Wykorzystanie wiatru w województwie kujawsko pomorskim stan obecny i perspektywy na przyszłość Michał Mięsikowski Krótka historia wykorzystania wiatru: Energia wiatru była jedną z pierwszych naturalnych sił przyrody wykorzystywanych przez ludzi. Prawdopodobnie już ok. 640 roku p.n.e w starożytnej Persji powstał pierwszy wiatrak. Jednak warto sobie uświadomić, że energia wiatru wykorzystywana była znacznie szybciej, chociażby do żeglugi. W Europie pierwsze elektrownie wiatrowe powstały w Normandii (Francja). W Polsce natomiast energetyka wiatrowa jest jeszcze bardzo młoda i jej największy rozwój nastąpił w ciągu ostatniej dekady, mimo, że pierwsza elektrownia wiatrowa powstała w 1991 roku w Żarnowcu (obecnie znajduje się tam farma wiatrowe "Lisewo"). Wady i zalety elektrowni wiatrowych Zanim powstanie elektrownia wiatrowa na danym terenie w Polsce muszą odbyć się liczne ekspertyzy i badania bez których nie jest możliwe uzyskanie tzw. decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, która wydawana jest przez organ prowadzący postępowanie administracyjne np. wójta czy burmistrza. Organ ten jest zobowiązany zasięgnąć opinii organów opiniujących którymi są regionalne dyrekcje ochrony środowiska oraz inspekcje sanitarne. To na podstawie ich opinii może być wydana decyzja lub odmowa do jej wydania. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach jest niezbędna do uzyskania dalszych pozwoleń np. pozwolenia na budowę. Badania to m.in. trwające minimum rok monitoringi ornitologiczny oraz chiropterologiczny, podczas których dowiadujemy się, czy dany teren nadaję się pod budowę elektrowni czy np. miejsce posadowienia masztu elektrowni nie będzie kolidowało z trasą migracyjną ptaków czy nietoperzy. Elektrownie nie mogą być stawiane w miejscach o cennych walorach przyrodniczy, w pobliżu lasów, jezior czy mokradeł. Najwięcej emocji wzbudzają odległości elektrowni wiatrowych od domów. Mimo, że nie ma badań które potwierdzały by szkodliwy wpływ wiatraków na ludzi, bardzo często ten argument przedstawiany jest przez osoby, które nie życzą sobie elektrowni w pobliżu swojego domu. Faktem jest, że podczas pracy siłowni
emitowany jest hałas spowodowany omiataniem śmigieł przez wiatr, odległość od domów więc powinna być na tyle duża, aby wspomniany szum nie przeszkadzał mieszkańcom w normalnym funkcjonowaniu (obecnie wykonuje się symulacje rozchodzenia hałasu i na ich podstawie planuje sie posadowienie elektrowni). Oprócz wielu wątpliwości elektrownie wiatrowe mają również swoje zalety są to m.in: poprawa czystości powietrza, a tym samym jakości klimatu, bezemisyjna technologia, brak odpadów stałych i gazowych, wykorzystanie wiatru nie powoduje spadku poziomu wód podziemnych, które towarzyszą wydobyciu surowców kopalnych, posadowienie elektrowni wiatrowych nie wymaga zajmowania dużych powierzchni oraz niskie koszty eksploatacji i obsługi. Kujawsko-pomorskie na tle polski i świata Dane na dzień 31.03.2013 wskazywały, że w Polsce w energetyce wiatrowej zainstalowanych jest 2644 MW mocy, na świecie zaś w roku 2011 moc sięgnęła niemal 215 GW. Krajem który jest na pozycji lidera w wykorzystaniu energii wiatru są Chiny. Obecnie energetyka wiatrowa w Polsce boryka się z wieloma problemami Ryc.1 Strefy energetyczne wiatru wg. H.Lorenc. są to m.in. brak ustawy o OZE, skomplikowane procedury, długi okres potrzebny na uzyskanie wymaganych zezwoleń oraz konflikty społeczne. Głównym powodem niechęci do elektrowni wiatrowych są obawy o zdrowie oraz strach przed pogorszeniem komfortu życia. Bardzo trudno jest oszacować możliwości rozwoju energetyki wiatrowej w województwie kujawsko-pomorskim. Aby to uczynić należałoby stworzyć mapę tzw. zasobów wiatru. Na dzień dzisiejszy mówiąc o możliwościach wykorzystywania energii wiatru w naszym województwie możemy posiłkować się mapą stworzoną przez profesora Lorenca dla całego kraju. Z mapy tej wynika, że województwo
kujawsko-pomorskie w przeważającej większości znajduje III strefie tzn. warunków korzystnych z prędkością wiatru na poziomie 3-4 m/s. Część południowa województwa znajduje się w strefie II określanej mianem bardzo dobrej dla rozwoju energetyki wiatrowej. Na podstawie powyższych informacji należy stwierdzić, że województwo-kujawsko pomorskie posiada korzystne warunki do rozwoju energetyki wiatrowej pod względem zasobów wiatru. Powiaty które za względu na zasoby wietrzne posiadają tereny najbardziej korzystne to obszary powiatów: mogileńskiego, nakielskiego, żnińskiego, brodnickiego, rypińskiego, lipnowskiego, włocławskiego oraz radziejowskiego. Oprócz zasobów wietrznych bardzo ważne są tzw. przestrzenne możliwości lokalizacji elektrowni wiatrowych, owe możliwości wyznacza się na podstawie wyeliminowania terenów w których mamy do czynienia m.in. z ograniczeniami środowiskowymi. Elektrownie wiatrowe można lokalizować tylko na terenach otwartych czyli głównie użytków rolnych. Elektrowni nie można posadowić na terenach objętych ochroną przyrody oraz na zabytkowych obiektach rejestrowych eksponowanych w terenie. Jeżeli weźmiemy pod uwagę powyższe wytyczne to z całkowitego obszaru województwa kujawsko-pomorskiej które liczy 1 797 169 ha pod lokalizację elektrowni może być przeznaczone ok. 536 742 ha czyli ok. 29% obszaru województwa. Jak wynika z badań w roku 2012 w województwie kujawskopomorskim zainstalowanych było 210 instalacji o łącznej mocy 282 MW co wówczas plasowało nas na 2 miejscu po województwie zachodniopomorskim. Powiaty inowrocławski, włocławski, radziejowski oraz aleksandrowski to te, które posiadają największą liczbę wiatraków w naszym województwie. Ze względu na ograniczenia przestrzenne wynikające z charakteru lokalizacji farm wiatrowych czyli m.in. konkurencja o przestrzeń, ochrona krajobrazu i ochrona przyrody, stanowisko samorządu województwa kujawsko-pomorskiego jest następujące - aby do minimum zmniejszyć ryzyko wystąpienia uciążliwości zarówno dla środowiska przyrodniczego jak i dla ludzi planuje się wprowadzić ograniczenia w lokalizacji farm wiatrowych polegające m.in. na utworzeniu stref buforowych od dużych dolin rzecznych w celu ochrony tras przelotów ptaków w tym ok. 10 km od rzeki Wisły, ok. 8 km od rzek Brdy i Drwęcy oraz ok. 6 km od rzeki Noteci i Kanały Bydgoskiego. Aby poprawić komfort mieszkańców planuje się wprowadzić przepis stanowiący o tym, że odległość minimalna od budynków mieszkalnych do elektrowni wiatrowych nie powinna być mniejsza niż 1000 m. Czas pokarze czy zmiany wejdą w życie i jaki to będzie miało wpływ na rozwój energetyki wiatrowej w województwie kujawsko-pomorskim.
fot.1 Elektrownie wiatrowe niedaleko Brześcia Kujawskiego (fot. Michał Mięsikowski) fot.2 Farma Wiatrowa Linowo w gminie Świecie n. Osą (fot. Michał Mięsikowski)
Literatura: Zasoby i możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Województwo Kujawsko-Pomorskie. Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku. Internet: http://www.egospodarka.pl/98079,energetyka-wiatrowa-w-polsce-barieryrozwoju,1,39,1.html (dostęp z dn. 24.01.2014) http://www.strefabiznesu.pomorska.pl/artykul/energia-wiatrowa-kujawskopomorskie-w-czolowce (dostęp z dn. 24.01.2014) http://www.pwea.pl/pl/energetyka-wiatrowa (dostęp z dn. 24.01.2014) http://eolfi.pl/ (dostęp z dn. 24.01.2014) Kilka słów o autorze: Michał Mięsikowski - absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ukończył kierunki biologia oraz ochrona środowiska. Specjalista w zakresie ekologii i embriologii ryb słodkowodnych uczestnik kilkunastu konferencji naukowych, autor publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu ichtiologii i akwarystyki. Obecnie doktorant w Pracowni Histologii i Embriologii Kręgowców Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Niegdyś nauczyciel przedmiotów przyrodniczych obecnie specjalista ds. ochrony środowiska w jednej z największym firm projektowych w województwie kujawsko - pomorskim. Energią odnawialną zawodowo zajmuje się od 3 lat.