Auguste Rodin, Danaida, mały model, 1885, Musée Rodin, Paryż, fot. Christian Baraja Xawery Dunikowski, Autoportret. Idę ku słońcu, 1917, Muzeum Narodowe w Warszawie, fot. Ernest Wińczyk Dwie fascynujące osobowości artystyczne, dwóch rzeźbiarzy odkrywających nowe przestrzenie dla sztuki. I jeden wspólny, powtarzany setki razy w twórczości każdego z nich motyw kobieta. Wystawa przygotowana przez Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w warszawskiej Królikarni we współpracy z Muzeum Rodina w Paryżu oraz Muzeum Narodowym w Krakowie to pierwsza konfrontacja twórczości Auguste a Rodina z dorobkiem artystycznym Xawerego Dunikowskiego, a także pierwsza prezentacja prac genialnego Francuza w Polsce. W Kamienicy Szołayskich Oddziale MNK przy placu Szczepańskim pokażemy wybór blisko 80 dzieł obu artystów. - Szukając nowego spojrzenia na twórczość Xawerego Dunikowskiego, zdałam sobie sprawę, jak ważnym rzeźbiarzem dla niego był Rodin. Dunikowski kształtował się w orbicie Rodina, Konstanty Laszczka, jego nauczyciel w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, był wielbicielem tego twórcy. O ile jednak we wczesnych pracach Xawerego Dunikowskiego można dostrzec zapatrzenie na twórczość francuskiego mistrza, to nie naśladuje on maniery Rodinowskiej, ale korzysta z jego osiągnięć, rozwijając własną osobowość artystyczną. Pracując nad koncepcją wystawy zdałam sobie sprawę, że nie było dotychczas wystawy prac Rodina w Polsce. Świadomość tego wzmocniła mój zapał w zrealizowaniu tej ekspozycji mówi Ewa Ziembińska, kurator wystawy. - Celem wystawy Rodin/Dunikowski. jest przedstawienie dwóch wybitnych artystów, nowatorów w swoich czasach, a także ukazanie ich epoki. Jednakże Rodin i Dunikowski to nie jedyni jej bohaterowie zanacza dyrektor MNK Andrzej Betlej. - Przy okazji tego projektu mamy sposobność przyjrzenia się dwóm innym postaciom: Camille Claudel i Sarze Lipskiej. Choć w życiu artystów pojawiło się wiele kobiet (niektóre rozpoznamy w pracach prezentowanych na wystawie), to te dwie niewątpliwie wywarły na nich ogromny wpływ. One też warte są osobnej uwagi ze względu na ich własną twórczość artystyczną. 1
Ważnym partnerem wystawy jest Musée Rodin w Paryżu to właśnie dzięki tej współpracy od maja do września w Warszawie, a teraz w Krakowie, polska publiczność może oglądać po raz pierwszy tak duży wybór prac francuskiego impresjonisty, nie tylko rzeźb, ale także rysunków i obrazów. Nie zabraknie jego znanych realizacji, jak Stworzenie kobiety, Ewa, Danaida czy Ręka Boga. Warto zwrócić uwagę na ekspresyjną rzeźbę Przykucnięta. To postać kobiety z tympanonu Bramy piekieł, jednej z najsłynniejszych prac rzeźbiarza, brązowych drzwi do Musée des Arts Décoratifs, które ostatecznie nigdy nie powstało. Rodin pracował nad Bramą 37 lat i choć nigdy jej nie ukończył, to właśnie z tej grupy rzeźbiarskiej pochodzą tak znane prace jak Myśliciel czy Pocałunek. - Przykucnięta wskazuje na istotny element twórczości rzeźbiarza: ciało kobiece, którym Rodin się fascynował mówi Ewa Ziembińska. - Kobieta w Przykucniętej przybiera trudną pozę, w której badacze dopatrują się nawiązania do estetyki dzieł Michała Anioła. Rodin lubił dynamikę ciała, napięcie mięśni, ekspresję. Po jego atelier przechadzały się nagie modelki, a on, kiedy coś go zafascynowało, prosił o zatrzymanie pozy i szkicował. Wiele prac Rodina, w których wyeksponowana jest seksualność kobiety, emanuje erotyzmem i zmysłowością. Artysta akcentuje cechy płciowe piersi, pośladki, krocza uchwycone podczas intymnych sytuacji, szczególnie jest to widoczne na rysunkach, których kilka będzie można obejrzeć na wystawie. Samego Rodina zobaczymy oczyma Camille Claudel. Utalentowana plastycznie siostra poety Paula Claudela w roku 1883 trafiła do pracowni Rodina jako młodziutka, 19-letnia uczennica. Szybko stała się jego ulubioną modelką, partnerką intelektualną, kochanką. Biografowie słynnej pary piszą o ogromnym wpływie, jaki te dwie osobowości wywierały na swoją sztukę. Ich burzliwy związek skończył się po kilku latach. Nie bez znaczenia był fakt, że Rodin nie miał zamiaru zakończyć równoległej długoletniej relacji z Rose Beuret, matką swojego syna, której podobiznę także można zobaczyć na ekspozycji w Kamienicy Szołayskich. Kilka lat po rozstaniu u Camille Claudel pogłębiła się choroba psychiczna. Rzeźbiarka zniszczyła większość swoich dzieł, zmarła opuszczona przez rodzinę w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym w Montfavet w wieku 79 lat. Na naszej ekspozycji można oglądać rzeźbiarski portret Rodina dłuta Claudel, wykonany w roku 1892. Równie burzliwy, choć mniej dramatyczny, był związek Xawerego Dunikowskiego z Sarą Lipską malarką, rzeźbiarką, projektantką wnętrz, kostiumów oraz dekoracji teatralnych i strojów, m.in. dla słynnego baletu Siergieja Diagilewa i Heleny Rubinstein. Podobnie jak Camille, Sara była studentką i ulubioną modelką swojego ukochanego. W roku 1908 urodziła córkę Marię Xawerę, z którą w 1912 roku zamieszkała w Paryżu. Rysy twarzy Sary Lipskiej nosi jedna z rzeźb najsłynniejszego bodaj cyklu Xawerego Dunikowskiego Kobiety brzemienne. Rzeźby te, zaprezentowane w 1906 roku w Warszawie, wywołały skandal zarówno tematyką, która według publiczności naruszała normy moralne, jak i ustawieniem postaci bezpośrednio na podłodze, bez postumentów. Jedna z brzemiennych została pozbawiona ręki przez oburzonego widza. Trzy prace z cyklu Kobiety brzemienne można oglądać na wystawie w Krakowie, podobnie jak rzeźbiarski portret Xawerego Dunikowskiego dłuta Sary Lipskiej z roku 1953. 2
W Kamienicy Szołayskich prezentujemy w sumie 41 dzieł polskiego artysty, m.in. realizacje z cyklu Głowy wawelskie, które Dunikowski tworzył w drugiej połowie lat 20. XX wieku. Przeznaczone były do kasetonów rekonstruowanego w tym czasie stropu Sali Poselskiej na Zamku Królewskim. W opracowaniu detali fryzur kobiet Dunikowskiego inspirowały kreacje Antoniego Cierplikowskiego, czyli słynnego stylisty i fryzjera Antoine'a. Są tu także rzeźbiarskie portrety od oficjalnych, robionych na zamówienie, np. Amerykanka II czy Francuzka, po intymne, jak głowy Sary Lipskiej. Na uwagę zasługuje ekspresyjna złocona rzeźba Macierzyństwo: dwa ludzkie ciała połączone w jedno. - Na wystawie będzie można zobaczyć pracę, która bardzo rzadko opuszcza stolicę, gdyż prezentowana jest na co dzień na ekspozycji stałej Muzeum Narodowego w Warszawie podkreśla Ewa Ziembińska. To Idę ku słońcu autoportret astralny, jak sam o nim mówił Dunikowski. Epatujący siłą, witalnością i męskością, podkreśloną poprzez ukazanie nagiego fallusa, jest wyjątkowym dziełem w dorobku artysty. Drewniana polichromowana rzeźba o wysokości blisko 2,5 metra powstała w 1917 w Paryżu, pod wpływem francuskiego kubizmu. Cieszę się, że mogę zaprezentować tę pracę w Krakowie. Krakowska odsłona ekspozycji została bardzo starannie zaaranżowana w zabytkowych wnętrzach Kamienicy Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego. Dzięki temu rzeźby Auguste a Rodina i Xawerego Dunikowskiego będzie można oglądać w intymnym, domowym otoczeniu, podobnie jak w warszawskim pałacu Królikarnia i paryskim Hôtel Biron, w którym mieści się Musée Rodin. Atmosferę podkreślą zachowane w Kamienicy Szołayskich i odsłonięte na potrzeby tej wystawy XIX-wieczne freski. Życie obu artystów przybliżą reprodukcje archiwalnych fotografii. Ekspozycji towarzyszy rozbudowany program edukacyjny. W pierwszą niedzielę po otwarciu wystawy, 9 października, zapraszamy na oprowadzanie kuratorskie Ewy Ziembińskiej, a potem można wziąć udział m.in. w warsztatach rzeźbienia w glinie lub wybrać się na spacer po Krakowie śladami Xawerego Dunikowskiego. (MB) 3
Auguste Rodin 1840 1917 Najwybitniejszy francuski rzeźbiarz przełomu wieków, prekursor modernistycznej rzeźby, wywarł ogromny wpływ na tę gałąź sztuki w całej Europie. Jedna z jego pierwszych prac, Wiek brązu, była tak realistyczna, że artysta został posądzony o wykonanie odlewu z ludzkiego ciała. Jego najbardziej znane realizacje: Myśliciel, Pocałunek, Danaida, Brama piekieł znajdują się w najważniejszych muzeach całego świata. Przyjęło się uważać Rodina za przedstawiciela impresjonizmu w rzeźbie, jednak jego twórczość wykracza daleko poza ten nurt w sztuce. Pod koniec życia artysta przekazał rządowi Francji kolekcję swoich dzieł, ze wskazaniem na stworzenie w jego rezydencji Hôtel Biron muzeum. Muzeum Rodina otwarto w 1919 roku. Do dziś pozostaje jednym z najtłumniej odwiedzanych paryskich muzeów. Xawery Dunikowski 1875 1964 Jeden z najbardziej znanych polskich rzeźbiarzy, którego twórczość jest kluczowa dla kilku epok polskiej sztuki, od secesji po realizm socjalistyczny. Studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki. Wypowiadał się w różnych materiałach rzeźbiarskich: drewnie, brązie, gipsie i kamieniu, a także w malarstwie i rysunku. Był autorem wielu realizacji pomnikowych, m.in. Józefa Dietla w Krakowie, a także słynnego cyklu Głów wawelskich, przeznaczonego do kasetonów w Sali Poselskiej Zamku na Wawelu. Jego życiorys wpisuje się w historię XX wieku: walczył w szeregach Legii Cudzoziemskiej podczas I wojny światowej, przez pięć lat był więźniem obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, po wyzwoleniu zaangażował się w budowanie Polski Ludowej. Wieloletni pedagog na uczelniach artystycznych w Warszawie, Krakowie i we Wrocławiu. Auguste Rodin Fot. Adolphe Braun Xawery Dunikowski Fot. Lucjan Fogiel 4
Informacje dla zwiedzających: Rodin/Dunikowski. Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, pl. Szczepański 9 8 października 2016 15 stycznia 2017 Pon.: nieczynne Wt. sob.: 10.00 18.00 Niedz.: 10.00 16.00 bilet normalny/ulgowy 14 zł/9 zł bilet rodzinny (maks. 5 osób) 23 zł bilet grupowy (min. 15 osób) 7 zł/5 zł dzieci do 7 lat wstęp bezpłatny MNK Media: KATARZYNA BIK (695 981 817) kbik@mnk.pl MARTA BOSAK (606 207 728) mbosak@mnk.pl Pliki do pobrania: SERWER ftp.mnk.pl UŻYTKOWNIK: media HASŁO: fczrrtme6w Kurator wystawy: Ewa Ziembińska Opiekun merytoryczny krakowskiej edycji wystawy: Urszula Kozakowska-Zaucha Koordynator: Katarzyna Pawłowska Projekt ekspozycji: Marcin Kwietowicz, Grażyna Stawicka, współpraca: Magdalena Romanowska Wystawa zorganizowana przez: Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie oraz Musée Rodin w Paryżu Wystawa pod Honorowym Patronatem: Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego Minister Kultury i Komunikacji Francji Audrey Azouley Ambasadora Francji w Polsce Pierre a Buhlera Prezydenta Miasta Krakowa Jacka Majchrowskiego Partner wystawy: Instytut Francuski w Polsce Patroni medialni: TVP Kultura, TVP Kraków, Gazeta Wyborcza/Co Jest Grane, RMF Classic, Weranda, Karnet, Local Life, www.kraków.pl, telewizja M Mecenas Muzeum Narodowego w Krakowie: PZU Sponsor Kamienicy Szołayskich: Kärcher Spółka z o.o. Partnerzy wystawy: Eximreno, enova365 Partner Muzeum Narodowego w Krakowie: Cechini Muszyna 5