WARMISKO MAZURSKIE BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO w OLSZTYNIE, FILIA w ELBLGU ul. Hetmaska 28, 82-300 Elblg bppelblag@neostrada.pl KONCENTRACJA PRZEMYSŁU W WOJEWÓDZTWIE WARMISKO-MAZURSKIM Zespół autorski: Mariola Dekaska Opracowanie graficzne: Boena Małysko ELBLG 2006
Spis treci Uwagi wstpne 1 1. Przemysł w województwie... 1 2. Analiza przestrzenna działalnoci przemysłowej w województwie... 4 2.1. rednie i due przedsibiorstwa przetwórstwa przemysłowego w regionie... 5 2.2. Podmioty... gospodarcze zaliczane do przetwórstwa przemysłowego... 6 2.3. Dynamika podmiotów gospodarczych w latach 2000 2005... 7 2.4. Zatrudnienie w rednich i duych przedsibiorstwach przemysłowych... 8 3. Ranking najwikszych firm... 9 Podsumowanie... 9
Uwagi wstpne Analiza struktury i rozmieszczenia działalnoci przemysłowej w województwie została przedstawiona na podstawie danych statystycznych, pochodzcych z Urzdu Statystycznego w Olsztynie oraz Głównego Urzdu Statystycznego w Warszawie. Podstawowymi jednostkami odniesienia były miasta oraz obszary wiejskie (czsto nazywane w opracowaniu po prostu gminami). Zanalizowano nastpujce zagadnienia: - liczba podmiotów w sekcji D (przetwórstwo przemysłowe) dane dotycz roku 2005; - liczba pracujcych w przemyle (bez zakładów zatrudniajcych do 9 osób) w 2003 roku s to najnowsze dostpne dane na ten temat; - dynamika podmiotów gospodarczych w sekcji D w latach 2000-2005; - liczba rednich i duych przedsibiorstw w sekcji D w 2005 roku według powiatów; - najwiksze zakłady przetwórstwa przemysłowego (według rankingu Gazety Olsztyskiej z dnia 29.06.2006 roku). Integraln cz analizy stanowi tabele oraz rysunki. 1. Przemysł w województwie Sektor przemysłowy obejmuje trzy sekcje według klasyfikacji PKD. S to: - Sekcja C górnictwo, - Sekcja D przetwórstwo przemysłowe, - Sekcja E wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, wod. Głównym składnikiem przemysłu jest przetwórstwo przemysłowe. Podmioty gospodarki narodowej z tej sekcji stanowi przecitnie w Polsce 98,5% wszystkich podmiotów z sektora przemysłowego. W województwie warmisko-mazurskim udział ten jest nieznacznie mniejszy 97,2%. Tab. 1 Podmioty gospodarki narodowej w województwie warmisko-mazurskim w latach 2000-2005 Lata Ogółem sektor przemysłowy W tym Sekcja C Sekcja D Sekcja E 2000 10 082 44 9 854 184 2001 9 940 52 9 691 197 2002 10 056 54 9 805 197 2003 10 143 56 9 878 209 2004 9 873 62 9 604 207 2005 10 021 64 9 739 218 ródło: Główny Urzd Statystyczny, Bank Danych Regionalnych W dalszej czci opracowania szczegółowej analizie zostan poddane przede wszystkim podmioty prowadzce działalno przetwórcz. Po przeanalizowaniu liczby i wielkoci podmiotów gospodarczych sektora przemysłowego w poszczególnych sekcjach uznano, e dla rozwoju i koncentracji przemysłu górnictwo ma znaczenie marginalne, natomiast wytwarzanie i zaopatrywanie w
energi elektryczn, gaz i wod w duej mierze stanowi niejako działalno towarzyszc i wspomagajc wobec działalnoci przetwórczej (tab. 2). Tab. 2 Podmioty gospodarki narodowej według liczby pracujcych w przemyle w 2005 roku Wyszczególnienie Ogółem 0 9 pracujcych 10 49 pracujcych 50 249 pracujcych 250 i wicej pracujcych Górnictwo 64 56 6 1 1 Przetwórstwo przemysłowe 9 739 8 327 1058 311 43 Wytwarzanie i zaopatrywanie w 218 130 58 27 3 energi elektryczn, gaz i wod Razem 10 021 8 513 1 122 339 47 ródło: Wojewódzki Urzd Statystyczny w Olsztynie, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w województwie warmisko-mazurskim w 2005 roku. Wród podmiotów gospodarczych zdecydowanie przewaaj podmioty małe, zatrudniajce do 9 pracowników. W sektorze przemysłowym ogółem stanowi one 85%, nieco wicej natomiast w przetwórstwie przemysłowym 85,5%. Wród podmiotów rednich, o zatrudnieniu 10 49 pracowników udział ten wynosi odpowiednio 11,2% oraz 10,9%. Natomiast podmioty due to zaledwie 4,7% ogólnej liczby podmiotów gospodarczych zaliczanych do sektora przemysłowego oraz 3,6% podmiotów z sekcji D (przetwórstwo przemysłowe). W poniszej tabeli (Tab. 3) przedstawiono podmioty gospodarki narodowej w regionie warmisko-mazurskim według ich wielkoci oraz wybranych działów PKD w sekcji górnictwo, przetwórstwo przemysłowe i wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz i wod w 2004 i 2005 roku. Górnictwo obejmuje przede wszystkim wydobycie kamienia, wiru, piasku i gliny. Głównie dotyczy to podmiotów małych 87,5%. Natomiast około 50% podmiotów z tej sekcji to zakłady osób fizycznych. W przypadku sekcji E (wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn...) zwraca uwag odwrócenie proporcji właciwych dla pozostałych dwóch sekcji. W tym przypadku zakłady rednie i due maj znaczcy udział 40% wszystkich podmiotów tej sekcji. Pozostałe dwie sekcje (C i D) maj 12,5 14,5% podmiotów rednich i duych. Znacznie mniej jednostek natomiast to zakłady osób fizycznych. O ile w sekcjach C i D stanowi one odpowiednio 53% i 85%, to w sekcji E zaledwie 37%. W przetwórstwie przemysłowym w 2005 roku zaledwie trzy rodzaje działalnoci prowadzone były przez 41% podmiotów gospodarczych. S to: produkcja metalowych wyrobów gotowych 1356 podmiotów; produkcja mebli 1329 podmiotów; produkcja drewna i wyrobów z drewna 1321 podmiotów. Istotn działalnoci jest take produkcja artykułów spoywczych i napojów 611 podmiotów. Wprawdzie zakładów o profilu spoywczym jest duo mniej ni wymienionych wczeniej, ale w tej brany notuje si najwicej podmiotów rednich i duych (Tab. 3)
Zatrudnienie w gospodarce narodowej w województwie warmisko-mazurskim w 2005 roku wynosiło 274 986 osób 1. Z tego w przemyle pracowało 30,5% ogółu pracujcych tj. 83 826 osób. W Stosunku do roku 2003 nastpiło zwikszenie zatrudnienia w przemyle o 2,7% (w 2003 roku w tym sektorze pracowało 81 645 osób). Tab. 3. Podmioty gospodarki narodowej według klas wielkoci oraz działów w przemyle w 2005 roku. Wyszczególnienie a-2004 Ogółem W tym osoby fizyczne prowadzce działalno gospodarcz b-2005 małe rednie due małe rednie due Górnictwo... a 55 5 2 27 1 - b 56 6 2 33 1 - W tym: Pozostałe górnictwo... a 49 5 2 26 1 - b 51 6 2 32 1 - Przetwórstwo przemysłowe... a 8247 1020 337 6776 456 72 b 8327 1058 354 6875 486 83 W tym Produkcja artykułów spoywczych i napojów... a 620 260 72 374 113 11 b 611 265 76 362 117 15 1 Dane według siedziby jednostek macierzystych.
Włókiennictwo... a 171 12 7 151 5 - b 167 14 5 147 7 - Produkcja odziey i wyrobów futrzarskich... a 618 87 35 539 64 11 b 606 84 35 529 59 11 Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych... a 132 27 8 110 16 3 b 127 25 4 104 16 2 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz z korka (z wyłczeniem mebli), wyrobów ze słomy i materiałów uywanych do wyplatania... a 1362 156 44 1126 68 15 b 1321 180 46 1098 82 14 Produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru... a 64 18 9 42 8 3 b 62 18 9 42 8 3 Działalno wydawnicza, poligrafia i reprodukcja zapisanych noników informacji... a 493 26 4 371 6 - b 489 24 5 367 7 - Produkcja wyrobów chemicznych... a 61 12 1 28 1 - b 67 12 1 32 2 -
Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych... a 257 61 13 186 18 4 b 249 61 19 183 19 8 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych... a 438 45 15 347 14 3 b 438 49 17 348 18 3 Produkcja metali... 13 10 5 12 5 1 a b 19 10 5 18 5 1 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłczeniem maszyn i urzdze... a 1266 115 31 1123 41 5 b 1356 109 34 1207 40 6 Produkcja wyłczeniem maszyn i urzdze, gdzie indziej nie sklasyfikowana... a 515 42 21 434 16 1 b 529 46 22 445 17 2 Produkcja maszyn biurowych i komputerów... a 35 - - 24 - - b 33 1-24 1 - Produkcja maszyn i aparatury 164 11 10 135 4 2 elektrycznej, gdzie indziej nie
sklasyfikowana... a b 172 15 9 147 4 2 Produkcja sprztu i urzdze 107 5 1 89 1 - radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych... a b 110 4 1 92 1 - Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków... a 380 4 2 335 2 - b 392 6 1 352 3 - Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep... a 17 7 5 10 2 1 b 16 7 5 9 2 1 Produkcja pozostałego sprztu transportowego... a 168 4 5 155 1 1 b 176 5 5 161 1 1 Produkcja mebli; działalno produkcyjna, gdzie indziej nie sklasyfikowana... a 1317 114 49 1154 70 11 b 1329 117 55 1169 75 14 Przetwarzanie odpadów... a 48 3-31 1 - b 56 5-39 2 -
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, wod... a 122 52 33 75 2 - b 130 58 30 77 3 - W tym: Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod... a 107 19 20 69 1 - b 113 19 17 71 1 - Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody... a 15 33 13 6 1 - b 17 39 13 6 2 - ródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w województwie warmisko-mazurskim w 2005 r., Urzd Statystyczny w Olsztynie, Olsztyn 2006 r. 2. Analiza przestrzenna działalnoci przemysłowej w województwie. Działalno przemysłowa jest bardzo wanym elementem działalnoci gospodarczej w województwie warmisko-mazurskim. Do powiedzie, e 30% osób zatrudnionych (bez zakładów małych) pracuje w brany przemysłowej. Jest to warto uredniona. W rzeczywistoci obserwuje si olbrzymie dysproporcje zarówno pomidzy miastami i obszarami wiejskimi, jak równie w obrbie miast i obszarów wiejskich rozpatrywanych oddzielnie. W analizie szczegółowej skupiono si na analizie przetwórstwa przemysłowego, a w szczególnoci: - liczbie rednich i duych podmiotów gospodarczych w przetwórstwie przemysłowym wg powiatów w 2005 roku; - liczbie podmiotów ogółem w przetwórstwie przemysłowym wg miast i gmin w 2005 roku; - dynamice podmiotów z sekcji D (przetwórstwo przemysłowe) wg miast i gmin w latach 2000-2005; - liczbie osób zatrudnionych w przemyle wg miast i gmin w 2003 roku (s to najnowsze dostpne dane na ten temat). 2.1. rednie i due przedsibiorstwa przetwórstwa przemysłowego w regionie
rednie i due przedsibiorstwa to zakłady zatrudniajce odpowiednio od 10-49 osób oraz 50 i wicej osób. Klasyfikacja ta jest stosowana przez statystyk w Polsce. W stosunku do klasyfikacji stosowanej w Europie zachodz pewne rónice, gdzie za przedsibiorstwa due uznaje si dopiero zakłady zatrudniajce powyej 250 osób. W tej analizie zastosowano podział właciwy dla Polski oraz skupiono si na podmiotach gospodarczych zaliczanych do przetwórstwa przemysłowego. Liczba rednich i duych przedsibiorstw na terenie województwa warmisko-mazurskiego wykazuje due dysproporcje, od 12 podmiotów w powiecie wgorzewskim do 133 w powiecie olsztyskim (Zał. 1). Zupełnie osobn kategori tworz miasta na prawach powiatu Olsztyn i Elblg. Te dwa miasta maj odpowiednio 187 i 168 rednich i duych przedsibiorstw prowadzcych działalno produkcyjn. Najmniejsz liczb tego typu zakładów, posiadaj powiaty: wgorzewski (12), braniewski (19) i olecki (21). Najwicej zakładów zlokalizowanych jest na terenie powiatu ostródzkiego (105), iławskiego (121) oraz olsztyskiego (133). Rozpatrujc rozmieszczenie duych przedsibiorstw zwraca uwag ich niewielka liczba na terenie powiatu piskiego (2), braniewskiego (5), gołdapskiego i oleckiego (po 8) oraz całkowity ich brak na terenie powiatu wgorzewskiego. Jednoczenie zwraca uwag liczba duych podmiotów gospodarczych na obszarze powiatu iławskiego jest ich tutaj 45, tylko o jeden mniej ni w miecie Olsztyn, który z kolei pod tym wzgldem jest liderem w województwie. Generalnie rzecz ujmujc najwiksza liczba rednich i duych zakładów wystpuje w rodkowo-zachodniej czci województwa, w pasie od zachodniej granicy regionu, a po Olsztyn i granic wschodni powiatu olsztyskiego jest to duy zwarty obszar. Nieco mniejsz liczb przedsibiorstw notuje si w pasie biegncym równolenikowo przez centraln cz województwa oraz w zachodniej jego czci, z tym e przebieg tego ostatniego pasa ma charakter południkowy. Wysze wartoci omawianego zjawiska obserwowane s równie w powiecie szczycieskim Najsłabsze obszary pod wzgldem liczby rednich i duych przedsibiorstw wystpuj generalnie wzdłu północnej granicy województwa (i jednoczenie pastwa) oraz wzdłu granicy południowej. Zwraca uwag powiat nidzicki - pomimo tego, e przebiega przez jego obszar droga nr 7 liczba rednich i duych przedsibiorstw wynosi zaledwie 30. Dobrze wypadaj z kolei powiaty szczycieski i działdowski, w których liczba omawianych zakładów osiga stosunkowo wysokie wartoci 53 i 60 (rysunek 2). Obszary o najwyszej liczbie rednich i duych podmiotów gospodarczych (powyej 50) wyranie nawizuj do głównych szlaków transportowych województwa. Potwierdza si strategiczne znaczenie drogi nr 16 dla gospodarki regionu oraz drogi nr 7. Drugim czynnikiem wpływajcym pozytywnie na koncentracj rednich i duych przedsibiorstw s orodki miejskie. Im wikszy orodek tym na ogół wiksza liczba zakładów wystpujcych na jego terenie lub w bliskim jego ssiedztwie. Wskazuje to porednio na kolejny istotny czynnik dla lokalizacji i rozwoju przemysłu i gospodarki w ogóle jest to rozwinity rynek pracy. 2.2. Podmioty gospodarcze zaliczane do przetwórstwa przemysłowego
Liczb podmiotów gospodarczych rozpatrywano osobno dla miast i gmin województwa. Dysproporcje midzy gminami ze wzgldu na liczb zakładów przetwórstwa przemysłowego s znaczne i sigaj 126 zakładów. Najmniej licznie wystpuj w gminie Frombork 2 zakłady, a najliczniej w gminie Dywity 128 zakładów. Niemal połowa gmin ma mniej ni 20 podmiotów gospodarczych z sekcji D, a kilkanacie z nich nawet poniej 10 podmiotów. Te ostatnie czsto tworz grupy kilku ssiadujcych ze sob gmin, jak np. Wilczta, Orneta, Miłakowo, czy Korsze, Bisztynek, Kolno lub Kozłowo, Janowiec Kocielny. Wikszo jednostek o relatywnie najmniejszej liczbie zakładów przetwórstwa przemysłowego połoona jest w północnej czci regionu, tworzc tam due zwarte obszary o słabo rozwinitym przemyle. Do takich obszarów nale te w wikszoci gminy obszaru przygranicznego. Wyjtkiem s jedynie gminy w otoczeniu stosunkowo dobrze prosperujcych gospodarczo miast oraz na terenie których funkcjonuj przejcia graniczne (gm. Braniewo, gm. Bartoszyce, gm. Gołdap). Czsto te dwa czynniki wystpuj jednoczenie, przez co i efekt ich oddziaływania bywa wzmocniony. Do słabych obszarów nale take gminy w pobliu wschodniej granicy województwa, za wyjtkiem gminy Ełk, która pozostaje w strefie oddziaływania gospodarczego miasta Ełk. Słabo rozwinite przetwórstwo przemysłowe we wschodniej czci województwa naley wiza midzy innymi z warunkami naturalnymi. Tereny te z uwagi na wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe nastawione s na rozwój turystyki. Gminy o wysokiej liczbie podmiotów z sekcji D koncentruj si głównie w rodkowej i zachodniej czci regionu, gdzie tworz due zwarte obszary. Najwysze wartoci zanotowano w gminie Dywity - 128, Elblg - 93, a take w gminach Szczytno 85 i Ostróda 81. Generalnie wysze wartoci osigaj przede wszystkim gminy ssiadujce z wikszymi miastami, jak równie niektóre połoone przy głównych szlakach transportowych. Analizujc dane naley wskaza po raz kolejny na istotne, dynamizujce gospodark znaczenie drogi nr 16, a w szczególnoci jej odcinka zachodniego. Tereny połoone wzdłu tej drogi znajduj si z reguły wród najlepszych gmin w województwie. Wród miast podobnie jak to miało miejsce w gminach widoczne s bardzo due dysproporcje w liczbie zakładów przetwórstwa przemysłowego. Najwikszym orodkiem jest bez wtpienia Olsztyn, w którym funkcjonuje ponad 1500 podmiotów gospodarczych z sekcji D. Ponad 1000 podmiotów posiada take Elblg. Pomidzy tymi dwoma miastami, a pozostałymi miastami regionu pod wzgldem omawianej danej istnieje wrcz przepa. Trzecie co do wielkoci miasto w województwie Ełk, ma zaledwie 334 podmioty gospodarcze z sekcji D. Poza tym wanymi orodkami s równie: Iława, Ostróda, Giycko, Mrgowo i Szczytno. Najnisze wartoci zaobserwowano przede wszystkim w małych miastach pozostajcych na uboczu w stosunku do głównych szlaków transportowych oraz w nastawionych przede wszystkim na rozwój turystyki (np. Mikołajki, Ruciane Nida) rysunek 1. 2.3. Dynamika podmiotów gospodarczych w latach 2000-2005
Od roku 2000 w województwie warmisko-mazurskim ubyło 61 podmiotów gospodarczych zaliczanych do przemysłu. Z tego dynamik ujemn zaobserwowano jedynie w przetwórstwie przemysłowym, gdzie liczba podmiotów zmniejszyła si o 115. W górnictwie i produkcji i zaopatrywaniu w energi elektryczn... nastpiło zwikszenie liczby podmiotów odpowiednio o 20 i o 34. Na wikszoci obszarów wiejskich w rozpatrywanym interwale czasowym wystpiła ujemna dynamika liczby podmiotów gospodarczych z przetwórstwa przemysłowego w 50 gminach. Pod wzgldem liczby zakładów najwiksza była w gminach: Elblg (27), Gołdap (17), Gronowo Elblskie i Stawiguda (po 16), Kruklanki (14), Rozogi (12), Pozezdrze (11). Najwiksze zwarte obszary, na których nastpiło zmniejszenie liczby podmiotów prowadzcych działalno przetwórcz, wystpuj na obszarze nadzalewowym, a w szczególnoci wokół Elblga, wokół Olsztyna (za wyjtkiem gminy Dywity i Barczewo), a take we wschodniej czci województwa (za wyjtkiem gmin: Wieliczki, Kalinowo i witajno). W kilku gminach nie zaobserwowano adnych zmian w liczbie zakładów: Braniewo, Kozłowo, witki i Wilczta. W 46 gminach dynamika podmiotów gospodarczych była dodatnia. Najwiksz, gdzie przybyło powyej 10 zakładów, zaobserwowano w gminach: Szczytno (23), Ostróda (18), Biała Piska (17), Dywity i Biskupiec w powiecie nowomiejskim (po 15), Ktrzyn (14), Piecki, Sorkwity i Barciany (po 13), Barczewo i Mrgowo (po 11). Gminy o dynamice podmiotów równej lub wikszej 5 zostały przedstawione na rysunku 2. W strukturze przestrzennej najbardziej dynamicznych gmin pod wzgldem przyrostu podmiotów w sekcji D zauwaalna jest ich koncentracja w zachodniej czci regionu, przede wszystkim wzdłu drogi nr 16. Jednoczenie nastpuje dalsza aktywizacja gmin, połoonych na północ od Olsztyna i jednoczesne zahamowanie dynamiki rozwoju gmin połoonych na południe i zachód od tego miasta. Na uwag zasługuje szczególnie gmina Szczytno najbardziej dynamicznie rozwijajcy si obszar w województwie oraz zespół gmin, połoonych wzdłu dróg nr 591 oraz nr 59, w kierunku przejcia granicznego z Obwodem Kaliningradzkim w Skandawie (gmina Barciany), gdzie widoczne s due pozytywne zmiany. W wielu miastach województwa równie zanotowano znaczcy spadek liczby podmiotów gospodarczych z sekcji D. Pod wzgldem liczby najwikszy w Olsztynie (65), Ktrzynie (46), Barczewie i Szczytnie (po 30). Nawet wydawałoby si istotne zmniejszenie liczby zakładów w duych i rednich miastach regionu stanowi niewielki procent ogólnej liczby zakładów działajcych na terenie tych miast. Natomiast bardzo odczuwalna ujemna dynamika wystpuje w miastach mniejszych, w których ubyło np. ponad 40% iloci zakładów (Korsze i Młynary), 37% w Barczewie, czy te ponad 20% w Lidzbarku Welskim, Ktrzynie i Białej Piskiej. Cz z tych miast pomimo niekorzystnej dynamiki nadal stanowi wane orodki przetwórstwa przemysłowego. Najwicej podmiotów z sekcji D przybyło w Elblgu (40), Olecku (30) i Mrgowie (21). Na uwag zasługuje ponad 10-cio procentowy wzrost liczby zakładów przetwórczych w Piszu, Bartoszycach i Lubawie oraz ponad 20-to procentowy wzrost w Olecku. 2.4. Zatrudnienie w rednich i duych przedsibiorstwach przemysłowych
Zatrudnienie w rednich i duych przedsibiorstwach przemysłowych dotyczy roku 2003, gdy s to najnowsze dostpne dane na ten temat. Statystyka regionalna nie prowadzi szczegółowych danych (dotyczcych miast i gmin) na temat zatrudnienia w przedsibiorstwach małych, o zatrudnieniu do 9 osób. Niemniej uznaje si, e to włanie najwiksze przedsibiorstwa s istotnym elementem pobudzajcym rozwój. Obok liczby podmiotów gospodarczych jest to zatem równie wana informacja. Niejednokrotnie zdecydowanie lepiej oddajca rzeczywisto gospodarcz danego rejonu. Najmniejsze zatrudnienie w rednich i duych przedsibiorstwach wystpuje w północnej czci województwa, praktycznie w całym obszarze przygranicznym (poza gmin Bartoszyce), a take we wschodniej czci regionu - poniej 200 osób. W tym fragmencie województwa wyjtek stanowi gminy Giycko (powyej 500 osób) i Biała Piska (powyej 300 osób). Najwysze wartoci zatrudnienia wystpuj w centralnej czci regionu w pasie biegncym równolenikowo od granicy zachodniej województwa do gminy Barczewo. Pas ten bardzo wyranie nawizuje do przebiegu drogi nr 16 w jej odcinku zachodnim i rodkowym. Podwyszone wartoci obserwowane s take na mniejsz skal w okolicach Elblga, wzdłu drogi nr 59 i 591 (Piecki, Mrgowo, Ktrzyn), wzdłu drogi nr 51 (Dobre Miasto, Bartoszyce) oraz w kilku innych odosobnionych gminach, z których najwaniejsze to Szczytno i Giycko (rysunek nr 1). Podsumowujc wielko zatrudnienia w rednich i duych przedsibiorstwach w województwie warmisko-mazurskim zdecydowanie nawizuje do głównych szlaków transportowych. Sporód miast najwikszym orodkiem przemysłowym jest Olsztyn, skupiajcy ponad 1 500 podmiotów z sekcji D oraz ponad 11 tys. zatrudnionych w rednich i duych przedsibiorstwach przemysłowych. W dalszej kolejnoci duymi orodkami s Elblg oraz Ełk. W tych trzech przypadkach wielko miasta przekłada si zarówno na odpowiednio wysok liczb podmiotów przetwórstwa przemysłowego oraz na zatrudnienie w przemyle. W wielu innych miastach taka korelacja nie jest ju tak wyrana. W miastach, w których znaczc rol pełni rednie i due zakłady stosunkowo niewielkiej liczbie podmiotów gospodarczych bdzie odpowiada dua liczba pracujcych w przemyle. I odwrotnie, w orodkach z rozwinitym drobnym przetwórstwem przemysłowym obserwowana jest dua liczba podmiotów gospodarczych, przy relatywnie niewielkiej liczbie pracujcych w rednich i duych przedsibiorstwach przemysłowych. Przykładem najbardziej znaczcym w województwie jest miasto Lubawa. Według danych REGON w 2005 roku znajdowało si w nim tylko 95 podmiotów gospodarczych z przetwórstwa przemysłowego, natomiast zatrudnienie w rednich i duych przedsibiorstwach ju w 2003 roku przekraczało 2,7 tys. osób. W Giycku np. obserwuje si sytuacj odwrotn, funkcjonowało tam w 2005 roku 240 podmiotów, a zatrudnienie wynosiło zaledwie 857 osób. Zestawienie takich danych (pomimo tego, e nie dotyczy tego samego roku) wskazuje na silnie rozwinit w Lubawie du przedsibiorczo, natomiast w Giycku na dominacj drobnego przetwórstwa przemysłowego. Podobne zjawisko widoczne jest w Dobrym Miecie oraz w Lidzbarku Warmiskim (Zał. 3). W wietle przytoczonych przykładów mona stwierdzi, e równie wanym miernikiem rozwoju przemysłu obok liczby podmiotów gospodarczych jest liczba pracujcych w przemyle, a w tym przypadku liczba pracujcych w rednich i duych zakładach przemysłowych. Miasta o najwyszej
liczbie pracujcych w przemyle skoncentrowane s głównie w zachodniej i rodkowej czci województwa: Iława (3891), Ktrzyn (3002), Lubawa (2711), Działdowo (2086), Mrgowo (1960), Szczytno (1892), Pisz (1887), Dobre Miasto (1811), Ostróda (1700). We wschodniej czci województwa czciej wystpuj miasta z drobnym przemysłem. 3. Ranking najwikszych firm Od kilku lat Gazeta Olsztyska 2 i Dziennik Elblski przeprowadzaj ranking najwikszych firm na Warmii i Mazurach. Ranking ten powstaje poprzez zsumowanie wyników trzech rankingów czstkowych odnoszcych si do przychodów, zatrudnienia i efektywnoci (liczonej jako przychody z działalnoci podstawowej na jednego pracownika). W roku 2006 sporód 100 najwikszych firm w regionie 60 prowadziło działalno produkcyjn. Najwicej zakładów skupionych jest w Olsztynie - 21, Ostródzie 5, Elblgu, Mrgowie i Ktrzynie po 3, Lubawie, Lidzbarku Warmiskim i Szczytnie po 2. Przestrzennie przedsibiorstwa te zlokalizowane s głównie w zachodniej i rodkowej czci województwa. Poza tym obszarem znajduje si tylko Szczytno wraz z Korpelami, Giycko, Pisz i Ełk, w których łcznie znajduje si 6 sporód najwikszych zakładów (rysunek 1). Podsumowanie Działalno zwizana z przetwórstwem przemysłowym w regionie wykazuje wyra n korelacj z przebiegiem głównych szlaków transportowych. Zdecydowanie najwiksze, dynamizujce gospodark, znaczenie posiada droga nr 16, a szczególnie jej odcinek zachodni i rodkowy. Tutaj wikszo omawianych danych (liczba podmiotów przetwórstwa przemysłowego, ich dynamika, zatrudnienie w rednich i duych zakładach przemysłowych) osiga najwysze wartoci. Sporód innych szlaków, które warto wskaza to droga nr 7, drogi prowadzce w kierunku granicy z Obwodem Kaliningradzkim nr 51 (Olsztyn Bartoszyce Bezledy), 59 i 591 (Warszawa Mrgowo Ktrzyn Skandawa). Wan rol w procesie rozwoju gospodarczego, w tym szczególnie przemysłu odgrywa magistrala kolejowa relacji Warszawa Działdowo Iława Gdask, przebiegajca przez południowo-zachodni cz naszego regionu. Gminy w jej otoczeniu cechuj si wyszymi wartociami rozwoju działalnoci przemysłowej. Drugim czynnikiem silnie oddziaływujcym na rozwój przemysłu s miasta. To na ich terenie oraz w ich najbliszym otoczeniu najczciej skupiaj si najwiksze, najlepiej rozwijajce si zakłady. Obok oczywistych korzyci takich lokalizacji, jak blisko urzdów, instytucji, firm z otoczenia biznesu, centrów kultury itd. wskaza naley na jeszcze jeden istotny element, a mianowicie dobrze rozwinity rynek pracy. Nie chodzi tu tylko o odpowiedni liczb osób w wieku produkcyjnym, ale przede wszystkim o jako rynku pracy okrelone umiejtnoci oraz wykształcenie tyche osób. Mona 2 Biznes Warmii i Mazur, Gazeta Olsztyska, Dziennik Elblski, 29.06.2006.
wnioskowa, e to włanie te dwa czynniki (dostpno komunikacyjna i rynek pracy) zadecydowały w głównej mierze o tym, e najwiksze i najlepsze przedsibiorstwa produkcyjne naszego regionu koncentruj si przede wszystkim w centralnej i zachodniej czci województwa (rysunek 1). Niemniej zarysowuj si obszary, w których szczególnie w ostatnich latach wida podwyszon aktywno gospodarcz. S to przede wszystkim gminy oraz miasta, w których zaobserwowano wysok dynamik liczby podmiotów gospodarczych przetwórstwa przemysłowego: gmina Ktrzyn, Mrgowo,a take Barciany i Sorkwity, oraz z miast przede wszystkim Olecko.
Zał. 1. Podmioty gospodarcze ogółem i w przetwórstwie przemysłowym (sekcja D) według wielkoci 1 i powiatów Powiaty Ogółem podmioty gospodarcze, w tym: Przetwórstwo przemysłowe, w tym: razem małe rednie due ogółem małe rednie due Udział sekcji D w podmiotach ogółem braniewski 2929 2765 135 29 212 193 14 5 7,24 działdowski 3545 3292 204 49 343 283 35 25 9,68 elblski 3349 3127 192 30 441 371 56 14 13,17 iławski 5786 5379 325 82 663 542 76 45 11,46 nowomiejski 2419 2252 148 19 294 251 33 10 12,15 ostródzki 7362 6911 369 82 650 545 79 26 8,83 bartoszycki 3469 3242 191 36 299 256 34 9 8,62 ktrzyski 4186 3965 179 42 309 269 27 13 7,38 lidzbarski 3107 2933 141 33 279 237 33 9 8,98 mrgowski 4490 4244 205 41 372 310 48 14 8,29 nidzicki 2060 1921 112 27 185 155 17 13 8,98 olsztyski 7779 7305 395 79 794 661 101 32 10,21 szczycieski 4786 4503 238 45 433 380 41 12 9,05 ełcki 6007 5696 254 57 422 354 53 15 7,03 giycki 5261 4987 223 51 428 373 42 13 8,14 gołdapski 2045 1931 94 20 226 192 26 8 11,05 olecki 2736 2604 103 29 248 227 13 8 9,06 piski 4198 3979 191 28 340 294 44 2 8,10 wgorzewski 1479 1396 70 13 100 88 12 0 6,76 miasto Elblg 12097 11453 492 152 1167 999 133 35 9,65 miasto Olsztyn 20997 19917 825 255 1534 1347 141 46 7,31 ródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w województwie warmisko-mazurskim w 2005 roku, Urzd Statystyczny w Olsztynie, Olsztyn 2006 1) podmioty małe: do 9 zatrudnionych; rednie 10-49 zatrudnionych; due - od 50 zatrudnionych
Zał. 2. Podmioty gospodarki narodowej ogółem i w przetwórstwie przemysłowym na obszarach wiejskich gmin województwa warmisko-mazurskiego wyszczególnienie podmioty ogółem 2000 2005 dynamika podmiotów ogółem w latach 2000-2005 dynamika podmiotów ogółem w % podmioty w przetwórstwie przemysłowym (sekcja D) 2000 2005 dynamika podmiotów w sekcji D w latach 2000-2005 dynamika podmiotów w sekcji D w % pracujcy w rednich i duych zakładach przemysłowych w 2003r. pracujcy ogółem w 2003r. udział podmiotów w sekcji D w 2005r. Banie Mazurskie 191 190-1 -0,52 24 22-2 -8,33 43 210 11,58 Barciany 160 266 106 66,25 6 19 13 216,67 20 595 7,14 Barczewo 385 545 160 41,56 59 70 11 18,64 901 1428 12,84 Bartoszyce 333 416 83 24,92 46 49 3 6,52 260 803 11,78 Biała Piska 183 236 53 28,96 7 24 17 242,86 366 603 10,17 Biskupiec (pw. olsztyski) 239 311 72 30,13 17 20 3 17,65 169 382 6,43 Biskupiec (pw. nowomiejski) 433 466 33 7,62 43 58 15 34,88 513 926 12,45 Bisztynek 115 140 25 21,74 8 7-1 -12,50 35 182 5,00 Braniewo 232 248 16 6,90 25 25 0 0,00 58 381 10,08 Budry 118 94-24 -20,34 6 4-2 -33,33 2 124 4,26 Dbrówno 164 216 52 31,71 16 18 2 12,50 308 538 8,33 Dobre Miasto 178 244 66 37,08 25 33 8 32,00 223 404 13,52 Dubeninki 156 142-14 -8,97 19 12-7 -36,84 20 140 8,45 Dywity 617 867 250 40,52 113 128 15 13,27 605 1238 14,76 Działdowo 293 294 1 0,34 29 34 5 17,24 406 767 11,56 Dwierzuty 236 259 23 9,75 17 14-3 -17,65 35 377 5,41 Elblg 455 431-24 -5,27 120 93-27 -22,50 794 1342 21,58 Ełk 333 427 94 28,23 38 37-1 -2,63 98 717 8,67 Frombork 27 36 9 33,33 5 2-3 -60,00 8 29 5,56 Gietrzwałd 311 392 81 26,05 46 45-1 -2,17 281 632 11,48 Giycko 475 562 87 18,32 73 77 4 5,48 729 1310 13,70 Godkowo 98 122 24 24,49 9 12 3 33,33 5 163 9,84 Gołdap 268 305 37 13,81 49 32-17 -34,69 59 311 10,49 Górowo Iławeckie 138 168 30 21,74 14 15 1 7,14 38 556 8,93 Grodziczno 228 199-29 -12,72 25 20-5 -20,00 119 423 10,05
Gronowo Elblskie 316 264-52 -16,46 66 50-16 -24,24 120 347 18,94 Grunwald 173 211 38 21,97 17 14-3 -17,65 25 289 6,64 Iława 555 596 41 7,39 57 56-1 -1,75 465 1110 9,40 Iłowo-Osada 281 305 24 8,54 35 34-1 -2,86 276 766 11,15 Janowiec Kocielny 153 105-48 -31,37 7 8 1 14,29 56 188 7,62 Janowo 120 134 14 11,67 12 16 4 33,33 28 179 11,94 Jedwabno 204 240 36 17,65 16 18 2 12,50 3 327 7,50 Jeziorany 98 126 28 28,57 13 12-1 -7,69 227 327 9,52 Jonkowo 387 496 109 28,17 72 66-6 -8,33 357 783 13,31 Kalinowo 199 216 17 8,54 11 17 6 54,55 46 306 7,87 Ktrzyn 256 387 131 51,17 32 46 14 43,75 259 739 11,89 Kisielice 169 125-44 -26,04 12 20 8 66,67 2 31 16,00 Kiwity 85 123 38 44,71 8 14 6 75,00 0 133 11,38 Kolno 106 121 15 14,15 10 9-1 -10,00 68 308 7,44 Korsze 128 132 4 3,13 6 8 2 33,33 5 266 6,06 Kowale Oleckie 242 249 7 2,89 22 15-7 -31,82 146 422 6,02 Kozłowo 188 188 0 0,00 9 9 0 0,00 146 354 4,79 Kruklanki 185 194 9 4,86 27 13-14 -51,85 36 238 6,70 Kurztnik 452 463 11 2,43 61 69 8 13,11 581 1058 14,90 Lelkowo 123 130 7 5,69 16 13-3 -18,75 17 206 10,00 Lidzbark 201 193-8 -3,98 28 21-7 -25,00 129 272 10,88 Lidzbark Warmiski 198 252 54 27,27 29 27-2 -6,90 166 446 10,71 Lubawa 339 368 29 8,55 41 48 7 17,07 142 576 13,04 Lubomino 121 143 22 18,18 19 20 1 5,26 20 209 13,99 Łukta 218 223 5 2,29 19 18-1 -5,26 260 504 8,07 Małdyty 252 299 47 18,65 46 45-1 -2,17 200 732 15,05 Markusy 144 148 4 2,78 27 23-4 -14,81 130 297 15,54 Mikołajki 209 237 28 13,40 25 19-6 -24,00 116 255 8,02 Milejewo 188 184-4 -2,13 39 35-4 -10,26 221 430 19,02 Miłakowo 96 93-3 -3,13 12 9-3 -25,00 34 118 9,68 Miłki 141 166 25 17,73 13 12-1 -7,69 37 416 7,23 Miłomłyn 135 116-19 -14,07 7 8 1 14,29 3 103 6,90 Młynary 92 102 10 10,87 20 16-4 -20,00 35 115 15,69 Morg 320 380 60 18,75 38 40 2 5,26 296 711 10,53
Mrgowo 331 442 111 33,53 33 44 11 33,33 100 409 9,95 Nidzica 269 288 19 7,06 25 28 3 12,00 254 497 9,72 Nowe Miasto Lubawskie 326 391 65 19,94 43 44 1 2,33 375 720 11,25 Olecko 174 235 61 35,06 24 19-5 -20,83 27 324 8,09 Olsztynek 232 304 72 31,03 17 25 8 47,06 179 562 8,22 Orneta 95 125 30 31,58 9 7-2 -22,22 51 198 5,60 Orzysz 130 146 16 12,31 16 12-4 -25,00 26 122 8,22 Ostróda 593 761 168 28,33 63 81 18 28,57 1545 2763 10,64 Pasłk 233 247 14 6,01 28 33 5 17,86 77 305 13,36 Pasym 109 138 29 26,61 11 18 7 63,64 59 125 13,04 Piecki 459 571 112 24,40 29 42 13 44,83 443 777 7,36 Pienino 99 142 43 43,43 5 11 6 120,00 21 87 7,75 Pisz 306 422 116 37,91 29 33 4 13,79 131 460 7,82 Płoskinia 126 125-1 -0,79 15 11-4 -26,67 68 236 8,80 Płonica 298 269-29 -9,73 29 26-3 -10,34 65 331 9,67 Pozezdrze 146 129-17 -11,64 17 6-11 -64,71 2 153 4,65 Prostki 200 247 47 23,50 22 18-4 -18,18 143 422 7,29 Purda 432 497 65 15,05 43 42-1 -2,33 12 391 8,45 Reszel 168 153-15 -8,93 16 13-3 -18,75 27 65 8,50 Rozogi 198 205 7 3,54 33 21-12 -36,36 4 307 10,24 Ruciane-Nida 334 306-28 -8,38 43 34-9 -20,93 24 217 11,11 Rybno 361 298-63 -17,45 40 38-2 -5,00 329 732 12,75 Rychliki 160 143-17 -10,63 15 12-3 -20,00 63 224 8,39 Ryn 118 110-8 -6,78 24 19-5 -20,83 29 129 17,27 Spopol 115 113-2 -1,74 9 10 1 11,11 1 174 8,85 Sorkwity 225 285 60 26,67 7 20 13 185,71 18 274 7,02 Srokowo 153 166 13 8,50 17 15-2 -11,76 18 297 9,04 Stare Juchy 131 160 29 22,14 19 16-3 -15,79 30 172 10,00 Stawiguda 378 496 118 31,22 66 50-16 -24,24 133 482 10,08 Susz 181 211 30 16,57 29 33 4 13,79 292 463 15,64 Szczytno 467 675 208 44,54 62 85 23 37,10 477 915 12,59 witki 149 186 37 24,83 14 14 0 0,00 101 243 7,53 witajno (pw. Olecko-gołdapski) 148 217 69 46,62 16 19 3 18,75 26 201 8,76 witajno (pw. szczycieski) 394 412 18 4,57 34 31-3 -8,82 97 365 7,52
Tolkmicko 157 191 34 21,66 24 25 1 4,17 0 206 13,09 Wgorzewo 279 230-49 -17,56 15 16 1 6,67 40 196 6,96 Wielbark 272 289 17 6,25 22 23 1 4,55 69 398 7,96 Wieliczki 141 151 10 7,09 10 16 6 60,00 159 317 10,60 Wilczta 123 119-4 -3,25 8 8 0 0,00 41 183 6,72 Wydminy 321 390 69 21,50 41 40-1 -2,44 92 379 10,26 Zalewo 104 145 41 39,42 15 20 5 33,33 176 282 13,79
Zał. 3. Podmioty gospodarki narodowej ogółem i przetwórstwie przemysłowym w miastach województwa warmisko-mazurskiego wyszczególnienie podmioty ogółem 2000 2005 dynamika podmiotów ogółem w latach 2000-2005 dynamika podmiotów ogółem w % podmioty w przetwórstwie przemysłowym (sekcja D) 2000 2005 dynamika podmiotów w sekcji D w latach 2000-2005 dynamika podmiotów w sekcji D w % pracujcy w rednich i duych zakładach przemysłowych w 2003r. pracujcy ogółem w 2003r. udział podmiotów w sekcji D w 2005r. Barczewo 563 486-77 -13,68 81 51-30 -37,04 371 1314 10,49 Bartoszyce 1855 2052 197 10,62 150 165 15 10,00 1587 5314 8,04 Biała Piska 240 286 46 19,17 27 21-6 -22,22 151 570 7,34 Biskupiec 980 1030 50 5,10 80 75-5 -6,25 902 2832 7,28 Bisztynek 143 159 16 11,19 12 17 5 41,67 114 439 10,69 Braniewo 1662 1584-78 -4,69 113 102-11 -9,73 529 3150 6,44 Dobre Miasto 681 721 40 5,87 76 75-1 -1,32 1811 2708 10,40 Działdowo 1692 1604-88 -5,20 138 134-4 -2,90 2086 5442 8,35 Elblg 12267 12097-170 -1,39 1127 1167 40 3,55 9225 28007 9,65 Ełk 4417 4957 540 12,23 348 334-14 -4,02 5124 12748 6,74 Frombork 280 251-29 -10,36 23 24 1 4,35 54 526 9,56 Giycko 3479 3615 136 3,91 259 240-19 -7,34 857 4868 6,64 Gołdap 1205 1408 203 16,85 154 160 6 3,90 837 2426 11,36 Górowo Iławeckie 289 273-16 -5,54 32 27-5 -15,63 245 828 9,89 Iława 2620 2784 164 6,26 295 288-7 -2,37 3891 9615 10,34 Jeziorany 226 238 12 5,31 25 21-4 -16,00 145 599 8,82 Ktrzyn 2456 2436-20 -0,81 208 162-46 -22,12 3002 6628 6,65 Kisielice 170 193 23 13,53 21 21 0 0,00 58 368 10,88 Korsze 199 234 35 17,59 13 7-6 -46,15 230 738 2,99 Lidzbark 673 582-91 -13,52 72 56-16 -22,22 832 1390 9,62 Lidzbark Warmiski 1311 1619 308 23,49 132 143 11 8,33 1377 3544 8,83 Lubawa 663 727 64 9,65 86 95 9 10,47 2711 3652 13,07 Mikołajki 504 539 35 6,94 40 41 1 2,50 206 1042 7,61 Miłakowo 175 221 46 26,29 20 16-4 -20,00 226 440 7,24 Miłomłyn 123 157 34 27,64 15 19 4 26,67 80 302 12,10 Młynary 172 145-27 -15,70 17 10-7 -41,18 95 267 6,90
Morg 1266 1330 64 5,06 127 134 7 5,51 1638 3481 10,08 Mrgowo 2117 2416 299 14,12 185 206 21 11,35 1960 5735 8,53 Nidzica 1231 1345 114 9,26 140 124-16 -11,43 1581 3596 9,22 Nowe Miasto Lubawskie 904 900-4 -0,44 110 103-7 -6,36 1005 2499 11,44 Olecko 1452 1884 432 29,75 149 179 30 20,13 1252 3555 9,50 Olsztyn 20597 20997 400 1,94 1599 1534-65 -4,07 11203 55769 7,31 Olsztynek 624 719 95 15,22 71 58-13 -18,31 517 1775 8,07 Orneta 688 845 157 22,82 63 68 5 7,94 585 1619 8,05 Orzysz 375 438 63 16,80 42 44 2 4,76 123 525 10,05 Ostróda 2994 3355 361 12,06 265 248-17 -6,42 1700 6919 7,39 Pasłk 1062 1123 61 5,74 121 109-12 -9,92 684 2104 9,71 Pasym 175 199 24 13,71 18 19 1 5,56 47 336 9,55 Pienino 261 294 33 12,64 17 16-1 -5,88 41 354 5,44 Pisz 1495 1889 394 26,35 116 133 17 14,66 1887 4259 7,04 Reszel 348 412 64 18,39 36 39 3 8,33 502 1105 9,47 Ruciane-Nida 478 475-3 -0,63 38 39 1 2,63 73 577 8,21 Ryn 194 224 30 15,46 28 27-1 -3,57 221 532 12,05 Spopol 130 148 18 13,85 9 9 0 0,00 43 269 6,08 Susz 462 489 27 5,84 53 58 5 9,43 549 1075 11,86 Szczytno 2264 2369 105 4,64 227 204-23 -10,13 1892 5787 8,61 Tolkmicko 269 249-20 -7,43 22 23 1 4,55 164 392 9,24 Wgorzewo 1071 1026-45 -4,20 85 74-11 -12,94 216 1920 7,21 Zalewo 145 148 3 2,07 21 24 3 14,29 445 697 16,22 ródło: Dane Urzdu Statystycznego w Olsztynie oraz Głównego Urzdu Statystycznego w Warszawie