PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE

KOMENTARZ Andrzej Jakubecki Feliks Zedler PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE 3. wydanie Stan prawny: 1 października 2010 r. Warszawa 2010

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 9 Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze... 17 CZĘŚĆ PIERWSZA. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym i jego skutkach... 19 Tytuł I. Przepisy ogólne... 19 Dział I. Przepisy wstępne... 20 Dział II. Podmiotowy zakres stosowania ustawy... 24 Dział III. Podstawy ogłoszenia upadłości... 34 Tytuł II. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości... 44 Dział I. Sąd... 46 Dział II. Wniosek o ogłoszenie upadłości... 49 Dział III. Przepisy o postępowaniu... 73 Dział IV. Postępowanie zabezpieczające... 90 Rozdział 1. Przepisy ogólne... 90 Rozdział 2. Zabezpieczenie majątku dłużnika... 94 Dział V. Wstępne zgromadzenie wierzycieli... 104 Rozdział 1. Przepisy ogólne... 104 Rozdział 2. Uczestnicy...113 Dział VI. Orzeczenie o ogłoszeniu upadłości...114 Tytuł III. Skutki ogłoszenia upadłości... 128 Dział I. Skutki ogłoszenia upadłości co do osoby upadłego... 132 Dział II. Skutki ogłoszenia upadłości co do majątku upadłego... 138 Rozdział 1. Masa upadłości... 138 Oddział 1. Przepisy ogólne... 138 Oddział 2. Ustalanie składu masy upadłości... 151 Oddział 3. Wyłączenia z masy upadłości... 154 Oddział 4. Czynności upadłego dotyczące mienia wchodzącego w skład masy upadłości... 167 Oddział 5. Zakaz obciążania masy upadłości... 179 5

Spis treści Rozdział 2. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego... 183 Oddział 1. Przepisy ogólne... 183 Oddział 2. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu... 191 Oddział 3. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego... 196 Rozdział 3. Skutki ogłoszenia upadłości co do spadków nabytych przez upadłego... 264 Rozdział 4. Wpływ ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie upadłego... 270 Dział III. Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego... 282 Dział IV. Wpływ ogłoszenia upadłości na zlecenia rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych... 311 Dział V. Wpływ ogłoszenia upadłości na postępowania sądowe i administracyjne... 311 Rozdział 1. Wpływ ogłoszenia upadłości na inne postępowania w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu... 311 Rozdział 2. Wpływ ogłoszenia upadłości na inne postępowania w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego... 333 Tytuł IV. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym prowadzonym po ogłoszeniu upadłości... 375 Dział I. Sąd i sędzia-komisarz... 377 Rozdział 1. Sąd... 377 Rozdział 2. Sędzia-komisarz... 381 Dział II. Syndyk, nadzorca sądowy, zarządca i ich zastępcy... 385 Rozdział 1. Przepisy ogólne... 385 Rozdział 2. Syndyk... 422 Rozdział 3. Nadzorca sądowy... 432 Rozdział 4. Zarządca... 434 Dział III. Uczestnicy postępowania... 437 Rozdział 1. Upadły... 437 Rozdział 2. Wierzyciele... 444 Oddział 1. Przepisy ogólne... 444 Oddział 2. Zgromadzenie wierzycieli... 447 Oddział 3. Rada wierzycieli... 464 Dział IV. Przepisy ogólne dotyczące postępowania po ogłoszeniu upadłości... 483 Dział V. Koszty... 504 Tytuł V. Zgłoszenie i ustalenie wierzytelności... 512 Dział I. Zgłoszenie wierzytelności... 514 Rozdział 1. Wierzytelności podlegające zgłoszeniu... 514 Rozdział 2. Zgłoszenie wierzytelności... 530 Rozdział 3. Sprawdzanie zgłoszonych wierzytelności... 534 6

Spis treści Dział II. Lista wierzytelności... 537 Rozdział 1. Ustalenie listy wierzytelności... 537 Rozdział 2. Zaskarżenie listy wierzytelności... 554 Rozdział 3. Zatwierdzenie, prostowanie i uzupełnienie listy wierzytelności... 560 Tytuł VI. Układ... 570 Dział I. Przepisy ogólne... 571 Dział II. Zawarcie i zatwierdzenie układu... 595 Dział III. Skutki układu... 609 Dział IV. Zmiana układu... 625 Dział V. Uchylenie układu... 629 Tytuł VII. Likwidacja masy upadłości... 634 Dział I. Przepisy ogólne... 636 Dział II. Sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego... 655 Dział III. Sprzedaż ruchomości oraz przejęcie przez zastawnika ruchomości obciążonej zastawem rejestrowym... 680 Dział IV. Likwidacja wierzytelności i praw majątkowych... 691 Tytuł VIII. Podział funduszów masy upadłości i sum uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo... 698 Dział I. Przepisy ogólne... 699 Dział II. Kolejność zaspokajania wierzycieli...711 Rozdział 1. Przepisy ogólne...711 Rozdział 2. Kolejność spłacania wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską... 728 Dział III. Postępowanie w sprawie podziału funduszów masy upadłości... 738 Rozdział 1. Ustalenie planu podziału... 738 Rozdział 2. Wykonanie planu podziału... 745 Tytuł IX. Zakończenie i umorzenie postępowania upadłościowego oraz ich skutki... 752 Tytuł X. Postępowanie w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej... 775 CZĘŚĆ DRUGA. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania upadłościowego... 791 Tytuł I. Przepisy ogólne... 792 Tytuł II. Jurysdykcja krajowa... 799 Tytuł III. Uznanie zagranicznych postępowań upadłościowych... 801 7

Spis treści Tytuł IV. Wtórne postępowanie upadłościowe... 824 Tytuł V. Współpraca z sądami zagranicznymi i zarządcami zagranicznymi... 832 CZĘŚĆ TRZECIA. Odrębne postępowania upadłościowe... 837 Tytuł I. Postępowanie upadłościowe wszczęte po śmierci niewypłacalnego dłużnika... 838 Tytuł II. Postępowanie upadłościowe wobec banków... 844 Dział I. Przepisy ogólne... 844 Dział II. Postępowanie upadłościowe wobec banków hipotecznych... 867 Dział III. Postępowanie upadłościowe wobec instytucji kredytowych, banków zagranicznych oraz banków krajowych prowadzących działalność za granicą... 876 Rozdział 1. Przepisy ogólne... 876 Rozdział 2. Postępowanie... 883 Rozdział 3. Prawo właściwe oraz skutki ogłoszenia upadłości... 889 Tytuł III. Postępowanie upadłościowe wobec zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji... 896 Dział I. Przepisy ogólne... 896 Dział II. Postępowanie upadłościowe wobec mających siedzibę w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym zakładów ubezpieczeń i ich oddziałów oraz zakładów reasekuracji i ich oddziałów... 906 Tytuł IV. Postępowanie upadłościowe wobec emitentów obligacji... 912 Tytuł V. Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej... 921 CZĘŚĆ CZWARTA. Postępowanie naprawcze w razie zagrożenia niewypłacalnością... 945 CZĘŚĆ PIĄTA. Przepisy karne... 1004 CZĘŚĆ SZÓSTA. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i przepisy końcowe... 1006 Dział I. Zmiany w przepisach obowiązujących... 1006 Dział II. Przepisy przejściowe... 1006 Dział III. Przepisy końcowe... 1007 Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego... 1009 Skorowidz... 1043 8

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze 1 (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361; zm.: Dz. U. z 2009 r. Nr 191, poz. 1484; z 2010 r. Nr 155, poz. 1037) 1 Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: 1) dyrektywy 2001/17/WE z dnia 19 marca 2001 r. w sprawie reorganizacji i likwidacji zakładów ubezpieczeń (Dz. Urz. WE L 110 z 20.04.2001), 2) dyrektywy 2001/24/WE z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie reorganizacji i likwidacji instytucji kredytowych (Dz. Urz. WE L 125 z 05.05.2001). Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wydanie specjalne. 17

18

CZĘŚĆ PIERWSZA PRZEPISY OGÓLNE O POSTĘPOWANIU UPADŁOŚCIOWYM I JEGO SKUTKACH Tytuł I PRZEPISY OGÓLNE Literatura: A. [literatura opublikowana po I wydaniu niniejszego komentarza] Bielski P., Zdolność upadłościowa spółki handlowej, Pr.Sp. 2004, nr 9; Bielski P., Zdolność upadłościowa prowadzącego we własnym (wspólnym) imieniu gospodarstwo rolne, Rejent 2006, nr 1; Brol J., Podstawowe kierunki zmian w postępowaniu upadłościowym, PPH 2003, nr 8; Matarewicz J., Materialne przesłanki ogłoszenia upadłości spółek handlowych, PUG 2006, nr 1; Miczek Z., Wyłączenie zdolności upadłościowej, Pr.Sp. 2005, nr 7 8; Kruczalak-Jankowska J., Zdolność upadłościowa wspólników osobowych spółek handlowych, PPH 2003, nr 5; Pabis R., Skład sądu wydającego postanowienie o zmianie sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, Mon.Praw. 2006, nr 24; Pannert M., Niewypłacalność jako przesłanka ogłoszenia upadłości, Mon.Praw. 2004, nr 16; Pannert M., Cele Prawa upadłościowego i naprawczego, Radca Pawny 2008, nr 6; Petraniuk J.S., Upadłość i jej podstawy, PPH 2003, nr 12; Przychodzki M., Brak zdolności upadłościowej osób prawa publicznego, PPH 2006, nr 4; Rakoczy B., Zdolność upadłościowa kościelnych osób prawnych Kościoła katolickiego, Prz.Sąd. 2006, nr 3; Witosz A., Skutki ogłoszenia upadłości w okresie odrębnego zarządu majątkami połączonych spółek kapitałowych, PPH 2005, nr 5. B. Bieniek G., Zdolność upadłościowa i układowa podmiotów gospodarczych, PiZS 1994, nr 11 12; Broniewicz W., Podmiotowa przesłanka upadłości według prawa włoskiego i polskiego (w związku z artykułem A. Szewca), PiP 1992, z. 9; Czajka D., Przedsiębiorstwo w kryzysie. Upadłość lub układ, Warszawa 1999; Fenichel Z., Ogłoszenie oraz umorzenie upadłości przy jednym wierzycielu, PPH 1936, nr 8; Frąckowiak J., Ustawodawstwo dotyczące przedsiębiorców pod rządami zasady jedności prawa cywilnego, PPH 2000, nr 11; Frączek B., Cele polskiego Feliks Zedler 19

Art. 1 Część pierwsza. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym... postępowania upadłościowego w świetle prawa europejskiego, Pr.Sp. 2001, nr 9; Głodowski W., Pozycja prawna wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, Poznań 2002; Karasek I., Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na obciążenie składników masy zabezpieczeniami rzeczowymi, TPP 2000, nr 4; Kosikowski C., Przedsiębiorca w prawie polskim na tle prawa europejskiego, Warszawa 2003; Nazarewicz P., Ogłoszenie upadłości podmiotu gospodarczego posiadającego tylko jednego wierzyciela, PPH 1997, nr 8; Pokora A., Zdolność upadłościowa, PPH 1998, nr 2; Szewc A., Status przedsiębiorcy ( kupca ) jako przesłanka upadłości w prawie polskim, PiP 1992, z. 5; Torbus A., Ogłoszenie upadłości przy jednym wierzycielu, Pr.Sp. 1995, nr 10; Zoll F., Wpływ wejścia w życie nowego prawa o działalności gospodarczej na toczące się postępowania upadłościowe wobec spółek cywilnych, PPH 2001, nr 7. Dział I PRZEPISY WSTĘPNE Art. 1. 1. Ustawa reguluje: 1) zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników będących: a) przedsiębiorcami, b) osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności; 2) skutki ogłoszenia upadłości; 3) zasady postępowania naprawczego wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością. 2. Przepisy ustawy stosuje się również do innych podmiotów określonych w ustawie. 1. Artykuł 1 określa zakres przedmiotowy oraz podmiotowy stosowania ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. W swym zakresie przedmiotowym ustawa reguluje: 1) zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników będących przedsiębiorcami, a także od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz od innych osób, do których prawo upadłościowe i naprawcze ma zastosowanie; 2) zasady postępowania naprawczego, które mogą prowadzić przedsiębiorcy zagrożeni niewypłacalnością oraz, czego art. 1 ust. 1 pkt 3 nie wymienia, przedsiębiorcy niewypłacalni w przypadkach wskazanych w art. 12 ust. 3. 2. Podmiotami, wobec których postępowanie upadłościowe oraz naprawcze może być prowadzone, są zasadniczo przedsiębiorcy. Ponadto na podstawie wyraźnych postanowień ustawy postępowanie upadłościowe może być prowadzone 20 Feliks Zedler

Tytuł I. Przepisy ogólne Art. 2 także wobec osób niebędących przedsiębiorcami. Są to przede wszystkim osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej (por. przepisy tytułu V części trzeciej prawa upadłościowego i naprawczego), a także osoby fizyczne, które były przedsiębiorcami, a które już zaprzestały prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli od wykreślenia z właściwego rejestru nie minął rok (art. 8). Ponadto innymi podmiotami, do których prawo upadłościowe i naprawcze ma zastosowanie, są: 1) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej (art. 5 ust. 3 pkt 1); 2) wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swym majątkiem bez ograniczenia (art. 5 ust. 3 pkt 2); 3) wspólnicy spółki partnerskiej (art. 5 ust. 3 pkt 3); 4) osoby fizyczne, które faktycznie prowadzą działalność gospodarczą nawet wówczas, gdy nie zgłosiły swej działalności w ewidencji działalności gospodarczej. 3. Treść art. 1 jednoznacznie określa, iż postępowanie upadłościowe musi być wspólnym postępowaniem wierzycieli, podjętym w celu dochodzenia roszczeń od niewypłacalnego przedsiębiorcy albo innego podmiotu, do którego przepisy prawa upadłościowego i naprawczego się stosuje. Tym samym wykluczono możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego w stosunku do dłużnika, gdy w sprawie występuje tylko jeden wierzyciel. Prawo upadłościowe i naprawcze przyjęło więc rozwiązanie zgodne z podglądem, które pod rządami prawa upadłościowego wyraził SN (por. orz. SN z dnia 27 maja 1993 r., III CZP 61/93, OSNCP 1994, nr 1, poz. 7). Ta sama zasada dotyczy postępowania naprawczego, co wynika z przyjętych w nim rozwiązań. Konsekwencją przyjęcia przez prawo upadłościowe i naprawcze tej zasady jest, iż w razie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu, który jest dłużnikiem tylko jednego wierzyciela, winien on ulec oddaleniu. W tej sytuacji w świetle art. 1 ust. 1 brak jest bowiem podstaw do prowadzenia postępowania upadłościowego. 4. Powyższa zasada odnosi się do postępowania naprawczego, które również nie może być prowadzone, gdy przedsiębiorca prowadzący to postępowanie jest dłużnikiem tylko jednego wierzyciela. Choć w prawie upadłościowym i naprawczym brak jest przepisu, który by to wyraźnie stanowił, to jednak wynika to z treści przepisów zawartych w części czwartej prawa upadłościowego i naprawczego regulujących to postępowanie, w których używa się liczby mnogiej przy regulacji uprawnień wierzycieli, np. art. 513 ust. 1. Art. 2. Postępowanie uregulowane ustawą należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Feliks Zedler 21