Marcelin Jan Pietryja ofm Herbarium Św. Franciszka Tradycyjne ziołolecznictwo klasztorne Katowice 2012
Biblioteka Herbarium Św. Franciszka 1 Recenzent prof. dr hab. Bożena Urbanek Redakcja Maciej Zweiffel Zdjęcia Anna Czerny str. 8, 52, 53, 54, 56, 57, 70 101 Stefan Gierlotka str. 2 Ze zbiorów Herbarium str 55, 59, 60, 64, 67, 68, 104, 105, 106, 112, 114, 116, 118, 120, 1222, 124, 126, 128, 130 ISBN 978-83-936041-0-4 ISBN 978-83-935389-5-9 Copyrihgt by Herbarium św. Franciszka, Katowice 2012 Pod honorowym Patronatem Wojewody Śląskiego dra Zygmunta Łukaszczyka Wydawca: Herbarium św. Franciszka przy Klasztorze Braci Mniejszych Franciszkanów w Katowicach-Panewnikach ul. Panewnicka 76, 40-760 Katowice-Panewniki, tel.: 32 25 26 870 wew. 380 http/www.herbarium.katowice.pl; e-mail: herbarium.franciscus@gmail.com Opracowanie graficzne i merytoryczne, przygotowanie do druku EDYCJA Książki Naukowe i Specjalistyczne www.edycja.katowice.pl; edytaczerny@edycja.katowice.pl; tel.: 501 810 993
Spis treści Pokój i Dobro! 9 Słowo wstępne Wojewody Śląskiego 11 Wstęp 13 Przedmowa 17 Rośliny lecznicze w Biblii. Symbolika, właściwości zdrowotne i działanie 21 Ziołolecznictwo franciszkańskie. Historia i teraźniejszość 47 Herbarium św. Franciszka. Miejsce niezwykłe 63 Franciszkańskie Konferencje Zielarsko-Farmaceutyczne 101 Polskie Towarzystwo Zielarzy i Fitoterapeutów 105 Goście Herbarium 109 Bibliografia 130 7
Rośliny lecznicze w Biblii. Symbolika, właściwości zdrowotne i działanie N P iepodważalny, aczkolwiek nie zawsze uświadamiany jest fakt, że życie na Ziemi nie byłoby możliwe bez roślin. Są wszechobecne w gospodarce, żywieniu i lecznictwie, a także w sztuce, kulturze i nauce. ierwszym ogrodnikiem był... Bóg. Pielęgnował ogród, w którym osadził człowieka (por. Rdz 2,8). Nauczył go też uprawy roślin (por. Iz 28,24 26). Rośliny zostały wprowadzone do jego twórczych planów, dlatego spotykamy się z nimi na kartach Biblii bardzo często, począwszy od I księgi Księgi Rodzaju (por. 1,11). Bardzo liczne są miejsca, w których rośliny występują jako porównania i symbole. Człowiek jest zresztą przyrównany roślinie: Zasadzeni w domu Pańskim, rozkwitną na dziedzińcach naszego Boga. Wydadzą owoc nawet i w starości, pełni soków i zawsze żywotni (Ps 92,14). nowotestamentalnej metaforze rośliny wiążą się ze wzrostem wewnętrznym, są symbolem pogłębiającego się życia. Zasadzenie roślin i podlewanie ich to obrazy działalności apostołów. Lecz tym, który daje wzrost, jest Bóg (por. 1 Kor 3,5). Rośliny wyobrażają także poszczególnych ludzi: Dobrym nasieniem są synowie królestwa, chwastem zaś synowie złego (Mt 13,38). Człowieka poznaje się po jego owocach, czyli po tym, co czyni: Każde dobre drzewo wydaje dobre owoce, a złe drzewo wydaje złe owoce. Nie może dobre drzewo wydawać złych owoców, ani złe drzewo wydawać dobrych owoców (Mt 7,17 20). W 20 21
Ziołolecznictwo franciszkańskie. Historia i teraźniejszość P 1. Rozwój medycyny klasztornej w Europie rekursorami rozwoju medycyny klasztornej i leczenia ziołami w Europie byli benedyktyni. Działalność w tym zakresie była zgodna z jedną z ich podstawowych reguł zakonnych: chorych leczyć przede wszystkim. To dzięki ich wytrwałości i benedyktyńskiej cierpliwości ocalały dzieła starożytnych mistrzów medycznych: Hipokratesa, Dioskurydesa, Galena i wielu innych, z których przez wiele wieków czerpano wiedzę i kształcono kolejne pokolenia medyków. ozwój medycyny klasztornej w Europie rozpoczął się w IV wieku. Zgodnie z postanowieniami Pierwszego Soboru Nicejskiego, zwołanego w 325 roku, biskupi zostali zobowiązani do zakładania przy kapitułach i parafiach lecznic i przytułków. To właśnie benedyktyni jako pierwsi tworzyli takie placówki, przynosząc ulgę chorym i opuszczonym. ykonywanie posługi na rzecz chorych i cierpiących wymagało dobrej organizacji. Potrzebni byli odpowiednio wyedukowani medycy, pomieszczenia do badania i przyjmowania chorych oraz medykamenty. Zakonnicy pełniący funkcje medyków, zwani infirmaopactwo Sankt Galen, plan infirmerii z wiryndarzem 46 R W 47