Warszawa, 24-09-2014 RU/231/AD/14 Pani Dorota Karczewska Wiceprezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Plac Powstańców Warszawy 1 00-950 Warszawa W odpowiedzi na pismo z dnia 5.09.2014 r. (znak: DDK-076/249/14/ISZK), dotyczące projektu założeń do ustawy o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich, uprzejmie proszę o przyjęcie stanowiska Rzecznika Ubezpieczonych. Rzecznik Ubezpieczonych pragnie odnieść się głównie do punktu 2.6.4.5 projektu, odnoszącego się do zmian w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. z 2013 r., poz. 290 ze zm.). Jak wskazano w projekcie zmiany wymaga brzmienie art. 20 pkt 5, jednakże w ocenie Rzecznika zmiana przepisu nie może ograniczać się do skreślenia wyrazów: w szczególności poprzez organizowanie sądów polubownych do rozpatrywania tych sporów. Rzecznik proponuje, aby przepis ten otrzymał następujące brzmienie: Do zadań Rzecznika należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób, których interesy reprezentuje, a w szczególności: ( ) 5) pozasądowe rozwiązywanie sporów: Rzecznik Ubezpieczonych tel. 022 333 73 92, 022 333 73 26 Al. Jerozolimskie 87 fax. 022 333 73 29 02 001 Warszawa www.rzu.gov.pl
a) między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia a zakładami ubezpieczeń, b) między towarzystwami emerytalnymi a członkami funduszy emerytalnych, wynikłych z uczestnictwa w pracowniczych programach emerytalnych oraz związanych z otrzymywaniem emerytury kapitałowej. Rzecznik proponuje zrezygnować z pkt b) i c) w obecnym brzmieniu art. 20 pkt 5 ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym, gdyż w praktyce Rzecznik takich sporów nie rozpatruje, chodzi tutaj o spory między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia a agentami ubezpieczeniowymi oraz między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia a brokerami ubezpieczeniowymi. Jeżeli chodzi o odpowiedzialność za działania agentów ubezpieczeniowych, należy bowiem zauważyć, że w myśl art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154 ze zm.), za szkodę wyrządzoną przez agenta ubezpieczeniowego w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych odpowiada zakład ubezpieczeń, na rzecz którego agent ubezpieczeniowy działa. W przypadku, gdy agent ubezpieczeniowy wykonujący czynności agencyjne na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu ubezpieczeń, zgodnie z załącznikiem do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, odpowiada za szkody powstałe z tytułu wykonywania tych czynności wyrządzone klientowi, ubezpieczającemu, ubezpieczonemu lub osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia, jednakże w zakresie odpowiedzialności za szkody powstałe z tytułu wykonywania czynności agencyjnych agent ubezpieczeniowy wykonujący czynności agencyjne na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu ubezpieczeń, zgodnie z załącznikiem do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej (art. 11 usta. 2 i 3 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym). W praktyce spory dotyczące działalności agentów ubezpieczeniowych będą w zasadzie sporami z zakładami ubezpieczeń. Jeśli chodzi o spory między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia a brokerami ubezpieczeniowymi, warto nadmienić, iż Rzecznik zasadniczo nie otrzymuje skarg dotyczących sporów miedzy brokerami a ich klientami. Podkreślenie wymaga również fakt, iż klientami brokerów są przede wszystkim przedsiębiorcy, w mniejszym stopniu zaś osoby fizyczne. Ponadto brokerzy działają na rzecz i imieniu klienta, najczęściej na podstawie pełnomocnictwa, ale również w oparciu o umowy 2
brokerskie. Broker - podobnie jak multiagent - podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności brokerskiej. W dotychczasowej dzielności sądu polubownego przy Rzeczniku Ubezpieczonych nie odnotowano wniosków o rozpatrzenie sprawy dotyczącej sporu z agentem, czy też brokerem. Słuszną propozycją jest wyodrębnienie w strukturach Biura Rzecznika Ubezpieczonych komórki organizacyjnej, która będzie zajmowała się pozasądowym rozwiązywaniem sporów. W projekcie zaproponowano, aby utworzyć dodatkowy wydział o nazwie Wydział ds. pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich. Rzecznik proponuje, aby w nazwie tej pominąć określenie konsumenckich, z uwagi na fakt, iż Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje również ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia niebędących konsumentami. Mając na względzie specyfikę działalności Rzecznika Ubezpieczonych, postępowanie w trybie ADR powinno dotyczyć wszystkich tych osób, których interesy Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje. Tym bardziej, iż w przypadku Rzecznika Ubezpieczonych tryb ten ma być poniekąd drugim etapem postępowania Rzecznika w sytuacji, gdy postępowanie skargowe nie zakończy sporu. W ustawie powinna znaleźć się również regulacja, która będzie wyraźnie wskazywała, ze postępowanie w sprawie pozasądowego rozwiazywania sporów będzie poprzedzone postępowaniem w trybie art. 26 ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych. Regulacje należałoby uzupełnić o przepisy określające zakres i zasady prowadzenia przez Rzecznika postępowania w zakresie pozasądowego rozwiązywania sporów. Rzecznik pragnie również zwrócić uwagę na następującą, bardzo istotną kwestię zgodnie z pkt 2.1.3 projektu założeń do ustawy odnoszącym się do wyłączeń w stosowaniu dyrektywy ADR, które muszą zostać uwzględnione w ustawie implementującej. Otóż jak zostało nadmienione w projekcie dyrektywa ADR nie ma zastosowania do sporów związanych z dochodzeniem roszczeń o charakterze odszkodowawczym. Zdaniem Rzecznika Ubezpieczonych należałoby tutaj doprecyzować, iż wyłączenie odnosi się jedynie do roszczeń kierowanych bezpośrednio do sprawcy szkody, nie dotyczy natomiast roszczeń dochodzonych w ramach umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) od ubezpieczyciela w ramach jego odpowiedzialności gwarancyjnej. Należy podkreślić, iż skargi dotyczące realizacji umów obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, w tym problematyki odszkodowań w zakresie szkody na osobie, jak i szkody majątkowej 3
stanowiły w pierwszym półroczu bieżącego roku 40,7 % wszystkich skarg otrzymanych przez Rzecznika. Skargi dotyczące pozostałych umów ubezpieczenia OC (np. ubezpieczanie OC w życiu prywatnym, ubezpieczenia OC zawodowe) w tym samym okresie stanowiły 9,7 % wszystkich skarg. Oznacza to, że spory z umów ubezpieczenia OC stanowią zdecydowaną większość (ponad połowę), jeśli chodzi o tematykę skarg rozpatrywanych przez Rzecznika. Istotną kwestią jest również wprowadzenie przepisu, który obligowałby, czy przynamniej zachęcałby przedsiębiorcę do podania się rozwiązaniu sporu w trybie ADR, w przypadku, gdy postępowania skargowe prowadzonego przez Rzecznika Ubezpieczonych nie doprowadziło do zakończenia sporu. Odnosząc się pkt 2.2. zawierającego propozycję definicji pojęć, które mają zostać użyte w ustawie implementującej dyrektywę ADR, Rzecznik zwraca uwagę na problem definicji konsumenta zawartej w art. 22 1 k.c., do której ma odwoływać się ustawa i występujące w praktyce wątpliwości interpretacyjne dotyczące korzystania z ochrony konsumenckiej przez osoby, które nie są stronami umowy, jednakże z takiej umowy korzystają. Szereg problemów z tym związanych dotyczy sporów umowy ubezpieczenia OC, w których roszczeń dochodzi osoba trzecia - poszkodowany, ale również umów ubezpieczenia na życie, w których występuje uposażony oraz umów ubezpieczenia grupowego, w których ubezpieczony nie jest zazwyczaj stroną umowy ubezpieczenia. Definicja z art. 22 1 k.c. definiuje konsumenta jako osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową i tym samym nie pozwala objąć jej zakresem osób fizycznych, które nie są stroną umowy, ale występują na rynku w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą i wobec których adresowane są różne działania przedsiębiorców. W przypadku działalności Rzecznika Ubezpieczonych niezmiernie ważne jest, aby z alternatywnego trybu rozstrzygania sporów mogli skorzystać wszyscy ubezpieczający, ubezpieczeni, uposażeni lub uprawnieni z umów ubezpieczenia, członkowie funduszy emerytalnych, uczestnicy pracowniczych programów emerytalnych, osoby otrzymujące emeryturę kapitałową lub osoby przez nie uposażone. W związku z faktem, iż projektowane przepisy wymagają wprowadzenia zmian w działalności Rzecznika Ubezpieczonych, konieczne jest zabezpieczenie odpowiednich środków finansowych, które umożliwią nam faktyczne zrealizowanie nowych zadań. Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, koszty działalności Rzecznika i jego Biura ponoszą obecnie krajowe zakłady ubezpieczeń oraz zagraniczne zakłady ubezpieczeń, jak również powszechne 4
towarzystwa emerytalne. Podstawą gospodarki finansowej Biura jest roczny plan finansowy, którego projekt sporządza Rzecznik i wraz z opinią Rady Ubezpieczonych przekazuje ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w trybie określonym w przepisach dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej (art. 22a ustawy). W przepisie tym właśnie należałoby uwzględnić kwestię finansowania postępowań z zakresu alternatywnego rozwiązywania sporów. 5