PATOGENEZA, LECZENIE I PROFILAKTYKA HIV / AIDS

Transkrypt

1 PATOGENEZA, LECZENIE I PROFILAKTYKA HIV / AIDS Ewa Nowak - Wąsicka Sekcja Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia w PSSE w Toruniu listopad, 2015 r.

2 Według UNAIDS (Wspólny Program Narodów Zjedn. ds. HIV/AIDS) co 6 sek. na świecie ktoś zakaża się HIV, co 9 sek. jakaś osoba umiera na AIDS, z tej przyczyny co 14 sekund zostaje osierocone dziecko

3 Od początku epidemii do końca 2013 r. ok. 78 mln (71-87 mln) osób zostało zakażonych HIV. 39 mln (35-43 mln) zmarło z powodu powikłań wywołanych przez AIDS. Od roku 2005, w którym zmarła rekordowa liczba osób 2,4 mln (2,2-2,6 mln), maleje liczba zgonów spowodowanych powikłaniami wywołanymi przez AIDS. W 2013 r. co trzecia dorosła osoba (36%-40%) i co czwarte dziecko (22%-26%) żyjące z HIV na świecie były objęte leczeniem antyretrowirusowym.

4

5

6 Polska jest państwem o najwyższym wskaźniku nieświadomych nosicieli HIV w Europie. W naszym kraju ok. 45 tys. osób żyje z HIV, a tylko 19 tys. wie o swoim zakażeniu - w większości są to ludzie do 29 roku życia. Według amerykańskich badań 25% ludzi, którzy nie wiedzą o swoim zakażeniu wirusem HIV jest źródłem 75% nowych zakażeń. W USA 25% ludzi nie wie, że są nosicielami, w Polsce osób nieświadomych swojego zakażenia jest aż 70%!

7 W Polsce od początku epidemii (1985 r.) do 30 maja 2015 r. odnotowano zakażonych wirusem HIV, w tym zachorowań na AIDS; dotąd zarejestrowano zgonów z powodu choroby.

8

9

10

11 Każdego roku w Polsce wykrywanych jest średnio nowych zakażeń, w każdym miesiącu (maj 2015 r. 145 nowych zakażeń!)

12 Cele strategiczne Krajowego Programu Zwalczania AIDS oraz Zapobiegania Zakażeniom HIV obejmują: ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV m.in. poprzez zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS, tj.: prowadzenie długofalowych programów profilaktyczno-edukacyjnych dla młodzieży, organizowanie uświadamiających kampanii medialnych, rozszerzanie sieci punktów wykonujących testy na obecność HIV z profesjonalnym poradnictwem, międzynarodowa wymiana doświadczeń w walce z HIV/AIDS; poprawa jakości życia i dostępu do opieki zdrowotnej dla osób żyjących z HIV/AIDS oraz ich bliskich poprzez promowanie i wspieranie działań organizacji pozarządowych i wolontariatu w zakresie profilaktyki HIV, pomocy zakażonym HIV i chorym na AIDS, promowanie projektów integracyjnych z chorymi.

13 Jednym z pozytywnych efektów Krajowego Programu jest to, że każdy może skorzystać z bezpłatnego, anonimowego testu diagnozującego zakażenie wirusem HIV w specjalnie przygotowanych punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), a w razie potrzeby zostaje objęty leczeniem gwarantującym bezpłatny dostęp do leków antyretrowirusowych.

14 Na początku 2015 r. leczeniem ARV (terapia antyretrowirusowa) objętych było około pacjentów, w tym 112 dzieci. Leczenie jest prowadzone i finansowane w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce na lata (dane KC ds. AIDS).

15 Jeżeli jesteśmy świadomi zakażenia, to: wiemy, do jakiego lekarza powinniśmy się udać dzięki podjęciu leczenia jesteśmy w stanie poprawić jakość i długość swojego życia (osoby z wirusem HIV mogą żyć tak długo, jak ludzie w populacji ogólnej) możemy zabezpieczyć partnera/partnerkę przed zakażeniem w przypadku kobiet możemy urodzić dziecko nie zakażone w przypadku mężczyzn możemy mieć dziecko z niezakażoną kobietą.

16 Osoby zakażone, które są leczone lekami antyretrowirusowymi, mogą cieszyć się życiem i zupełnie normalnie: pracować uczyć się zakładać rodziny lub tworzyć nieformalne związki mieć dzieci uprawiać seks (w prezerwatywie chroniącej przez zakażeniem innej osoby)

17 Jedyne ograniczenia: nie można zostać krwiodawcą nie można oddawać narządów do przeszczepów nie można uprawiać seksu bez prezerwatywy zgodnie z obecnymi przepisami: nie można pracować w niektórych służbach (np. w policji) tam, gdzie istnieje (jak dotąd, tylko teoretyczne) ryzyko zakażenia innych ludzi w trakcie wykonywania pewnych działań (np. zatrzymania i aresztowania osoby stawiającej opór).

18 Dlaczego musimy o tym mówić? Każda złotówka wydana na zapobieganie, pozwala zaoszczędzić więcej niż 2,5 zł w wydatkach na leczenie.

19 NIETOLERANCJA SPOŁECZEŃSTWA utrudnia osobom zakażonym przestrzeganie zasad właściwego postępowania powoduje wyobcowanie osób zakażonych może wyzwalać agresję zwiększa koszty społeczne związane z epidemią

20 LINIA ŻYCIA

21 WŁAŚCIWE POSTAWY SPOŁECZEŃSTWA ułatwiają adaptację i integrację zakażonych ze społeczeństwem ułatwiają zakażonym racjonalne zachowania zmniejszają koszt leczenia

22 HISTORIA 1981 Los Angeles u 5 homoseksualistów rozpoznano zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carini z towarzyszącą grzybicą jamy ustnej. Do sierpnia wykryto 111 podobnych przypadków, wszyscy pacjenci byli homo- lub biseksualistami, 40% z nich zmarło r. - choroba otrzymuje nazwę AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome - zespół nabytego niedoboru odporności), wykryto zakażenia wśród biorców krwi i preparatów krwiopochodnych w Afryce Środkowej i na Haiti rozpoznano pierwsze przypadki AIDS

23 AIDS - Acquired immunodeficiency syndrome czyli zespół nabytego upośledzenia odporności. Wywołuje go ludzki wirus upośledzenia odporności HIV typ 1 lub 2. Istotą choroby są zaburzenia immunologiczne spowodowane stopniowym obniżaniem liczby limfocytów T CD4 oraz upośledzeniem ich funkcji. Klinicznie manifestuje się występowaniem zakażeń oportunistycznych, rozwojem nowotworów oraz postępującym wyniszczeniem organizmu. HIV - human immune deficiency virus czyli ludzki wirus niedoboru odporności wirus z rodzaju lentiwirusów, z rodziny retrowirusów. Atakuje głównie limfocyty T.

24 Przebieg AIDS ostra choroba retrowirusowa u 80 % osób pomiędzy 3 a 6 tygodniem od zakażenia HIV gorączka, bóle mięśni i stawów, wysypka okres bezobjawowy od 1,5 roku 15 lat ( średnio 8 lat) AIDS, Liczba limfocytów CD4 <200 k/ml Zakażenia oportunistyczne, nowotwory

25

26 Zakażenie komórki

27

28 Wirus HIV (kolor zielony) atakujący limfocyt

29 Leczenie zakażenia HIV hamuje proces replikacji wirusa stwarza możliwości rekonstrukcji układu immunologicznego wydłuża okres bezobjawowy choroby chorym z AIDS daje możliwość powrotu do fazy bezobjawowej zmniejsza ryzyko zakażenia dziecka w czasie ciąży i porodu nie daje jednak możliwości eradykacji zakażenia osoba zakażona HIV, skutecznie leczona może być nadal źródłem zakażenia dla innych osób

30 Drogi przenoszenia HIV 1. Kontakty seksualne z zakażonym partnerem szczególnie narażone są osoby stosujące środki psychoaktywne, ograniczające możliwość kontrolowania własnych zachowań; wirus może wtargnąć przez błony śluzowe pochwy, przedsionka pochwy, prącia, odbytu, jamy ustnej.

31 Ł A Ń C U C H Z A K A Ż E Ń

32

33 Drogi przenoszenia HIV c.d. 2. Krwiopochodna (zakażona krew i preparaty krwiopochodne): osoby uzależnione od dożylnych środków odurzających korzystające z niesterylnych igieł i strzykawek oraz wspólnego narkotyku pracownicy służby zdrowia nie przestrzegający podstawowych zasad (np. nie używający rękawiczek jednorazowych) transfuzja krwi W przypadku transfuzji zakażenie mało prawdopodobne ze względu na: powszechne testy dawców, okres karencji dla preparatów krwiopochodnych, termiczne opracowywanie preparatów krwiopochodnych

34 Drogi przenoszenia HIV c.d. 3. Zakażenie wertykalne z matki na dziecko w okresie ciąży w czasie porodu w czasie karmienia piersią (inseminacja)

35 PAMIĘTAJ! Każde ryzykowne zachowanie może prowadzić do zakażenia wirusem HIV!

36 Nie zakazimy się poprzez: ślinę łzy pot mocz stolec chyba, że zawierają widoczną gołym okiem domieszkę krwi

37 Wirusa HIV można zniszczyć tylko poza organizmem. Niszczy go temperatura powyżej 56 C oraz preparaty odkażające zawierające chlor lub alkohol.

38 Pierwsza pomoc Procedury postępowania poekspozycyjnego

39 Ryzyko zakażenia HIV Duże ryzyko zakażenia HIV kontakt przez : pochwę, odbyt, oczy, usta, inne błony śluzowe lub uszkodzoną skórę z krwią, nasieniem, wydzieliną pochwy, płynami ustrojowymi zawierającymi widoczną krew osoby zakażonej HIV Brak ryzyka niezależnie od stanu serologicznego Kontakt z moczem, wydzieliną nosa, potem, łzami bez widocznej domieszki krwi

40 Zakażenie NIE PRZENOSI SIĘ poprzez: używanie wspólnych: naczyń i sztućców ręczników i pościeli korzystanie z: basenów kąpielowych telefonów urządzeń sanitarnych ukąszenia owadów (komarów, kleszczy)

41 C I E K A W O S T K A... Gen CCR5 koduje białko błonowe. U ludzi gen CCR5 jest położony na krótkim (p) ramieniu chromosomu 3 w pozycji 21. W niektórych populacjach występuje mutacja delecją w obrębie genu CCR5 Homozygotyczni nosiciele tej mutacji są odporni na zakażenia HIV. CCR5 prawdopodobnie odgrywa ważną rolę w reakcji zapalnej na zakażenie. Jego funkcja w układzie immunologicznym zdrowego człowieka nie jest jednak znana. CCR5 występuje w wielu odmianach allelicznych. Jedną z nich jest mutacja CCR5-Δ32 w której występuje delecja 32 pary zasad powodująca powstanie niefunkcjonującego receptora, co zapobiega wejściu wirusa HIV do komórki. Dwie kopie tego allelu zapewniają silną ochronę przed zakażeniem wirusem HIV. Allel występuje u 5 14% Europejczyków, ale rzadko u Afrykanów i Azjatów. W 2008 niemieccy lekarze ogłosili, że wykonali przeszczepienie szpiku kostnego od homozygotycznego pod względem allelu CCR5 Δ32 dawcy pacjentowi zakażonemu wirusem HIV i choremu na białaczkę. Po 600 dniach pacjent był wyleczony, a wirus HIV był niewykrywalny we krwi i zbadanych tkankach mózgu i odbytnicy. Przed przeszczepieniem wykryto u pacjenta również niski poziom odmiany X4 wirusa HIV, która nie wykorzystuje receptora CCR5 do infekcji komórek. Po przeszczepieniu ten typ wirusa HIV także nie został wykryty. Fakt ten jest zgodny z obserwacjami, z których wynika, że komórki wykazujące ekspresję odmiany białka CCR5-Δ32 nie posiadają zarówno receptorów CCR5, jak i CXCR4 na swoich powierzchniach, tym samym dając odporność na szerszy zakres odmian wirusa HIV, w tym HIV X4.

42 Diagnostyka zakażenia HIV Testy stosowane w diagnostyce zakażeń HIV: ELISA / EIA Testy serologiczne nie są wiarygodne w okresie okienka serologicznego Western Blot test potwierdzenia

43 Gdzie szukać pomocy i informacji na temat HIV/AIDS? Całodobowy Telefon Zaufania AIDS (0-22) Zielona Linia AIDS (022) pon, śr 13:00 18:00, wt, czw, pt 10:00 16:00 Poradnia Internetowa HIV i AIDS Ośrodek Informacji o HIV i AIDS ul. Samsonowska 1, Warszawa pon pt 14:00 16:00 tel. (0 22) , info@aids.gov.pl

44 WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy Wojewódzkim Ośrodku Terapii Uzależnień i Współuzależnienia ul. Szosa Bydgoska 1, Toruń tel. (56) , pkd.torun@o2.pl wtorki - 15:00-18:00 piątki 14:00 18:00 PSSE w Toruniu: ewawasicka@op.pl (56)

45 KRAJOWE CENTRUM DS. AIDS Adres: ul. Samsonowska Warszawa aids@aids.gov.pl tel. (022) fax (022) strona internetowa:

46 Wirus HIV, wirus zapalenia wątroby typu B, wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) czy opryszczki (HSV) - to wirusowe infekcje, które początkowo mogą nie dawać żadnych objawów. Przed wirusami, które znajdują się w wydzielinach ciała, takimi jak HIV i WZW typu B, możemy się ochronić stosując prezerwatywy. W przypadku wirusów bytujących w okolicach narządów płciowych, prezerwatywy mogą obniżyć ryzyko zakażenia, jednak go nie wykluczają. Liczba nowych zakażeń nie maleje. Dlatego warto zbadać się po sytuacjach ryzykownych.

47

48

49 Kampania one life w Kanadzie

50

51 O G Ó L N O P O L S K I E K A M P A N I E S P O Ł E C Z N E

52