UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA ASPEKTY PRAKTYCZNE Studium przypadku praktyka Sądu Rejonowego dla m. st. W-wy, Wydział X Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych.
SŁOWO WSTĘPNE Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej uregulowane są w tytule V ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze art. 491¹ Puin i nast. Postępowanie upadłościowe konsumenta dzieli się na trzy zasadnicze fazy: Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości Postępowanie upadłościowe właściwe Okres wykonywania przez upadłego planu spłat wierzycieli Dwie pierwsze fazy są typowe dla wszystkich postępowań upadłościowych, trzecia jest specyficzna wyłącznie dla upadłości konsumenckiej.
Stan faktyczny sprawy prowadzonej przez warszawski sąd upadłościowy Konsumentka osoba samotnie wychowująca dziecko w wieku szkolnym jest poręczycielem pożyczki dewizowej, niezabezpieczonej rzeczowo. Firma pożyczkobiorca przestała funkcjonować, osoby odpowiadające za jej zobowiązania zniknęły, tak, jak pozostali poręczyciele. Poręczycielka została jedyną osobą, z jakiej bank mógł prowadzić egzekucję. Po wszczęciu egzekucji komorniczej konsumentka złożyła w 2005 roku do Banku propozycję zawarcia ugody, nie została ona jednak nigdy rozpatrzona, nie została udzielona jej żadna pisemna odpowiedź.
Stan faktyczny sprawy prowadzonej przez warszawski sąd upadłościowy Konsumentka zajmowała mieszkanie komunalne. Z uwagi na odzyskanie kamienicy przez byłych właścicieli, czynsz, jaki musiała płacić za najem mieszkania drastycznie wzrósł do poziomu, w jakim nie mogła już go obsługiwać. Aby pokryć czynsz wysprzedała część wyposażenia mieszkania. Jedynym majątkiem podlegającym egzekucji były uzyskiwane przez nią dochody z tytułu umowy o pracę. Dochody te były nieco powyżej przeciętnego poziomu wynagrodzeń, zmienne, uzależnione od wysokości otrzymanej premii.
Stan faktyczny sprawy prowadzonej przez warszawski sąd upadłościowy Pozostałe (poza długiem wobec Banku) zadłużenie tej osoby było nieznaczne wynikały z bieżących kosztów utrzymania mieszkania. Jedynym i podstawowym celem, dla którego konsumentka złożyła wniosek o upadłość była chęć oddłużenia się w stosunku do Banku. Dłużniczka nie potrafiła precyzyjnie określić, jaka jest aktualna wysokość tego zadłużenia, nie posiadała nawet kopii bankowego tytułu egzekucyjnego (BTE), a jedynie korespondencję, jaką prowadziła z Bankiem. Korespondencja potwierdzała istnienie długu, co do zasady, ale nie pozwalała na określenie wysokości zobowiązania.
Przebieg postępowania upadłościowego Trudności z określeniem wysokości zobowiązań konsumentki, brak woli wierzycieli, aby zgłosić wierzytelność w postępowaniu upadłościowym Likwidacja masy upadłości była niezwykle prosta obejmowała wyłącznie dochody z tytułu umowy o pracę i nadpłaty podatku dochodowego od osób fizycznych, jakie wpływały na rachunek bankowy upadłej. Żadnego innego majątku podlegającego egzekucji dłużniczka nie posiadała. Syndyk sporządził listę wierzytelności i dwie listy uzupełniające obejmujące łącznie trzech wierzycieli. Wszyscy wierzyciele zostali zaliczeni do tych samych kategorii wg art. 342 ust. 1 Puin do kategorii IV i częściowo V (starsze odsetki). Nikt nie zgłosił sprzeciwu do ustalonych list wierzytelności.
Przebieg postępowania upadłościowego Po zatwierdzeniu ostatniej listy wierzytelności, syndyk sporządził plan podziału funduszów masy upadłości, a następnie dokonał podziału funduszów masy upadłości dla wierzycieli kategorii IV. Do podziału przypadła kwota 28.200 zł, co pozwoliło na zaspokojenie roszczeń wierzycieli w kategorii IV - w 5,71%. Po sporządzeniu planu podziału funduszów masy, dłużniczka złożyła wniosek o ustalenie planu spłat. Dłużniczka zaproponowała, że będzie spłacała swoich wierzycieli przez trzy lata w ratach wynoszących miesięcznie 300 zł, a kwota ta będzie podzielona proporcjonalnie pomiędzy wierzycieli, stosunkowo do wysokości przypadających im należności. Została wyznaczona rozprawa w przedmiocie ustalenia planu spłat. Zarzuty wierzycieli.
Przebieg postępowania upadłościowego Orzeczenie sądu upadłościowego o ustaleniu: Wierzycieli konsumentki i przypadających im kwot wierzytelności Planu spłat Umorzenia pozostałej części zobowiązań po wykonaniu planu spłat przez dłużniczkę Postanowienie powyższej treści zostało zaskarżone przez jednego z wierzycieli. Domagał się wydłużenia planu spłat na okres maksymalnie przewidziany w przepisach prawa czyli na pięć lat oraz zwiększenia miesięcznych rat w taki sposób, aby upadłej pozostawała tylko kwota wolna od egzekucji, a pozostała część była przeznaczona na spłatę wierzycieli.
Przebieg postępowania upadłościowego Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego Upadła przez cały czas postępowania wykonywała ciążące na niej obowiązki wynikające z ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, wydała syndykowi majątek i dostępną dokumentację, udzielała wszystkich żądanych informacji.
Ujawnione problemy praktyczne Ustawa nie zawiera regulacji gwarantujących, iż oddłużenie dotyczyć będzie faktycznie wszystkich zobowiązań upadłego powstałych do czasu ustalenia planu spłat. Taka wola ustawodawcy została wyrażona w art. 491 (7) Puin. Analiza całej konstrukcji upadłości konsumenckiej wskazuje jednak, że umorzenie zobowiązań może dotyczyć tylko wierzytelności umieszczonych na liście wierzytelności lub też takich, które są możliwe do ustalenia przez organy upadłościowe (syndyka, sędziego komisarza, sąd upadłościowy) w taki sposób, aby można było jednoznacznie określić wierzyciela, tytuł i suma zobowiązania.
Ujawnione problemy praktyczne Brak regulacji wskazujących, w jakim trybie w postępowaniu upadłościowym mają zostać ustalone wszystkie zobowiązania upadłego konsumenta powstałe do dnia ogłoszenia jego upadłości. Jak mają być ustalane dla wierzycieli - którzy nie będą chcieli wziąć udziału w postępowaniu upadłościowym - dane indywidualizujące osobę wierzyciela, tytuł i wysokość zobowiązania? Ustalenie ich jest niezbędne z uwagi na konstrukcję art. 491¹² ust. 2 Puin oraz art. 491 (7) ust.1 ostatnie zdanie Puin. Rozpatrując wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenta sąd upadłościowy ma obowiązek zbadania, czy wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej. Tymczasem nie ma żadnych instrumentów umożliwiających dokonanie takich ustaleń. Brak możliwości weryfikacji innych twierdzeń dłużnika na etapie rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ujawnione problemy praktyczne Problem braku możliwości rzetelnego ustalenia, czy rzeczywiście wystąpiły przesłanki wymagane do ogłoszenia upadłości konsumenta jest o tyle istotny, że w postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenta w zasadzie sąd opiera się na wyjaśnieniach dłużnika, bez większej możliwości ich weryfikacji. Jeśli w dalszej części postępowania upadłościowego okażą się one nieprawdziwe, niepełne lub choćby wątpliwe, sąd nie ma już możliwości ich ponownego zbadania i w razie stwierdzenia, iż dłużnik wcale nie spełnia przesłanek wymaganych do objęcia go procedurą upadłościową - umorzenia postępowania, bez oddłużenia konsumenta.
Ujawnione problemy praktyczne Zmianom powinno ulec określenie terminu, w jakim ustalany jest plan spłat. Obecna regulacja wskazuje, że następuje to po sporządzeniu ostatecznego planu podziału. Jest to bardzo niefortunne określenie, literalna wykładnia może doprowadzić do uznania, iż w ogóle nigdy nie wystąpi termin umożliwiający wydanie przez sąd postanowienia o ustaleniu planu spłat. Niedostosowanie systemów bankowych do nowych instytucji prawnych.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ