PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY NA LATA Z PERSPEKTYWĄ

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ GMINA BARGŁÓW KOŚCIELNY POWIAT AUGUSTOWSKI WOJEWÓDZTWO PODLASKIE 1

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 5 1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA... 5 1.2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA... 6 1.3. METODYKA PRAC NAD PROGRAMEM... 7 2. STRESZCZENIE... 8 3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEGO SZCZEBLA... 9 3.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REGULACJI UNIJNYCH... 9 3.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW KRAJOWYCH...10 3.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW REGIONALNYCH I LOKALNYCH...19 4. CHARAKTERYSTYKA GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY...26 4.1. POŁOŻENIE GMINY...26 4.2. INFRASTRUKTURA DROGOWA I TECHNICZNA...28 4.3. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA...31 4.4. WARUNKI KLIMATYCZNE...34 4.5. WARUNKI GEOLOGICZNE I HYDROGEOLOGICZNE...37 4.6. SYTUACJA GOSPODARCZA GMINY...39 5. OCENA STANU ŚRODOWISKA...42 5.1. GOSPODAROWANIE WODAMI...42 5.1.1. STAN AKTUALNY...42 5.1.1.1. WODY POWIERZCHNIOWE...43 5.1.1.2. WODY PODZIEMNE...52 5.1.1.3. ZAGROŻENIE POWODZIOWE...55 5.1.2. PRESJE...56 5.1.3. ANALIZA SWOT...58 5.2. OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA...58 5.2.1. STAN AKTUALNY...58 5.2.2. PRESJE...64 5.2.3. ANALIZA SWOT...64 5.3. ZAGROŻENIA HAŁASEM...65 5.3.1. STAN AKTUALNY...65 5.3.2. PRESJE...68 5.3.3. ANALIZA SWOT...68 5.4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE...69 2

5.4.1. STAN AKTUALNY...69 5.4.2. PRESJE...72 5.4.3. ANALIZA SWOT...72 5.5. POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE...73 5.5.1. STAN AKTUALNY...73 5.5.1.1. POWAŻNE AWARIE...73 5.5.1.2. ZAGROŻENIA NATURALNE...74 5.5.2. PRESJE...79 5.5.3. ANALIZA SWOT...81 5.6. ZASOBY PRZYRODNICZE...81 5.6.1. STAN AKTUALNY...81 5.6.1.1. LASY...81 5.6.1.2. FAUNA...83 5.6.1.3. OBIEKTY I OBSZARY CHRONIONE...83 5.6.2. PRESJE...97 5.6.3. ANALIZA SWOT... 100 5.7. GLEBY... 100 5.7.1. STAN AKTUALNY... 100 5.7.2. PRESJE... 104 5.7.3. ANALIZA SWOT... 105 5.8. ZASOBY GEOLOGICZNE... 106 5.8.1. STAN AKTUALNY... 106 5.8.2. PRESJE... 107 5.8.3. ANALIZA SWOT... 108 5.9. GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA... 108 5.9.1. STAN AKTUALNY... 108 5.9.1.1. ZAOPATRZENIE W WODĘ... 108 5.9.1.2. ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW... 109 5.9.1.3. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH... 110 5.9.2. PRESJE... 110 5.9.3. ANALIZA SWOT... 111 5.10. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW... 111 5.10.1. STAN AKTUALNY... 111 5.10.2. PRESJE... 113 5.10.3. ANALIZA SWOT... 113 6. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA... 114 3

6.1. CEL NADRZĘDNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY... 114 6.2. PRIORYTETY EKOLOGICZNE... 114 6.3. CELE PROGRAMU, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE... 115 7. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA... 122 7.1. STRUKTURA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM... 122 7.2. STRUKTURA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM... 127 7.3. MONITORING ŚRODOWISKA... 128 8. SPIS TABEL, WYKRESÓW I RYSUNKÓW... 130 4

1. WSTĘP 1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA Podstawę prawną opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bargłów Kościelny na lata 2016-2020 z perspektywą do 2022 r. stanowi art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 672). Zgodnie z zapisami ustawy organ wykonawczy gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporządza gminny program ochrony środowiska. W sporządzonym opracowaniu uwzględniono także wymagania obowiązujących przepisów prawnych dotyczących zagadnień ochrony środowiska, do których zaliczamy: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 446), ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 353), ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 z późn. zm.), ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. 2016 r. poz. 250), ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 z późn. zm.), ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2013 r. poz. 888 z późn. zm.), ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1413 z późn. zm.), ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.), ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 469 z późn. zm.), ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 625 z późn. zm.), ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 909 z późn. zm.), ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 778 z późn. zm.), 5

ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 2100 z późn. zm.), ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 139 z późn. zm.), ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 196 z późn. zm.). 1.2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Celem opracowania jest realizacja obowiązku ustawowego nałożonego na gminę a ponadto uregulowanie zagadnień związanych z ochroną środowiska na obszarze Gminy Bargłów Kościelny. W trakcie prac nad Programem: konsultowano się z pracownikami Urzędu Gminy Bargłów Kościelny w zakresie pozyskania informacji niezbędnych do opracowania Programu; dokonano oceny relacji pomiędzy zapisami środowiskowych dokumentów strategicznych szczebla centralnego, wojewódzkiego i powiatowego, w celu ustalenia uwarunkowań zewnętrznych dla opracowywanego programu; dokonano analizy aktualnych dokumentów strategicznych dla Gminy Bargłów Kościelny w celu zachowania spójności priorytetów oraz zapewnienia skoordynowanej realizacji planowanych działań ujętych we wszystkich dokumentach strategicznych; określono potrzeby w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Bargłów Kościelny i na ich podstawie sprecyzowano cele i niezbędne działania ekologiczne pozostające w zgodności z celami ujętymi w dokumentach strategicznych wyższego szczebla oraz obowiązującymi dokumentami strategicznymi dla gminy; opracowano harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji poszczególnych działań ekologicznych, mając na uwadze pilność zaspokojenia potrzeb w zakresie ochrony środowiska, możliwości finansowe oraz dostępne źródła finansowania; uzgodniono sposoby wdrażania i zasady monitorowania Programu. W Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bargłów Kościelny uwzględniono następujące, zasadnicze części: charakterystykę gminy, uwzględniającą dane demograficzne, gospodarcze oraz o stanie infrastruktury i środowiska; 6

uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne realizacji Programu Ochrony Środowiska na szczeblu gminnym; cele i priorytety ekologiczne dla Gminy Bargłów Kościelny; analizę jakości środowiska na terenie gminy wraz z planowanymi działaniami ekologicznymi; harmonogram realizacji działań ekologicznych na terenie Gminy Bargłów Kościelny; propozycję systemu wdrażania i monitorowania Programu. Gmina Bargłów Kościelny zakłada, że wdrożenie przedmiotowego programu przyczyni się do poprawy środowiska przyrodniczego oraz wzrostu atrakcyjności gminy zarówno dla mieszkańców, jak i potencjalnych inwestorów czy osób odwiedzających gminę (turystyka). 1.3. METODYKA PRAC NAD PROGRAMEM Sposób opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bargłów Kościelny został przyporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego. W pierwszym etapie pracy zgromadzono materiały źródłowe, dane dotyczące aktualnego stanu środowiska przyrodniczego na omawianym terenie. Dane źródłowe stanowią materiały przekazane przez Urząd Gminy Bargłów Kościelny, pochodzą z opracowań Głównego Urzędu Statystycznego, a także z raportów nadrzędnych instytucji samorządowych i wyspecjalizowanych jednostek zajmujących się problematyką ochrony środowiska jak np.: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego. W opracowaniu zostały uwzględnione poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego wraz z hałasem oraz promieniowaniem elektromagnetycznym. Na ostatnim etapie sporządzania opracowania określone zostały działania mające na celu poprawę, naprawę lub przeciwdziałanie pogarszaniu się stanu środowiska przyrodniczego gminy poprzez określenie celu strategicznego, kierunków interwencji oraz zadań. Zarówno cele, jak i zadania zostały określone w taki sposób, aby były zgodne z opracowaniami wyższego szczebla: z Polityką Ekologiczną Państwa, powiatowym programem ochrony środowiska. Projekt programu - po akceptacji jego formy i treści przez Urząd Gminy Bargłów Kościelny - zostanie przedstawiony do zaopiniowania Zarządowi Powiatu Augustowskiego. 7

W trakcie prac nad przygotowaniem dokumentu zastosowano zapisy Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska wydanych przez Ministerstwo Środowiska w dniu 02.09.2015 r. 2. STRESZCZENIE Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bargłów Kościelny na lata 2016-2020 z perspektywą do 2022 r. sporządzono w celu zaplanowania działań zmierzających do zachowania dobrego stanu oraz poprawy jakości środowiska naturalnego, a także w celu przeciwdziałania zagrożeniom środowiska. Obowiązek sporządzenia tego typu dokumentu wynika z przepisów prawa. Podstawą programowania przyjętą w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bargłów Kościelny jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca bardziej efektywne zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy. Na podstawie kompleksowych danych o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia i zagrożenia, w Programie przedstawiono propozycję działań programowych umożliwiających spełnianie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilku lat i umożliwia aktywizację lokalnego społeczeństwa zwiększenie inicjatyw i wpływu społeczeństwa na realizację działań rozwojowych. Nadrzędnym przyjętym celem strategicznym Programu jest: Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego środowiska na terenie gminy (dla mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społeczno-gospodarczej) z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Na podstawie opracowanej diagnozy i analizy dokumentów wyższego rzędu zarówno na szczeblu europejskim i krajowym, a także lokalnym sformułowano priorytety ekologiczne: Optymalizacja gospodarki wodno-ściekowej; Racjonalna gospodarka odpadami; Ochrona powietrza atmosferycznego; Ochrona powierzchni ziemi; Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym; Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu; 8

Edukacja ekologiczna, a także kierunki interwencji oraz zadania finansowane w całości lub częściowo ze środków pozostających w dyspozycji samorządu gminy. Obejmują one zarówno zadania o charakterze organizacyjno-prawnym, jak i inwestycyjnym. Dla prawidłowej oceny realizacji Programu przyjęto system mierników jego efektywności. Wyniki analizy wskaźników posłużą do sporządzenia raportu z realizacji Programu. 3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEGO SZCZEBLA 3.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REGULACJI UNIJNYCH Program Ochrony Środowiska powinien odzwierciedlać ogólne zasady, które leżą u podstaw ochrony środowiska w Unii Europejskiej oraz powinien odwoływać się do Polityki Ekologicznej Państwa, która w swej treści wnosi zapisy spójne z zapisami prawa unijnego. Najważniejsze dyrektywy unijne dotyczące ochrony środowiska zostały transponowane do prawa polskiego, głównie do ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Pozostałe przepisy zawarto w wielu innych ustawach i rozporządzeniach. Podstawę ochrony środowiska Wspólnoty Europejskiej stanowi obecnie VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska (7th European Action Plan EAP). Przedstawia on strategię środowiskową, która podkreśla istotność działań, szczególnie w strefach: zmian klimatycznych, przyrody i różnorodności biologicznej, środowiska i zdrowia oraz zasobów naturalnych i racjonalnej gospodarki odpadami. Priorytetowe pola działania pozwolą na skuteczną walkę z problemami napotkanymi zarówno na szczeblu wspólnotowym, krajowym, jak i lokalnym. W odniesieniu do celów głównych EAP definiuje priorytetowe działania w zakresie zanieczyszczenia powietrza, zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ich recyklingu, środowiska morskiego, gleby, pestycydów, wykorzystania zasobów naturalnych, środowiska miejskiego i większych miejscowości. Ponadto EAP kładzie nacisk na: egzekwowanie obowiązującego prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska; uwzględnienie we wszystkich obszarach polityki UE (takich jak rolnictwo, rozwój, energia, rybołówstwo, przemysł, rynek wewnętrzny, transport) potencjalnego wpływu na środowisko; zaangażowanie przedsiębiorstw i konsumentów w poszukiwanie rozwiązań problemów dotyczących środowiska; 9

dostarczenie społeczeństwu informacji niezbędnych do dokonywania wyborów przyjaznych dla środowiska; uświadamianie obywatelom znaczenia rozważnego wykorzystywania gruntów w celu ochrony siedlisk przyrodniczych i krajobrazów oraz zmniejszania zanieczyszczenia w miastach i większych miejscowościach. VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska wszedł w życie dnia 22 lipca 2012 r. i określa cele, jakie mają być osiągnięte do 2020 r. Po uchwaleniu Programu, Komisja Europejska przyjęła szereg strategicznych inicjatyw w zakresie polityki ochrony środowiska plan działania na rzecz zasobowo - oszczędnej Europy, strategia ochrony różnorodności biologicznej do 2020 r. oraz komunikat w sprawie poprawy wdrażania prawa UE. VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska powinien stanowić kompleksowe, spójne ramy dla tych inicjatyw strategicznych, określając cele priorytetowe i wyraźnie przedstawiając, w jaki sposób polityka ochrony środowiska może przyczynić się do przyjaznego środowisku wzrostu gospodarczego i sprzyjać zdrowiu oraz dobremu samopoczuciu. 3.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW KRAJOWYCH Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bargłów Kościelny realizuje cele i jest spójny z szeregiem dokumentów szczebla krajowego. Najważniejsze z nich to: Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności Celem głównym dokumentu Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności jest poprawa jakości życia Polaków. Przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska realizowane na terenie Gminy Bargłów Kościelny wpisują się w następujące zapisy Strategii: Cel 7 Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska; o Kierunek interwencji Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne; o Kierunek interwencji Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych; o Kierunek interwencji Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce; o Kierunek interwencji Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii; 10

o o Kierunek interwencji Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, Kierunek interwencji Zwiększenie poziomu ochrony środowiska. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 została przyjęta przez Radę Ministrów uchwałą Nr 157 z dnia 25 września 2012 r. Strategia Rozwoju Kraju 2020 jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowym dla określenia działań rozwojowych, w tym możliwych do sfinansowania w ramach przyszłej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. Zgodnie z zapisami Strategii - Polska w roku 2020 to: aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka i sprawne państwo. Celem głównym Strategii jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Projekty przyczyniające się do ochrony środowiska na terenie danej gminy wpisują się w: Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka; Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, który zakłada wsparcie wszystkich kluczowych obszarów, m.in. zmian klimatu, efektywności energetycznej, polityki surowcowej, rolnictwa, transportu, budownictwa, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami oraz ochrony różnorodności biologicznej. Wspierany będzie rozwój nowoczesnych technologii pozyskiwania surowców geologicznych. W celu zapobieżenia degradacji wód, a co za tym idzie, zmniejszaniu się zasobów wody dobrej jakości, podjęte mają być działania prewencyjne, mające na celu bardziej racjonalne wykorzystanie wody, zapewnienie równowagi poboru i odtwarzania zasobów oraz wysokiego poziomu oczyszczania wód zużytych. Prowadzone będą też działania służące ochronie i zachowaniu różnorodności biologicznej i obejmą one m.in. zapewnienie efektywnej i aktywnej ochrony cennych przyrodniczo obszarów oraz siedlisk i gatunków na terenach należących do sieci NATURA 2000, uwzględniając jednocześnie procesy i aspiracje rozwojowe kraju, regionów i społeczności lokalnych. Kierunek zakłada też działania służące powstrzymaniu defragmentacji środowiska, utrzymaniu ciągłości i ochronie korytarzy ekologicznych, a także renaturyzację niekorzystnie przekształconych ekosystemów, w tym ekosystemów wodnych, bagien, mokradeł i torfowisk, a także 11

terenów zdegradowanych i porzuconych przez dotychczasowych użytkowników. Działaniom tym będzie towarzyszyć integracja aktywnej ochrony krajobrazów kulturowych i przyrodniczych jako nośnika potencjału rozwoju; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, w ramach którego wspierany będzie rozwój energetyki rozproszonej poza istniejącą siecią energetyczną z wykorzystaniem lokalnych odnawialnych źródeł. Dla zmniejszenia energochłonności kluczowe będą również: oszczędne korzystanie przez odbiorców końcowych z energii elektrycznej i ciepła, jak też działania prowadzone w różnych sektorach gospodarki w energetyce, budownictwie i przemyśle, w tym zapewnienie efektywności paliwowej w sektorze transportowym oraz zmniejszanie energochłonności materiałów i urządzeń. Kierunek zakłada także promocję budownictwa efektywnego energetycznie oraz zwiększanie świadomości w zakresie możliwości uzyskania oszczędności energii w budynkach z uwzględnieniem rachunku ekonomicznego. Poprawie efektywności energetycznej służyć będzie zastosowanie dostępnych i sprawdzonych technologii w zakresie termomodernizacji budynków i sieci ciepłowniczych, co może spowodować oszczędności w końcowym zużyciu energii cieplnej rzędu 15-35% w stosunku do stanu sprzed modernizacji obiektu; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, który zakłada wzrost udziału OZE w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku zgodnie z celem wyznaczonym dla Polski w pakiecie energetyczno-klimatycznym. Ponadto, zgodnie z założeniami, promowanie wykorzystania energetyki odnawialnej umożliwi podniesienie regionalnego bezpieczeństwa energetycznego i stworzenie warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.4. Poprawa stanu środowiska, zgodnie z którym poprawie jakości powietrza służyć będą długoterminowe działania na rzecz ograniczenia emisji pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza z sektorów najbardziej emisyjnych (energetyka, transport), ze źródeł emisji rozproszonych (nieduże zakłady przemysłowe, małe kotłownie) i ze źródeł indywidualnych w zabudowie mieszkaniowej (tzw. niska emisja). Promowane będzie stosowanie innowacyjnych technologii w przemyśle, paliw alternatywnych oraz rozwiązań zwiększających efektywność zużycia paliw i energii w transporcie, a także 12

wykorzystanie paliw niskoemisyjnych w mieszkalnictwie. Kierunek ten wskazuje także na konieczność transformacji w kierunku zielonej (niskoemisyjnej) gospodarki. Zgodnie z zapisami Strategii realizowane będą działania skierowane na wspieranie rozwoju i promocję polskich technologii środowiskowych, kreowanie ekologicznych postaw Polaków i rozwój edukacji ekologicznej, tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy, promowanie zielonych zakupów w administracji publicznej i biznesie. Wdrażane będą także rozwiązania niskoemisyjne, m.in. w zakresie zrównoważonego transportu miejskiego, poprawy efektywności infrastruktury ciepłowniczej, modernizacji oświetlenia itp. Wzmocnione zostaną ponadto działania mające na celu ochronę wód podziemnych i powierzchniowych poprzez ograniczenie zanieczyszczenia ze źródeł punktowych i obszarowych; o Priorytetowy kierunek interwencji publicznej II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, w ramach którego zaplanowano opracowanie i efektywne wdrożenie rozwiązań dotyczących adaptacji do zmieniających się uwarunkowań klimatycznych i hydrologicznych, w tym minimalizację skutków klęsk żywiołowych i ekstremalnych zjawisk pogodowych. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 W ramach Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 zostały wskazane cele średniookresowe w następujących obszarach: Ochrona przyrody: Cel średniookresowy do 2016 r.: zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (eko-systemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną; Ochrona i zrównoważony rozwój lasów: Cel średniookresowy do 2016 r.: dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej; 13

Racjonalne gospodarowanie zasobami wody: Cel średniookresowy do 2016 r.: racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej; Ochrona powierzchni ziemi: Cel średniookresowy do 2016 r.: o rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, o przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogeniczne, o zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą; Gospodarowanie zasobami geologicznymi: Cel średniookresowy do 2016 r.: racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją; Zdrowie środowiskowe: Cel średniookresowy do 2016 r.: dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska; Jakość powietrza: Cel średniookresowy do 2016 r.: dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych dotyczących emisyjności źródeł energii; Ochrona wód: Cel średniookresowy do 2016 r.: utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków; 14

Gospodarka odpadami: Cel średniookresowy do 2016 r.: o utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.); o znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska; o zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja; o sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko; o eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji, o takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych; Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych: Cel średniookresowy do 2016 r.: dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe; Substancje chemiczne w środowisku: Cel średniookresowy do 2016 r.: stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH. Projekt Polityki Wodnej Państwa do roku 2030 Projekt określa cel nadrzędny PWP do roku 2030: Zapewnienie powszechnego dostępu do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń spowodowanych przez powodzie i suszę w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów 15

przy zaspokojeniu potrzeb wodnych gospodarki kraju, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównania dysproporcji międzyregionalnych. W ramach dokumentu sformułowane zostały następujące cele: Cel strategiczny 1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód oraz związanych z nimi ekosystemów; o o o Cel operacyjny 1.1. Przywrócenie i utrzymanie, w możliwym zakresie, dobrego stanu i potencjału wód powierzchniowych i podziemnych, w warunkach planowanego rozwoju; Cel operacyjny 1.2. Redukcja dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych i podziemnych; Cel operacyjny 1.3. Ograniczanie utraty retencji i jej odbudowa z wykorzystaniem zabiegów naturalnych i technicznych; Cel strategiczny 2. Zapewnienie dostępu do zasobów wodnych dla zaspokojenia potrzeb ludności, środowiska naturalnego oraz społecznie i ekonomicznie uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki; o o Cel operacyjny 2.1. Określenie rzeczywistych potrzeb wodnych ludności i gospodarki kraju dla zabezpieczenia dostępu do odpowiedniej ilości zasobów wodnych; Cel operacyjny 2.2. Zracjonalizowanie zaspokojenia potrzeb wodnych ludności, gospodarki kraju i środowiska z uwzględnieniem zagrożeń wynikających z niedoborów wody; o Cel operacyjny 2.3. Wprowadzenie mechanizmów formalno-prawnych o umożliwiających racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi; Cel operacyjny 2.4. Racjonalizacja zużycia wody (oszczędzanie wody); o Cel operacyjny 2.5. Zwiększenie udziału hydroenergetyki w bilansie o energetycznym kraju; Cel operacyjny 2.6. Poprawa standardów i rozwój śródlądowych dróg wodnych; Cel strategiczny 3. Ograniczenie negatywnych skutków powodzi i suszy oraz minimalizowanie ryzyka występowania sytuacji nadzwyczajnych; o o Cel operacyjny 3.1. Wdrożenie polityki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym; Cel operacyjny 3.2. Zwiększenie skuteczności ochrony ludności przed powodzią i skutkami suszy za pomocą efektywnych działań technicznych; o Cel operacyjny 3.3. Wzrost wykorzystania i podnoszenie efektywności nietechnicznych metod ograniczania skutków powodzi i suszy; 16

o Cel operacyjny 3.4. Zwiększenie bezpieczeństwa obiektów hydrotechnicznych; Cel strategiczny 4. Wdrożenie systemu zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi i gospodarowania wodami; o Cel operacyjny 4.1. Opracowanie i etapowe wdrożenie instytucjonalnej reformy zarządzania gospodarką wodną; o Cel operacyjny 4.2. Rozwój instrumentów organizacyjno-prawnych i ekonomicznych zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi; o Cel operacyjny 4.3. Stworzenie systemu edukacji w zakresie gospodarki wodnej. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012 2020 Strategia została przyjęta uchwałą Nr 163 Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2012 r. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bargłów Kościelny realizuje następujące zapisy dokumentu: Cel szczegółowy 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej: o Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 2.1.1. Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, Kierunek interwencji 2.1.2. Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, Kierunek interwencji 2.1.3. Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, Kierunek interwencji 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, Kierunek interwencji 2.1.5. Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, Kierunek interwencji 2.1.6. Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego, o Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 2.5.1. Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne, Cel szczegółowy 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich: 17

o Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.1.1. Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, Kierunek interwencji 5.1.2. Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, Kierunek interwencji 5.1.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, Kierunek interwencji 5.1.4. Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, Kierunek interwencji 5.1.5. Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie, o Priorytet 5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego: Kierunek interwencji 5.2.1. Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, Kierunek interwencji 5.2.2. Właściwe planowanie przestrzenne, Kierunek interwencji 5.2.3. Racjonalna gospodarka gruntami, o Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji): Kierunek interwencji 5.3.1. Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, Kierunek interwencji 5.3.2. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolno-żywnościowym, Kierunek interwencji 5.3.3. Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, Kierunek interwencji 5.3.4. Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, 18

Kierunek interwencji 5.3.5. Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolnospożywczych, o Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.4.1. Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, Kierunek interwencji 5.4.2. Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, Kierunek interwencji 5.4.3 Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, Kierunek interwencji 5.4.4. Wzmacnianie publicznych funkcji lasów, o Priorytet 5.5. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.5.1. Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, Kierunek interwencji 5.5.2. Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich. 3.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW REGIONALNYCH I LOKALNYCH Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 W ramach Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego sformułowana została wizja, zgodnie z którą województwo podlaskie charakteryzowane będzie jako: zielone, otwarte, dostępne i przedsiębiorcze. Projekty z zakresu ochrony środowiska wpisują się w następujące zapisy Strategii: Cel horyzontalny: Wysokiej jakości środowisko przyrodnicze podstawą harmonii aktywności człowieka i przyrody; Cel strategiczny 1: Konkurencyjna gospodarka; o Cel operacyjny 1.5. Efektywne korzystanie z zasobów naturalnych; Główne kierunki interwencji: 19

Promowanie postaw i działań sprzyjających efektywności wykorzystania zasobów naturalnych; Ograniczanie energo- i materiałochłonności; Produkcja energii ze źródeł odnawialnych. Cel ten obejmuje działania ograniczające energo- i materiałochłonność działalności przedsiębiorstw, których skutkiem powinno być mniejsze zużycie energii, surowców i materiałów w przeliczeniu na jednostkę produktu lub usługi. Szczególną rolę w tym zakresie mają odgrywać przedsięwzięcia dotyczące produkcji energii w oparciu o źródła odnawialne (OZE); o Cel operacyjny 1.6. Nowoczesna infrastruktura sieciowa; Główny kierunek interwencji: Przebudowa systemu energetycznego, w ramach którego wskazano na konieczność rozbudowy i modernizacji infrastruktury energetycznej sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem energetyki opartej na energii odnawialnej (np. budowa sieci umożliwiającej dystrybucję energii cieplnej). Działania podejmowane w tym zakresie powinny dotyczyć także rozwoju inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. Cel strategiczny 3: Jakość życia; o Cel operacyjny 3.3. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz bezpieczeństwa publicznego; Główny kierunek interwencji: Wzrost efektywności działania podmiotów i służb bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa; o Cel operacyjny 3.4. Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami; Główne kierunki interwencji: Edukacja ekologiczna i zwiększenie aktywności pro środowiskowej społeczeństwa; Ochrona powietrza, gleb, wody i innych zasobów; Efektywny system gospodarowania odpadami; Gospodarka niskoemisyjna (w tym efektywność energetyczna) - w województwie podlaskim głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza są: ciepłownie miejskie, przemysłowe, rozproszone źródła emisji z sektora komunalno-bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Działania prorozwojowe koncentrować się powinny 20

wokół ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza z energetyki i transportu drogowego, w tym gazów cieplarnianych i pyłów oraz rozpowszechnienia technologii zwiększających efektywność produkcji i wykorzystania energii. Cel operacyjny zakłada zatem wspieranie efektywności energetycznej, m.in. poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym oraz zwiększanie efektywności energetycznej w odniesieniu do infrastruktury publicznej, takiej jak np. oświetlenie. Ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych oraz odtwarzanie i renaturalizacja ekosystemów zdegradowanych. Program ochrony powietrza dla strefy podlaskiej Program ochrony powietrza dla strefy podlaskiej został przyjęty uchwałą nr XXXIV/414/13 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 20.12.2013 r. Program został opracowywany dla strefy podlaskiej (kod strefy PL2002) w związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 oraz pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu w 2011 i 2012 r. Strefa podlaska obejmuje całe województwo podlaskie z wyłączeniem obszaru aglomeracji białostockiej, a więc także obszar Gminy Bargłów Kościelny. W ramach programu wskazano m.in. następujące działania kierunkowe mające wpływ na obniżenie emisji pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5: 1. w zakresie ograniczania emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno bytowej i technologicznej): a. rozbudowa centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną, b. zmiana paliwa na inne o mniejszej zawartości popiołu lub zastosowanie energii elektrycznej, względnie indywidualnych źródeł energii odnawialnej, c. zmniejszanie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła termomodernizacja budynków, 2. w zakresie ograniczania emisji liniowej (komunikacyjnej): a. tworzenie systemu ścieżek rowerowych, b. stosowanie przy modernizacji dróg i parkingów materiałów i technologii gwarantujących ograniczenie emisji pyłu podczas eksploatacji, 3. w zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych energetyczne spalanie paliw: 21

a. ograniczenie wielkości emisji pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 poprzez optymalne sterowanie procesem spalania i podnoszenie sprawności procesu produkcji energii, b. zmiana paliwa na inne, o mniejszej zawartości popiołu i siarki, c. stosowanie technik gwarantujących zmniejszenie emisji substancji do powietrza, d. stosowanie oprócz spalania paliw odnawialnych źródeł energii, e. zmniejszenie strat przesyłu energii, 4. w zakresie edukacji ekologicznej i reklamy: a. kształtowanie właściwych zachowań społecznych poprzez propagowanie konieczności oszczędzania energii cieplnej i elektrycznej oraz uświadamianie o szkodliwości spalania paliw niskiej jakości, b. prowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu uświadamianie społeczeństwa o szkodliwości spalania odpadów (śmieci) połączonych z ustanawianiem mandatów za spalanie odpadów (śmieci), c. uświadamianie społeczeństwa o korzyściach płynących z użytkowania scentralizowanej sieci cieplnej, termomodernizacji i innych działań związanych z ograniczeniem emisji niskiej, d. promocja nowoczesnych, niskoemisyjnych źródeł ciepła. Program Ochrony Środowiska Powiatu Augustowskiego na lata 2012 2015 z perspektywą na lata 2016 2019 Nadrzędnym celem Programu Ochrony Środowiska Powiatu Augustowskiego jest: Zrównoważony rozwój powiatu augustowskiego przy poprawie i promocji środowiska naturalnego. Realizacja Programu odbywać się będzie w oparciu o cele długoterminowe obejmujące zakres do 2019 roku, cele krótkoterminowe zakładane były do realizacji w latach 2012 2015. Program zawiera następujące cele długoterminowe: kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza; osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania; zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji; zmniejszenie zagrożenia hałasem poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów; 22

ochrona przed polami elektromagnetycznymi; ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; zapobieganie powstaniu poważnych awarii przemysłowych; zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi; ochrona powierzchni ziemi; wzrost świadomości ekologicznej. Wskazane cele pozostają w korespondencji do następujących zadań (cel strategiczny zadania): Cel strategiczny: Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza - zadania: budowa i modernizacja infrastruktury ochrony powietrza lokalnych kotłowni; rozwój i modernizacja infrastruktury drogowej; popularyzacja i wspieranie budowy inwestycji z zakresu energii odnawialnej; dalsze docieplanie budynków (termomodernizacja); nasadzenia pasów zieleni wzdłuż szlaków komunikacyjnych; Cel strategiczny: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania zadania: stały nadzór i kontrola stacji uzdatniania wody oraz prowadzenie niezbędnych modernizacji; ograniczenie stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin poprzez popularyzację rolnictwa ekologicznego; budowa szczelnych płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę; stosowanie technologii oszczędzających wodę w zakładach przemysłowych i gospodarstwach rolno hodowlanych; rozwój i modernizacja infrastruktury wodno- ściekowej; modernizacja komunalnych oczyszczalni ścieków, powstawanie oczyszczalni przydomowych; ograniczenie stosowania nawozów i chemizacji rolnictwa; rozwój i modernizacja infrastruktury wodno-ściekowej: doczyszczanie ścieków; racjonalny rozwój turystyki wodnej; stopniowe zwiększanie lesistości terenu (zalesianie nieużytków); ograniczenie osadnictwa w bliskim sąsiedztwie zbiorników wodnych i dolinach rzecznych; modernizacja, rozwój i budowa MEW (zwłaszcza na odcinkach rzek o dużym spadku); pozostawienie naturalnych warunków w strefach przybrzeżnych, poprzez częściową rezygnację z zagospodarowania i zabudowy nabrzeży; Cel strategiczny: Zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji zadania: informowanie mieszkańców o stanie środowiska naturalnego; pogłębianie świadomości ekologicznej poprzez działania z zakresu edukacji ekologicznej, popularyzujące wiedzę o zasobach 23

przyrodniczych; stworzenie podstaw do zarządzania obszarami NATURA 2000 w postaci planów zadań ochronnych opierających się na pełnej inwentaryzacji przyrodniczej; wdrażanie istniejących planów i programów obszarów chronionych; działania na rzecz aktywnej ochrony przyrody związane bezpośrednio ze specyfiką cennych ekosystemów; kanalizacja ruchu turystycznego na obszarach przyrodniczo cennych poprzez wyznaczanie szlaków turystycznych; rekultywacja zdegradowanych terenów poprzez zalesienia; kompensacje i minimalizacje w obrębie obszarów chronionych, zwłaszcza obszarów NATURA 2000; kontynuacja tradycyjnych form rolnictwa ekstensywnego; powstawanie gospodarstw ekologicznych dostarczających wysokiej jakości produkty spożywcze; rozwój agroturystyki; organizowanie spotkań i kampanii informacyjnych, miejscowej społeczności, potencjalnych inwestorów i organizacji ekologicznych w celu poszukiwania wspólnego dialogu; popularyzacja wiedzy o obszarach szczególnie cennych i zagrożonych; Cel strategiczny: Zmniejszenie zagrożenia hałasem poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów zadania: zwiększenie kontroli i monitoringu w zakresie ochrony przed hałasem; rozwój infrastruktury drogowej i modernizacja nawierzchni (budowa obwodnicy Augustowa); budowa odpowiednich elementów architektonicznych zabezpieczających przed wpływem nadmiernego hałasu drogowego (ekrany akustyczne, odpowiednia konstrukcja budynków) wzdłuż dróg lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie; synchronizacja sygnalizacji świetlnej (tzw. zielona fala ), stosowanie ograniczeń prędkości na terenach zabudowanych, zwłaszcza w strefach osiedli mieszkaniowych; tworzenie pasów zieleni wzdłuż dróg; Cel strategiczny: Ochrona przed polami elektromagnetycznymi zadanie: prawidłowa lokalizacja, budowa i eksploatacja urządzeń i instalacji emitujących pole elektromagnetyczne; Cel strategiczny: Ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii zadania: budowa i modernizacja MEW; promocja innowacyjnych technologii w zakresie zielonej energii ; ograniczenie zużycia energii (energochłonności) rezygnacja z konwencjonalnych źródeł pozyskiwania energii na rzecz pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych; Cel strategiczny: Zapobieganie powstaniu poważnych awarii przemysłowych zadania: kontrola szczelności zbiorników i instalacji paliwowych; monitoring zakładów i instalacji wykorzystujących substancje niebezpieczne; ograniczenie materiałochłonności i wykorzystania substancji niebezpiecznych w zakładach przemysłowych; utrzymanie 24

sprawnego systemu alarmowego; stała aktualizacja tras przewozu substancji niebezpiecznych; Cel strategiczny: Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi zadanie: racjonalne wykorzystanie złóż kopalin; Cel strategiczny: Ochrona powierzchni ziemi zadania: ochrona cennych przyrodniczo obszarów przed nadmiernym przekształceniem racjonalna zabudowa nie wpływająca negatywnie na stabilność ekosystemów; przekształcenie nieużytków poprzez zalesienia; Cel strategiczny: Wzrost świadomości ekologicznej zadania: informowanie mieszkańców o stanie jakości powietrza; rozpowszechnianie recyklingu i właściwego sposobu segregacji odpadów; zaangażowanie w akcje typu Sprzątanie świata dzieci, młodzieży i osób dorosłych; ograniczenie marnotrawstwa zasobów wodnych; propagowanie ekologicznego stylu życia; mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań proekologicznych; tworzenie lokalnych ośrodków edukacji ekologicznej; wspieranie instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska; angażowanie do działań ekologicznych mieszkańców w każdym wieku. Strategia Rozwoju Gminy Bargłów Kościelny na lata 2015-2020 W ramach Strategii Rozwoju Gminy Bargłów Kościelny na lata 2015-2020 sformułowano następujące cele, w które wpisuje się przedmiotowy dokument: Cel strategiczny 3. Jakość życia; o Cel operacyjny 3. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz bezpieczeństwa publicznego; Główny kierunek interwencji: Wzrost efektywności działania podmiotów i służb bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa; o Cel operacyjny 4. Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami; Główne kierunki interwencji: Edukacja ekologiczna i zwiększenie aktywności prośrodowiskowej społeczeństwa; Ochrona powietrza, gleb, wody i innych zasobów; Efektywny system gospodarowania odpadami; Gospodarka niskoemisyjna (w tym efektywność energetyczna); Ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych oraz odtwarzanie i renaturalizacja ekosystemów zdegradowanych. 25

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bargłów Kościelny na lata 2015-2020 W ramach Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Bargłów Kościelny na lata 2015-2020 wskazano konkretne zadania, które mają zostać zrealizowane na terenie gminy w celu realizacji celów określonych w Strategii Rozwoju Gminy Bargłów Kościelny. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bargłów Kościelny na lata 2015-2020 W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej określono następujące cele strategiczne: redukcja emisji gazów cieplarnianych o 11,77%; zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych o 4,19%; redukcja zużycia energii finalnej (GJ) o 14,93%. 4. CHARAKTERYSTYKA GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY 4.1. POŁOŻENIE GMINY Gmina Bargłów Kościelny leży w północno-wschodniej części Polski w województwie podlaskim. Jest jedną z 5 gmin wiejskich wchodzących w skład powiatu augustowskiego. Gmina bezpośrednio sąsiaduje z gminami: Sztabin, Augustów (powiat augustowski), Goniądz (powiat moniecki), Rajgród (powiat grajewski), Kalinowo (powiat ełcki, województwo warmińsko-mazurskie). Duże znaczenie dla rozwoju gminy ma bliskość granicy państwa. Gmina Bargłów Kościelny leży w odległości 65 km od przejścia w Ogrodnikach. Gmina położona jest też blisko otwartej granicy z Litwą. 26

Rysunek 1. Położenie Gminy Bargłów Kościelny na tle powiatu augustowskiego Źródło: https://administracja.mac.gov.pl Powierzchnia gminy wynosi 18 757 ha. Na terenie Gminy Bargłów Kościelny przeważają użytki rolne stanowiące 73,56% powierzchni, lasy i grunty leśne zajmują 14,00%, zaś pozostałe grunty i nieużytki 12,44% obszaru. Strukturę zagospodarowania gruntów na terenie gminy zaprezentowano w tabeli 1 oraz na wykresie 1. Tabela 1. Zagospodarowanie gruntów w Gminie Bargłów Kościelny Wyszczególnienie J. m. Wartość Odsetek powierzchni użytki rolne ha 13 797 73,56% grunty orne ha 9 188 48,98% sady ha 162 0,86% łąki i pastwiska ha 4 447 23,72% lasy i grunty leśne ha 2 626 14,00% pozostałe grunty i nieużytki ha 2 334 12,44% razem ha 18 757 100,00% Źródło: Dane Urzędu Gminy Bargłów Kościelny 27

Wykres 1. Struktura zagospodarowania gruntów na terenie Gminy Bargłów Kościelny 12,44% 14,00% 73,56% użytki rolne lasy i grunty leśne pozostałe grunty i nieużytki Źródło: Dane Urzędu Gminy Bargłów Kościelny W skład Gminy Bargłów Kościelny wchodzą 34 miejscowości, z których najwięcej mieszkańców posiada Bargłów Kościelny siedziba władz gminnych, zaś miejscowością charakteryzującą się najmniejszym potencjałem ludnościowym jest Kukowo. 4.2. INFRASTRUKTURA DROGOWA I TECHNICZNA Na sieć drogową Gminy Bargłów Kościelny składają się: droga krajowa Nr 61 Warszawa Augustów - o długości 13 km na terenie gminy; drogi powiatowe o łącznej długości 82 km: o 1116B Bargłów Kościelny Stara Kamionka do drogi nr 16; o 1193B od drogi 16 Reszki Łabętnik; o 1194B Bargłów Kościelny Pomiany granica województwa; o 1195B Bargłów Kościelny Nowiny- Uścianki; o 1210B Pomiany Popowo - Rumiejki; o 1211B Pomiany Barszcze; o 1212B Barszcze Dreństwo Woźnawieś; o 1213B Barszcze Pruska - Tajno Łanowe - Netta Druga; o 1214B Bargłów Kościelny Tajno Stare; o 1215B Pruska Tajno Podjeziorne; 28

o 1216B Stare Tajno Tajenko Orzechówka - Woźnawieś do drogi krajowej 16; o o o 1217B Bargłów Kościelny Brzozówka Bargłówka; 1218B Bargłów Dworny Netta Folwark; 1223B Tajno Łanowe Sosnowo- Kopiec- Huta Podcisówek; drogi gminne o łącznej długości 401,00 km. Na terenie Gminy Bargłów Kościelny według danych GUS - liczba mieszkań na koniec 2014 r. wynosiła 1 389. W analizowanym okresie ich ilość wzrosła w stosunku do 2009 r. o 3,10%. Tabela 2. Stan infrastruktury mieszkaniowej na terenie gminy Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mieszkania mieszk. 1346 1366 1370 1378 1384 1389 izby izba 6023 6277 6296 6341 6374 6406 powierzchnia użytkowa mieszkań m 2 123885 128880 129363 130483 131218 131978 Źródło: Dane GUS Wykres 2. Liczba mieszkań na terenie Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2014 1390 1380 1370 1360 1350 1340 1330 1320 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Dane GUS W latach 2009-2014 zdecydowanej poprawie uległo wyposażenie techniczne i sanitarne mieszkań na terenie Gminy Bargłów Kościelny. W analizowanym okresie liczba mieszkań 29

wyposażonych w wodociąg wzrosła o 6,82%, w łazienkę o 10,34%, a w centralne ogrzewanie o 6,65%. Świadczy to o systematycznej poprawie stanu infrastruktury mieszkaniowej na terenie gminy oraz dążeniu do zminimalizowania różnic w dostępie do podstawowej infrastruktury występujących pomiędzy terenami miejskimi i wiejskimi. Tabela 3. Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczno sanitarne na terenie Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2014 Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 wodociąg mieszk. 1162 1224 1228 1236 1242 1247 ustęp spłukiwany mieszk. 956 1148 1152 1160 1166 1171 łazienka mieszk. 1015 1109 1113 1121 1127 1132 centralne ogrzewanie mieszk. 842 879 883 891 897 902 % ogółu mieszkań wodociąg % 86,3 89,6 89,6 89,7 89,7 89,8 łazienka % 75,4 81,2 81,2 81,3 81,4 81,5 centralne ogrzewanie % 62,6 64,3 64,5 64,7 64,8 64,9 Źródło: Dane GUS Stopień zwodociągowania Gminy Bargłów Kościelny w 2014 r. według danych GUS - wynosił 89,0%. Łączna długość sieci wodociągowej wynosiła 224,1 km, zaś liczba przyłączy wodociągowych to 1 297 szt. Długość sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wynosi 9,4 km, podłączonych jest do niej 709 osób (162 przyłącza). Stopień skanalizowania gminy wynosi 12,4%. Ścieki z terenu gminy kierowane są do gminnej oczyszczalni ścieków. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów typu APISRONDO o przepustowości 200 m 3 /dobę. Z oczyszczalni ścieków korzysta 720 osób zamieszkujących Gminę Bargłów Kościelny. 30

Tabela 4. Liczba osób korzystających z oczyszczalni, liczba zbiorników bezodpływowych oraz oczyszczalni przydomowych na terenie Gminy Bargłów Kościelny Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczba osób korzystających z oczyszczalni Gromadzenie i wywóz nieczystości ciekłych osoba 720 724 732 739 739 720 zbiorniki bezodpływowe szt. 805 621 625 631 621 621 oczyszczalnie przydomowe szt. 30 182 185 229 229 229 stacje zlewne szt. 1 1 1 1 1 1 Źródło: Dane GUS 4.3. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój jednostek samorządu terytorialnego jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Na terenie Gminy Bargłów Kościelny zauważalna jest tendencja związana z minimalnymi zmianami liczby ludności. W analizowanym czasie liczba osób zamieszkujących gminę zwiększyła się o 0,95% (wzrost o 0,63% w przypadku mężczyzn oraz o 1,27% - w przypadku kobiet). Tabela 5. Liczba ludności na terenie Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2014 Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba ludności ogółem osoba 5646 5818 5788 5800 5736 5700 mężczyźni osoba 2850 2905 2895 2894 2877 2868 kobiety osoba 2796 2913 2893 2906 2859 2832 Ruch naturalny wg płci Urodzenia ogółem osoba 65 61 53 75 66 55 mężczyźni osoba 35 31 23 35 27 39 kobiety osoba 30 30 30 40 39 16 Zgony ogółem osoba 72 69 57 59 78 54 mężczyźni osoba 45 43 28 30 37 28 kobiety osoba 27 26 29 29 41 26 Przyrost naturalny ogółem osoba -7-8 -4 16-12 1 mężczyźni osoba -10-12 -5 5-10 11 kobiety osoba 3 4 1 11-2 -10 Źródło: Dane GUS 31

Wykres 3. Liczba ludności na terenie Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2014 2920 2900 2880 2860 2840 2820 2800 2780 2760 2740 2720 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mężczyźni kobiety Źródło: Dane GUS Analizując dane dotyczące liczby ludności na terenie Gminy Bargłów Kościelny należy stwierdzić, że pomimo niewielkiego wzrostu liczby mieszkańców, dynamika zmian liczby ludności nie jest korzystna, a zatem istotne jest podejmowanie dalszych działań mających na celu przyciągnięcie na ten teren nowych mieszkańców, dla których istotne znaczenie ma także stan środowiska przyrodniczego oraz dostępność do podstawowej infrastruktury społecznej i technicznej. Biorąc pod uwagę liczbę urodzeń stwierdzić należy, że na terenie Gminy Bargłów Kościelny w roku 2014 zmniejszyła się ona w porównaniu do roku 2009 o 18,18%. Przyrost naturalny na terenie Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2011 i 2013 r. był ujemny, zaś w latach 2012 i 2014 przybrał wartość dodatnią. Tabela 6. Grupy wiekowe ludności w latach 2009-2014 Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Grupy wiekowe ludności z uwzględnieniem płci w wieku przedprodukcyjnym ogółem osoba 1256 1285 1248 1231 1181 1144 mężczyźni osoba 615 623 602 595 577 574 kobiety osoba 641 662 646 636 604 570 w wieku produkcyjnym ogółem osoba 3390 3514 3499 3502 3496 3468 32

Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mężczyźni osoba 1871 1922 1926 1912 1908 1884 kobiety osoba 1519 1592 1573 1590 1588 1584 w wieku poprodukcyjnym ogółem osoba 1000 1019 1041 1067 1059 1088 mężczyźni osoba 364 360 367 387 392 410 kobiety osoba 636 659 674 680 667 678 Wskaźnik obciążenia demograficznego ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym osoba 66,5 65,6 65,4 65,6 64,1 64,4 osoba 79,6 79,3 83,4 86,7 89,7 95,1 osoba 29,5 29,0 29,8 30,5 30,3 31,4 Źródło: Dane GUS Na terenie Gminy Bargłów Kościelny w analizowanym okresie zmniejszył się odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym na rzecz ludności w wieku produkcyjnym. Świadczy to o wzrastaniu zasobów pracy, może jednak spowodować, że w dłuższym okresie czasu na obszarze gminy zacznie przybywać osób starszych, dla których ważne staną się przede wszystkim usługi społeczne. Wtedy także gmina będzie musiała większą ilość środków przeznaczyć na zaspokojenie potrzeb tej grupy mieszkańców, włączając w to wydatki na pomoc społeczną. W celu dalszego przyrostu liczby osób w wieku produkcyjnym równoważących wzrastającą ilość osób w wieku poprodukcyjnym ważne jest przeprowadzanie inwestycji mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, infrastruktury oraz zaplecza usługowego w celu dalszego przyciągania na teren gminy młodych, dobrze wykształconych mieszkańców, którzy zapewnią dodatkowe przychody dla budżetu gminy. Tabela 7. Migracje ludności z terenu Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2014 Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Migracje na pobyt stały gminne wg płci, typu i kierunku zameldowania ogółem osoba 33 56 33 44 31 39 zameldowania z miast osoba 18 27 17 26 25 16 zameldowania ze wsi osoba 15 29 16 18 6 19 zameldowania z zagranicy osoba 0 0 0 0 0 4 33

Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 wymeldowania ogółem osoba 57 65 59 69 56 62 wymeldowania do miast osoba 39 46 45 54 35 37 wymeldowania na wieś osoba 18 19 14 15 21 21 wymeldowania za granicę osoba 0 0 0 0 0 4 saldo migracji wewnętrznych ogółem osoba -24-9 -26-25 -25-23 mężczyźni osoba -8-3 -5-17 -4-10 kobiety osoba -16-6 -21-8 -21-13 saldo migracji ogółem osoba -24-9 -26-25 -25-23 Źródło: Dane GUS Biorąc pod uwagę saldo migracji należy zauważyć, że na terenie Gminy Bargłów Kościelny przeważają migracje w ruchu wewnętrznym i ich dynamika w analizowanym okresie podlegała niewielkim wahaniom. Saldo migracji zagranicznych nie miało znaczącego wpływu na liczbę ludności gminy w analizowanym okresie. 4.4. WARUNKI KLIMATYCZNE Gmina Bargłów Kościelny leży w obrębie jednej z najzimniejszych dzielnic klimatycznych kraju. Specyfikę surowych warunków klimatycznych stanowią dni mroźne i dni gorące. Dni mroźnych (poniżej -10 C) średnio w roku jest 66. Dni o najwyższych temperaturach (powyżej 25 C) jest około 25. Przymrozki występują około 137 dni w roku, a okres wegetacyjny trwa około 200 dni. Wiatry wieją głównie z kierunku zachodniego oraz południowo zachodniego i są silne. Wpływy kontynentalne przejawiają się częstszym, niż w pozostałych regionach kraju, napływem mas powietrza polarnego i kontynentalnego. Charakterystyczna jest długa i mroźna zima, przy stosunkowo ciepłym lecie. Amplituda średnich miesięcznych temperatur dla okresu 1971-2014 wyniosła 65,8ºC (na Stacji w Suwałkach). Średnia temperatura miesięcy zimowych jest najniższa w województwie oraz w Polsce z wyłączeniem terenów górskich. Średnia roczna temperatura powietrza w 2014 r. wynosiła 7,8 0 C. 34

Stacja meteorologiczna Tabela 8. Temperatury powietrza w stacji meteorologicznej w Suwałkach 1971-2000 Temperatury w 0 C średnie skrajne amplitudy temperatur maksimum minimum skrajnych 1991-2000 2001-2010 2014 1971-2014 Suwałki 6,3 6,8 7,1 7,8 35,2-30,6 65,8 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2015 Rysunek 2. Średnia temperatura roczna na terenie Polski Źródło: http://www.imgw.pl/klimat Średnie roczne zachmurzenie w 2014 r. na stacji meteorologicznej w Suwałkach wyniosło 5,0 oktanta (w 8-stopniowej skali). Największe średnie zachmurzenie występuje od listopada do lutego, a najmniejsze od maja do września. Czas, w ciągu którego bezpośrednie promieniowanie słoneczne docierało do powierzchni ziemi w 2014 r. wynosił średnio 1654 h/rok. Region pod względem wartości średniego usłonecznienia w ciągu roku jest porównywalny do regionów nadmorskich i pogórzy. Średnie usłonecznienie w ciągu doby trwa najkrócej w okresie od listopada do stycznia (średnio poniżej 1,2 h), a najdłużej w okresie od maja do sierpnia (ponad 7 godzin). 35

Tabela 9. Opady atmosferyczne, prędkość wiatru, usłonecznienie i zachmurzenie w stacji Stacja meteorologiczna meteorologicznej w Suwałkach Roczne sumy opadów w mm 1971-2000 średnie 1991-2000 2001-2010 2014 Średnia prędkość wiatru w m/s Usłonecznienie w h 2014 Średnie zachmurzenie w oktantach Suwałki 591 575 619 554 3,3 1654 5,0 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2015 Rysunek 3. Suma opadów Źródło: http://www.imgw.pl/klimat 36

Rysunek 4. Usłonecznienie Źródło: http://www.imgw.pl/klimat Dominującą postacią fizyczną zasilania atmosferycznego w regionie są opady deszczu. Opady śniegu stanowią średnio 21-23% sumy rocznej opadów. W 2014 r. roczna suma opadów wyniosła 554 mm. Najwięcej dni z opadem występuje w chłodnej porze roku od listopada do lutego. W skali roku suma opadów letnich przeważa nad opadami zimowymi. Średnia roczna prędkość wiatru w 2014 r. osiągała wartość do 3,3 m/s w Suwałkach, minimalna średnia miesięczna prędkość przypadała na sierpień, a maksymalna na styczeń. Ze szczegółowej analizy struktury wiatru na stacji w Suwałkach w wieloleciu wynika, że dominujący w ciągu roku jest kierunek południowo-zachodni. 4.5. WARUNKI GEOLOGICZNE I HYDROGEOLOGICZNE Pod względem fizyczno geograficznym obszar Gminy Bargłów Kościelny położony jest w obrębie: mezoregionu: Pojezierze Ełckie; makroregionu: Pojezierze Mazurskie; 37

podprowincji: Pojezierze Wschodniobałtyckie; prowincji: Niż Wschodniobałtycko-Białoruski; megaregionu: Niż Wschodnioeuropejski; oraz mezoregionu: Kotlica Biebrzańska; makroregionu: Nizina Północnopodlaska; podprowincji: Wyżyny Podlasko - Białoruskie; prowincji: Niż Wschodniobałtycko-Białoruski; megaregionu: Niż Wschodnioeuropejski. Rysunek 5. Położenie Gminy Bargłów Kościelny na tle regionów fizycznogeograficznych Źródło: Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, 2002 r. Na obszarze całej gminy występują niewielkie zróżnicowania w wysokościach bezwzględnych. Najniższy punkt leży w okolicach jeziora Tajno i znajduje się on na 38

wysokości 114,2 m n.p.m., najwyższy położony jest w północnej części gminy (wieś Kamionka Stara) i wynosi 158,4 m n.p.m. Rzeźba terenu gminy charakteryzuje się dwoma typami form a mianowicie: wysoczyzny polodowcowej, obniżeń i ciągów dolin. Część wysoczyznowa to falista powierzchnia wykształcona w formie garbów, pagórów i wałów o wysokościach od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów o łagodnych kształtach oraz zboczach z nachyleniami do 5%. Pomiędzy tymi wałami i garbami wykształciły się obniżenia dolinne o przeróżnym kształcie i różnej szerokości. Obniżenia te są w kształcie mis często bezodpływowych i zabagnionych (Bagno Brzozowe). Ta naprzemianległość form wpływa na zróżnicowanie rzeźby, geologii oraz gleb. Zgodnie z zapisami Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego gminy Bargłów Kościelny budowa geologiczna tego terenu wygląda następująco: podłoże krystaliczne budują przeważnie gnejsy oraz kwarcyty zalegające na głębokości ponad 500 m, na całym obszarze nie występują utwory ery paleozoicznej. Wyjątek stanowią tutaj utwory triasowe w okolicach Miłusz, które zalegają bezpośrednio na prekambrze. Na skałach prekambryjskich zalegają utwory jury środkowej oraz jury górnej, które wykształcone zostały w postaci wapieni, mułowów, margli ilastych, iłowców i piasków. Brakuje utworów zarówno jury dolnej, jak i kredy dolnej. Kredę środkową reprezentują piaski kwarcytowe, glankonitowe oraz piaskowce. Utwory kredowe są przykryte na całym obszarze przez utwory trzeciorzędowe, które występują prawie na całym obszarze. Ich miąższość jest bardzo zróżnicowana. Przeważnie dochodzi ona do kilkudziesięciu metrów. Największy kompleks torfowisk powstał w basenie środkowym Biebrzy. Występują tu głównie torfy płytkie (o 1 2 m miąższości). Torfy nieco głębsze, dochodzące lokalnie do 2 3 m miąższości, wykształciły się w sąsiedztwie kanału Augustowskiego. Złoża torfowe budują głównie torfy szuwarowe, turzycowiskowe oraz olesowe. 4.6. SYTUACJA GOSPODARCZA GMINY Na terenie Gminy Bargłów Kościelny zgodnie z danymi GUS w 2014 r. działały 233 podmiotów gospodarczych. W analizowanym okresie liczba przedsiębiorców działających na terenie gminy wzrosła o 20,17%. Największa liczba jednostek działała w sektorze prywatnym 93,56% ogółu podmiotów gospodarczych. W tej grupie dominują osoby fizyczne 39

prowadzące działalność gospodarczą (w 2014 r. podmioty te stanowiły 84,40% ogółu przedsiębiorstw z sektora prywatnego). W przypadku podmiotów działających w sektorze publicznym należy stwierdzić, że w latach 2009-2014 odnotowano zmniejszenie liczby jednostek o 2. Tabela 10. Podmioty gospodarcze działające na terenie Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2014 Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Podmioty gospodarcze ogółem jed.gosp. 186 185 194 225 228 233 Sektor publiczny ogółem jed.gosp. 17 13 13 15 15 15 państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego jed.gosp. 14 10 10 11 12 12 Sektor prywatny ogółem jed.gosp. 169 172 181 210 213 218 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jed.gosp. 140 141 151 178 181 184 spółki handlowe jed.gosp. 4 4 4 5 5 5 spółdzielnie jed.gosp. 3 3 3 3 3 3 stowarzyszenia i organizacje społeczne jed.gosp. 11 11 11 11 11 11 Źródło: Dane GUS Wykres 4. Liczba podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Bargłów Kościelny w latach 2009-2014 Źródło: Dane GUS 40

Biorąc pod uwagę liczbę podmiotów gospodarczych według sekcji PKD stwierdzić należy, że największa liczba podmiotów wykonuje pozostałą działalność, najmniej jest zaś firm zajmujących się rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem. Tabela 11. Wykaz podmiotów gospodarczych działających na terenie Gminy Bargłów Kościelny według grup rodzajów działalności Wyszczególnienie J. m. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Podmioty wg grup rodzajów działalności PKD 2007 jed.gosp. 186 185 194 225 228 233 ogółem rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo jed.gosp. 20 24 26 29 29 29 przemysł i budownictwo jed.gosp. 37 40 44 46 43 45 pozostała działalność jed.gosp. 129 121 124 150 156 159 Źródło: Dane GUS Gmin Bargłów Kościelny to gmina o charakterze typowo rolniczym. Zgodnie z danymi GUS pochodzącymi z Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. na terenie Gminy Bargłów Kościelny działa 999 gospodarstw rolnych. Dominują gospodarstwa powyżej 15 ha stanowiące 32,23% ogółu gospodarstw. Szczegółowe dane na temat liczby gospodarstw na terenie gminy zawarto w tabeli 12. Tabela 12. Liczba gospodarstw rolnych na terenie Gminy Bargłów Kościelny Wyszczególnienie Liczba gospodarstw Odsetek gospodarstw do 1 ha włącznie 149 14,91% 1-5 ha 133 13,31% 5-10 ha 182 18,22% 10-15 ha 213 21,32% 15 ha i więcej 322 32,23% Źródło: Dane GUS, PSR 2010 Biorąc pod uwagę strukturę zasiewów należy stwierdzić, że na terenie Gminy Bargłów Kościelny przeważają uprawy zbóż, co jest związane także z jakością gleb występujących na analizowanym obszarze. 41

Tabela 13. Struktura zasiewów na terenie Gminy Bargłów Kościelny Wyszczególnienie j.m. Powierzchnia zboża razem ha 3269,59 zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi ha 3036,99 pszenica ozima ha 179,85 pszenica jara ha 84,79 żyto ha 27,50 jęczmień ozimy ha 33,81 jęczmień jary ha 147,01 owies ha 28,85 pszenżyto ozime ha 644,50 pszenżyto jare ha 38,44 mieszanki zbożowe ozime ha 21,29 mieszanki zbożowe jare ha 1830,95 kukurydza na ziarno ha 232,50 ziemniaki ha 185,67 uprawy przemysłowe ha 41,75 buraki cukrowe ha 0,56 warzywa gruntowe ha 6,46 Źródło: Dane GUS 5. OCENA STANU ŚRODOWISKA 5.1. GOSPODAROWANIE WODAMI 5.1.1. STAN AKTUALNY Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na ogólny stan środowiska przyrodniczego na danym terenie ma jakość i wielkość zasobów wodnych. Możliwość racjonalnego wykorzystania dostępnych zasobów wody stanowi jeden z najważniejszych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Wielkość dostępnych aktualnie zasobów wody wynika z naturalnych procesów związanych z jej obiegiem w przyrodzie (poziom opadów atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji wód budowa geologiczna podłoża). Znaczący wpływ na zasoby wodne mają czynniki antropogeniczne (działalność przemysłowa, skażenie wód ściekami, melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury wykorzystywania gruntów, urbanizacja, 42

zwiększenie ilości pobieranej wody). W związku z tym zachodzi konieczność przeciwdziałania niekorzystnym tendencjom prowadzącym do pogarszania jakości wody, a co za tym idzie zmniejszania jej zasobów dyspozycyjnych. 5.1.1.1. WODY POWIERZCHNIOWE Powierzchnię Gminy Bargłów Kościelny w około 6% zajmują wody powierzchniowe, z czego aż 5,8% to jeziora. Największe to jezioro Dreństwo, położone w południowo zachodniej części gminy. Drugim co do wielkości jest jezioro Tajno. Południowa cześć gminy to zaś Dolina Rzeki Biebrza. Przez gminę płynie również rzeka Netta. Jeziora znajdujące się na terenie Gminy Bargłów Kościelny to: Tajno, Kroszewo, Kukowo, Pogorzałka, Reszki, Dreństwo. W południowozachodniej części gminy położone jest największe, rynnowe jezioro Dreństwo o powierzchni 5,5 km 2 i pojemności retencyjnej ok. 25 mln m 3. Drugie co do wielkości jezioro Tajno, położone jest w południowej części gminy. Pozostałe jeziora to: Kroszewo o powierzchni 25 ha i pojemności retencyjnej 800 tysięcy m 3, Kukowo, Kroszówka oraz zespół stawów rybnych w Solistówce o powierzchni 15 ha i pojemności retencyjnej 150 tysięcy m 3, zasilany przez niewielką rzeczkę Słuczkę. Sieć rzeczną tworzą główne rzeki Jegrznia i Netta, płynące w strefie granicznej gminy, w południowej jej części. Rzeka Jegrznia łączy dodatkowo jezioro Rajgrodzkie z Dreństwem. Koryta tych rzek są słabo wcięte w podłoże oraz charakteryzują się niewielkim spadkiem. Pozostałe bezimienne cieki, niosą niewielkie ilości wody i posiadają małe znaczenie w ogólnym bilansie wodnym obszaru. Jakość wód powierzchniowych Klasyfikacja i badania jakości wód powierzchniowych przeprowadzana jest dla wydzielonych jednolitych części wód powierzchniowych. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) jest podstawową jednostką gospodarki wodnej (łącznie z ochroną środowiska) w myśl ustawy z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 469 z późn. zm.), zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną. Jednolita część wód jest pojęciem obejmującym zarówno zbiorniki wód stojących, jak i cieki, a także przybrzeżne fragmenty wód morskich 43

i wody podziemne. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) - oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub przybrzeżne. Stan ekologiczny jednolitych części wód (JCW) powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych, w tym grupa substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, i hydromorfologicznych. Elementy te klasyfikuje się na podstawie kryteriów wyrażonych jako wartości graniczne poszczególnych wskaźników jakości wód z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych. Stan ekologiczny jest definiowany dla wód naturalnych jako: bardzo dobry dla wód o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, dobry gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, umiarkowany obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, słaby wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych (biologicznych, fizykochemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, zły wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki. Potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: maksymalny, dobry, umiarkowany, słaby oraz zły. Stan chemiczny klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód (substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń). Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej stanu dobrego. 44

Stan wód w zależności od stanu / potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego stan wód naturalnych, sztucznych i silnie zmienionych może być: dobry lub zły. Stan wód ocenia się jako dobry, jeśli stan ekologiczny / potencjał ekologiczny osiąga stan dobry lub powyżej dobrego i stan chemiczny wód także jest na poziomie dobrym. W latach 2010-2014 roku na terenie powiatu augustowskiego w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania takich rzek jak: Biebrza (dopływ Narwi) w profilach Lipsk, Stary Rogożyn, Ostrowie Biebrzańskie, Turówka (dopływ Netty) w profilu Białobrzegi, Lebiedzianka (dopływ Biebrzy) w profilu Krasnybór, Rospuda-Netta (dopływ Biebrzy) w profilu uroczysko Kozia Szyja, Netta (dopływ Biebrzy) w profilu Polkowo-Zwierzyniec, następnie w profilu Jaziewo, Zelwianka / Zalewianka (dopływ Netty) w profilu Mazurki, Czarna Hańcza (dopływ Niemna) w profilu śluza Kudrynki, Kanał Augustowski w profilach Klonownica, śluza Sosnówka (Sosnówek), Bargłówka w profilu Kolonia Tajenko, Szlamica w profilu Muły, Wołkuszanka w profilu Wołkusz. Przez teren Gminy Bargłów Kościelny przepływają takie rzeki jak: Biebrza, Netta, Jegrznia. Według danych z Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. w ramach programu monitoringu wód płynących w latach 2010 2014 przeprowadzono badania rzeki Biebrzy i Netta, jednak nie na terenie przedmiotowej gminy. Rzeka Biebrza W 2011 r. na terenie powiatu augustowskiego przeprowadzono badania w profilu Lipsk, przy moście na drodze Lipsk Dąbrowa Białostocka. W następnych latach do 2013 r. ocenę dziedziczono. W 2014 r. wykonano badania w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w dwóch nowych punktach reprezentatywnych: Stary Rogożyn w Jednolitej Części Wód PLRW200023262151 (Biebrza od źródeł do Kropiwnej) a także w profilu Ostrowie Biebrzańskie w Jednolitej Części Wód PLRW200024262179 (Biebrza od Kropiwnej do Horodnianki). 45

Ocena jakości wód rzeki Biebrzy w profilu Lipsk według Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : Ocena stanu ekologicznego (na podstawie wskaźnika biologicznego, makrofitowego indeksu rzecznego MIR) wskazano dobry stan biologiczny wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń ponad normatywy określone dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego czyli II klasy. W 2013 r. ocenę stanu ekologicznego JCW odziedziczono z 2011 r. W 2014 r. ważność danych monitoringu operacyjnego wygasła. Ocena stanu chemicznego w 2011 roku stan chemiczny nie był oceniany. Ocena jakości wód rzeki Biebrzy w profilu Stary Rogożyn według Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : Ocena stanu ekologicznego (na podstawie wskaźnika biologicznego, makrofitowego indeksu rzecznego MIR) wykazano umiarkowany stan biologiczny wód w JCW (III klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych i uzupełniających ocenę substancji szczególnie szkodliwych stężenie średnioroczne węglowodorów ropopochodnych (indeks oleju mineralnego) przekroczyło normatywy określone dla stanu dobrego. W związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego w 2014 roku wartości wszystkich ocenianych substancji priorytetowych mieściły się w granicach dobrego stanu chemicznego. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200023262151 Biebrza od źródeł do Kropiwnej stwierdzono przyspieszoną eutrofizację, która pochodziła ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na umiarkowany stan ekologiczny, pomimo dobrego stanu chemicznego ocena stanu jednolitej części wód jest zła. Ocena jakości wód rzeki Biebrzy w profilu Ostrowie Biebrzańskie Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : 46

Ocena stanu ekologicznego w 2014 r. na podstawie badań wskaźników biologicznych (wskaźnik fitoplanktonowy IFPL, makrofitowy indeks rzeczny MIR, wskaźnik makrobezkręgowcowy MMI, charakterystycznych dla II klasy) oraz odziedziczonego z 2011 r. wskaźnika badań ichtiologicznych IBI wykazano umiarkowany stan biologiczny wód w JCW (III klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych i uzupełniających ocenę substancji szczególnie szkodliwych stężenie średnioroczne węglowodorów ropopochodnych (indeks oleju mineralnego) przekroczyło normatywy określone dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego w 2014 roku wartości wszystkich ocenianych substancji priorytetowych mieściły się w granicach dobrego stanu chemicznego. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200024262179 Biebrza od Kropiwnej do Horodnianki stwierdzono przyspieszoną eutrofizację, która pochodziła ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na umiarkowany stan ekologiczny, pomimo dobrego stanu chemicznego ocena stanu jednolitej części wód jest zła. Rzeka Netta W 2011 r. przeprowadzono badania w profilu Polkowo-Zwierzyniec, a w 2012 r. przeprowadzono badania w profilu uroczysko Kozia Szyja. W 2013 r. zaś wykonano badania di(2-etyloheksyl)ftalanu (DEHP) w profilu Jaziewo jest to przesunięty ze względów metodycznych profil Polkowo Zwierzyniec, pozostałe oceny odziedziczono z lat poprzednich. W 2014 r. uaktualniono ocenę w profilu uroczysko Kozia Szyja. Ocena jakości wód rzeki Netty (Rospudy) w profilu uroczysko Kozia Szyja według Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : Ocena stanu ekologicznego zaktualizowano ocenę stanu ekologicznego w 2014 r. (z 2012 r.) z uwagi na uzyskanie wyniku monitoringu ichtiologicznego wskaźnik EFI+ został sklasyfikowany jako IV klasowy czyli stan słaby, co równocześnie spowodowało obniżenie do stanu słabego (IV klasa) oceny stanu ekologicznego i zaliczenie do złego stanu wód w JCW. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego. 47

Ocena stanu chemicznego stan chemiczny nie był oceniany. Ocena przydatności do bytowania ryb oceny nie wykonywano. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na słaby stan ekologiczny oceniono stan wód Jednolitej Części Wód Netta (Rospuda) od wypływu z jeziora Bolesty do wypływu z jeziora Necko ze Szczeberką od Blizny jako zły. Ocena jakości wód rzeki Netty w profilu Polkowo-Zwierzyniec (aktualnie profil Jaziewo) według Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : Ocena potencjału ekologicznego ocena elementu biologicznego na podstawie wskaźnika IFPL (wskaźnika fitoplanktonowego) wykazała stan bardzo dobry I klasa. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla II klasy, w związku z tym potencjał ekologiczny w JCW zakwalifikowano do dobrego (II klasa). Ocenę odziedziczono do 2013 oraz 2014 r. Ocena stanu chemicznego na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wskazała przekroczenie norm dopuszczalnych zawartości di(2-etyloheksyl)ftalanu (DEHP) i zaklasyfikowano go do stanu poniżej dobrego wód w JCW. W wyniku weryfikacji oceny ostatecznie stan chemiczny zakwalifikowano do stanu dobrego. W 2013 r. powtórzono badania zawartości di(2-etyloheksyl)ftalanu (DEHP) w profilu Jaziewo i nie wykazano żadnych przekroczeń. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200002622989 nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji, która pochodziłaby ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód w Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200002622989 Netta (Rospuda) od wypływu z jeziora Necko do połączenia z Kanałem Augustowskim bez jeziora Sajno jest dobry. W 2014 r. ocenę odziedziczono. 48

Warto tu również wspomnieć o przepływającym przez gminę Kanale Augustowskim (związanym z rzeką Netta). Według Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. Kanał Augustowski jest swoistą drogą wodną łącząca dorzecze Wisły (poprzez Biebrzę) z dorzeczem Niemna (poprzez Czarną Hańczę). Jego długość wynosi około 101 km, w tym 82 km znajduje się w granicach Polski. Wpisany jest on na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W skład drogi wodnej oprócz 18 śluz wchodzą rzeki Netta i Czarna Hańcza oraz szereg jezior augustowskich (np. Białe, Necko z Rospudą, Studzieniczne, Orle, Paniewo, Mikaszewo). W 2013 r. wykonano badania Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200002622749 Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego do jeziora Necko z jeziorem Studzienicznym i Białym Augustowskim w przekroju pomiarowym Klonownica. Jezioro Białe łączy się poprzez Klonownicę (odcinek Kanału Augustowskiego o długości jakiś 750 m) z jeziorem Necko. Kolejną badaną w 2013 r. Jednolitą Częścią Wód o kodzie PLRW800006469 jest JCW Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego oraz Serwianki do połączenia z Czarną Hańczą z jeziorem Mikaszewo w przekroju pomiarowym śluza Sosnówka. Ocena jakości wód Kanału Augustowskiego w profilu Klonownica Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : Ocena potencjału ekologicznego w 2014 r. zaktualizowano ocenę potencjału ekologicznego z uwagi na uzyskanie wyniku monitoringu ichtiologicznego. Wskaźnik EFI+ został sklasyfikowany jako IV klasowy potencjał słaby elementu biologicznego, co równocześnie spowodowało obniżenie oceny do słabego potencjału ekologicznego IV klasa i zaliczenie do złego stanu wód w JCW, pomimo tego, że stężenia pozostałych badanych w 2013 r. wskaźników fizykochemicznych mieściły się w granicach maksymalnego potencjału I klasa. Ocena stanu chemicznego w 2013 r. nie wykonywano badań wskaźników chemicznych. Ocena stanu JCW w 2014 r. ocena stanu wód w JCW o kodzie PLRW200002622749 Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego do jeziora Necko z jeziorem Studzienicznym i Białym Augustowskim jest zła. Ocena jakości wód Kanału Augustowskiego w profilu śluza Sosnówka (Sosnówek) Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : 49

Ocena potencjału ekologicznego na podstawie klasyfikacji wskaźników biologicznych wskaźnika fitoplanktonowego IFPL (II klasa) i wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego MMI (III klasa) w 2013 r. uzyskano umiarkowany potencjał biologiczny III klasa. Stężenia badanych w 2013 r. wskaźników fizykochemicznych mieściły się w granicach maksymalnego potencjału I klasa. Potencjał ekologiczny w punkcie pomiarowokontrolnym, jak i w JCW zakwalifikowano do umiarkowanego czyli III klasy. W 2014 r. ocenę odziedziczono. Ocena stanu chemicznego w 2013 r. nie wykonywano badań wskaźników chemicznych. Ocena stanu JCW w 2013 r. ogólny stan JCW Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego i Serwianki do połączenia z Czarną Hańczą z jeziorem Mikaszewo PLRW800006469 oceniono jako zły. W 2014 r. ocenę odziedziczono. Na terenie Gminy Bargłów Kościelny usytuowano jeden punkt pomiarowy na Rzece Bargłówka. Rzeka Bargłówka Bargłówka jest prawostronnym dopływem Kanału Augustowskiego i Netty o długości wynoszącej około 22,8 km. W 2013 r. przeprowadzono jej badania w profilu ujściowym Kolonia Tajenko. Ocena jakości wód rzeki Bargłówki w profilu Kolonia Tajenko według Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. : Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźników biologicznych (wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego MMI) III klasa oraz indeksu fitobentosowego IO II klasa oceniono stan biologiczny w JCW jako umiarkowany. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych wykazano przekroczenia wartości: ogólnego węgla organicznego, azotu Kjeldahla, fosforanów. Stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). W 2014 r. ocenę odziedziczono. Ocena stanu chemicznego w 2013 roku stan chemiczny nie był oceniany. Ocena stanu JCW stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW20001726229869 Bargłówka nie osiągnął stanu dobrego, stan wód oceniono więc jako zły. W 2014 r. ocenę odziedziczono. 50

Tabela 14. Zestawienie tabelaryczne klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego rzek Nazwa jcw Biebrza od źródeł do Kropiwnej Biebrza od Kropiwnej do Horodnianki Netta (Rospuda) od wypływu z jez. Bolesty do wypływu z jez. Necko ze Szczeberką od Blizny Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego do jez. Necko z jez. Studzienicznym i Białym Augustowskim Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego i Serwianki do połączenia z Czarną Hańczą z jez. Mikaszew w jednolitych częściach wód w latach 2010-2014 Nazwa punktu kontrolnopomiarowego Stan/potencjał ekologiczny Stan chemiczny Biebrza Stary Rogożyn umiarkowany dobry zły Biebrza Ostrowie Biebrzańskie umiarkowany dobry zły Netta Kozia Szyja słaby - zły Kanał Augustowski - Klonownica Kanał Augustowski śluza Sosnówka słaby - zły umiarkowany - zły Stan jcw Bargłówka Bargłówka Kolonia Tajenko umiarkowany - zły Źródło: Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. Stan, potencjał ekologiczny wód płynących przez teren gminy i na terenie gminy określić ogólnie można jako umiarkowany, stan chemiczny przebadanych wód jako dobry, zaś stan JCW jako zły. W ramach badań monitoringowych wód powierzchniowych zanalizowano także stan ekologiczny jezior. W przypadku jezior Gminy Bargłów Kościelny w badaniu przeprowadzonym w 2014 roku zbadano jezioro Dreństwo (Dręstwo). Tabela 15. Stan jeziora Dreństwo Nazwa jeziora Powierzchnia jeziora [ha] Głębokość średnia [m] Klasa elementów biologicznych stan ekologiczny stan chemiczny stan JCW Dręstwo 504,4 8,5 II umiarkowany dobry zły Źródło: Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. 51

Przeprowadzone badania wskazują na umiarkowaną jakość wód powierzchniowych występujących na terenie Gminy Bargłów Kościelny. 5.1.1.2. WODY PODZIEMNE Według udokumentowanych geologicznie danych na rok 2014, publikowanych przez Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy, wielkość zasobów eksploatacyjnych zwykłych wód podziemnych na terenie województwa podlaskiego wynosi 77 983,00m 3 /h. Rozmieszczenie zasobów w utworach geologicznych kształtuje się następująco: w czwartorzędzie 75 889,90m 3 /h; w utworach neogeńsko-paleogeńskich 2 047,10 m 3 /h; w kredzie 34,0 m 3 /h; w utworach starszych 12m 3 /h. Gmina Bargłów Kościelny znajduje się w zasięgu jednolitej części wód podziemnych nr 34. Omawiany obszar należy do regionu Środkowej Wisły a jego powierzchnia wynosi 7 106,6 km 2. W obrębie piętra czwartorzędowego JCWPd nr 34 znajduje się główny zbiornik wód podziemnych nr 217 Pradolina rzeki Biebrzy. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne zbiornika określone są na poziomie 200 tys. m 3 /d, głębokość zalegania 45 m. Na obszarze JCWPd nr 34 występują piętra wodonośne czwartorzędu, paleogenu, kredy, jury, triasu oraz kambru. Główne znaczenie użytkowe ma piętro wodonośne czwartorzędu. 52

Rysunek 6. Lokalizacja JCWPd nr 34 Źródło: www.psh.gov.pl Jakość wód podziemnych Monitoring jakości wód podziemnych prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych: Klasa I wody bardzo dobrej jakości, w których: a) wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego), b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka. Klasa II wody dobrej jakości, w których: 53

a) wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby. Klasa III wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka. Klasa IV wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka. Klasa V wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. Powyższa klasyfikacja jest podstawą do oceny stanu chemicznego, gdzie woda klas I-III oznacza dobry stan chemiczny, a woda klas IV-V oznacza zły stan chemiczny. Na terenie Gminy Bargłów Kościelny nie zostały zlokalizowane żadne punkty pomiarowo kontrolne. W najbliższym sąsiedztwie gminy znajduje się punkt nr 748 (miejscowość Kamień, Gmina Sztabin, JCWPd nr 34). W 2010 jakość wód odpowiadała III klasie czystości, mieściła się zatem w granicach dobrego stanu wód podziemnych. Badania przeprowadzone w 2012 r. potwierdziły stan wód zarejestrowany w 2010 r. Szczegółowe dane dotyczące przeprowadzonych pomiarów zaprezentowano w tabeli 16. Nr Tabela 16. Klasyfikacja wód podziemnych w pobliżu Gminy Bargłów Kościelny Miejscowość Głębokość stropu (m) JCWPd Użytkowanie terenu (dominujące w promieniu 500 m) Klasa wód 2010 2012 748 Kamień [sw] 20,1 34 Lasy III III Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2014 r. Objaśnienia do tabeli: Rodzaj studni: [sw] studnia wiercona Rodzaj wód: W wgłębne wody poziomów artezyjskich i subartezyjskich JCWPd numer jednolitej części wód podziemnych 54

5.1.1.3. ZAGROŻENIE POWODZIOWE W zakresie gospodarowania wodami na terenie Gminy Bargłów Kościelny przeanalizowano prawdopodobieństwo wystąpienia na tym terenie powodzi. Powódź to takie wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych lub kanałach, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne i powoduje zagrożenie dla ludności lub mienia. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i inne. Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne, ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Powiat Suwalski położony jest na obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie (RZGW). W ramach ochrony przed powodzią w strukturach RZGW wyodrębniono Ośrodek Koordynacyjno Informacyjny Osłony Przeciwpowodziowej, w którym prowadzone są przede wszystkim podstawowe działania związane z tą ochroną. Działania te, realizowane również na terenie powiatu, prowadziły i w dalszym ciągu prowadzą do zmniejszenia tragicznych skutków wystąpienia ewentualnych powodzi w tym rejonie. Zgodnie z mapami zagrożenia powodziowego opracowanymi przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej na terenie Gminy Bargłów Kościelny nie występują zagrożenia związane z powstaniem powodzi, co zaprezentowano na rysunku 7. 55

Rysunek 7. Mapa zagrożenia powodziowego na terenie Gminy Bargłów Kościelny Źródło: www.kzgw.gov.pl 5.1.2. PRESJE Podstawowym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych są zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego, będące wynikiem działalności człowieka. Umownie można je podzielić pod względem zasięgu występowania na obszarowe, liniowe i punktowe. Ze względu na pochodzenie zanieczyszczeń można je podzielić na: geogeniczne czyli związane z uwarunkowaniami przyrodniczymi i geologicznymi oraz antropogeniczne, będące wynikiem działalności człowieka. Najczęściej mamy do czynienia z zanieczyszczeniami poligenetycznymi powstającymi w wyniku oddziaływania na danym obszarze różnych rodzajów zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia obszarowe są to trafiające ze spływami wód opadowych i roztopowych do cieków powierzchniowych nawozy mineralne i organiczne oraz środki ochrony roślin i ścieki bytowe z terenów nieskanalizowanych. Zanieczyszczenia te są trudne do oszacowania i kontrolowania, a mają znaczny wpływ na stan czystości wód powierzchniowych. Problem zanieczyszczeń obszarowych jest widoczny szczególnie tam, gdzie rzeki przepływają przez 56