Rodzaje narkotyków i ich działanie - Agata Pitucha Narkotyki to potoczna nazwa stosowana dla niektórych substancji psychoaktywnych, zwykle tych nielegalnych i prowadzących do uzależnienia. Substancje psychoaktywne, to takie, które oddziałują na centralny układ nerwowy, powodując zmiany nastroju, spostrzegania, świadomości i zachowania. Pojęcie to obejmuje zarówno substancje legalne (np. nikotyna, alkohol, kofeina, niektóre leki) jak i nielegalne (np. kokaina, heroina). W polskiej terminologii prawniczej używa się także pojęcia środek odurzający na określenie substancji psychoaktywnych innych niż alkohol, nikotyna i kofeina. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżniła następujące psychoaktywnych: Alkohol Opiaty Kanabinole Leki uspokajające i nasenne Kokaina i inne substancje psychostymulujące Substancje halucynogenne Wyroby tytoniowe Lotne rozpuszczalniki grupy substancji W tym miejscu opisane zostaną substancje, potocznie określane mianem narkotyków, a więc wszystkie wyżej wymienione z wyjątkiem alkoholu i wyrobów tytoniowych. Opiaty Do tej grupy należą: kodeina, metadon, heroina, morfina i opium. Do niedawna pojęcia opiaty i opioidy były używane zamiennie. Obecnie opiatami nazywa się substancje narkotyczne wyrabiane z maku lekarskiego (morfina, heroina, opium, kodeina). Natomiast opioidy to termin szerszy obejmujący wszystkie substancje wchodzące w reakcję z receptorami opioidowymi w mózgu, również te wytwarzane sztucznie (np. metadon) oraz przez nasz organizm (endorfiny, enkefaliny). HISTORIA STOSOWANIA Ekstrakty z maku ze względu na właściwości uspokajające, nasenne i zdolność łagodzenia bólu stosowane były już 5 tysięcy lat temu przez Sumeryjczyków, później także przez Egipcjan i Greków. W basenie Morza Śródziemnego znane były jako środek zdolny powstrzymywać dzieci od zbytniego krzyku. "Odyseja" wspomina o napoju, "który znosi ból, kłótnie oraz daje zapomnienie krzywd". W XVII w. w Chinach zażywanie opium przybrało rozmiar pandemii, a cesarz zakazał jego palenia i sprzedaży. Morfinę i kodeinę wykryto w początkach XIX w. Morfinizm rozwinął się bardzo szybko w XIX stuleciu i w pierwszej połowie XX w. W trakcie trwania obu wojen światowych morfina była stosowana powszechnie jako środek przeciwbólowy podawany rannym. Ostatnim etapem w historii odkryć środków opiumowych było wykrycie pod koniec XIX w. heroiny. Stosowana była jako środek na kaszel, zapalenie oskrzeli, gruźlicę oraz astmę.
Stwierdzono też, ze usuwa objawy morfinizmu. Początkowo uznawana więc była za doskonały środek na różne choroby, usuwający ból a przy tym nie wywołujący uzależnienia. Jednak szybko okazało się, że jest jednym z najszybciej uzależniających opioidów i w 1920 wycofano ją ze szpitali i leczenia. Ponownie popularność opiaty zyskały w latach 60-70 XX w., wraz z rozwojem młodzieżowych ruchów hipisowskiego. W Polsce narkomania rozpowszechniła się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Popularność zyskał tzw. "kompot" - preparat uzyskiwany z maku lekarskiego rosnącego w naszym kraju, który jest zbliżony w działaniu do opium, a także przerobiona odpowiednio z tego materiału wysokoprocentowa heroina. Pod koniec XX w. nastąpiła zmiana na rynku narkotykowym, dostępna stała się czysta heroina i jej bardziej oczyszczone preparaty tzw. brown sugar. Są to preparaty droższe, ich użytkownikami są najczęściej osoby dobrze sytuowane, odcinające się od subkultury narkomanów ulicznych, mające lepsze wykształcenie, stałą pracę. Brown sugar początkowo jest inhalowany, ale po kilku miesiącach kiedy zwiększa się tolerancja pojawia się konieczność wstrzykiwania. Ponadto rosnące wydatki na narkotyki i kłopoty z praca często prowadzą do sięgania po kompot. Obecnie wiele opioidów jest stosowanych w medycynie jako silne środki przeciwbólowe m. in. w chorobach nowotworowych, w zwalczaniu bólów pooperacyjnych, przy zawale mięśnia sercowego. Wygląd i sposoby przyjmowania: Kodeina- wstrzyknięcie, doustnie Morfina - wstrzyknięcie, doustnie, palenie; przybiera postać tabletek, płynnego roztworu w ampułkach, lub kryształków. Metadon wstrzyknięcie, doustnie Opium doustnie, palenie; ciemnobrązowy proszek lub bryłki Heroina może mieć postać proszku o kolorze wahającym się od białego do brązowego. Rafinowany w Azji tzw. brown sugar ma postać brązowych lub różowych granulek.. Polska odmiana heroiny, tzw.kompot jest brązowym, oleistym płynem., trzymanym zwykle w strzykawkach lub niewielkich pojemniczkach. Heroina może być przyjmowana dożylnie, do nosa w postaci tabaczki lub palona (wdychanie oparów podgrzewanej heroiny). Działanie Opioidy mają przede wszystkim działanie nasenne, przeciwbólowe, uspokajające i euforyzujące. Najsilniej działającym opioidem jest heroina. Szybciej niż morfina dociera do mózgu, powodując silniejszy haj. Jest to subiektywne silne uczucie uniesienia, euforii lub ekscytacji odczuwane już w ciągu kilku sekund po wstrzyknięciu heroiny, trwające nie dłużej niż minutę. Z czasem wykształca się tolerancja na euforyzujące działanie narkotyku. Oprócz tego, opioidy wywołują ogólne dobre samopoczucie, stan odprężenia, spokój, senność. Pragnienie doświadczenia tych przyjemnych doznań stanowi ważny czynnik motywujący do ponownego sięgania po narkotyk. Zażywaniu heroiny towarzyszą też efekty takie jak zmniejszenie uczucia głodu, bólu i potrzeb seksualnych, niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe i senność, subiektywne odczuwanie ciepła przy niewielkim obniżeniu temperatury ciała, zmniejszenie czynników motywacyjnych, apatia i wypalenie emocjonalne a także postawa obronna i wycofująca.
Heroina działa od 6 do12 godzin, natomiast metadon od 24 do 36 godzin. Bardzo szybko dochodzi do uzależnienia psychicznego. Chęć ponownego przeżycia błogostanu pojawia się tuż po zaprzestaniu działania poprzedniej dawki. Równie szybko pojawia się uzależnienie fizyczne. Objawia się ono wzrostem tolerancji, czyli koniecznością przyjmowania coraz większych dawek środka oraz zespołem abstynencyjnym, który pojawia się przy próbie odstawienia go. Do najczęściej towarzyszących mu dolegliwości należą: gęsia skórka, łzawienie oczu, wysięk z nosa, kichanie, rozszerzenie źrenic, nudności, wymioty, obniżenie ciśnienia krwi, bóle brzucha, biegunka, dolegliwości bólowe, zwłaszcza kończyn dolnych i kręgosłupa, zaburzenia snu i utrata łaknienia, zmiany nastroju od przygnębienia i apatii do drażliwości i napadów złości. Zagrożenia: Śmierć z powodu przedawkowania. Tolerancja na działanie heroiny jest zmienna, dawka bezpieczna dla jednej osoby może być śmiertelna dla innej. Zakażenia HIV, HCV (prawie 100% przyjmujących dożylnie), zapalenia płuc, gruźlica zarówno płuc, jak i pozapłucna, posocznica, zapalenia mięśnia sercowego, ropnie, ropowice, martwicze zapalenie tkanek, tężec oraz zakażenia przenoszone drogą płciową, zakażenia i zapalenia w miejscu wstrzyknięcia, zmiany skórne, przewlekłe zapalenia oskrzeli. Psychozy i inne zburzenia psychiczne. Częste są zaburzenia depresyjne, prowadzące niekiedy do samobójstwa. Mogą pojawić się zaburzenia osobowości, głównie socjopatycznej. W trakcie zespołu abstynencyjnego wyjątkowo nasilony niepokój, pobudzenie, bezsenność, drażliwy nastrój, dysforie, zaburzenia zachowania głównie agresja. Utrata więzi z rodziną i przyjaciółmi, zaprzestanie wypełniania podstawowych ról społecznych, dziecka, rodzica, pracownika, częste konflikty z prawem, karalność. Podporządkowanie całego życia nałogowi. Jak poznać czy ktoś stosuje opiaty? Należy zwrócić uwagę na ślady nakłuć na ciele, zwężone źrenice i szklane, wodniste oczy, krople krwi na rękawach, katar, brak apetytu, niemiły zapach w pomieszczeniu, obecność igieł, strzykawek, brązowych watek, kapsli, rurek do wdychania oparów, opalonych sreberek, torebek z brunatnym proszkiem. Kanabinole (marihuana i haszysz) To grupa substancji sporządzanych z konopi indyjskich lub, rzadziej, produkowana syntetycznie. Kanabinole zawierają co najmniej 60 kanabinoidów, z których najaktywniejszym jest tetrahydrokannabinol (THC). Oczekiwanym efektem przyjmowania kanabinoli jest zwiększenie uczucia przyjemności, wyostrzenie doznań zmysłowych, dlatego często przyjmowane są w weekendy, w trakcie zabaw, przy słuchaniu muzyki. Wygląd i sposoby przyjmowania Marihuana - zielone lub brązowe, suszone liście, zawierają 0,5 5 % THC, jednak zmodyfikowane odmiany mogą zawierać nawet do 15% THC. W takiej formie marihuana bywa najczęściej palona w skręcanych samodzielnie papierosach (tzw. skrętach).
Haszysz robiony jest z żywicy krzewu konopi i ma postać małych kostek o brązowym lub ciemniejszym kolorze. Tężenie THC wynosi 2 19%. Haszysz pali się w fajce lub przyjmuje doustnie. Olej haszyszowy ma postać gęstego zielono-brązowego oleju. Taka postać zawiera 10 30 % THC. Nasącza się nim skręty lub papierosy lub przyjmuje doustnie. Kanabinole syntetyczne produkowane są w postaci kapsułek lub tabletek. Działanie Związkiem psychoaktywnym zawartym w konopiach jest THC (tetrahydrocanabinol). Powoduje on ogólne rozluźnienie, podniesienie nastroju, niewielki stan euforii, wesołkowatość, zwiększony apetyt, poczucie zrozumienia rzeczywistości, czemu towarzyszy wielomówność Pojawia się też zawyżona ocena własnych możliwości i jednocześnie pogorszenie sprawności psychomotorycznej, co bywa przyczyną wypadków. Obecnie kwestia uzależniającego działania marihuany (która jest najpowszechniej stosowanym kanabinolem) budzi wiele kontrowersji. Nie ma dowodów wskazujących na powstawanie zależności fizycznej od marihuany. Długotrwałe jej używanie może prowadzić jednak do uzależnienia psychicznego i zespołu abstynencyjnego, który charakteryzuje się zaburzeniami nastroju, irytacją, przygnębieniem, problemami ze snem, bólami głowy, brakiem apetytu. Często objawy te nie są nasilone i nie są łączone z odstawieniem narkotyku. Zagrożenia: Dym konopi jest kancerogenny Długotrwałe używanie może prowadzić do przewlekłego zapalenia oskrzeli, astmy, Istnieje ryzyko wywołania zaburzeń psychicznych: stanów lękowych, psychoz. Tzw. zespół motywacyjny regularne i długotrwałe przyjmowanie marihuany powoduje utratę energii, apatię, zaprzestanie dążenia do wyznaczonych celów, problemy z koncentracją uwagi. Używana w młodym wieku opóźnia rozwój emocjonalny, ponieważ nie uczy konstruktywnego radzenia sobie z problemami. Po czym poznać, że ktoś pali marihuanę? Słodki, charakterystyczny zapach przekrwione oczy, kaszel, zwiększony apetyt, zwłaszcza na słodycze, wielomówność, wybuchy śmiechu, euforia, ogólne podniecenie, zaburzenia w orientacji przestrzennej i koordynacji ruchowej, bladość palców, posiadanie brązowo-szarych nasionek, zielonego tytoniu oraz akcesoriów takich jak lufki, bibułki.
Leki uspokajające i nasenne Barbiturany to leki, których składnikiem aktywnym są pochodne kwasu barbiturowego, działające tłumiąco na ośrodkowy układ nerwowy. Stosowane są w leczeniu bezsenności i padaczce. Ponieważ łatwo powodują uzależnienie, a różnica między dawką terapeutyczną a toksyczną jest niewielka, sięga się po nie coraz rzadziej. Benzodiazepiny (np.relanium, Oxazepam, Nitrazepam) to leki o działaniu uspokajającym, nasennym, zmniejszającym napięcie mięśniowe, stosowane też jako przeciwpadaczkowe. Wprowadzono je w latach pięćdziesiątych jako bezpieczniejszą alternatywę dla barbituranów, ponieważ są mniej toksyczne i słabiej uzależniają. Leki zawierające benzodiazepiny są prawdopodobnie najczęściej zapisywanymi środkami psychoaktywnymi przez lekarzy na całym świecie. Wygląd i sposoby przyjmowania Leki te występują na ogół w formie tabletek, kapsułek lub ampułek i są przyjmowane doustnie lub w formie zastrzyków. Zarówno barbiturany jaki i bezpieczniejsze od nich benzodiazepiny powodują uzależnienie i rozwój tolerancji (do osiągnięcia efektów wywoływanych początkowo niewielkimi dawkami konieczne staje się zwiększanie tych dawek). Ich nagłe odstawienie skutkuje pojawieniem się zespołu abstynencyjnego. W przypadku barbituranów objawia się on: Drżeniem mięśni, mrowieniem skóry Wymiotami, biegunką Bólem głowy, brzucha Nadwrażliwością na bodźce: dźwięk, zapach, dotyk dreszczami, podwyższona temperaturą ciała, wzrostem ciśnienia krwi, przyspieszeniem tętna Lękiem, niepokojem, drażliwością Bezsennością Omamami wzrokowymi, rzadziej słuchowymi Jeżeli leki były przyjmowane w dużych dawkach i zostały gwałtownie odstawione, mogą występować również napady drgawkowe i majaczenie Wymienione wyżej objawy nie występują zwykle wszystkie, w nasilonej formie trwają kilka dni, ale niektóre z nich mogą się utrzymywać nawet kilka miesięcy. Często objawy abstynencyjne (zaburzenia snu, zaburzenia lękowe) przypominają dolegliwości, z powodu których rozpoczęto kurację tymi lekami. Dlatego uzależnienie od barbituranów i benzodiazepin jest jednym z najgorzej rozpoznawanych zaburzeń, większość przypadków pozostaje niezdiagnozowana. Do uzależnienia od leków nasennych i uspokajających dochodzi najczęściej w dwóch sytuacjach:
Gdy w przypadku zaburzeń snu lub zaburzeń emocjonalnych, lekarze nie podejmują prób leczenia przyczynowego, natomiast stosują nieodpowiednie leki w zbyt dużych dawkach i za długo; Gdy osoby uzależnione od innych substancji psychoaktywnych (np. alkoholu, opiatów) sięgają po leki, żeby złagodzić objawy abstynencyjne. Zagrożenia Używanie w połączeniu z alkoholem, który wzmacnia ich działanie Wieloletnie przyjmowanie tych środków prowadzi do zaburzeń neurologicznych, hormonalnych,układu krążenia i oddechowego oraz psychicznych, łącznie z zespołem otępiennym. Po czy poznać, że ktoś zażywa leki uspokajające i nasenne: Stan podobny do upojenia alkoholowego Senność Zmniejszenie aktywności Bełkotliwa mowa Środki pobudzające Główne środki pobudzające to kokaina, amfetamina i jej pochodne oraz kofeina. Kokaina to substancja otrzymywana z liści krzewu Erythroxylon coca, rosnącego pierwotnie w Ameryce Południowej, gdzie była wykorzystywana przez Indian jako środek zwiększający wydolność fizyczną i niwelujący uczucie głodu. W medycynie stosowana jest od 1884 r. jako środek znieczulający (podana miejscowo, wykazuje takie właściwości). Obecnie zastąpiły ją inne, bezpieczniejsze syntetyczne substancje, stosowana bywa w okulistyce i otorynolaryngologii. Crack to kokaina oczyszczona z soli. Otrzymuje się go z proszku, który rozpuszcza się w roztworze wodorowęglanu sodu i wody, gotuje i suszy. W porównaniu z innymi formami kokainy crack ma silniejsze, natychmiastowe i krótkotrwałe działanie (5 do 10 minut), szybciej też prowadzi do uzależnienia. Wygląd i sposoby przyjmowania Kokaina ma postać białego, krystalicznego proszku. Zazwyczaj bywa wciągana przez nos, gdzie jest błyskawicznie wchłaniana przez śluzówkę, rzadziej bywa wcierana w dziąsła lub środek małżowiny usznej, sporadycznie przyjmowana jest w postaci zastrzyków. Pasta kokainowa jest pierwotnym produktem w procesie otrzymywania kokainy z liści koki. Zażywana jest wyłącznie poprzez palenie, a zawarte w niej substancje wykorzystywane w procesie przetwarzania liści, mogą w poważnym stopniu uszkodzić płuca. Crack ma postać białych okruchów lub jasnobrązowych kuleczek, które bywają pakowane do fiolek. Podgrzewa się go na łyżce lub folii aluminiowej i wydycha powstałe w ten sposób opary. Bywa także dodawany do papierosów lub palony w fajce wodnej albo specjalnie wydrążonych tulejkach.
Działanie Kokaina jest silnym środkiem psychostymulującym, powoduje wzrost poziomu dopaminy, odpowiedzialnej za uczucie euforii, norepinefryny, która zwiększa spostrzegawczość i nerwowość oraz serotoniny, wywołującej pozytywny nastrój. Po jej zażyciu wzrasta pobudzenie psychoruchowe i seksualne, zmniejsza się poczucie zmęczenia, głodu i senności, pojawia się euforia, która objawia się jako olbrzymia radość po wykonaniu nawet najmniejszych czynności. Wspomnienia tych doświadczeń pozostają żywe i stanowią podstawę pojawiającej się ochoty na narkotyk. Wzrasta też pewność siebie, poczucie siły, procesy intelektualne są przyspieszone, czas reakcji ulega skróceniu. Jednocześnie zostaje zniesiona zdolność odczuwania lęku i przykrych doznań oraz upośledzony krytycyzm wobec własnych działań. Nie ma dowodów na powstawanie zależności fizycznej. Jednak depresja i wyczerpanie pojawiające się po odstawieniu środka, sprzyja wytworzeniu się cyklu nałogowego, co bywa uznawane za symptomy zależności fizycznej. Zażywanie kokainy bardzo szybko powoduje silną zależność psychiczną. Kiedy narkotyk przestaje działać pojawia się złe samopoczucie, żywe natomiast pozostają wspomnienia euforycznych doznań, dlatego już po pierwszym użyciu pojawia się nieodparta chęć sięgnięcia po kolejne dawki. Dłuższe zażywanie powoduje zaburzenia psychotyczne i depresyjne, które osoby uzależnione próbują likwidować sięganiem po narkotyk. Zażywanie kokainy nie powoduje wytworzenia się zjawiska tolerancji, jednak wielu jej użytkowników zwiększa dawki w celu nasilenia doznań euforycznych i przedłużenia czas ich trwania. Zagrożenia Nawet jednorazowe zażycie kokainy może być niebezpieczne dla życia, u części osób genetycznie predysponowanych przyjęcie niewielkiej dawki prowadzi do zgonu. Zażywanie kokainy wiąże się też z niebezpieczeństwem przedawkowania. Jest to stan silnego zatrucia organizmu, który objawia się silnym lękiem połączonym z urojeniami i zaburzeniami świadomości, a także bardzo nasilonym pobudzeniem ruchowym (miotanie się, konwulsje). Długotrwałe zażywanie powoduje silne wyniszczenie organizmu, spowodowane brakiem łaknienia i snu, zniszczenie błony śluzowej, krwawienia z nosa, przedziurawienie przegrody nosowej. Kokaina wzmaga też szkodliwe działanie alkoholanu wątrobę. Ponieważ kokaina powoduje podniesienie ciśnienia może powodować miażdżycę, chorobę wieńcową, udary mózgu. Używanie kokainy powoduje też szkody w sferze psychicznej i funkcjonowaniu społecznym. Zachowanie może stać się z czasem dziwaczne i irracjonalne, z cechami psychozy tj. poczucie prześladowania. Częste są zaburzenia i zmiany osobowości, zanik uczuć wyższych, przygnębienie, depresja, mogą też pojawić się próby samobójcze.
Po czym poznać, że ktoś stosuje środki pobudzające? Ogólne pobudzenie, gadatliwość Rozszerzone, słabo reagujące na światło źrenice Katar, czerwony nos Obecność rurek, igieł, strzykawek Amfetamina i jej pochodne Amfetamina i jej pochodne (metamfetamina i jej pochodna ecstasy (MDMA)) są syntetycznymi środkami psychostymulującymi o działaniu podobnym do kokainy, powodującymi jednak dłuższe pobudzenie. Były stosowane w medycynie do leczenia astmy oskrzelowej, narkolepsji (senności napadowej) oraz otyłości. W Polsce amfetamina została usunięta z listy leków, jednak w niektórych krajach np. USA nadal bywa używana w terapii osób z ADHD. Wygląd i sposoby przyjmowania Amfetamina i metamfetamina mają postać bezwonnego proszku o cierpko-gorzkim smaku. Jej kolor zależy od składników użytych podczas produkcji, może być biały do bladoczerwonego. Proszek uformowany w kreski jest wciągany przez nos lub przyjmowany doustnie. Amfetamina może też być wstrzykiwana luba palona i wdychana, wywołuje wtedy krótkotrwały (trwający 5-15 sekund) stan bardzo silnej euforii. Działanie Amfetamina działa podobnie do kokainy, silnie pobudzając organizm: przyspiesza akcję serca i oddech, powyższa ciśnienie krwi, powoduje zwiększenie aktywności psychoruchowej, niweluje uczucie senności i głodu, a nawet wywołuje jadłowstręt. Osoba zażywająca amfetaminę odczuwa bardzo duży przypływ energii, podwyższenie nastroju a nawet euforię, staje się bardzo pewna siebie. Zarazem zmniejsza się poczucie lęku i krytycyzm wobec własnego zachowania. Amfetamina powoduje też zwiększenie koncentracji uwagi, np. łatwiej jest skoncentrować się na nauce. Jednocześnie po jej zażyciu wzrasta drażliwość i agresywność, może pojawić się drżenie rąk, nadmierna potliwość lub formikacje (wrażenie obecności insektów na skórze). Podobnie jak w przypadku kokainy, pamięć o euforycznych doznaniach i sprawności jaką osiąga organizm pod wpływem amfetaminy oraz przykre objawy pojawiające się już 12 godzin po zaprzestaniu działania używki, powodują silną chęć sięgnięcia po nią ponownie. Tym samym prowadząc do powstania zależności psychicznej. Nie ma natomiast dowodów świadczących o powstawaniu uzależnienia fizycznego. Po odstawieniu amfetaminy pojawiają się natomiast objawy abstynencyjne, które mogą utrzymywać się przez kilka dni, są to: zmęczenie, obniżony nastrój a nawet myśli samobójcze, apatia, senność, wzmożone łaknienie, bóle głowy.
Zagrożenia Depresja - jest najczęstszym powikłaniem uzależnienia od środków psychostymulujących. Zaburzenia psychotyczne, przybierające najczęściej formę urojeń prześladowczych Przedawkowanie przejawia się w postaci tachykardii, bólów w klatce piersiowej, nadciśnienia tętniczego i zagrażającej życiu zapaści sercowo-naczyniowej. W wyniku przedawkowania narkotyku może nastąpić nieodwracalne uszkodzenie drobnych naczyń mózgowych prowadzące do udarów mózgu. Po czym poznać, że ktoś zażywa amfetaminę? Rozszerzone, niereagujące na światło źrenice Drażliwość, nerwowość Wahania nastroju Kłopoty ze snem Substancje halucynogenne W tej grupie znajduje się wiele substancji, zarówno pochodzenia naturalnego jak i syntetycznych. Wygląd i sposoby przyjmowania Substancje naturalne: Grzyby halucynogenne typu Psilocybe. Są to małe, brązowe lub grzyby o cienkiej nóżce. Wyglądem przypominają inne grzyby, jednak ich cechą charakterystyczną jest to, ze w czasie krojenia zmieniają kolor na niebieski lub zielony. Spożywane są surowe, suszone lub w postaci wywaru. Kaktus (pejotl) występuje w postaci brązowych krążków suszonego owocu, proszku kapsułek lub płynu. Bywa rzuty lub palony. Bieluń dziędzierzawa silnie toksyczna i halucynogenna roślina rozpowszechniona w całej Eurazji i Ameryce Północnej, pospolicie występująca w Polsce. W celu odurzenia spożywa się wywar z tej rośliny. Sporysz grzyb pasożytujący na łodygach żyta. Preparaty syntetyczne: DMT (dimetylotryptamina), MDA, MDMA (ecstasy), etamina, fencyklydina. Występują w postacie tabletek, kapsułek lub proszku. LSD (dwuetyloamid kwasu lizergowego). Jest najtańszą i najbardziej popularną substancja psychoaktywną. Występuje w postaci kolorowych znaczków lub papierków czy bibułek nasączonych kwasem, pigułek lub płynu.
Działanie Wbrew nazwie, większość halucynogenów nie wywołuje halucynacji (inaczej omamów, czyli spostrzeganie przedmiotów, które nie istnieją połączone z silnym poczuciem ich realizmu) lecz iluzje, czyli zniekształcone spostrzeganie realnie istniejących przedmiotów. Ponadto substancje halucynogenne zaburzają poczucie czasu i przestrzeni, wyostrzenie słuchu, percepcji kolorów, przeżycia mistyczne. Z reguły osoba pod wpływem narkotyku zdaje sobie sprawę, że doświadcza iluzji, jednak niektóre substancje (DMT, atropina) mogą wywołać prawdziwe halucynacje. Substancje halucynogenne nie wywołują uzależnienia fizycznego jednak powodują zależność psychiczną. Halucynogeny przyjmowane są zwykle nieregularnie lub systematycznie w krótkich ciągach np. w weekendy. Spowodowane jest m. in. tym, że konieczna jest kilkudniowa przerwa aby substancje halucynogenne wywoływały pożądany efekt. Zagrożenia Stany psychotyczne wywołane przez narkotyk mogą być przyczyną niebezpiecznych zachowań, np. wyskoczenia z okna, szybkiego prowadzenia samochodu Tzw. Zła podróż, stan psychotyczny, któremu towarzyszyć mogą napady lęku, urojenia, podniecenie psychoruchowe, zachowania agresywne wobec siebie i innych Ciężkie zatrucia dotyczy to zwłaszcza ekstazy (MDMA). Nawet niewielkie dawki mogą wywołać zespół serotonergiczny, który objawia się tachykardią (przyspieszeniem akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę) Flashback nawet po kilku tygodniach lub miesiącach od zażycia substancji istnieje ryzyko pojawienia się chwilowego wrażenia lub halucynacji, doznawanych podczas jej zażywania Po czym poznać, że ktoś używa substancji halucynogennych? Rozszerzone źrenice słabo reagujące na światło Silne halucynacje, prowadzenie rozmów z wyimaginowanymi osobami Brak koordynacji ruchowej Lotne rozpuszczalniki Lotne rozpuszczalniki znajdują się w wielu powszechnie dostępnych środkach takich jak kleje, rozpuszczalniki, rozcieńczalniki, niektóre farby, czy aerozole. Substancji występujących w tych środkach i powodujących odurzenie jest wiele, należą do nich m. in.: octany alifatyczne, toluen, benzen, ksylen, aceton, cykloheksan, tetrachlorek węgla, trichloroetylen, acetan amylu, chlorek metylenu. Użytkownikami lotnych rozpuszczalników są głównie dzieci i młodzież, ponieważ substancje te są tanie i łatwo dostępne. Wygląd i sposób przyjmowania Większość lotnych rozpuszczalników występuje w postaci płynu, najczęstszym sposobem ich przyjmowania jest wdychanie oparów z foliowej torebki lub nasączonej nimi szmatki. Aerozole są natomiast rozpylane bezpośrednio do ust.
Działanie Działanie lotnych rozpuszczalników na organizm odczuwane jest bardzo szybko, już kilkanaście sekund po ich przyjęciu odczuwana jest silna euforia. Mogą pojawić się też omamy i halucynacje, zamglone widzenie, dzwonienie w uszach i nadwrażliwość na światło. Te efekty trwają od kilku do kilkunastu minut, później mogą występować bóle głowy, brak koordynacji ruchowej, spowolnienie a także niewyraźna mowa. Możliwe są również krwawienia z nosa i mdłości. Substancje wziewne podobnie jak inne narkotyki wywołujące euforię, powodują uzależnienie psychiczne. Występowanie zależności fizycznej jest wciąż dyskutowane. Niewątpliwie jednak już po kilkakrotnym zażyciu tych substancji występuje zespół abstynencyjny, który objawia się: ogólnym pobudzeniem, niepokojem, drażliwością, bezsennością, brakiem łaknienia. Substancje wziewne są zazwyczaj przyjmowane przez młodzież, dla której jest to pierwszy kontakt z narkotykami, często konsekwencją jest sięgnięcie po inne substancje psychoaktywne. Zagrożenia Uszkodzenia błon śluzowych nosa i jamy ustnej Długotrwałe używanie powoduje przede wszystkim uszkodzenia układu oddechowego i mózgu. Może spowodować tzw. Zespół organiczny, charakteryzujący się zaburzeniami pamięci i intelektu. Może też powodować uszkodzenia wątroby, nerek i szpiku kostnego, a konsekwencji anemię. Zaburzenia rytmu serca Opuchnięcie gardła, spowodowane używaniem butanu, jest częstą przyczyną uduszeń Wypadki spowodowane zaburzeniami świadomości, uduszenia torebką foliową po utracie świadomości, wypadki komunikacyjne, próby samobójcze. Po czym poznać, że ktoś używa lotne rozpuszczalniki? Charakterystyczny, wyraźny zapach rozpuszczalników Zapalenie spojówek Zmieniona mowa, gadatliwość Kichanie, kaszel Nadwrażliwość na światło Obecność torebek plastikowych, chusteczek, tub kleju. Oprócz wymienionych substancji psychoaktywnych na rynku pojawia się wciąż wiele nowych. W ostatnich latach szeroko dyskutowany jest problem tzw. dopalaczy, czyli preparatów, w skład których wchodzą substancje nieznajdującyce się na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Rośnie także spożycie (szczególnie wśród uczniów i studentów) preparatów guaranowych i kofeinowych, stosowanych w celu usunięcia zmęczenia i zwiększenia zdolności pamięciowych. Ich powszechna dostępność oraz reklamy powodują, u wielu młodych ludzi wykształca się nawyk sięgania po nienaturalne metody zwiększania wydolności fizycznej i psychicznej.
Bibliografia Bilikiewicz A. red., Psychiatria, PZWL 2001. Jędrzejko M., Narkotyki : vademecum, Warszawa : Fundacja Pedagogium, 2008. Juczyński Z., Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2002. Leksykon terminów. Alkohol i narkotyki, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie 1997. Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii. Stan problemu narkotykowego w Europie. Sprawozdanie roczne 2009. Serwis Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii: www.narkomania.gov.pl