HIV I AIDS
CO OZNACZA SKRÓT HIV I AIDS? HIV to skrót angielskiej nazwy: Human Immunodeficiency Virus, czyli po polsku: "wirus nabytego upośledzenia odporności". Choć mówi się czasem o "zakażeniu AIDS", to w gruncie rzeczy osoba zakażona wirusem nie jest jeszcze chora na AIDS. Od momentu zakażenia upływają tygodnie, miesiące i lata - zdarza się, że nawet dziesięć lat - zanim wystąpi pierwsze objawy choroby. Dane statystyczne dotyczące nosicielstwa HIV są zaniżone w stosunku do stanu faktycznego. Wytłumaczenie jest proste. Osoby zakażone, u których nie rozwinęły się objawy objawy AIDS, nie czują żadnych dolegliwości, są zdolne do prowadzenia zupełnie normalnego życia, nie trafiają więc do lekarza. Natomiast każda z nich może, niestety, zarażać nieświadomie innych przez kontakty seksualne. AIDS to skrót angielskiej nazwy : Acquired Immune Deficiency Syndrom, czyli po po polsku: "zespół nabytego upośledzenia odporności". "Zespół" - czyli klinicznie nie jedna, lecz więcej chorób "nabyty" - na skutek zakażenia a prowadzi w ostatecznym efekcie do całkowitego "upośledzenia odporności" u chorego. Uszkodzony lub zniszczony w przebiegu choroby system immunologiczny przestaje być zdolny do obrony organizmu przed infekcjami. W rezultacie osoba chora na AIDS staje się podatna na wiele infekcji na jakie inni albo w ogóle nie zapadają, albo jeśli zachorują, potrafią je skutecznie zwalczyć. AIDS nie zabija, tylko szeroko otwiera wrota chorobom, które u osoby pozbawionej naturalnej odporności kończą się śmiercią.
DROGI ZAKAŻENIA Wirus HIV przenosi się poprzez: kontakt zakażonej krwi z krwią lub błoną śluzową osoby niezakażonej, np. używanie tej samej igły, niewysterylizowanych narzędzi dentystycznych itp. Możliwe jest także zakażenie przez transfuzję krwi, podczas dializ, przeszczepów, zabiegów chirurgicznych i przyjmowanie preparatów krwiopochodnych (zdarza się to obecnie bardzo rzadko, ze względu na badania dawców). Bardzo duże ryzyko stanowi używanie wspólnych żyletek, igieł i strzykawek (tatuaże). kontakt seksualny (sperma, preejakulat, śluz szyjkowy), dot. także kontaktów oralnych, przeniesienie z matki na dziecko (krew kobiety i dziecka nie miesza się, jednak może do tego dojść np. podczas jakichś komplikacji porodowych). Matka seropozytywna (HIV+) może zakazić płód, jednak przy zachowaniu odpowiednich procedur podczas ciąży i porodu można znacząco obniżyć ryzyko. Badania wykazują, że istnieje możliwość przeniesienia wirusa podczas karmienia piersią.
SKĄD WZIĘŁO SIĘ AIDS? Ostatnie badania dowodzą, że AIDS rozpoczął swoją śmiertelną podróż po rasie ludzkiej gdzieś w Afryce. Znaleziono go w ciele koczkodana, małpy żyjącej na tym kontynencie, a bardzo podobny wirus zidentyfikowano w ciele afrykańskiej odmiany owcy. Drogi pierwszego zakażenia nie są do końca jasne. Przypuszcza się, że mogło do nich dojść w wyniku ukąszeń, jedzenia zakażonego mięsa lub współżycie seksualnego z tymi zwierzętami. Dalsze rozprzestrzenianie nie musiało się odbywać drogą płciową - wiele rytuałów plemiennych wiąże się z nacinaniem ciała, tatuażami i zadrapaniami. Owady, przede wszystkim komary, mogły także dopomóc. Schemat rozprzestrzeniania się wirusa AIDS jest bardzo podobny do żółtaczki B. Z tego płyną ważne wnioski na przyszłość - oprócz zakażenia drogą płciową i za pomocą igieł wielorazowego użycia, możliwe są i inne drogi wniknięcia wirusa do organizmu.
OBJAWY ZAKAŻENIA Historia naturalnego rozwoju AIDS obejmuje następujące etapy: Przedostanie się wirusa do krwioobiegu. Okres inkubacji (4-6 tygodni). Okres ostrych objawów zakażenia - dotyczy od 40-80% wszystkich zakażonych osób. W 2-4 tygodnie po zakażeniu występują objawy podobne do grypy, czasem wysypka na twarzy i zmiany w śluzówce jamy ustnej. Zaburzenia te mijają samoistnie. Okres utajenia trwający od kilku miesięcy do kilku lat. U dzieci może być on nieco krótszy. Okres objawów klinicznych - najczęściej polegają one na powiększeniu węzłów chłonnych, postępującym osłabieniu, nocnych potach. W okresie tym występują choroby, które mogą również występować u osób niezakażonych, jednak ich przebieg jest cięższy i długotrwały Pełnoobjawowy AIDS, do którego typowych objawów należą ciężkie zakażenia, tzw. oportunistyczne. W okresie od roku do dwóch lat po wystąpieniu tych objawów dochodzi do śmierci, której najczęstsza przyczyna są zakażenie oportunistyczne. Przełomowym momentem w badaniach nad HIV miało opracowanie testu na wykrywanie przeciwciał przeciwko antygenom wirusa HIV. Należy jednak pamiętać, że istnieje okres serologicznie niemy (tzw. okienko serologiczne ) trwający na ogół 6 do 12 tygodni od momentu zakażenia.
CHOROBY WSKAZUJĄCE NA AIDS Gruźlica Mykobakterioza rozsiana lub pozapłucna Nawracająca uogólniona salmonelloza Kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli lub płuc Pneumocystozowe zapalenie płuc Nawracające, bakteryjne zapalenia płuc Histoplazmoza rozsiana lub pozapłucna Kokcydioidomykoza rozsiana lub pozapłucna Kryptokokoza Izosporoza i kryptosporydioza Zespół wyniszczenia Nokardioza Strongyloidoza pozajelitowa Przewlekłe owrzodzenia skóry i (lub) błon śluzowych, utrzymujące się ponad miesiąc, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc Cytomegalia (poza wątrobą, śledzioną i węzłami chłonnymi) Toksoplazmoza narządowa Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia (PML) Mięsak Kaposiego Chłoniak pierwotny mózgu Rak szyjki macicy Encefalopatia HIV
METODY LECZENIA W chwili obecnej nie są znane metody wyleczenia zarażenia HIV. Naukowcy opracowali dotąd preparaty, które zapobiegają namnażaniu się wirusa oraz utrudniające wnikanie mu do komórek. Najpopularniejszą stosowaną dziś metodą leczenia jest intensywna terapia antyretrowirusowa (HAART). Pacjentowi podaje się kilka różnych leków mających zaatakować różne etapy rozwoju wirusa. Leczenie to może być okupione uciążliwymi objawami ubocznymi takimi jak wymioty, biegunka, anemia, zapalenie wątroby. Efektem terapii nie jest całkowite zniszczenie wirusa w organizmie człowieka, a sprowadzenie jego liczby we krwi do niewykrywanego poziomu 50 kopii w mililitrze. Sytuacja ta umożliwia odbudowę układu odpornościowego człowieka. Odpowiednio prowadzona terapia HAART pozwala utrzymać chorego w dobrym zdrowiu latami, aczkolwiek jej koszt jest bardzo wysoki i wynosi ponad 1000 EURO miesięcznie.
NAJWAŻNIEJSZE DATY W HISTORII AIDS 1981: W Los Angeles rozpoznano u pięciu uprzednio zdrowych homoseksualistów zapalenia płuc wywołane przez Pneumocystis carinii z towarzyszącą kandydozą. Do sierpnia tego roku łącznie rozpoznano w USA 111 przypadków pneumocystydozy i mięsaka Kaposiego; 99% chorych było mężczyznami, 94% homo- lub biseksualistami, 40% wkrótce zmarło. 1982: choroba otrzymuje nazwę "acquired immunodeficiency syndrom", AIDS (zespół nabytego upośledzenia odporności); CDC podaje pierwszą definicję zespołu; 1985: w marcu zarejestrowano w USA, a w maju w Europie - test ELISA anty-lav/htlv-iii; umożliwiło to masowe badania krwiodawców i osób z grup zwiększonego ryzyka; - powstaje nowa, poszerzona definicja AIDS obejmująca szeroki zakres zakażeń oportunistycznych, mięsaka Kaposiego i innych nowotworów; - w Polsce Minister Zdrowia i Opieki Społecznej powołuje Pełnomocnika ds. AIDS oraz 10-osobowy zespół ekspertów pod nazwą zespół ds. AIDS, na rok przed zanotowaniem pierwszego wypadku AIDS w naszym kraju; 1986: w Afryce Zachodniej zespół francuski izoluje LAV-2, a amerykański HTLV-IV; - Międzynarodowy Komitet Taksonomii Wirusów wprowadza nazwę HIV-1 i HIV-2 w miejsce poprzednio używanych (HIV - human immunodeficiency virus, ludzki wirus upośledzenia odporności); 1987: rozpoczęto wytwarzanie AZT ("Retrovir", "Zidovudine") w laboratoriach firmy Wellcome Foundation, leku o udowodnionym działaniu anty-hiv (aktywność in vitro wykazano w roku 1984); 1989: w czasie obrad V Międzynarodowej Konferencji na temat AIDS w Montrealu kilka zespołów przedstawia postępy badań nad szczepionką anty-hiv, w tym rezultaty uzyskane u ludziochotników; - w Polsce rejestruje się gwałtowny wzrost zakażeń HIV wśród narkomanów (65% wszystkich znanych przypadków nosicielstwa wirusa);
CZERWONA KOKARDKA Czerwona kokardka to symbol solidarności z osobami żyjącymi z HIV i AIDS, ich rodzinami i przyjaciółmi. Symbolizuje poświęcenie i zaangażowanie w walkę z AIDS. Stanowi pierwszy krok na drodze upowszechnienia problematyki HIV i AIDS. Idea czerwonej kokardki powstała w 1991 r. Pomysł znaku został zainspirowany żółtą wstążeczką, upamiętniającą żołnierzy amerykańskich uczestniczących w wojnie w Zatoce Perskiej. Czerwony kolor wybrano ze względu na skojarzenia, jakie wywołuje: krew, namiętności (nie tylko gniew), walkę, ale i miłość. Symbol - czerwona wstążeczka - został wymyślony przez członków Visual AIDS organizację charytatywną zrzeszającą artystów, działającą w Nowym Jorku. Celem grupy było zachęcenie wszystkich do upamiętnienia zmarłych i umierających z powodu AIDS kolegów, zwiększenie świadomości na temat HIV i AIDS, uświadomienie potrzeb ludzi żyjących z HIV i AIDS oraz ich bliskich, a także wezwanie rządów do zwiększenia funduszy na badania i opiekę nad zakażonymi. Początkowo niewiele osób rozumiało znaczenie symbolu. Większość nie wiedziała, że ma on jakikolwiek związek z AIDS. Sens wyjaśniono dopiero podczas wręczania nagród telewizyjnych. Pomysłodawcy nie przypuszczali, że symbol stanie się aż tak popularny i będzie tak wiele znaczył dla ludzi zakażonych i chorych oraz ich bliskich. W Polsce, zgodnie z zasadami Regulaminu przyznawania Czerwonej Kokardki, jest ona wyróżnieniem przyznawanym z okazji Światowego Dnia AIDS. Wyróżnienie Czerwoną Kokardką otrzymują osoby, które w szczególny sposób przyczyniły się do poprawy jakości życia osób żyjących z HIV, chorych na AIDS, bądź też wniosły istotny wkład w działania profilaktyczne w dziedzinie HIV i AIDS w Polsce.
MITY O AIDS Od samego początku istnieją mity dotyczące drogi zakażenia wirusem HIV, wbrew obiegowym opiniom nie można zarazić się AIDS poprzez: Przypadkowy kontakt, taki jak dotyk, uściśnięcie ręki, obejmowanie, pocałunek, używanie wspólnych sztućców, szklanek, ręczników, toalet, wanny, basenu itp, a także kichanie czy kaszel. W ślinie osoby zakażonej może znajdować się wirus, ale ilość jest zbyt mała, by mogła nastąpić infekcja. Ryzyko zakażenia jest jednak większe, jeżeli osoba hiv+, a zwłaszcza oboje partnerów, posiadają otwarte ranki wewnątrz jamy ustnej spowodowane np. myciem zębów twardą szczoteczką. Do tej pory odnotowano tylko jeden przypadek zarażenia poprzez pocałunek, spowodowany zanieczyszczeniem śliny przez krew pochodzącą z rany w jamie ustnej. Komary i inne "gryzące" owady również nie stanowią zagrożenia. Seks oralny wiąże się z niższym ryzykiem zarażenia niż seks analny lub waginalny, jednak ryzyko cały czas występuje. Jest ono zwiększane przez ejakulację do ust oraz przez rany wewnątrz jamy ustnej. W związku z tym zaleca się używanie prezerwatyw zarówno podczas seksu analnego jak i oralnego. AIDS dotyczy tylko osób homoseksualnych i zażywających narkotyki. Nieprawda wirusem HIV może zarazić się każdy, a zachorowanie na AIDS (będąc nosicielem HIV) zależy od wielu czynników. Zarówno kobiety jak i mężczyźni z HIV mogą mieć zdrowe dzieci. Istnieje metoda izolacji materiału genetycznego z zakażonej wirusem spermy, którym następnie można dokonać zapłodnienia in vitro. Kobiety z HIV, jeżeli stosują się do odpowiednich wskazań lekarzy i zasad terapii antyretrowirusowej mają prawie 100% szansę na urodzenie zdrowego dziecka.
AIDS W POLSCE Średnia roczna liczba nowych zachorowań na AIDS (w Polsce) w latach 2002 2006, według województw. Podane liczby zachorowań na 100 000 ludności. Wykres epidemiologii w Polsce zakażenia HIV, zachorowań i zgonów na AIDS
PROBLEM AIDS W AFRYCE Do największej liczby nowych zakażeń na świecie dochodzi w regionie Afryki i Karaibów. W niektórych państwach afrykańskich odsetek osób żyjących z HIV w społeczeństwie przekroczył 40%. Niekontrolowana pandemia przyczynia się tam do kryzysu demograficznego (wyraźny spadek średniej długości życia), społecznego (problem osieroconych na skutek AIDS dzieci, zanik dotychczasowych struktur społecznych), gospodarczego, politycznego, bezpieczeństwa. W przypadku Suazi pojawiają się opinie o upadku państwa na skutek AIDS. Odsetek kobiet w państwach o najwyższych wskaźnikach epidemiologicznych osiąga 80%. Regionem świata, w którym sytuacja epidemiologiczna staje się równie niekorzystna, jest Azja Południowo-Wschodnia, przede wszystkim Indie. Brak natomiast wiarygodnych danych o Chinach, które wedle analiz UNAIDS są potencjalnym źródłem nowej fali epidemii. Odsetek dorosłych osób (15 49 lat) zakażonych HIV i chorych na AIDS na kontynencie afrykańskim.
GDZIE SIĘ ZGŁOSIĆ? Telefony Zaufania dla osób zakażonych HIV i chorych na AIDS 022 692 82 26 022 621 33 67 Krajowe Centrum ds. AIDS udostępniło internetową poradnie konsultacyjną pod adresem: http://www.poradnia-ds-hiv-aids.kki.pl