Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego vs. aktywność kulturalna w gminach woj. warmińsko-mazurskiego

Transkrypt

1 Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego vs. aktywność kulturalna w gminach woj. warmińsko-mazurskiego (spostrzeżenia z analizy danych zastanych) ( R A P O R T K O Ń C O W Y ) Magdalena Wojarska Olsztyn 2013

2 2 Wprowadzenie W ostatnich latach w wielu obszarach obserwujemy procesy przewartościowywania dotychczasowych paradygmatów. Jednym z nich jest odchodzenie od postrzegania kultury jedynie przez pryzmat wartości autotelicznych na rzecz ujmowania jej w kategoriach bardziej utylitarnych. Coraz częściej kultura zaczyna być postrzegana jako dźwignia rozwoju społecznego, począwszy od budowy kompetencji, poprzez tworzenie więzi lokalnych i wsparcia dla wykształcania się podmiotowej tożsamości, skończywszy na kreowaniu spójności społecznej (Szultka, Zbieranek 2012). Znaczenie kultury dla rozwoju i jakości kapitału społecznego jest wielopoziomowe: z jednej strony kultura warunkuje zachowania i postawy, ustanawia kody i sposoby komunikowania oraz organizacji społeczeństwa, z drugiej zaś stanowi zasób materialnych i niematerialnych dóbr, które stanowią fundament tożsamości. Ważnymi elementami są również twórczość i kreatywność. Potencjał kulturowy determinuje sposoby podejmowania decyzji, tworzy atmosferę otwartości i wzajemnego zaufania, a uruchomienie potencjału kreatywnego wpływa na rozwój społeczny i gospodarczy (Strategia 2013). Samo pojęcie kultura jest niezwykle niejednoznaczne i na przestrzeni lat doczekało się kilkuset ujęć definicyjnych. Jak podaje D. Waldziński (2005), formułowane definicje nie są dowolne i zawężając rozważania do tradycji europejskich, za D. Woltonem, wskazuje trzy sposoby interpretacji tego pojęcia, tj.: sposób francuski, w którym akcent jest położony na sam proces tworzenia kultury mamy tu więc identyfikację kultury z dziedzictwem, tworzeniem, rozumieniem i wiedzą; niemiecki, który utożsamia kulturę z całością dzieł i wartości, przedstawień i symboli, dziedzictwem i pamięcią, jakie są udziałem wspólnoty, w jakimś konkretnym momencie historycznym; sposób anglosaski, który można nazwać bardziej antropologicznym, gdyż kładzie nacisk na style zachowań, praktyki życia codziennego, historię dnia powszechnego, obrazy i mity. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto bardzo szeroki sposób rozumienia kultury, jako wszystkiego tego w czym człowiek się doskonali i rozwija wielorakie uzdolnienia swego ducha oraz ciała; stara się drogą poznania i pracy poddać sam świat pod swoją władzę; czyni bardziej ludzkim życie społeczne tak w rodzinie, jak i w całej społeczności państwowej przez postęp obyczajów i instytucji; wreszcie w dziełach swoich w ciągu wieków wyraża, przekazuje i zachowuje wielkie doświadczenia duchowe i dążenia po to, aby służyły one postępowi wielu, a nawet całej ludzkości 1. 1 Świątkiewicz W. Kultura a rozwój społeczny. (dostęp ).

3 3 Przyjęcie tak szerokiego zakresu znaczeniowego pojęcia kultura, jak również powiązanie jej z procesami rozwoju społeczno-ekonomicznego umożliwiło sfomułowanie celu badania, dobór źródeł informacji oraz wskazanie metod analitycznych. Jako cel rozważań potraktowano próbę identyfikacji zależności występujących pomiędzy sytuacją społeczno-ekonomiczną gminy a aktywnością kulturalną mającą miejsce na jej obszarze. Osiągnięcie celu głównego uzależnione zostało od realizacji celów cząstkowych, do których zaliczono: operacjonalizację pojęć sytuacja społeczno-ekonomiczna i aktywność kulturalna ; określenie poziomu rozwoju gmin woj. warmińsko-mazurskiego i stopnia aktywności kulturalnej; wyznaczenie grup gmin podobnych do siebie pod względem sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej; konfrontację wyników badań ze strategicznymi kierunkami rozwoju woj. warmińskomazurskiego. Źródła informacji i dobór zmiennych diagnostycznych Mając na uwadze wytyczne Zamawiającego, materiał empiryczny stanowiący podstawę analizy gromadzono z dwóch źródeł, tj. Banku Danych Lokalnych (GUS) oraz bazy Moja Polis (Stowarzyszenie Klon/Jawor). Przegląd wskaźników dostępnych we wspomnianych bazach danych umożliwił zbudowanie wyjściowego zestawu zmiennych diagnostycznych zarówno w obszarze sytuacja społecznoekonomiczna, jak i aktywność kulturalna. Sytuacja społeczno-ekonomiczna gminy scharakteryzowana została 45 wskaźnikami zgrupowanymi w siedmiu obszarach, tj.: ludność, rynek pracy, infrastruktura, podmioty gospodarcze i organizacje pozarządowe, finanse publiczne, edukacja oraz pomoc społeczna (tab. 1). Tabela 1. Zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj. warmińsko-mazurskiego x i wyszczególnienie aktualność danych LUDNOŚĆ 1 liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania ogółem przyrost naturalny na 1000 osób saldo migracji wewnętrznych saldo migracji zagranicznych gęstość zaludnienia liczba kobiet w przeliczeniu na 100 mężczyzn ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 2012 RYNEK PRACY 8 udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym 2012

4 4 Tabela 1. Zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (c.d.) x i wyszczególnienie aktualność danych INFRASTRUKTURA (techniczna i społeczna) 10 nakłady inwestycyjne na mieszańca (w sektorze publicznym) przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę korzystający z instalacji gazowej w % ogółu ludności korzystający z instalacji kanalizacyjnej w % ogółu ludności korzystający z instalacji wodociągowej w % ogółu ludności ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby mieszkańców liczba miejsc w przedszkolach w przeliczeniu na liczbę dzieci w wieku 3-6 lat średnia liczba uczniów w gimnazjum średnia liczba uczniów w szkole podstawowej uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów 2012 (szkoły podstawowe) 20 uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów 2012 (gimnazja) 21 udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu 2012 (szkoły podstawowe) 22 udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu 2012 (gimnazja) PODMIOTY GOSPODARCZE I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE 23 podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym liczba mikroprzedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym liczba małych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym liczba średnich przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym liczba dużych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców % - liczba organizacji, które otrzymały środki z odpisów % - suma środków przekazanych z odpisów organizacjom na danym terenie 2012 FINANSE PUBLICZNE 32 dochody własne gmin na mieszkańca fundusze unijne na mieszkańca wydatki budżetów gminnych na kulturę fizyczną i sport na mieszkańca wydatki budżetów gminnych na oświatę i wychowanie (dział 801) na mieszkańca wydatki budżetów gminnych na ochronę zdrowia (dział 851) na mieszkańca wydatki budżetów gminnych na pomoc i politykę społeczną (dział 852 i 853) na mieszkańca wydatki budżetów gmin na mieszkańca 2012 EDUKACJA 39 odsetek dzieci w wieku3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym współczynnik skolaryzacji netto gimnazja współczynnik skolaryzacji netto szkoły podstawowe średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część humanistyczna średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część matematyczno-przyrodnicza średnie wyniki ze sprawdzianu klas VI 2012 POMOC SPOŁECZNA 45 udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w 2011 ludności ogółem 46 placówki stacjonarnej pomocy społecznej liczba miejsc na 1000 mieszkańców 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis. Z kolei aktywność kulturalna rozpatrywana była w sześciu wymiarach (tj. finanse kultury, infrastruktura, uczestnicy, kadry, praktyki oraz wydarzenia i działania kulturalne), a do jej opisu wytypowano 62 zmienne (tab. 2).

5 5 Tabela 2. Zmienne opisujące aktywność kulturalną gmin woj. warmińsko-mazurskiego y i wyszczególnienie aktualność danych FINANSE KULTURY 1 dofinansowanie zakupów i ochrony dzieł sztuki ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem zakup nowości bibliotecznych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem dofinansowanie kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem (bez zakupu nowości 2009 wydawniczych) 4 dofinansowanie rozwoju infrastruktury kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem wydatki na kulturę z budżetów gmin i miast na prawach powiatu na mieszkańca dofinansowanie wydarzeń kulturalnych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem 2009 INFRASTRUKTURA KULTURY 7 liczba oddziałów muzealnych na 1000 ludności liczba bibliotek i fili na 1000 ludności księgozbiory bibliotek, w liczbach woluminów na 1000 ludności galerie i salony sztuki - liczba obiektów na 1000 ludności teatry - liczba jednostek na 1000 ludności domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - liczba placówek na 1000 ludności krajobraz - pomniki przyrody, w liczbach na km kina stałe - miejsca na widowni na 1000 ludności muzea i ich oddziały - liczba obiektów na 1000 ludności instytucje muzyczne - liczba jednostek na 1000 ludności 2012 UCZESTNICY KULTURY 17 domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - członkowie dyskusyjnych klubów filmowych na ludności 18 liczba członków zespołów artystycznych na 1000 mieszkańców liczba członków kół (klubów) na 1000 mieszkańców czytelnicy zarejestrowani korzystający z bibliotek na 1000 ludności 2012 PRAKTYKI KULTURALNE 21 galerie i salony sztuki - frekwencja na wystawach w przeliczeniu na obiekt wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach kina stałe - frekwencja w kinach na 1000 ludności muzea i ich odziały - frekwencja odwiedzin w przeliczeniu na obiekt domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - frekwencja na imprezach w przeliczeniu na obiekt instytucje muzyczne - frekwencja na koncertach w sali stałej w przeliczeniu na obiekt teatry - frekwencja na przedstawieniach w sali stałej w przeliczeniu na obiekt 2012 UCZESTNICY KULTURY KADRY 28 twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności biblioteki - pracownicy bibliotek i filii na 1000 ludności 2012 WYDARZENIA I DZIAŁANIA KULTURALNE 30 galerie i salony sztuki - wystawy w kraju, w liczbach ogółem teatry - przedstawienia w sali stałej, w liczbach ogółem galerie i salony sztuki - ekspozycje w kraju, w liczbach ogółem domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: dyskoteki, w liczbach ogółem domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy zorganizowane przez palcówki, w liczbach ogółem indeks kultury niezależnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego indeks kultury oficjalnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego Tradycyjna Kultura Popularna na domenach JST galerie i salony sztuki - wystawy polskie w kraju, w liczbach ogółem domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: imprezy turystyczne i sportowo-rekreacyjne, w 2012 liczbach ogółem 40 Kultura Popularno-Masowa na domenach JST galerie i salony sztuki - wystawy międzynarodowe w Polsce, w liczbach ogółem muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: seanse filmowe, w liczbach ogółem muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: lekcje muzealne, w liczbach ogółem muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe zorganizowane przez placówki, w liczbach ogółem 2012

6 45 Kultura Polityczna na domenach JST

7 7 Tabela 2. Zmienne opisujące aktywność kulturalną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (c.d.) y i wyszczególnienie aktualność danych 46 galerie i salony sztuki - wystawy zagraniczne w Polsce, w liczbach ogółem kultura zarządzania na domenach JST muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: imprezy plenerowe, w liczbach ogółem kultura religijna na domenach JST muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: sesje, seminaria naukowe, sympozja, w liczbach ogółem muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: odczyty, prelekcje, spotkania, w liczbach ogółem muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: konkursy, w liczbach ogółem instytucje muzyczne - koncerty w sali stałej, w liczbach ogółem muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: warsztaty, w liczbach ogółem Kultura sportowa na domenach JST kina stałe - seanse, w liczbach ogółem muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: koncerty, w liczbach ogółem galerie i salony sztuki - wystawy polskie za granicą, w liczbach ogółem Edukacja kulturalna na domenach JST Kultura ludyczna na domenach JST Kultura wysoka na domenach JST Metakultura na domenach JST 2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis. W literaturze spotkać się można z opinią (m.in. Zeliaś 2000), że zbyt liczny zbiór zmiennych diagnostycznych często utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia klasyfikację badanych obiektów wielocechowych. Zaproponowany zatem wstępnie zbiór wskaźników poddany został selekcji ze względu na kryteria wartości informacyjnej zmiennych (w oparciu o wartości współczynników zmienności i korelacji). W pierwszej kolejności dla każdego ze 108 wskaźników wyznaczony został współczynnik zmienności, wg wzoru: gdzie: odchylenie standardowe; średnia. Zgodnie z podanym wzorem wszystkie wskaźniki, w przypadku których w j przyjmował wartość niższą od arbitralnie przyjętego 10% zostały wyłączone z dalszych analiz. Wynika to z faktu, że w przypadku badania zróżnicowania obiektów bardzo ważną kwestią jest to, aby poszczególne cechy wskazywały odpowiednią zmienność, gdyż nisko zróżnicowana cecha przedstawia niewielką wartość informacyjną (Dudzik, Głowacki 2010). Ze zbioru cech opisujących sytuację społeczno-ekonomiczną gminy wyeliminowano pięć wskaźników, tj.: x 6 liczba kobiet w przeliczeniu na 100 mężczyzn; x 20 udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu (szkoły podstawowe); x 41 średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część humanistyczna;

8 8 x 42 średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego - część matematyczno-przyrodnicza; x 43 średnie wyniki ze sprawdzianu klas VI. W zbiorze zmiennych charakteryzujących aktywność kulturalną żaden wskaźnik nie odznaczał się małą zmiennością. Zaistniała jednak konieczność wyeliminowania 14 wskaźników, których realizacje we wszystkich badanych gminach wynosiły 0,0. Były to: y 10 galerie i salony sztuki - liczba obiektów na 1000 ludności; y 11 teatry - liczba jednostek na 1000 ludności; y 16 instytucje muzyczne - liczba jednostek na 1000 ludności; y 21 galerie i salony sztuki - frekwencja na wystawach; y 26 instytucje muzyczne - frekwencja na koncertach w sali stałej ogółem; y 27 teatry - frekwencja na przedstawieniach w sali stałej ogółem; y 30 galerie i salony sztuki - wystawy w kraju, w liczbach ogółem; y 31 teatry - przedstawienia w sali stałej, w liczbach ogółem; y 32 galerie i salony sztuki - ekspozycje w kraju, w liczbach ogółem; y 38 galerie i salony sztuki - wystawy polskie w kraju, w liczbach ogółem; y 41 galerie i salony sztuki - wystawy międzynarodowe w Polsce, w liczbach ogółem; y 46 galerie i salony sztuki - wystawy zagraniczne w Polsce, w liczbach ogółem; y 53 instytucje muzyczne - koncerty w sali stałej, w liczbach ogółem; y 58 galerie i salony sztuki - wystawy polskie za granicą, w liczbach ogółem. Potencjalne cechy diagnostyczne bardzo często są między sobą powiązane, a przez to są one nośnikiem podobnych informacji. Pojawia się w związku z tym konieczność określenia stopnia podobieństwa cech. Najczęściej rolę miar podobieństwa cech pełnią współczynniki korelacji liniowej, które dla wszystkich cech tworzą macierz współczynników korelacji. Macierz ta stanowi podstawę do wyboru cech diagnostycznych. Powinny być one bowiem wybierane w taki sposób, by odznaczały się m.in. następującymi właściwościami (Nowak 1990): powinny być słabo skorelowane między sobą, powinny być mocno skorelowane z pozostałymi cechami nie wybranymi jako diagnostyczne. Jednym ze sposobów dyskryminacji cech w zależności od układu wartości macierzy korelacji jest tzw. metoda parametryczna. Składa się ona z następujących etapów (Młodak 2006): 1. wyznaczenie sumy wartości bezwzględnych elementów każdej kolumny (lub każdego wiersza) macierzy korelacji; 2. odnalezienie kolumny (odpowiednio wiersza), dla której powyższa suma jest największa;

9 9 3. wskazanie w kolumnie (wierszu) elementów przewyższających co do modułu przyjętą wartość współczynnika korelacji 2. Cechę, którą odzwierciedla ta kolumna (ten wiersz) uważa się za pierwszą cechę centralną, zaś cechy zobrazowane przez wyróżnione wiersze (kolumny) za jej cechy satelitarne, czyli takie których podobieństwo do cechy centralnej jest odpowiednio wysokie. Cechy te tworzą pierwsze skupisko cech; 4. wykreślenie z macierzy korelacji wyróżnionych kolumn (i odpowiadających im wierszy) efektem jest tzw. zredukowana macierz korelacji; 5. kontynuacja postępowania opisanego w punktach 1-4 aż do wyznaczenia zbioru cech. Do dalszej analizy należy zostawić cechy centralne oraz cechy izolowane (tj. takie które nie należą do żadnego z otrzymanych skupisk). W wyniku przeprowadzonej analizy ze zbioru X (sytuacja społeczno-ekonomiczna) wyłączono 10 wskaźników, tj.: x 1 liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania ogółem; x 5 gęstość zaludnienia; x 12 korzystający z instalacji kanalizacyjnej w % ogółu ludności; x 18 uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów (szkoły podstawowe); x 22 podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności; x 23 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym; x 25 liczba małych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym; x 26 liczba średnich przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym; x 30 1% - suma środków przekazanych z odpisów organizacjom na danym terenie; x 39 współczynnik skolaryzacji netto gimnazja. Z kolei zbiór Y (aktywność kulturalna) zmniejszył się o 17 cech, tj.: y 9 księgozbiory bibliotek, w liczbach woluminów na mieszkańca y 12 domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - liczba placówek na 1000 ludności y 23 kina stałe - frekwencja ogółem y 34 domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy zorganizowane przez palcówki, w liczbach ogółem y 35 indeks kultury niezależnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego y 37 Tradycyjna Kultura Popularna na domenach JST y 40 Kultura Popularno-Masowa na domenach JST y 42 muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: seanse filmowe, w liczbach ogółem 2 W niniejszym badaniu przyjęto wartość r 0 <0,7.

10 10 y 43 muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: lekcje muzealne, w liczbach ogółem y 48 muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: imprezy plenerowe, w liczbach ogółem y 49 kultura religijna na domenach JST y 51 muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: odczyty, prelekcje, spotkania, w liczbach ogółem y 52 muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: konkursy, w liczbach ogółem y 55 kultura sportowa na domenach JST y 59 edukacja kulturalna na domenach JST y 61 kultura wysoka na domenach JST y 62 metakultura na domenach JST Ostateczny kształt zbioru cech poddanych dalszej analizie zestawiono w tabeli 3 (30 zmiennych z zakresu sytuacji społeczno-ekonomicznej) i tabeli 4 (31 zmiennych dotyczących aktywności kulturalnej). Tabela 3. Zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (po redukcji) x i wyszczególnienie rodzaj zmiennej LUDNOŚĆ 2. przyrost naturalny na 1000 osób stymulanta 3. saldo migracji wewnętrznych stymulanta 4. saldo migracji zagranicznych stymulanta 7. ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym destymulanta RYNEK PRACY 8. udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem destymulanta 9. udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym stymulanta INFRASTRUKTURA (techniczna i społeczna) 10. przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę stymulanta 11. korzystający z instalacji gazowej w % ogółu ludności stymulanta 13. korzystający z instalacji wodociągowej w % ogółu ludności stymulanta 14. ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby mieszkańców stymulanta 15. liczba miejsc w przedszkolach, punktach przedszkolnych i zespołach wychowania przedszkolnego w przeliczeniu na liczbę dzieci w wieku 3-6 lat stymulanta 16. średnia liczba uczniów w gimnazjum destymulanta 17. średnia liczba uczniów w szkole podstawowej destymulanta 19. uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów (gimnazja) destymulanta 21. udział % szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu (gimnazja) stymulanta PODMIOTY GOSPODARCZE I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE 24. liczba mikroprzedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym stymulanta 27. liczba dużych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym stymulanta 28. fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców stymulanta 29. 1% - liczba organizacji, które otrzymały środki z odpisów stymulanta FINANSE PUBLICZNE 31. dochody własne gmin na mieszkańca stymulanta 32. wartość projektów UE na mieszkańca stymulanta 33. wydatki budżetów gminnych na kulturę fizyczną i sport na mieszkańca stymulanta 34. wydatki budżetów gminnych na oświatę i wychowanie (dział 801) na mieszkańca stymulanta 35. wydatki budżetów gminnych na ochronę zdrowia (dział 851) na mieszkańca stymulanta 36. wydatki budżetów gminnych na pomoc i politykę społeczną (dział 852 i 853) na mieszkańca stymulanta 37. wydatki budżetów gmin na mieszkańca stymulanta EDUKACJA

11 odsetek dzieci w wieku3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym stymulanta 40. współczynnik skolaryzacji netto szkoły podstawowe stymulanta POMOC SPOŁECZNA 44. udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem destymulanta 45. placówki stacjonarnej pomocy społecznej liczba miejsc na 1000 mieszkańców stymulanta Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis. Tabela 4. Zmienne opisujące aktywność kulturalną gmin woj. warmińsko-mazurskiego (po redukcji) y i wyszczególnienie uwagi FINANSE KULTURY 1. dofinansowanie zakupów i ochrony dzieł sztuki ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem stymulanta 2. zakup nowości bibliotecznych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem stymulanta 3. dofinansowanie kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem (bez zakupu nowości wydawniczych) stymulanta 4. dofinansowanie rozwoju infrastruktury kultury ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem stymulanta 5. wydatki na kulturę z budżetów gmin i miast na prawach powiatu na mieszkańca stymulanta 6. dofinansowanie wydarzeń kulturalnych ze środków MKiDN (programy Ministra), w zł ogółem stymulanta INFRASTRUKTURA KULTURY 7. liczba oddziałów muzealnych na 1000 ludności stymulanta 8. liczba bibliotek i filli na 1000 ludności stymulanta 13. krajobraz - pomniki przyrody, w liczbach na km 2 stymulanta 14. kina stałe - miejsca na widowni na 1000 ludności stymulanta 15. muzea i ich oddziały - liczba obiektów na 1000 ludności stymulanta UCZESTNICY KULTURY 17. domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - członkowie dyskusyjnych klubów filmowych na 1000 ludności stymulanta 18. liczba członków zespołów artystycznych na 1000 mieszkańców stymulanta 19. liczba członków kół (klubów) na 1000 mieszkańców stymulanta 20. czytelnicy zarejestrowani korzystający z bibliotek na 1000 ludności stymulanta PRAKTYKI KULTURALNE 22. wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach stymulanta 24. muzea i ich odziały - frekwencja odwiedzin ogółem stymulanta 25. domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - frekwencja na imprezach ogółem stymulanta UCZESTNICY KULTURY KADRY 28. twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności stymulanta 29. biblioteki - pracownicy bibliotek i filii na 1000 ludności stymulanta WYDARZENIA I DZIAŁANIA KULTURALNE 33. domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: dyskoteki, w liczbach ogółem stymulanta 36. indeks kultury oficjalnej ze stron internetowych Jednostek Samorządu Terytorialnego stymulanta 39. domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - imprezy: imprezy turystyczne i sportowo-rekreacyjne, w liczbach ogółem stymulanta 44. muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe zorganizowane przez placówki, w liczbach ogółem stymulanta 45. Kultura Polityczna na domenach JST stymulanta 47. Kultura zarządzania na domenach JST stymulanta 50. muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: sesje, seminaria naukowe, sympozja, w liczbach ogółem stymulanta 54. muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: warsztaty, w liczbach ogółem stymulanta 56. kina stałe - seanse, w liczbach ogółem stymulanta 57. muzea i ich oddziały - imprezy oświatowe: koncerty, w liczbach ogółem stymulanta 60. Kultura ludyczna na domenach JST stymulanta Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis. Metody analityczne

12 12 Realizacja tematu badawczego ukierunkowanego na ustalenie związku pomiędzy sytuacją społeczno-ekonomiczną i aktywnością kulturalną na poziomie układów lokalnych woj. warmińskomazurskiego, oprócz określenia elementów macierzy obserwacji, wiązała się również z doborem odpowiednich metod analizy danych. W badaniach postanowiono wykorzystać trzy procedury, tj.: metodę odległości od wzorca do oceny sytuacji społeczno-ekonomicznej gminy i ustalenia poziomu aktywności kulturalnej; analizę korelacji do określenia kierunku i siły związku pomiędzy sytuacją społecznoekonomiczną gminy, a zachodzącą na jej obszarze aktywnością kulturalną; klasyfikację gmin z punktu widzenia ich sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej. Zastąpienie licznego zbioru cech, charakteryzujących badane obiekty, jedną cechą (tzw. zmienną syntetyczną) stanowi zasadniczy problem analizy zjawisk społeczno-gospodarczych w wielowymiarowej przestrzeni zmiennych. Do wyznaczenia syntetycznego wskaźnika sytuacji społeczno-ekonomicznej (W SSE ) oraz aktywności kulturalnej (W AK ) zastosowano technikę wykorzystywaną do wyznaczenia pozycji badanych obiektów (gmin) w przestrzeni cech x 1,, x Ocena stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego jednostek lokalnych i aktywności kulturalnej dokonana zostaniena podstawie syntetycznego wskaźnika, którego konstrukcja oparta jest na taksonomicznej metodzie wyboru wzorca rozwoju gospodarczego autorstwa Z. Hellwiga (1968) (Kulas-Klimaszewska, Wędrowska 2002). kroków: z c ik i 0 Zastosowane postępowanie badawcze wymaga przeprowadzenia następującej sekwencji 1. ustalenie elementów macierzy obserwacji (dane wyjściowe); 2. standaryzacja zmiennych wg wzoru: xik xk sk gdzie: k = 1, 2,..., n; x ik wartość k-tej zmiennej w i-tej jednostce; tej zmiennej; S k odchylenie standardowe k-tej zmiennej; 3. zamiana destymulant w stymulanty; 4. określenie współrzędnych punktu wzorcowego P 0 ; x k średnia wartość k- 5. wyznaczenie odległości (c i0 ) każdej gminy od wzorca, korzystając ze wzoru Euklidesa: 1 j n j 1 z ij z 0 j gdzie: z ij współrzędne obiektu (punkt); z 0j współrzędne wzorca; j liczba zmiennych; i liczba obiektów; 6. obliczenie syntetycznego wskaźnika sytuacji społeczno-ekonomicznej (W SSE ) oraz aktywności kulturalnej (W AK ) za pomocą wzoru: 3 Z badań wyłączono miasta na prawach powiatu Olsztyn i Elbląg.

13 13 Di c c i0 1 0 gdzie: W SSE i W AK oznaczono jako D i ; c c, przy czym: c średnia wartość 0 2S wyznaczonych odległości c i0 ; S 0 odchylenie standardowe odległości c i0. Syntetyczne ujęcie wskaźnika D i daje możliwość traktowania go jako miary poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego oraz aktywności kulturalnej w badanych gminach (Kulas-Klimaszewska, Wędrowska 2002). Analizując tempo rozwoju zjawiska na podstawie takich miar należy jednak pamiętać, że wyrażają one jedynie wzajemne relacje rozpatrywanych jednostek w czasie. Tempo ich wzrostu nie wyraża bezpośredniego tempa rzeczywistego rozwoju danej gminy lecz tylko tempo zmian jej położenia względem innych. Miara D i dla poszczególnych obszarów przyjmuje wartości z przedziału <0, 1> jednostka jest tym bardziej rozwinięta im obliczony dla niego D i jest bliższy 1 jednak w przypadku bardzo szybko lub bardzo wolno rozwijających się obiektów wartości miary mogą wykraczać poza wskazany przedział (Grabiński, Wydymus, Zeliaś 1989). B. Bal-Domańska i J. Wilk (2011) zaproponowały interpretację przedziałów wartości miary syntetycznej wg następującego układu: <0,0; 0,2> sytuacja bardzo niekorzystna, (0,2; 0,4> niekorzystna, (0,4; 0,6> umiarkowana, (0,6; 0,8> korzystna i (0,8; 1,0> bardzo korzystna. Do oceny siły i kierunku związku pomiędzy wskaźnikami syntetycznymi oraz zmiennymi cząstkowymi wykorzystano korelację r-pearsona, którą można potraktować jako średni iloczyn wystandaryzowanych par wartości (Ścibor-Rylski 2007). Współczynnik ten stosowany jest w przypadku pomiaru zależności pomiędzy cechami opisywanymi przez dane przedziałowe lub ilorazowe i przyjmuje wartości z przedziału [-1; 1] (przy czym jego znak informuje o kierunku zależności, a wartość liczbowa o jej sile). Miara ta jest symetryczna, co oznacza, że jej wartość informuje o sile i kierunku zależności cechy X od Y oraz Y od X (Rószkiewicz 2002). M. Ścibor-Rylski (2007) zaproponował by wartość współczynnika mieszczącą się w przedziale 0-0,3 interpretować jako brak korelacji lub bardzo słabą korelację, 0,3-0,5 - jako umiarkowaną korelację, 0,5-0,7 - jako silną korelację i 0,7-1,0 - jako bardzo silną korelację. Ostatnia procedura (klasyfikacja) zastosowana została do wyodrębnienia grup gmin podobnych do siebie pod względem poziomu rozwoju i aktywności kulturalnej. Opierała się ona na podstawowych parametrach (charakterystykach opisowych) miar syntetycznych W SSE i W AK, tj. średniej arytmetycznej i odchyleniu standardowym (Wanat 2000). Na potrzeby niniejszych analiz, za M. Proniewskim (2012) proponuje się podział 114 gmin woj. warmińsko-mazurskiego na cztery grupy, tj.: grupa I (wartość wskaźnika nietypowo wysoka): x i ϵ < +S x ; max{x i }>; grupa II (wartość wskaźnika typowa, wyższa od średniej): x i ϵ < ; +S x >; grupa III (wartość wskaźnika typowa, niższa od średniej): x i ϵ < -S x ; >; grupa IV (wartość wskaźnika nietypowo niska): x i ϵ <min{x i }; -S x >.

14 14 Wyniki analiz Poddanie wartości 30 zmiennych opisujących sytuację społeczno-ekonomiczną gmin woj. warmińsko-mazurskiego i 31 wskaźników odnoszących się do panującej na ich obszarze aktywności kulturalnej, procedurze wykorzystującej taksonomiczną metodę wyboru wzorca rozwoju gospodarczego Z. Hellwiga pozwoliło uporządkować 114-elementowy zbiór zróżnicowanych gmin w porządku malejącym. Wyniki badań zestawiono w tabeli 5. Tabela 5. Hierarchizacja liniowa gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze) l.p. sytuacja społeczno-ekonomiczna aktywność kulturalna l.p. jednostka terytorialna W SSE jednostka terytorialna W AK 1 Olsztynek (3) 0, Kętrzyn (1) 0, Ełk (1) 0, Węgorzewo (3) 0, Stawiguda (2) 0, Orzysz (3) 0, Olecko (3) 0, Olsztynek (3) 0, Mikołajki (3) 0, Elbląg (2) 0, Mrągowo (1) 0, Szczytno (1) 0, Gietrzwałd (2) 0, Frombork (3) 0, Elbląg (2) 0, Piecki (2) 0, Jonkowo (2) 0, Mrągowo (1) 0, Jedwabno (2) 0, Morąg (3) 0, Giżycko (1) 0, Iława (1) 0, Dywity (2) 0, Lidzbark Warmiński (1) 0, Frombork (3) 0, Reszel (3) 0, Iława (1) 0, Giżycko (2) 0, Ełk (2) 0, Pisz (3) 0, Tolkmicko (3) 0, Pasłęk (3) 0, Węgorzewo (3) 0, Nowe Miasto Lubawskie (1) 0, Giżycko (2) 0, Giżycko (1) 0, Górowo Iławeckie (1) 0, Działdowo (1) 0, Dąbrówno (2) 0, Tolkmicko (3) 0, Łukta (2) 0, Ryn (3) 0, Gołdap (3) 0, Ełk (1) 0, Małdyty (2) 0, Górowo Iławeckie (1) 0, Lubawa (1) 0, Kowale Oleckie (2) 0, Purda (2) 0, Jeziorany (3) 0, Nowe Miasto Lubawskie (2) 0, Działdowo (2) 0, Lidzbark Warmiński (1) 0, Ruciane-Nida (3) 0, Ostróda (1) 0, Pozezdrze (2) 0, Dobre Miasto (3) 0, Wydminy (2) 0, Pasym (3) 0, Barczewo (3) 0, Miłomłyn (3) 0, Mikołajki (3) 0, Nowe Miasto Lubawskie (1) 0, Iłowo-Osada (2) 0, Nidzica (3) 0, Kruklanki (2) 0, Barczewo (3) 0, Pieniężno (3) 0, Jeziorany (3) 0, Susz (3) 0, Ostróda (2) 0, Dobre Miasto (3) 0, Płoskinia (2) 0, Grunwald (2) 0, Kruklanki (2) 0, Gołdap (3) 0, Pisz (3) 0, Braniewo (1) 0, Milejewo (2) 0, Ostróda (2) 0, Iława (2) 0, Budry (2) 0,0556

15 42 Kętrzyn (1) 0, Sorkwity (2) 0, Grodziczno (2) 0, Stawiguda (2) 0, Srokowo (2) 0, Jedwabno (2) 0, Świątki (2) 0, Srokowo (2) 0, Iłowo-Osada (2) 0, Banie Mazurskie (2) 0, Działdowo (1) 0, Gietrzwałd (2) 0, Bartoszyce (1) 0, Purda (2) 0, Miłki (2) 0, Zalewo (3) 0, Biskupiec (3) 0, Bartoszyce (1) 0,

16 Tabela 5. Hierarchizacja liniowa gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze) (c.d.) 51 Ryn (3) 0, Orneta (3) 0, Mrągowo (2) 0, Janowo (2) 0, Bisztynek (3) 0, Biskupiec (2) 0, Szczytno (2) 0, Łukta (2) 0, Świętajno (2) (pow. szczycieński) 0, Korsze (3) 0, Ruciane-Nida (3) 0, Bisztynek (3) 0, Pasłęk (3) 0, Olecko (3) 0, Dźwierzuty (2) 0, Młynary (3) 0, Piecki (2) 0, Lelkowo (2) 0, Orzysz (3) 0, Lubawa (1) 0, Młynary (3) 0, Świętajno (2) (pow. szczycieński) 0, Lidzbark (3) 0, Nidzica (3) 0, Morąg (3) 0, Lidzbark (3) 0, Janowiec Kościelny (2) 0, Szczytno (2) 0, Kisielice (3) 0, Rozogi (2) 0, Sorkwity (2) 0, Barciany (2) 0, Kurzętnik (2) 0, Wieliczki (2) 0, Kowale Oleckie (2) 0, Ostróda (1) 0, Orneta (3) 0, Nowe Miasto Lubawskie (2) 0, Stare Juchy (2) 0, Płośnica (2) 0, Pieniężno (3) 0, Rychliki (2) 0, Wilczęta (2) 0, Miłki (2) 0, Rybno (2) 0, Kozłowo (2) 0, Wieliczki (2) 0, Dźwierzuty (2) 0, Braniewo (1) 0, Dywity (2) 0, Wydminy (2) 0, Lubomino (2) 0, Lubawa (2) 0, Sępopol (3) 0, Miłakowo (3) 0, Biskupiec (3) 0, Świętajno (2) (pow. olecki) 0, Płoskinia (2) 0, Zalewo (3) 0, Markusy (2) 0, Markusy (2) 0, Wielbark (2) 0, Lubomino (2) 0, Stare Juchy (2) 0, Płośnica (2) 0, Jonkowo (2) 0, Biskupiec (2) 0, Lubawa (2) 0, Wielbark (2) 0, Prostki (2) 0, Gronowo Elbląskie (2) 0, Lidzbark Warmiński (2) 0, Kolno (2) 0, Biała Piska (3) 0, Susz (3) 0, Pasym (3) 0, Kalinowo (2) 0, Kisielice (3) 0, Kiwity (2) 0, Małdyty (2) 0, Barciany (2) 0, Miłakowo (3) 0, Lidzbark Warmiński (2) 0, Dąbrówno (2) 0, Grunwald (2) 0, Świątki (2) 0, Szczytno (1) 0, Kurzętnik (2) 0, Biała Piska (3) 0, Bartoszyce (2) 0, Reszel (3) 0, Dubeninki (2) 0, Dubeninki (2) 0, Ełk (2) 0, Kętrzyn (2) 0, Mrągowo (2) 0, Działdowo (2) 0, Wilczęta (2) 0, Prostki (2) 0, Gronowo Elbląskie (2) 0, Sępopol (3) 0, Grodziczno (2) 0, Lelkowo (2) 0, Rybno (2) 0,

17 17 Tabela 5. Hierarchizacja liniowa gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze) (c.d.) 103 Godkowo (2) 0, Kolno (2) 0, Rozogi (2) 0, Kalinowo (2) 0, Rychliki (2) 0, Kiwity (2) 0, Banie Mazurskie (2) 0, Świętajno (2) (pow. olecki) 0, Budry (2) 0, Iława (2) 0, Kozłowo (2) 0, Miłomłyn (3) 0, Janowo (2) 0, Godkowo (2) 0, Bartoszyce (2) 0, Kętrzyn (2) 0, Pozezdrze (2) 0, Janowiec Kościelny (2) 0, Korsze (3) 0, Milejewo (2) 0, Górowo Iławeckie (2) 0, Braniewo (2) 0, Braniewo (2) -0, Górowo Iławeckie (2) 0,0188 (1) gmina miejska, (2) gmina wiejska, (3) gmina miejsko-wiejska Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis. Przyjmując interpretację wartości miary syntetycznej W SSE zaproponowaną przez B. Bal- Domańską i J. Wilk, sytuację panującą w gminach województwa warmińsko-mazurskiego ocenić należy jako bardzo niekorzystną jedynie trzy gminy, tj. Olsztynek, miasto Ełk i Stawiguda, przekroczyły graniczną wartość 0,2. Próbę określenia związku pomiędzy sytuacją społeczno-gospodarczą panującą w poszczególnych gminach woj. warmińsko-mazurskiego a zachodzącą na ich obszarze aktywnością kulturalną oparto na współczynniku korelacji liniowej Pearsona pomiędzy miarami W SSE oraz W AK. Przeprowadzone obliczenia wykazały istnienie silnej, dodatniej zależności pomiędzy analizowanymi wielkościami (wartość współczynnika wyniosła 0,9643). Wykres rozrzutu dla opisanej sytuacji przedstawiono na rysunku 1. 0,20 Wykr. rozrzutu: Zmn1 vs. Zmn2 (BD usuwano przypadk.) Zmn2 =, ,55082 * Zmn1 Korelacja: r =, ,18 0,16 0,14 aktywność kulturalna 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00-0,04-0,02 0,00 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16 0,18 0,20 0,22 0,24 0,26 sytuacja społeczno-ekonomiczna 0,95 Prz.Ufn. Rys.1. Wykres rozrzutu dla korelacji syntetycznej miary W SSE i W AK Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL i Moja Polis.

18 18 Zmierzając do realizacji trzeciego celu szczegółowego, bazując na wartościach miar syntetycznych oraz wielkościach dwóch podstawowych statystyk, tj. średniej i odchylenia standardowego, dokonano klasyfikacji gmin. Wynik procedury zestawiono w tabeli 6. Tabela 6. Klasyfikacja gmin województwa warmińsko-mazurskiego (z punktu widzenia ich sytuacji społecznoekonomicznej oraz aktywności kulturalnej panującej na ich obszarze) grupowanie ze względu na grupa sytuację społeczno-ekonomiczną aktywność kulturalną I II III Olsztynek (3), Ełk (1), Stawiguda (2), Olecko (3), Mikołajki (3), Mrągowo (1), Gietrzwałd (2), Elbląg (2), Jonkowo (2), Jedwabno (2), Giżycko (1), Dywity (2), Frombork (3), Iława (1), Ełk (2), Tolkmicko (3), Węgorzewo (3), Giżycko (2) Górowo Iławeckie (1), Dąbrówno (2), Łukta (2), Gołdap (3), Małdyty (2), Lubawa (1), Purda (2), Nowe Miasto Lubawskie (2), Lidzbark Warmiński (1), Ostróda (1), Dobre Miasto (3), Pasym (3), Miłomłyn (3), Nowe Miasto Lubawskie (1), Nidzica (3), Barczewo (3), Jeziorany (3), Ostróda (2), Płoskinia (2), Kruklanki (2), Pisz (3), Milejewo (2), Iława (2), Kętrzyn (1), Grodziczno (2), Srokowo (2), Świątki (2), Iłowo-Osada (2), Działdowo (1), Bartoszyce (1), Miłki (2), Biskupiec (3) Ryn (3), Mrągowo (2), Bisztynek (3), Szczytno (2), Świętajno (2) (pow. szczycieński), Ruciane-Nida (3), Pasłęk (3), Dźwierzuty (2), Piecki (2), Orzysz (3), Młynary (3), Lidzbark (3), Morąg (3), Janowiec Kościelny (2), Kisielice (3), Sorkwity (2), Kurzętnik (2), Kowale Oleckie (2), Orneta (3), Stare Juchy (2), Pieniężno (3), Wilczęta (2), Rybno (2), Wieliczki (2), Braniewo (1), Wydminy (2), Lubawa (2), Miłakowo (3), Świętajno (2) (pow. olecki), Zalewo (3), Markusy (2), Lubomino (2), Płośnica (2), Biskupiec (2), Wielbark (2), Gronowo Elbląskie (2), Kolno (2), Susz (3), Kalinowo (2), Kiwity (2), Barciany (2), Lidzbark Warmiński (2), Grunwald (2), Szczytno (1), Biała Piska (3), Reszel (3) Dubeninki (2), Kętrzyn (2), Działdowo (2), Prostki (2), Sępopol (3), Lelkowo (2), Godkowo (2), Rozogi (2), IV Rychliki (2), Banie Mazurskie (2), Budry (2), Kozłowo (2), Janowo (2), Bartoszyce (2), Pozezdrze (2), Korsze (3), Górowo Iławeckie (2), Braniewo (2), (1) gmina miejska, (2) gmina wiejska, (3) gmina miejsko-wiejska Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis. Kętrzyn (1), Węgorzewo (3), Orzysz (3), Olsztynek (3), Elbląg (2), Szczytno (1), Frombork (3), Piecki (2), Mrągowo (1), Morąg (3), Iława (1), Lidzbark Warmiński (1), Reszel (3), Giżycko (2), Pisz (3), Pasłęk (3), Nowe Miasto Lubawskie (1), Giżycko (1), Działdowo (1), Tolkmicko (3), Ryn (3), Ełk (1), Górowo Iławeckie (1), Kowale Oleckie (2), Jeziorany (3), Działdowo (2), Ruciane-Nida (3), Pozezdrze (2), Wydminy (2), Barczewo (3), Mikołajki (3), Iłowo- Osada (2), Kruklanki (2), Pieniężno (3), Susz (3), Dobre Miasto (3), Grunwald (2), Gołdap (3), Braniewo (1), Ostróda (2), Budry (2) Sorkwity (2), Stawiguda (2), Jedwabno (2), Srokowo (2), Banie Mazurskie (2), Gietrzwałd (2), Purda (2), Zalewo (3), Bartoszyce (1), Orneta (3), Janowo (2), Biskupiec (2), Łukta (2), Korsze (3), Bisztynek (3), Olecko (3), Młynary (3), Lelkowo (2), Lubawa (1), Świętajno (2) (pow. szczycieński), Nidzica (3), Lidzbark (3), Szczytno (2), Rozogi (2), Barciany (2), Wieliczki (2), Ostróda (1), Nowe Miasto Lubawskie (2), Płośnica (2), Rychliki (2), Miłki (2), Kozłowo (2), Dźwierzuty (2), Dywity (2), Lubomino (2), Sępopol (3), Biskupiec (3), Płoskinia (2), Markusy (2), Wielbark (2), Stare Juchy (2), Jonkowo (2), Lubawa (2), Prostki (2), Lidzbark Warmiński (2), Biała Piska (3), Pasym (3), Kisielice (3), Małdyty (2), Miłakowo (3), Dąbrówno (2), Świątki (2), Kurzętnik (2), Bartoszyce (2), Dubeninki (2), Ełk (2), Mrągowo (2), Wilczęta (2), Gronowo Elbląskie (2), Grodziczno (2), Rybno (2), Kolno (2), Kalinowo (2), Kiwity (2), Świętajno (2) (pow. olecki), Iława (2), Miłomłyn (3), Godkowo (2), Kętrzyn (2), Janowiec Kościelny (2) Milejewo (2), Braniewo (2), Górowo Iławeckie (2) Przeprowadzone analizy miały również dostarczyć odpowiedzi na pytanie dotyczące najsilniejszych związków korelacyjnych pomiędzy zmiennymi x i i y i. Identyfikacja par zmiennych skorelowanych oparta została na korelacji r-pearsona, a jej wyniki przestawiono w tabeli 7.

19 19 Tabela 7. Skorelowane pary zmiennych ( dla r<0,5) zmienne opisujące sytuację społeczno-ekonomiczną (x i ) zmienne charakteryzujące aktywność kulturalną (y i ) x 9 udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym x 11 korzystający z instalacji gazowej w % ogółu ludności x 14 ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby mieszkańców x 17 średnia liczba uczniów w szkole podstawowej x 24 liczba mikroprzedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym x 29 1% - liczba organizacji, które otrzymały środki z odpisów x 35 wydatki budżetów gminnych na ochronę zdrowia (dział 851) na mieszkańca y 28 twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności y 28 twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności y 28 twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności y 28 twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności y 28 twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na 1000 ludności y 45 Kultura Polityczna na domenach JST y 25 domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice frekwencja na imprezach ogółem x 38 odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem y 28 twórcy ludowi aktywni, zarejestrowani w bazie STL na przedszkolnym 1000 ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i Moja Polis. Bibliografia Bal-Domańska B., Wilk J Gospodarcze aspekty zrównoważonego rozwoju województw wielowymiarowa analiza porównawcza. Przegląd Statystyczny, z Dudzik K., Głowacki J Wpływ funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności na rozwój regionów w Polsce. Zarządzanie Publiczne, nr 1(1). Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społecznogospodarczych, PWN, Warszawa. Hellwig Z Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr. Przegląd Statystyczny, z. 4. Kulas-Klimaszewska I., Wędrowska E Dynamika rozwoju społeczno-gospodarczego gmin woj. warmińskomazurskiego. W: Przedsiębiorczość i innowacyjność jako czynniki rozwoju regionalnego i lokalnego. Red. W. Kosiedowski. Lega Oficyna Wydawnicza Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Włocławek. Młodak A Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej. Difin, Warszawa. Nowak E Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-gospodarczych. PWE, Warszawa. Proniewski M Innowacyjność a rozwój regionalny Unii Europejskiej. Ekonomia i Prawo. Red. B. Polszakiewicz, J. Boehlke, Tom XII, nr 3/2013, s Rószkiewicz M Metody ilościowe w badaniach marketingowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Szultka S., Zbieranek P Nowy wymiar kultury. W: Kultura Polityka Rozwój. O kulturze jako dźwigni rozwoju społecznego polskich metropolii i regionów. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s Ścibor-Rylski M Miary związku pomiędzy zmiennymi współczynnik korelacji. W: Statystyczny drogowskaz. Praktyczny poradnik analizy danych w naukach społecznych na przykładach z psychologii. Red. S. Bedyńska, A. Brzezicka. Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa. Uchwała nr 61 Rady Ministrów z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 (M.P. poz. 378).

20 20 Waldziński D Polityka regionalna w Polsce w procesie przemian kulturowo-cywilizacyjnych: zarys problemu. Wydawnictwo UWM, Olsztyn. Wanat S Ustalenie grup województw o podobnym poziomie życia ludności. W: Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dynamicznym. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków. Zeliaś A Dobór zmiennych diagnostycznych. W: Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dynamicznym. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.