w mieście cierpi na bezbrzeżną nudę. Rozrywką mogą stać się narkotyki. W ostatnich latach w Polsce liczba osób zażywających środki narkotyczne bardzo szybko wzrasta. Narkotyki można spotkać wszędzie, zarówno na osiedlach gdzie mieszkamy, w dyskotekach jak i w szkole oraz w pracy. Czy to właśnie wszechobecność środków odurzających sprawia, że młodzież nie może oprzeć się pokusie zażycia narkotyku? W mojej pracy spróbuję odpowiedzieć m.in. na pytanie: co sprawia, że młodzież Szkół Ponadgimnazjalnych zażywa narkotyki, jakiego są one rodzaju, jak często zażywane są te środki oraz w jakim otoczeniu dochodzi do pierwszego kontaktu z narkotykami. W celu zaprezentowania powyższego problemu przyjęłam układ pracy składający się z czterech głównych rozdziałów. 3

W rozdziale pierwszym przedstawię zjawisko narkomanii oraz terminologię z nią związaną. Zawarte w nim będą definicje oraz historia powstania zjawiska narkomanii. Rozdział drugi w całości został poświęcony charakterystyce wybranych środków odurzających. Zawarłam w nim opis najbardziej popularnych i niebezpiecznych środków narkotycznych z uwzględnieniem sposobu ich działania, siły uzależniania, skutków fizycznych i psychicznych. W rozdziale trzecim zawarłam zagadnienia związane z metodologicznymi podstawami badań. Opisałam w nim co jest celem oraz przedmiotem moich badań. Rozdział ten zawiera również podstawowe problemy badawcze i hipotezy, które występują w związku z nakreślonymi wcześniej celami badań. Przedstawiam tu także terminologię związaną z zagadnieniem podstaw metodologicznych badań tj. pojęcie metody, techniki i narzędzi badawczych. Rozdział czwarty jest charakterystyką próby badawczej. Zawiera ilościowe i procentowe tabele, które przedstawiają w sposób obrazowy odpowiedzi jakich udzieliła badana młodzież na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety. Do każdej tabeli dołączony jest wykres i opis. Źródłem teoretycznych wiadomości w mojej pracy jest specjalistyczna literatura poświęcona problemowi zażywania narkotyków a także publikacje zamieszczone na stronach internetowych. Niniejsza praca ma na celu ukazanie przyczyn zażywania narkotyków przez młodzież Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Siedlcach. Jeżeli w jakimś stopniu pozwoli ona na lepsze poznanie tego problemu oraz zagrożeń jakie ze sobą niesie zjawisko narkomanii to spełni ona swoje zadanie. 4

ROZDZIAŁ 1 Zjawisko narkomanii oraz terminologia z nią związana 1.1. ISTOTA ZJAWISKA NARKOMANII Coraz częściej spotykamy się z pojęciem toksykomanii w prasie oraz literaturze, słyszymy o nim w mediach, jednak niewiele osób wie co naprawdę znaczy to określenie. Wyróżnia się szereg form toksykomanii w zależności od rodzaju przyjmowanego środka. Do najbardziej rozpowszechnionych możemy zaliczyć lekomanię, narkomanię i nikotynizm. Lekomania powstała na skutek nadużywania ogólnie dostępnych w aptekach środków, najczęściej nasennych, przeciwbólowych i uspokajających. Najbardziej niebezpiecznymi są leki psychotropowe działające na centralny układ nerwowy. Nadużywanie leków powoduje trwałe zmiany w psychice człowieka, nawet po odstawieniu tych środków może pozostać drażliwość i chwiejność emocjonalna. 1 1 M. Moneta Malewska Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie., s.64, Warszawa 2000 5

Narkomania jest jednym z najbardziej bolesnych uzależnień. Substancje uzależniające, czyli wszystkie związki chemiczne, których działanie powoduje zmiany sposobu myślenia oraz stanów emocjonalnych człowieka, zmieniają świadomość zniekształcając odbiór otaczającej rzeczywistości i samego siebie. 2 Podstawową grupą substancji uzależniających są narkotyki. Narkotykiem nazywamy środki odurzające, substancje pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, które wprowadzone do organizmu powodują (zależnie od dawki) uspokojenie, euforię, zniesienie bólu, odurzenie. Częste używanie narkotyków prowadzi do narkomanii. Niektóre środki narkotyczne stosowane są w lecznictwie, np. do narkozy, uśmierzenia bólu. Narkotykami są również takie substancje, które nie są w świadomości społeczeństwa zaliczane do tej grupy np. alkohol, nikotyna, leki psychotropowe czy środki uśmierzające ból. Tego typu substancje nie są z natury narkotykami, jednak można się nimi posługiwać jak narkotykami. Przyzwyczajenie do stałego używania narkotyków w coraz większych dawkach nazywamy narkomanią. Prowadzi ona do zaburzeń osobowości, zaniku uczuć wyższego rzędu i do zmian w narządach. Zależnie od rodzaju przyjmowanego narkotyku rozróżnia się: morfinizm, kokainizm, heroinizm itd. 3 Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r. o przeciwdziałaniu narkomanii 4 narkomanię określa jako stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich. 2 Z. Juczyński Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s.9 Warszawa 2002 3 Encyklopedia PWN, Warszawa 1995 4 Dz.U. 03.24. 198 6

Uzależnienie od narkotyków jest stanem psychicznej albo psychicznej i fizycznej zależności od jakiegoś środka chemicznego. Charakteryzuje się niezwalczonym pragnieniem, potrzebą lub wewnętrznym przymusem stałego zażywania tego środka i chęcią zdobycia go wszelkimi sposobami i za wszelką cenę. 5 Nadużywanie środków narkotycznych oznacza nieuzasadnione przyjmowanie tych substancji w nadmiernych ilościach oraz w nieodpowiednim czasie. Nadużywanie narkotyków powoduje zazwyczaj zaburzenie funkcji psychofizycznych takich jak: wrażenia, spostrzegania, uwagi, pamięci, oceny. 6 Należy pamiętać, że nie wszystkie środki farmaceutyczne i narkotyczne, a także toksyczne mają taką samą moc uzależniania. W chwili obecnej można wyróżnić trzy rodzaje uzależnienia: 1. fizyczne (fizjologiczne) 2. psychiczne (psychologiczne) 3. społeczne (socjologiczne) Uzależnienie fizyczne dotyczy tylko niektórych grup narkotyków i jest rezultatem wbudowania uzależniającej substancji, związku chemicznego w cykl przemian ustrojowych, wskutek czego po jej nagłym odstawieniu występują dotkliwe objawy jej braku zmuszające do dalszego jej przyjmowania, ponieważ tylko ona je znosi. Objawy te są różne, bardzo przykre a czasem groźne dla życia dolegliwości fizyczne i psychiczne. 7 Zależność fizyczna jest więc sztucznie wytworzoną potrzebą biologiczną, fizjologiczną, nabytą. Człowiek uzależniony przestaje być wolny w stosunku do branego środka od którego się uzależnił. Wbudowany do metabolizmu fizjologii organizmu środek uzależniający staje się odtąd niezbędny do homeostazy 5 Red. W.S. Gomułka, W. Rewerski - Encyklopedia Zdrowia PWN, Warszawa 1992, 1994, 1995 6 Z. Juczyński Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s.53, Warszawa 2002 7 Red. W.S. Gomułka, W. Rewerski - Encyklopedia Zdrowia PWN, Warszawa 1992, 1994, 1995 7

biologicznej. Organizm fizycznie uzależniony od danego środka potrzebuje go, chociaż środek ten jest dla niego szkodliwy. Zależność fizyczna ogranicza wolność zachowań ludzkich, deformuje procesy świadomości, motywacji i możliwości kierowania swoim postępowaniem. Uzależniony organizm na nagłe odstawienie środka reaguje zaburzeniami Pojawiają się objawy odstawienia czyli tzw. zespół abstynencyjny. Może on mieć różny charakter w zależności od rodzaju środka, który spowodował uzależnienie. Może mieć też różne natężenie w zależności od długości okresu stosowania tego środka jak również od wielkości przyjmowanych dawek. Zespół abstynencyjny (głód narkotyczny) jest to stan pojawiający się w wyniku przerwania przyjmowania narkotyków przez osobę fizycznie uzależnioną. Charakteryzuje się wystąpieniem nieprzyjemnych objawów: bólu mięśni, drgawek, gorączki, wymiotów, ogólnego rozbicia psychicznego. 8 Zależność psychiczna przejawia się w potrzebie ciągłego lub okresowego zażywania narkotyków w celu uzyskania uspokojenia, poprawy samopoczucia, z czym na ogół wiąże się dążenie do zwiększania ich dawki i zdobywania, mimo rosnących kosztów. 9 Narkotyk zaspokaja pewne potrzeby jednostki, pozwala pozbyć się dyskomfortu psychicznego, a zatem sprawia przyjemność. Osoba taka dąży do powtarzania tych pozytywnych doświadczeń. Po pewnym czasie narasta obawa związana z brakiem narkotyku i związanym z tym złym samopoczuciem. 10 Dla uzależnionego człowieka zaabsorbowanie przyjmowanymi środkami staje się dominujące, wypełnia całą jego świadomość, a jego zachowanie jest nałogowe. Odstawienie środka nie powoduje wystąpienia objawów abstynencyjnych poza ogólnym złym samopoczuciem. W tym stanie następuje jednak bardzo często powrót 8 M. Pasek Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko. s.86, Warszawa 1998 9 Red. W.S. Gomułka, W. Rewerski - Encyklopedia Zdrowia PWN, Warszawa 1992, 1994, 1995 10 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. Warszawa 2002 8

do nałogu. Może to być jedyny motyw dla którego narkoman powtórnie sięgnie po narkotyk. W terapii odwykowej i w resocjalizacji należy mieć na uwadze szczególnie ten właśnie kryzysowy moment w procesie uwalniania się od środków uzależniających. 11 Charakterystyczną cechą wielu środków odurzających jest uodparnianie się organizmu na ich działanie. Jest to zjawisko tolerancji. Uważa się, że wielkość przyjmowanych dawek narkotyku wywołującego zależność fizyczną musi ulegać podwyższeniu, gdyż każda kolejna porcja narkotyku powoduje słabszą na niego reakcję organizmu. Organizm zwiększa swoją odporność na działanie środków uzależniających, a odporność ta rośnie w miarę przedłużania się okresu zażywania tychże środków. Powstawanie tolerancji tłumaczy fakt, że niektórzy narkomani przyjmują dawki narkotyków, które wielokrotnie przewyższają dawki śmiertelne. Z czasem organizm domaga się przyjmowania dawek przekraczających dawkę śmiertelną. 12 Uzależnienie społeczne związane jest z zażywaniem narkotyków w grupie i może mieć charakter obrzędowy, kulturowy co miało miejsce w niektórych plemionach i szczepach indiańskich. Istotą uzależnienia społecznego jest silne uzależnienie od grupy, a wtórnie od środków narkotycznych. Przynależność do danej grupy pociąga za sobą bezwzględne respektowanie zasad, obyczajów i rytuałów panujących w grupie. Uzależnienie społeczne występowało zwłaszcza w latach sześćdziesiątych u młodzieży z kręgu tzw. subkultury środków uzależniających. Środowiska te zaspokajały wszelkie potrzeby dotyczące kontaktów z innymi. Obecnie zależność psychiczna sprowadza się do 11 S. Górski Uwaga rodzice narkomania! Warszawa 1995 12 Red. W.S. Gomułka, W. Rewerski - Encyklopedia Zdrowia PWN, Warszawa 1992, 1994, 1995 9

zintensyfikowania doznań sensorycznych podczas wspólnej zabawy, tańca itd. 13 1.2 POCZĄTKI ZJAWISKA NARKOMANII Narkomania w Polsce występowała już przed pierwszą wojną światową oraz w okresie międzywojennym. Zażywanie środków odurzających było popularne w środowiskach artystycznych. Częste przypadki odurzania się stwierdzano również wśród lekarzy i farmaceutów, którzy mieli ułatwiony dostęp do środków narkotycznych. Fakt ten był utrzymywany w tajemnicy przed otoczeniem i nie stanowił poważnego zagrożenia społecznego. Problemem społecznym narkomania stała się na przełomie lat 60 i 70, gdy do naszego kraju przeniknęły z Zachodu wpływy subkultury hipisowskiej. Ważną sprawą dla tego ruchu było zażywanie środków narkotycznych, co miało służyć osiąganiu odmiennego stanu świadomości, niedostępnego przeciętnym ludziom. Wzajemną więź i przyjaźń utrwalano przez grupowe odurzanie się, często w formie rytuału. Najczęściej stosowane były wówczas leki kradzione ze szpitali czy aptek. 14 Znikoma dostępność na polskim rynku środków halucynogenów spowodowała poszukiwanie zamienników i eksperymentowanie z różnymi substancjami, często toksycznymi, takimi jak TRI służący do wywabiania plam i dostępny w wówczas 13 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 61, Warszawa 2002 14 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 170, Warszawa 1993 10

w każdej drogerii i kiosku. Wdychanie oparów TRI doprowadzało do uzyskania stanu euforii, czasem halucynacji wzrokowych i słuchowych, najczęściej zaś do ciężkich zatruć oraz zgonów. Zaczęto wykorzystywać również pasty do butów, rozpuszczalniki benzynowe, naftę, eter. Sporządzano koktajle składające się z różnych, przypadkowo dobranych lekarstw. 15 Obecnie substancjami wziewnymi odurzają się najczęściej bardzo młodzi ludzie. Wdychany środek daje im stan euforii i upojenia. Wąchanie rozpuszczalników powoduje bardzo duże i szybkie uzależnienie psychiczne i daje znacznie większą śmiertelność poniżej 20 roku życia niż jakikolwiek inny narkotyk. Nawet jednorazowe wąchanie może spowodować nieodwracalne skutki, w tym także śmierć. 16 W związku z szybkim rozprzestrzenianiem się zjawiska narkomanii w połowie lat siedemdziesiątych Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej wprowadziło znaczne ograniczenia w dystrybucji leków o właściwościach narkotycznych. Narkomani, którym znacznie utrudniono dostęp do narkotyków fabrycznych, znaleźli sposób na uzyskiwanie środków odurzających wykorzystując mak lekarski (opium). Początkowo odurzali się tzw. mleczkiem (sokiem) uzyskiwanym po nacięciu zielonej makówki lub wywarem z dojrzałej słomy makowej zwanym makiwarą lub zupą. Wkrótce jednak wynaleziony został sposób otrzymywania z makiwary skoncentrowanego wyciągu, zwanego kompotem. Metoda ta okazała się tania i nieskomplikowana. Szybko rozpowszechniła się w kraju, zwłaszcza że rolnicy chętnie sprzedawali słomę makową. Początkowo lekceważono ostrzeżenia o narastającym niebezpieczeństwie a oficjalna propaganda głosiła że narkomania ma jedynie charakter marginalny 15 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 20 Warszawa 2002 16 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.59, Warszawa 2001 11

i niegroźny społecznie. Wprowadzono nawet zakaz publicznego informowania o narkomanii, co uspokoiło opinię publiczną jednocześnie ograniczając możliwości prowadzenia profilaktyki. 17 W XIX wieku wyodrębniono z opium aktywne składniki. Spośród nich dziesięć razy mocniejsza okazała się morfina, która jest jednym z leków stosowanych w medycynie w walce z bólem. Ze względu na duże zagrożenie uzależnieniem, jej dystrybucja i podawanie są ściśle określone zarówno przepisami prawnymi jak i wskazaniami medycznymi. Niweluje się nią cierpienie przy zawale mięśnia sercowego, ciężkim urazie klatki piersiowej, uszkodzeniu opłucnej lub oskrzeli, w przypadku bólów pooperacyjnych. Jednak do stosowania morfiny i jej pochodnych jest więcej przeciwwskazań medycznych niż wskazań. Uzyskano również kodeinę, teboinę i papawerynę środki te do dzisiaj odpowiednich dawkach i pod ścisłą kontrolą lekarską stosowane są w medycynie. Przy syntetyzowaniu morfiny otrzymano środek, który początkowo był uważany za skuteczny lek w leczeniu uzależnienia od morfiny i nazwano go heroiną. Jest to półsyntetyczny produkt wprowadzony do medycyny pod koniec XIX wieku jako silny środek przeciwbólowy, przeciwkaszlowy i przeciwastmatyczny. Początkowo nie wiedziano, że szybko i głęboko uzależnia. Ale już w latach dwudziestych heroina została wycofana z medycyny, natomiast zaczęła rosnąć jej popularność na rynku narkotycznym, gdzie króluje do dziś. Wszystkie pochodne opium działają na specjalne receptory w centralnym układzie nerwowym, działają hamująco, osłabiają ból, wywołują senność. Opiaty dają zależność fizyczną i wzrasta tolerancja organizmu na nie, więc aby zapobiec wystąpieniu zespołu abstynencyjnego trzeba przyjmować coraz większe dawki narkotyku. 17 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 170, Warszawa 1993 12

Od lat dziewięćdziesiątych najczęściej przyjmowanymi substancjami uzależniającymi stały się leki uspokajające, substancje lotne i przetwory konopi indyjskich. 18 Konopie indyjskie są jedną z najstarszych roślin narkotycznych, opisywaną już w XVI wieku p.n.e. Pochodzą z Azji Środkowej i w ciągu wieków rozprzestrzeniły się na całym świecie. Używano ich do osiągnięcia relaksu i uspokojenia, dla odurzenia się lub złagodzenia bólów, np. porodowych. Jako lek ziołowy rozpowszechniły się w Europie dopiero w XVIII wieku i zaczęły stanowić konkurencję dla opium również stosowanego wtedy w celach leczniczych. Działaniem odurzającym obu środków wówczas się jeszcze nie interesowano. Z konopi indyjskich otrzymuje się marihuanę. Są to liście i szczytowe części kwiatowo owoconośne, które po posiekaniu i wysuszeniu mają postać tytoniu lub herbaty. Marihuana jest dostępna w wielu odmianach, a zawartość czynnika uzależniającego THC waha się od 1% do 30%. Innym produktem otrzymywanym z konopi indyjskich jest haszysz zagęszczona żywica uzyskiwana z liści, mająca postać małych, twardych placków lub tabliczek o mocnym zapachu. Marihuana chociaż nie daje zależności fizycznej to jednak jest bardzo szkodliwym narkotykiem. To ona pozwala zobaczyć jak można zmienić sobie świadomość i to właśnie ona wskazuje drogę do innych narkotyków. 19 Bardzo popularnym narkotykiem z grupy opiatów stała się heroina do palenia, tzw. brown sugar. 20 Równie popularnym środkiem stała się amfetamina i jej pochodne. Daje ona najcięższe powikłania zarówno fizyczne jak i psychiczne. Nawracające zespoły paranoidalne, 18 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 22, Warszawa 2002 19 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s. 63, Warszawa 2001 20 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 22, Warszawa 2002 13

które wywołuje, można leczyć wyłącznie w szpitalu psychiatrycznym. Nigdy nie wiadomo która dawka wywoła chorobę psychiczną może to zrobić zarówno pierwsza jak i setna. Amfetamina jest silnym środkiem pobudzającym, utrzymującym cały organizm w stanie czuwania. Nie zażywa się jej tylko po to aby się lepiej bawić, lecz głównie po to, żeby być lepszym, szybszym, żeby w krótszym czasie osiągnąć swój cel lepszą ocenę w szkole, lepsze stanowisko w pracy. 21 Pokrewną amfetaminie efedrynę odkryli Chińczycy uzyskując ją z krzewu mahuang. Stosowali ją do uśmierzania dolegliwości występujących w astmie. Wówczas stwierdzono także, że wzmaga czynność serca, obniża łaknienie, oczyszcza drogi oddechowe, pomaga w stanach depresyjnych. Z uwagi na te zastosowania zaczęto efedrynę wytwarzać syntetycznie. Jako produkt uboczny, przypadkowo otrzymano amfetaminę. Obydwie należą do grupy stymulatorów. 22 Amfetaminę stosowano jako lek w narkolepsji (niekontrolowany nagły sen). Przez długi czas korzystano z amfetaminy przy leczeniu otyłości, ponieważ powodowała utratę łaknienia. W czasie II wojny światowej amfetaminę otrzymywali żołnierze walczący w wyjątkowo trudnych warunkach. Dawała im poczucie siły, wiarę we własne możliwości, pewność siebie. Znosiła potrzebę snu i łaknienia, usuwała zmęczenie. Wkrótce jednak okazało się, że po tych oczekiwanych efektach błyskawicznie pojawiają się wyczerpanie, lęki, poczucie zagrożenia. 23 Pochodną amfetaminy jest ekstazy, której zażywanie powiązane jest z muzyką techno. Zażywana jest głównie jako środek stymulujący, powodujący przyrost energii, poczucie bliskości z innymi 21 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. mity i rzeczywistość. s. 69, Warszawa 2001 22 W. Wanat Odlot donikąd. s.95, Warszawa 1997 23 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.69. Warszawa 2001 14

kokainy 26 Środki halucynogenne były znane i stosowane od tysięcy ludźmi. Cechy te sprawiają, że pochodne amfetaminy zażywane są przede wszystkim na dyskotekach. 24 Są to środki psychoaktywne, które z jednej strony wykazują działanie stymulujące układ nerwowy, z drugiej posiadają właściwości psychodeliczne. Środki te w latach 70-tych miały zastosowanie w psychoterapii. Związane było to z ich właściwościami wyzwalającymi empatię, sprzyjającymi okazywaniu emocji i przełamywaniu psychicznych bloków. Później, mimo protestów psychologów przeświadczonych o jego właściwościach terapeutycznych, został wycofany. 25 Kokaina była znana i używana od ok. 3000 roku p.n.e. w Ameryce Południowej. Indianie od wieków żuli liście koki, mieszając je z popiołem, który zwiększa ilość śliny potrzebnej do wchłonięcia środka. Kokaina przyjmowana w ten sposób docierała do organizmu w ilościach, które nie dawały euforii i pobudzenia ale usuwały zmęczenie, obniżały uczucie głodu, zwiększały wytrzymałość organizmu. W 1895 roku pierwszy raz zastosowano ją w medycynie jako środek znieczulający przy operacjach na gałce ocznej. Wtedy nie znano jeszcze tragicznych skutków jakie niesie używanie tego środka. Dopiero koniec XIX wieku, poznano dokładniej działanie lat, ale głównie w rytualnych spotkaniach religijnych. Duża grupa halucynogenów jest pochodzenia roślinnego. Aztekowie i Majowie w czasie obrzędów religijnych stosowali na przykład grzyby zawierające psylozynę i psylocybrynę. Są to substancje, które działając na organizm ludzki, mają zdolność do wywoływania zmian 24 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 23, Warszawa 2002 25 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.76, Warszawa 2001 26 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. mity i rzeczywistość. s. 79, Warszawa 2001 15

w odbieraniu otoczenia zmysłami, w sposobie myślenia i przeżywania emocjonalnego. Zmuszają mózg do produkcji snów na jawie.. Roślinne substancje halucynogenne znajdują się również w nasionach różnych krzewów i chwastów oraz w ziarnach jednego z gatunków agawy. W 1777 roku zauważono zmiany w zachowaniach ludzi żywiących się zbożem zawierającym grzyb pasożytniczy bazujący w kłosach zbóż. Dzisiaj wiadomo, że był to sporysz, ale wtedy zbiorowe zaburzenia świadomości kończyły się procesami czarownic i egzekucjami. W 1938 roku dokonano syntezy kwasu lizergowego z wyciągu sporyszu i otrzymano LSD 25, którego właściwości halucynogenne odkryto w 1943 roku. Zażywanie LSD prowadzi do bardzo niebezpiecznych zaburzeń psychicznych. Jest najsilniejszym środkiem halucynogennym. Środki halucynogenne, jak większość narkotyków, bywają mieszane z innymi substancjami psychoaktywnymi. 27 W 1903 roku został wykryty kwas barbiturowy, a jego pochodne barbiturany zostały wprowadzone jako leki świetnie działające w bezsenności i nadpobudliwości. Już po kilku latach zauważono objawy uzależnienia fizycznego od barbituranów, ale dopiero w latach pięćdziesiątych uznano je za leki dające uzależnienie. W tym czasie osoby zażywające amfetaminę zauważyły, że barbiturany łagodzą skutki jej działania. Osoby zażywające heroinę odkryły, że z powodzeniem ją zastępują. W latach sześćdziesiątych wielu narkomanów uzależnionych od opiatów wstrzykiwało sobie barbiturany dożylnie, wielu z nich zmarło z przedawkowania. W latach siedemdziesiątych spadła liczba osób zażywających barbiturany, rozpowszechniła się bowiem inna grupa leków benzodiazepiny, które uważane były za znacznie 27 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.83, Warszawa 2001 16

lekarską. 28 Od 1980r. narkomania przestała być w Polsce tajemnicą bezpieczniejsze - niestety, one również szybko i skutecznie uzależniają toteż powinny być stosowane pod ścisłą kontrolą publiczną. Wzrosło zainteresowanie tym problemem. W 1981r. powstały pierwsze organizacje antynarkomańskie: MONAR i Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii. W kolejnych latach powstawały następne placówki lecznicze dla narkomanów, poradnie, oddziały detoksykacyjne oraz ośrodki rehabilitacyjne. 29 ROZDZIAŁ 2 28 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.100, Warszawa 2001 29 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 170, Warszawa 1993 17

Charakterystyka wybranych środków odurzających Środki odurzające możemy sklasyfikować według różnych kryteriów, np. ze względu na materiały z jakich powstały, na pochodzenie naturalne lub syntetyczne, siły uzależnienia, skutków fizycznych i psychicznych, składu chemicznego. W mojej pracy przyjęłam klasyfikację narkotyków według materiałów z jakich powstały. 2.1. SUBSTANCJE WZIEWNE Do tej grupy środków zlicza się wszelkiego rodzaju rozpuszczalniki, kleje, lakiery, aerozole, wywabiacze plam, aceton, benzynę, gaz z zapalniczek. Wdychany klej szybko dostaje się do krwiobiegu, a stamtąd do mózgu i wątroby. Zawarty w inhalantach węglowodór przedostając się do komórek i tkanek, wywołuje zmiany w funkcjonowaniu psychicznym i fizycznym człowieka. W wyniku niedotlenienia mózgu pojawiają się halucynacje. Odurzenie klejem czy rozpuszczalnikiem objawia się niewielkim stanem euforii, zawrotami głowy, następuje utrata równowagi i rozweselenie. Dłuższe wdychanie tych środków prowadzi do utraty świadomości, często zapaści. Efekty działania oparów znikają po paru godzinach. U osób wąchających kleje 18

przez dłuższy czas, pojawiają się częste zawroty głowy, krwawienie z nosa, bezsenność, brak koncentracji, depresja lub agresja. Wdychane opary działając bezpośrednio na tkankę mózgową, niszczą jednocześnie kilkaset tysięcy komórek. Dłuższe zażywanie takich środków może wywołać stany paranoidalne, halucynacje. Eksperymentowanie ze środkami wziewnymi nierzadko kończy się śmiercią na skutek zatrucia, uduszenia lub niewydolności serca. 30 Oznaki użycia: - zapach rozpuszczalników - kichanie i kaszel - katar lub krwawienia z nosa - zapalenie spojówek - gadatliwość 31 Wąchanie rozpuszczalników powoduje bardzo duże i szybkie uzależnienie psychiczne oraz znacznie większą śmiertelność poniżej 20 roku życia niż jakikolwiek inny narkotyk. Nawet jednorazowe zażycie takich środków może spowodować nieodwracalne skutki a nawet śmierć. 32 2.2. KONOPIE INDYJSKIE Konopie indyjskie to roślina, która w warunkach naturalnych osiąga 1,5 m wysokości, hodowana zaś w domu może dorosnąć do 1 m. 30 M. Pasek - Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko! s. 16, Warszawa 1998 31 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 45, Warszawa 1993 32 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.59, Warszawa 2001 19

W celach narkotycznych wykorzystuje się jej liście, nasiona i kwiaty oraz żywicę. Związkiem aktywnym zawartym w konopiach jest THC (tetrahydrocanabidol), który może wywołać stan niewielkiej euforii, rozluźnienie, gadatliwość wesołkowatość. 33 Przetwory konopi indyjskich, marihuana i haszysz, to najpowszechniej zażywane w Polsce narkotyki. 34 2.2.1 MARIHUANA Marihuana występuje w postaci suszonych liści i szczytów pędów, czyli kwiatostanów żeńskich. Robi się z niej skręty lub nabija fajkę. Dzisiejsza marihuana w porównaniu z paloną w latach sześćdziesiątych jest o wiele silniejszym narkotykiem, ponieważ ma znacznie podwyższony procent aktywnego THC. W marihuanie zawarta jest bardzo duża ilość substancji smolistych jeden skręt ma tyle co 10-20 papierosów. Może to sprzyjać późniejszemu rozwojowi wielu chorób, w tym raka płuc. 35 Odurzenie marihuaną można porównać z lekkim zamroczeniem alkoholowym. Osoba pozostająca pod działaniem narkotyku czuje się odprężona i jest skłonna do śmiechu. Większe dawki wywołują poczucie, że czas płynie wolniej, mogą pojawić się iluzje słuchowe lub wzrokowe. Zażywanie tego środka w bardzo dużych dawkach powoduje zagrożenie pojawienia się urojeń prześladowczych. 36 Oznaki użycia: - słodkawa woń oddechu, włosów i ubrania 33 M. Pasek - Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko! s. 15, Warszawa 1998 34 W. Wanat Odlot donikąd. s.89, Warszawa 1997 35 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 52, Warszawa 1993 36 P. D. Rogers, L. Goldstein Narkotyki i nastolatki. s.20, Gdańsk 2004 20

- przekrwione oczy - zwiększone łaknienie - gadatliwość - zaburzenie orientacji przestrzennej i czasowej 37 Uzależnienie od marihuany jest głównie psychiczne, może być ona tzw. narkotykiem inicjacyjnym, czyli prowadzącym do sięgnięcia po inne narkotyki. 38 2.2.2. HASZYSZ Haszysz wytwarza się z nasion oraz żywicy konopi. Do masowej produkcji używa się różnych chemikaliów dla zwiększenia efektów działania. Zależnie od tego z jakich konopi został zrobiony, haszysz może mieć kolor miodowy, brązowy, czarny. Zazwyczaj jest twardy i dopiero po ugniataniu w palcach lub podgrzaniu staje się podobny do plasteliny. 39 Haszysz pali się w fajkach lub skrętach zmieszanych z tytoniem. Destylacja zmielonych lub posiekanych liści za pomocą rozpuszczalników pozwala na otrzymanie oleju haszyszowego, który może być przyjmowany doustnie lub palony po posmarowaniu nim powierzchni papierosa. 40 37 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 53, Warszawa 1993 38 M. Moneta Malewska - Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie. s. 73, Warszawa 2000 39 tamże 40 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 86, Warszawa 2002 21

Osoby zażywające przetwory konopi stają się podatniejsze na choroby, zmniejsza się stężenie hormonów, co hamuje rozwój i dojrzewanie płciowe. W rezultacie długotrwałego przyjmowania tych środków wzrasta na nie tolerancja. W celu uzyskania pożądanego efektu konieczne jest więc zwiększanie dawki. Pojawia się uzależnienie psychiczne, które powoduje nie dającą się opanować chęć dalszego zażywania. U osób zażywających przetwory konopi długotrwale mogą wystąpić objawy głodu narkotycznego, które nie są tak burzliwe jak w przypadku zażywania opiatów, jednak wskazują na występowanie zależności fizycznej. Największy wpływ tych narkotyków przejawia się w spadku aktywności, utracie energii. Rezultatem tego zobojętnienia jest ograniczanie kontaktów międzyludzkich, zaniedbywanie własnego wyglądu. Pojawiają się zaburzenia koncentracji uwagi i pamięci. Osoby uzależnione, które codziennie palą marihuanę, często cały dzień spędzają w domu a jedyna forma aktywności wiąże się z potrzebą zaopatrzenia się w środek. 41 2.3. OPIUM I JEGO POCHODNE Grupa opiatów to narkotyki pochodzenia roślinnego. Opium jest podstawowym surowcem otrzymywanym z maku ogrodowego, a dokładniej z mleczka dojrzewających makówek. Mleczko to poddawane jest dalszej obróbce i w ten sposób powstają trzy rodzaje produktów: a) preparowane opium, używane do palenia w fajkach 41 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 87, warszawa 2002 22

b) opium w postaci proszku, tabletek lub płynu przeznaczonego do celów medycznych c) alkaloidy opium lub opiatów Opium może zawierać domieszki liści maku lub owoców szczawiu. Ma swoisty zapach i bardzo gorzki smak. Można je palić, żuć lub wstrzykiwać. Na ogół w pierwszych miesiącach zażywania opium przeważają efekty przyjemne w postaci odprężenia i dobrego nastroju. Okres ten jest nazywany przez narkomanów miodowym miesiącem i jest wstępem do uzależnienia. Wkrótce zaczyna się rozwijać tolerancja, aby uzyskać oczekiwane efekty trzeba zwiększać dawkę przyjmowanego narkotyku. Przy doustnym przyjmowaniu opium w bardzo krótkim czasie zniszczeniu ulegają zęby. Wstrzykiwanie preparatu kończy się zwykle zapaleniem żył, chorobami wenerycznymi lub zapaleniem mięśnia sercowego. 42 Objawy zażycia: - zwężone źrenice - zwilgotniałe oczy - opadające powieki - ślady nakłuć po wstrzyknięciach - swędzenie lub pieczenie skóry 43 2.3.1. MORFINA 42 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 78, Warszawa 2002 43 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 59, Warszawa 1993 23

Morfinę otrzymuje się z opium. Jest skutecznym środkiem przeciwbólowym. Podczas wojny secesyjnej w Ameryce (1860r) znalazła zastosowanie jako środek do uśmierzania bólu u rannych żołnierzy. Jest środkiem dziesięciokrotnie silniejszym od opium, dlatego też ma ogromną siłę do uzależniania. 44 Morfina występuje w postaci białych kryształków, tabletek lub białego proszku. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Już kilkakrotne zażycie tego narkotyku może spowodować głód morfinowy. Efekty głodu występują po około 6-8 godzinach. Po pewnym czasie od momentu zażycia morfiny przychodzi głęboki sen narkotyczny. Skóra osoby uzależnionej staje się sucha, zimna i blada, mogą występować okresy bezdechu, zwężenie źrenic. W przypadku zażycia bardzo dużej dawki zejście następuje przez porażenie ośrodka oddechowego. Dla osoby uzależnionej śmiertelna dawka wynosi 0,1-0,2 grama przy zastrzyku domięśniowym, lub 0,2 0,4 grama zażywając morfinę doustnie. Śmierć w wyniku przedawkowania może również nastąpić po kilku lub kilkunastu godzinach na skutek porażenia układu oddechowego lub dopiero po kilku dniach z powodu obrzęku płuc. 45 Przerób surowego opium na czystą morfinę jest zajęciem wymagającym znajomości podstaw chemii. Po wielostopniowym procesie rafinacji otrzymuje się morfinę w postaci kanciastych białych ziaren. W obecnej chwili morfina jest stosowana tylko wtedy, gdy inne środki oraz metody uśmierzające ból zawodzą. Podaje się wtedy małe dawki przez krótki okres, aby nie wywołać uzależnienia. W małych dawkach morfina nieznacznie działa na psychikę oraz czynności ruchowe, pobudza receptory opioidowe. Po zwiększeniu dawki znosi 44 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 80, Warszawa 2002 45 http// republika.pl/kkizychk/narkotyki/opiaty.html serwis informacyjny 24

reakcje na bodźce i ułatwia wejście w stan snu. Już w niewielkich ilościach zwalnia szybkość i głębokość oddechu a przez to hamuje kaszel. Morfina obniża ciśnienie krwi a niekiedy pobudza ośrodek wymiotny. 2.3.2. HEROINA Heroina jest półsyntetyczną pochodną morfiny. Zazwyczaj jest wstrzykiwana dożylnie. Środek ten ma hamujący wpływ na działalność ośrodkowego układu nerwowego, zwalnia puls i oddech, prowadzi do letargu. Heroina utrudnia normalne funkcjonowanie, ma działanie depresyjne. 46 Silnie uzależnia fizycznie i psychicznie. W chwili po wstrzyknięciu narkotyku następuje stan euforii, który z czasem ustępuje miejsca senności. Po dłuższym okresie zażywania heroina zostaje włączona do cyklu przemian metabolicznych organizmu przez co staje się niezbędna do funkcjonowania. W ciągu kilku lat przyjmowania narkotyku dochodzi do zmian w osobowości narkomana, kłamstwa i oszustwa stają się podstawą relacji z ludźmi. Liczy się tylko narkotyk. 47 Heroina jest to najniebezpieczniejszy narkotyk świata. Może mieć postać białego lub brunatnego proszku. Można ją palić, wciągać do nosa lub wstrzykiwać dożylnie. Jest około 25 razy silniejszym narkotykiem oraz dwa razy szybciej uzależniającym od morfiny. Wśród narkomanów jest rozprowadzana w zawartości około 5% czystej diacetylomorfiny z domieszkami cukru pudru, laktozy, talku, jak 46 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 80, Warszawa 2002 47 M. Pasek - Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko! s. 18, Warszawa 1998 25

również sody oczyszczonej. Człowiek znajdujący się pod wpływem heroiny jest mniej podatny na odczuwanie bólu. Bardzo łatwo jest więc o różnego rodzaju kontuzje, uszkodzenia ciała, a co za tym idzie zakażenia. Osobom będącym pod wpływem tego narkotyku wydaje się, że robią wszystko doskonale, mogą również przez parę godzin siedzieć i się nie odzywać lub też przebywając w zatłoczonym miejscu spokojnie sobie rozmawiać. Stan taki występuje tylko przy pierwszych próbach z heroiną. Każde następne zażywanie narkotyku jest coraz mniej przyjemne. Po pewnym czasie zażywania nadchodzi moment gdy osoba uzależniona zaczyna brać heroinę nie po to aby poczuć się fajnie lecz po to aby nie czuć się strasznie, nie odczuwać bólu w czasie głodu narkotycznego. Po kilkakrotnym przyjmowaniu heroiny człowiek nie może się oprzeć dalszemu przyjmowaniu i zwiększaniu dawki, a w ostatecznym efekcie psychicznie i fizycznie uzależnia się. Heroina niszczy mózg i rdzeń kręgowy. Zazwyczaj zaraz po wstrzyknięciu narkotyku osoba odurzona zapada w drzemkę, źrenice są maksymalnie zwężone, spowalnia się puls i oddech, powoduje mdłości oraz natychmiastową reakcję w postaci przyjemnego samopoczucia i euforii. Znacznie spada wydolność organizmu i powstają zakłócenia w układzie wydalania, wywołuje krwawienia wewnętrzne oraz spada obronność organizmu na zarażenia wirusami i zakażeniami. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo zarażenia się AIDS na skutek używania nie sterylnych strzykawek i igieł do wkuć dożylnych. Heroina powoduje silną depresję psychiczną. W zależności od indywidualnej odporności u osoby zażywającej heroinę nawet jej niewielkie dawki mogą być przyczyną obrzęku płuc a nawet śmierci. W przypadku przyjęcia gatunkowo czystej heroiny lub zwiększenia jej ilości następuje ryzyko przedawkowania prowadzące nawet do zgonu. 26

2.3.3. BROWN SUGAR Brunatna heroina jest najbardziej popularnym narkotykiem z grupy opiatów. Jest to heroina w postaci brązowych lub żółtawych kryształków. Spala się ją na aluminiowych foliach a opary wdycha. Po odpowiednim spreparowaniu można też zażywać ją dożylnie. 48 Brown sugar jest znacznie tańszy niż heroina. Zażywanie go prowadzi do uzależnienia fizycznego i psychicznego. Organizm wytwarza tolerancję na narkotyk i zaczyna odczuwać silną potrzebę jego przyjęcia. 49 2.3.4. KOMPOT Polska heroina Kompot jest produkowany ze słomy makowej z dodatkami różnych substancji chemicznych, w tym rozpuszczalnikami organicznymi. Otrzymywany wywar jest słabo oczyszczony, zawiera około 30-40% morfiny, tyle samo heroiny, resztę zaś stanowią substancje powstałe z odczynników używanych do produkcji. Gotowy narkotyk sprzedawany jest w strzykawkach, jest podawany dożylnie i często łączony z innymi środkami co stwarza olbrzymie 48 M. Moneta Malewska Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie. s.62, Warszawa 2000 49 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 82, Warszawa 2002 27

niebezpieczeństwo przedawkowania. 50 Skutkiem zażywania tego narkotyku jest pogarszający się stan fizyczny na skutek zmniejszonego łaknienia, zaburzeń jelitowych, permanentnego zmęczenia. Występują też stany zapalne żył, uszkodzenia nerek i wątroby, choroby serca, obrzęk płuc. Zmiany psychiczne polegają na spadku ambicji, zaniku zainteresowań, trudności z koncentracją uwagi i pamięci. 51 2.4. PSYCHOSTYMULANTY Psychostymulanty są to środki pobudzające aktywność człowieka, przedłużające okresy czuwania, przyspieszające procesy myślenia i mowy. Najczęściej stosowane środki to amfetamina i jej pochodne oraz kokaina i kofeina. 2.4.1. AMFETAMINA 50 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.94, Warszawa 2001 51 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 81, Warszawa 2002 28

Amfetamina i jej pochodne są środkami pobudzającymi pochodzenia syntetycznego. Miały różne zastosowania medyczne, między innymi jako lek na migrenę, otyłość, impotencję. W Polsce amfetamina nie jest stosowana w lecznictwie, a jej produkcja jest nielegalna. 52 Amfetamina występuje w postaci pigułek i kapsułek różnej wielkości, białego proszku do wciągania przez nos lub kryształków. W roztworze można ją stosować dożylnie, działa wtedy szybciej i intensywniej. Zażywanie amfetaminy prowadzi głównie do uzależnienia psychicznego. Uzależnienie fizyczne nie zdarza się zbyt często a jego nasilenie nie jest duże. 53 Amfetamina przyspiesza procesy myślenia, lepszego rozumienia i przyswajania wiedzy, przyspiesza czynność serca, przyspiesza pracę wszystkich układów. Początkowo daje poczucie lepszej koncentracji uwagi oraz lepszej pamięci. Rozbudza przekonanie o własnej wartości, sile. Znosi potrzebę snu i jedzenia. Gdy narkotyk przestaje działać pojawia się poczucie totalnego zmęczenia, brak siły na jakąkolwiek aktywność, poczucie własnej nicości. 54 Objawy zażycia: - wzmożona aktywność - bezsenność - brak łaknienia - rozszerzone źrenice - szybki oddech - zwiększone wydalanie moczu 55 52 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 93, Warszawa 2002 53 M. Moneta Malewska - Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie. s. 69, Warszawa 2000 54 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. mity i rzeczywistość. s. 75, Warszawa 2001 55 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 50, Warszawa 1993 29

Dłuższe zażywanie amfetaminy doprowadza do powstawania stanów lękowych, halucynacji, omamów słuchowych. Uzależnienie od tego środka kończy się często chorobą psychiczną zwaną psychozą amfetaminową. 56 2.4.2. ECSTASY Ekstaza (MDMA metylenodioksymetamfetamina) jest syntetycznym analogiem amfetaminy. Wykazuje działanie stymulujące układ nerwowy oraz posiada właściwości psychodeliczne. Lecznicze zastosowanie tego środka miało polegać na farmakologicznym hamowaniu apetytu, nigdy jednak nie zostało wprowadzone na rynek leków. W latach siedemdziesiątych środek ten miał zastosowanie w psychoterapii. Związane to było z jego właściwościami wyzwalającymi empatię, sprzyjającymi okazywaniu emocji i przełamywaniu psychicznych bloków. W późniejszym okresie został wycofany mimo protestów psychologów, przekonanych o jego pozytywnym działaniu na pacjentów. Oznaki użycia: - pobudzenie i brak łaknienia - wzrost temperatury ciała - wzmożenie odruchów - rozszerzenie źrenic - kołatanie serca i tachykardia 56 M. Pasek - Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko! s. 14, Warszawa 1998 30

- nagłe wzrosty ciśnienia i uderzenia krwi do głowy - szczękościsk - nudności i wymioty - odwodnienie Ekstaza zażywana jest doustnie w postaci tabletek i kapsułek, różnych kolorów i kształtów. 57 Działanie ekstazy jest podobne do działania amfetaminy. Działa pobudzająco i energetycznie, jednocześnie odpręża i relaksuje. Początkowo może pojawić się lęk, dezorientacja, zaburzenia ostrości widzenia i słyszenia ale po chwili pojawia się euforia, poczucie szczęścia. 58 Działaniu ekstazy towarzyszy uczucie euforii. Chęć ponownego przyjęcia tego środka może być wzmacniana z uwagi na przykre dolegliwości pojawiające się po jego odstawieniu. Następnego dnia po zażyciu ekstazy pojawia się uczucie zmęczenia, zawroty głowy i mdłości, słaba koncentracja uwagi, senność lub pobudzenie. 59 Zażywanie ekstazy nie powoduje uzależnienia fizycznego ale do silnej zależności psychicznej na skutek doznawanych przeżyć i relaksującego działania. 60 2.4.3 KOKAINA 57 http// abc.narkotyki.webpark.pl 58 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 96, Warszawa 2002 59 http// abc.narkotyki.webpark.pl 60 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 98, Warszawa 2002 31

Kokaina jest alkaloidem otrzymywanym z liści krzewów lub niskich drzew kokainowych uprawianych w Ameryce Południowej. Mieszkańcy Peru i Boliwii przeżuwali liście koki w celu wzmocnienia swoich sił i pozbycia się uczucia głodu. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku wyizolowano alkaloid nazwany kokainą, który znalazł zastosowanie w medycynie jako środek znieczulający głównie w okulistyce i laryngologii. Jednak ze względu na swoją dużą szkodliwość został szybko zastąpiony innymi środkami. 61 Kokaina występuje jako biały proszek i w takiej postaci jest w nielegalnej sprzedaży. Zazwyczaj jest wziewana ale bywa też dodawana do papierosa zwykłego lub z marihuany. Może być też wstrzykiwana ale jest to rzadkością. Po wciągnięciu jej do nosa uzyskuje się po kilku minutach odurzenie znacznego stopnia lecz wymagające stałego podsycania. 62 Jest to środek niezwykle szybko uzależniający. Działa bezpośrednio na korę mózgową. Osoba będąca pod jej wpływem jest pobudzona fizycznie i psychicznie, nie odczuwa bólu ani zmęczenia, nie dostrzega niebezpieczeństw, wszystko wydaje się jej proste i piękne. 63 Oznaki użycia: - pociąganie nosem - nadpobudliwość: gadatliwość, niepokój psychoruchowy - rozszerzone źrenice - euforia - brak łaknienia - przyspieszona czynność serca 61 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 91, Warszawa 2002 62 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 47, Warszawa 1993 63 M. Moneta Malewska - Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie. s. 66, Warszawa 2000 32

- podwyższone ciśnienie krwi - bezsenność 64 Po dłuższym okresie zażywania kokainy pojawiają się zwykle stany psychotyczne, napady strachu, halucynacje, podejrzliwość, nagłe wybuchy agresji. Narkotyk ten działa destrukcyjnie na tkanki i błony śluzowe nosa, powoduje zaburzenia przemiany materii. Nadmierne dawki mogą spowodować śmierć na skutek niewydolności serca lub układu oddechowego. 65 2.4.4. CRACK Crack jest bardziej czystą odmianą kokainy. Występuje w postaci kamyczków lub żwirku, otrzymanego w wyniku preparowania proszku kokainy. Narkotyk ten podgrzewa się w fajce, butelce lub na folii aluminiowej a następnie wdychane są opary. Może też być łączony z tytoniem. 66 Crack błyskawicznie działa na komórki centralnego układu nerwowego, wywołuje euforię, poczucie wielkiej siły i olbrzymich możliwości, pobudza seksualnie. Często szybko osiągnięta euforia równie szybko mija, a zaczyna się złe samopoczucie. Powstaje silne pragnienie ponownego zażycia. Fizycznie nie uzależnia jednak zależność 64 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 48, Warszawa 1993 65 M. Pasek - Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko! s. 13, Warszawa 1998 66 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 93, Warszawa 2002 33

psychiczna przychodzi bardzo szybko. 67 Uzależniony od cracku narkoman, co kilkanaście minut wypala papierosa z mieszanką tego środka i tytoniu aby przywołać stan euforii. Często też zwiększa dawkę narkotyku co może prowadzić do zapaści lub zawału serca. 68 Jest przyswajany bezpośrednio w płucach i mózgu. Bardzo szybko zaburza układ oddechowy, często doprowadza do spadki wagi ciała. Przedawkowanie tego narkotyku niesie śmierć. 69 2.5. ŚRODKI HALUCYNOGENNE Środki halucynogenne początkowo uzyskiwane były z roślin: kaktusów lub grzybów i stosowane głównie w celach obrzędowych. 70 Podstawową cechą tych substancji jest zdolność wywoływania złudzeń w odbieraniu wrażeń zmysłowych, przede wszystkim wzrokowych i słuchowych. Należą do nich środki pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. 71 Halucynogeny zaburzają bezpośrednio czynności mózgu. Efekty przyjęcia środka mogą być różne po każdym zastosowaniu, nie tylko w zależności od osoby lub dawki. 72 67 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s. 82, Warszawa 2001 68 M. Pasek - Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko! s.13, Warszawa 1998 69 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s. 82, Warszawa 2001 70 M. Moneta Malewska - Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie. s. 70, Warszawa 2000 71 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 99, Warszawa 2002 72 T. Dimoff, S. Carper - Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. s. 51, Warszawa 1993 34

2.5.1 L.S.D. L.S.D. czyli dietyloamid kwasu lizergowego jest najbardziej znaną i silną substancją chemiczną zażywaną nielegalnie. W podstawowej formie występuje w sporyszu pasożytującym na kłosach żyta. 73 Narkotyk ten jest bezwonnym i bezbarwnym środkiem halucynogennym najczęściej sprzedawanym w formie niewielkich znaczków nasączonych narkotykiem. Zdarza się że jest łączony z innymi związkami chemicznymi i formowany w niewielkie tabletki. Efekty działania LSD uzależnione są głównie od nastroju osób biorących, otoczenia i sytuacji w jakiej się znajdują. Halucynacje wywołane przez LSD nazywane są dobrymi lub złymi podróżami a ich treść jest niezależna od woli człowieka. Złe podróże mogą zakończyć się paranoją lub atakiem lęku. Nawet jednorazowa próba może prowadzić do psychozy. Dłuższe zażywanie narkotyku wywołuje ataki paniki, agresji lub prowadzi do depresji. Zdarzają się samobójstwa popełniane pod wpływem tego środka. Objawy zażycia: - rozszerzone źrenice - potliwość w przypadku złej podróży - zaburzenia postrzegania - niemożność koncentracji 74 73 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 100, Warszawa 2002 74 M. Pasek - Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko! s. 16, Warszawa 1998 35

LSD nie daje zależności fizycznej ale bardzo silnie oddziałuje na wszystkie układy naszego organizmu. Przyspiesza czynność serca, podwyższa ciśnienie tętnicze, może również doprowadzić do zatrzymania oddechu. Często wywołuje zawroty głowy, utratę apetytu i spadek masy ciała. Najlepiej wchłania się ze śluzówek i najchętniej umiejscawia się w narządach miąższowych, skąd wydala się bardzo powoli. Narkotyk ten jest najsilniejszym środkiem halucynogennym, jego działanie trwa czasem kilka godzin. Zaburzona jest wtedy ostrość widzenia, nieprawidłowo oceniana jest odległość i wysokość. 75 2.5.2. PSYLOCYBINA grzyby halucynogenne Pochodzi z Meksyku i jest aktywnym składnikiem grzyba Psilocybe mexicana, wyizolowanym przez Hoffmana w 1958r. 76 Grzyby halucynogenne były stosowane w czasie kultowych obrzędów słowian, pewnym gatunkiem muchomora oszałamiali się szamani syberyjscy a Indianie meksykańscy otaczali czcią święty grzyb 77 W Polsce grzyby halucynogenne przyjmowane są doustnie, zarówno świeże, surowe jak i suszone oraz robione są z nich wywary. Grzyby takie w stanie naturalnym rosną w lasach i dlatego trudno powiedzieć że są nielegalne. Zawarte w nich związki mają właściwości psychoaktywne. Zażywanie ich powoduje najpierw stan oszołomienia, mdłości, strach, 75 E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka - Narkomania w Polsce. Mity i rzeczywistość. s.86, warszawa 2001 76 Z. Juczyński - Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców. s. 103, Warszawa 2002 77 W. Wanat Odlot donikąd. s.109, Warszawa 1997 36