Inkunabuły z PAN Biblioteki Gdańskiej CZARNA SZTUKA I NAUKA
Ok. 1454/5 w Moguncji zeszły z prasy drukarskiej pierwsze egzemplarze tekstu Biblii, tzw. 42-wersowej. Tak narodziła się czarna sztuka. Do końca XV. stulecia rynek księgarski nasycony został 8 milionami druków inkunabułów. PAN Biblioteka Gdańska przechowuje dziś 8. pod względem wielkości kolekcję najstarszych zabytków drukarstwa w Polsce. Są to druki ze 171 oficyn europejskich, wiele spośród nich to tytuły o treści naukowej, podręcznikowej i popularyzatorskiej.
Kodeks rękopiśmienny jako nośnik treści naukowych był formą odpowiednią dla ich utrwalenia, ale był źródłem powstawania i rozpowszechniania licznych błędów. Praca nad jego powieleniem była czasochłonna i kosztowna.
Gdańsk nie posiadał własnego ośrodka naukowego aż do utworzenia Gimnazjum Akademickiego w sto lat po wydaniu Biblii 42-wersowej. Pierwszy drukarski warsztat pojawił się tu za sprawą Konrada Baumgarta ok. 1498 r. Baumgart drukował na potrzeby gdańskich szkół przykościelnych oraz samego kościoła. Właśnie ci odbiorcy oraz administracja państwowa byli początkowo dla producentów książki gwarantami utrzymania działalności i poprawnego rachunku ekonomicznego.
Wynalazek Gutenberga był odpowiedzią na popyt, który pojawił się dzięki powstającym od XI stulecia europejskim uniwersytetom, do k. XV w. założono ich 79. Potężnym bodźcem dla rozwoju nauki stało się publikowanie i powielanie drukiem. Wiele tekstów udostępniono szerszemu gronu odbiorców w jednakowo brzmiących kopiach, w stosunkowo krótkim czasie.
Kanon lektur adeptów uniwersyteckich artes: * Ps. Cato: Disticha, Bazylea, Wenssler 1486/7 * Datus Augustinus: Elegantiolae, Lipsk, Kachelofen 1497 * Dionysius Periegetes: Orbis Descriptio, Kolonia, Zierickzee 1492 * Theobaldus: Physiologus, Kolonia, Quentell 1490
Nauka średniowieczna uprawiana była w nurcie filozofii i teologii. Starożytne autorytety i doktorzy Kościoła wyznaczyli intelektualny kurs epoki.
Bardzo ważnym nośnikiem informacji były dla wieków średnich publikacje o charakterze encyklopedycznym, zbierały ogół dostępnych wiadomości o świecie w różnych aspektach. Zasada porządkująca miała charakter rzeczowy lub chronologiczny.
Tematyka zgromadzonej w gdańskim księgozbiorze literatury naukowej średniowiecza odpowiada zapotrzebowaniu czterech wydziałów średniowiecznych uniwersytetów: - artes - prawa - medycyny - teologii
Corpus Iuris Civilis, Moguncja: Schöffer, 1477. Digestum infortiatum, Wenecja: de Tortis, 1495. Faber Io., Commentarius in Institutiones, Wenecja: Stagninus, 1499.
Gratianus, Decretum cum apparatu Bartholomaei Brixiensis et Io. Teutonici Semecae, Bazylea: Wenssler 1481. M. de Dalen, Casus summarii Decretalium Sexti et Clementinarum, Bazylea: Wenssler, 1479.
Podobnie jak w przypadku kodyfikacji prawnych wydanie drukiem kanonu dzieł, na którym bazowała ówczesna medycyna miało nie tylko znaczenie dla rozwoju tej dyscypliny i jej nauczania na uniwersytetach, ale również walory czysto praktyczne.
Rhazes M., Liber ad Almansorem, Wenecja: Locatellus, 1479.
Mundinus, Anatomia, Lipsk: Landsberg, s.a.
Pistoris S., Contra morborum epidemiae, Lipsk:Brandis, 1485.
Saliceto G., De salute corporis, Lipsk: A. de Kolonia 1495.
Savonarola J. M., Canonica de febribus, Wenecja: Locatellus 1498.
Ocalić i zachować nietknięte, w celu przekazania potomnym, różne teksty świętych komentarzy do wszystkich części tak Starego, jak i Nowego Przymierza, a także dzieł innych sztuk i nauk, przesławne świadectwa całej wiedzy; jak również znamienite pisma uczonych, zarówno współczesnych, jak i wybitnych dawnych autorów, którym bądź to ludzka niedbałość i złe postępowanie, bądź też niesprawiedliwość ze strony czasu pogrążającego wszystko w niepamięć, może przynieść zagładę