Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych

Załącznik do Uchwały Nr XLII/378/2005 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 8 czerwca 2005r. Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych Tarnowskie Góry 2005-2013 2

Spis treści: Wstęp... 3 I. Diagnoza... 6 1. Demograficzna analiza struktury ludności oraz prognoza demograficzna... 6 2. Diagnoza problemów społecznych... 8 2.1 Ubóstwo... 8 2.2 Bezrobocie... 11 2.3 Bezdomność... 13 2.4 Alkoholizm... 15 2.5 Niepełnosprawność i długotrwała choroba... 17 2.6 Problemy ludzi starszych... 20 2.7 Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i przemoc w rodzinie... 21 II. Analiza SWOT w zakresie problemów społecznych gminy Tarnowskie Góry... 24 III. Cel strategiczny... 26 IV. Cele operacyjne... 27 Uwagi końcowe... 74 Załącznik Nr 1 Działania gminy Tarnowskie Góry na rzecz społeczności romskiej w latach 2005-2013 3

Wstęp Gmina będąc wspólnotą mieszkańców zobowiązanych do wzajemnej solidarności, musi zapewnić równe szanse wszystkim ludziom zamieszkującym na jej terenie. Szanując niezbywalną godność każdego człowieka oraz uznając jego wolność i odpowiedzialność za własne życie, gmina pomaga tym, którzy nie mogą lub nie potrafią zapewnić sobie i swoim bliskim zwłaszcza dzieciom, osobom starszym i niepełnosprawnym - odpowiednich warunków życia. Istniejące i stale pojawiające się problemy społeczne wymagają badania oraz podejmowania wszechstronnych, angażujących różnorodne podmioty i dobrze zorganizowanych działań. By ująć kompleksowo analizę potrzeb, zagrożeń i problemów oraz wyznaczyć cele i metody ich rozwiązywania, a także mieć odniesienie przy ocenie realizowanych działań, zgodnie z wymogiem Ustawy o pomocy społecznej stworzono gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych. Głównym zadaniem Strategii jest wyznaczanie kierunków działań, w które można wpisywać konkretne programy ich realizacji. Ze względu na zmieniającą się rzeczywistość społeczną, opracowany dokument Strategii powinien być aktualizowany w monitorowanym procesie jego wdrażania. Strategia będąc dokumentem bazowym, pozwala na bieżąco reagować na nowe sytuacje, pozostawiając miejsce na innowacyjne działania inspirowane przez różne podmioty. Przystępując do tworzenia podstaw Gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych na lata 2005-2013, oparto się na danych wynikających z analizy sytuacji demograficznej miasta oraz diagnozy problemów społecznych. Podstawowym przesłaniem Strategii jest stworzenie systemu, który w miarę możliwości pozwoliłby zapewnić bezpieczeństwo socjalno-bytowe mieszkańcom miasta. 4

Do realizacji zadań postawionych przed pomocą społeczną (zarówno na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki), konieczne są : - Diagnozowanie i monitorowanie problemów społecznych, - Tworzenie systemu wsparcia na rzecz osób bezrobotnych, - Doskonalenie systemu wsparcia na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością, - Wypracowanie zintegrowanego systemu wsparcia na rzecz osób starszych, - Profilaktyka i rozwiązywanie problemów uzależnień, - Stworzenie gminnego systemu pomocy dziecku i rodzinie, - Pomoc osobom i rodzinom z problemem niepełnosprawności, - Prowadzenie działań na rzecz ochrony zdrowia psychicznego, - Zapewnienie wysokiej jakości i efektywności pomocy społecznej. Założenia programowe uwzględniły trzy kierunki oddziaływań : - działania profilaktyczne, - działania edukacyjne, - działania kompensacyjne. Strategia jest pomostem między identyfikacją problemów a wizją przyszłości. Jako narzędzie służące organizacji działań pomocowych zawiera nie tylko opis problemów, ale także wskazuje istniejący potencjał do wykorzystania przy ich rozwiązywaniu. Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych koreluje ze Strategią Rozwoju Powiatu Tarnogórskiego i jest związana z realizacją celu strategicznego w zakresie podniesienia jakości życia mieszkańców oraz celu operacyjnego stworzenia kompleksowego systemu zaspokajania potrzeb społecznych. Strategia odwołuje się do następujących krajowych aktów prawnych : - ustawy o pomocy społecznej, - ustawy o samorządzie gminnym, - ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, 5

- ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, - ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, - ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, - ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, - ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Strategia zawiera diagnozę, w skład której wchodzą : demograficzna analiza struktury ludności z prognozą demograficzną, diagnoza poszczególnych problemów społecznych oraz analiza SWOT w zakresie problemów społecznych gminy Tarnowskie Góry. Na podstawie diagnozy wyznaczono cel strategiczny i cele operacyjne, do których rozpisano konkretne działania do realizacji, przewidywane rezultaty oraz wskazano wykonawców. Odrębnym opracowaniem jest opis działań gminy na rzecz społeczności romskiej stanowiący załącznik do niniejszej Strategii. Osiąganie celów Strategii przebiegać będzie według sukcesywnie przyjmowanych do realizacji programów. Realizacja Strategii przewidziana została na dziewięć lat. Warunkiem jej powodzenia jest partnerska współpraca i współodpowiedzialność wielu podmiotów zaangażowanych w rozwiązywanie problemów społecznych na terenie naszej gminy. 6

I. Diagnoza 1.1 Demograficzna analiza struktury ludności oraz prognoza demograficzna Podstawą analizy demograficznej były dane dotyczące lat 2001-2003, do których odnosiły się badania diagnostyczne problemów społecznych. Ogólna liczba ludności w minionych trzech latach kształtowała się następująco: - w roku 2001 Tarnowskie Góry zamieszkiwało 63 655 mieszkańców, - w 2002 roku 63 114 mieszkańców, - w 2003 roku 62 537 mieszkańców. Liczba mieszkańców Tarnowskich Gór w latach 2001, 2002, 2003 64000 63500 63000 62500 62000 61500 2001 2002 2003 Mamy zatem do czynienia z utrzymującą się, stałą tendencją spadkową odnośnie liczby ludności miasta. Jest to bardzo istotna przesłanka dla przyszłych programów wsparcia społecznego w mieście. Analizując wskaźniki ruchu naturalnego ludności zamieszkującej w 2003 roku miasto Tarnowskie Góry należy stwierdzić, iż w większości są one niestety niezbyt korzystne i dlatego powinny stać się przedmiotem analiz szczegółowych i zostać uwzględnione w przyszłych strategiach i programach. Miasto charakteryzuje ujemny 7

wskaźnik przyrostu naturalnego (przewaga zgonów nad urodzeniami na 1000 osób) wynoszący w 2003 roku -1,38%, podczas gdy w 2002 roku -0,63% oraz 0,61% w roku 2001. Jest to istotny wskaźnik, tym bardziej, że w województwie śląskim osiągnął on także wartość ujemną ( -0,77% ), ale o połowę niższą. Prognoza liczby osób zamieszkujących miasto wyraźnie wskazuje na tendencję spadkową, nawet do 53 800 osób w perspektywie roku 2020. Tendencja ta przedstawia się następująco: Prognoza liczby ludności Tarnowskich Gór. 62 60 58 56 54 52 50 2005 2010 2015 2020 Spośród ogólnej liczby ludności zamieszkującej na stałe w Tarnowskich Górach w 2003 roku wynoszącej 62 537 osób, kobiety stanowią 32 430 osób. Inaczej mówiąc na 100 mężczyzn mieszkających w Tarnowskich Górach przypada 107,7 kobiet. Wynika to z procesów demograficznych, jakie dokonują się w mieście. 8

Poniższa tabela przedstawia strukturę wieku mieszkańców miasta z podziałem na wiek przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny. Ludność miasta według kategorii wieku. Wiek przedprodukcyjny 0 17 lat Ogółem Kobiety Mężczyźni 12 132 5 879 6 253 Wiek produkcyjny 18 65 lat 43 254 22 070 21 184 Wiek poprodukcyjny 66 lat i więcej 7 151 4 481 2 670 2. Diagnoza problemów społecznych Uzyskana w procesie diagnozy wiedza o zjawiskach i problemach społecznych występujących w Tarnowskich Górach w latach 2001-2003 pozwala stwierdzić, iż można wskazać w obszarze miasta dzielnice i ulice o wyższym i niższym stopniu zagrożenia dezorganizacją społeczną. W 2003 roku diagnoza problemów społecznych dotyczyła 1916 gospodarstw domowych, w których żyły 6134 osoby. Liczba ta stanowi 9,8 % ogółu ludności miasta. 2.1. Ubóstwo Ustawa o pomocy społecznej definiuje ubóstwo na podstawie kwalifikowania się dochodu rodziny lub osoby w tzw. minimum socjalnym. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej jest zobowiązany do pomocy tym osobom i rodzinom, których miesięczny 9

dochód nie przekracza kwoty kryterium dochodowego wyznaczanego na podstawie minimum socjalnego. Ubóstwo jest zjawiskiem złożonym, posiada zarówno aspekty ilościowe (np. wskaźnik dochodu uzyskiwanego przez gospodarstwa domowe), jak i jakościowe (posiadane dobra, dostępność do takich społecznie istotnych wartości jak: wykształcenie, opieka medyczna, możliwości korzystania z różnych form wypoczynku, rozrywki itp.). Ustalanie linii ubóstwa, a więc osób, które z tego powodu kwalifikują się do uzyskania pomocy z systemu pomocy społecznej, opiera się na oszacowaniu bieżących dochodów danego gospodarstwa. Dlatego należy pamiętać, iż używając linii ubóstwa jesteśmy w stanie wskazać nie tyle gospodarstwa domowe żyjące w sferze ubóstwa, ale żyjące w tzw. strefie niskich dochodów. Ubóstwo jest z reguły efektem długotrwałego utrzymywania się w strefie niskich dochodów i nie może być traktowane równoważnie z innymi typowymi powodami przyznawania pomocy lecz jako powód współwystępujący. W roku 2003 pomocą społeczną objęto 1134 rodziny, które możemy określić jako ubogie. W skrajnie trudnej sytuacji znajdują się np. te rodziny, które od dłuższego czasu mają odcięty dopływ energii elektrycznej. Wśród klientów MOPS w 2003 roku były 83 takie rodziny, w 49 z nich wychowują się dzieci w wieku szkolnym. 10

Gospodarstwa domowe (objęte pomocą finansową MOPS ) zagrożone ubóstwem. Trzy granice ubóstwa: minimum socjalne, minimum ustawowe, minimum egzystencji. Gospodarstwa domowe według liczby osób Ilość gospodarstw Gospodarstwa posiadające dochody poniżej minimum socjalnego Procent gospod. Liczba gospod. Liczba dzieci w gospod. Gospodarstwa posiadające dochody poniżej ustawowej granicy ubóstwa Procent gospod. Liczba gospod. Liczba dzieci w gospod. Gospodarstwa posiadające dochody poniżej minimum egzystencji Procent gospod. Liczba gospod. 1- osobowe 449 85,9 % 386-65,7 295-57,2 % 257-2 osobowe 240 94,1 % 226 113 78,7 189 97 63,7 % 153 83 Liczba dzieci w gospod. 3 osobowe 284 99,6 % 283 284 91,1 259 262 71,8 % 204 204 4 osobowe 306 99,0 % 303 497 81,0 248 412 77,1 % 236 393 5 osobowe 167 99,4 % 166 412 76,0 127 325 77,2 % 129 330 sześcio i więcej osobowe Razem: 1604 * [Brak danych ] 158 * 16 41 11

2.2. Bezrobocie Bezrobocie rozumiane jako zjawisko towarzyszące gospodarce rynkowej, oznaczające brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do jej wykonywania i deklarujących chęć jej podjęcia na przestrzeni ostatnich 7 lat stało się w Polsce jednym z głównych problemów społecznych. Stopa bezrobocia w 2002 roku wynosiła: powiat tarnogórski 15,9 % województwo śląskie 16,4 % kraj 17,8 % Stopa bezrobocia w 2003 roku wynosiła: powiat tarnogórski 15,7 % województwo śląskie 16,2 % kraj 17,6 % W Tarnowskich Górach w roku 2003 z tytułu bezrobocia przyznano pomoc 846 rodzinom. W rodzinach tych bez pracy pozostawało 1520 osób w tym 774 kobiety i 746 mężczyzn. Na utrzymaniu rodziców pozostawało 1032 dzieci do 18 roku życia. Problem bezrobocia prowadzi do powstania wielu negatywnych zjawisk. Stwierdzono, że bezrobocie powoduje u osób nim dotkniętych obniżenie samooceny, bezradność, apatię, izolację społeczną, nadużywanie alkoholu i leków. Sprzyja też popełnianiu czynów karalnych i wywiera niekorzystny wpływ na życie rodzinne. Przyczyny bezrobocia Wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej spowodowało załamanie się rynku pracy. Liczba osób bezrobotnych w Tarnowskich Górach na koniec grudnia 2003 roku wynosiła 3794, w tym 1960 kobiet. Pod koniec roku 2002 liczba bezrobotnych wynosiła 3852 z czego 2014 stanowiły kobiety. Jako główne przyczyny występowania bezrobocia w naszym mieście można wymienić: - duży spadek popytu na siłę roboczą, - zwiększenie wymagań pracodawców dotyczących kwalifikacji zawodowych pracowników, 12

- wyż demograficzny powodujący bezrobocie wśród ludzi młodych, - likwidacja nierentownych zakładów pracy, - niewystarczająca dynamika rynku pracy w procesie tworzenia nowych miejsc pracy. Bezrobocie w Tarnowskich Górach w roku 2002 Bezrobotni w Tarnowskich Górach w 2002 roku ogółem kobiety bezrobotni ogółem: 3852 2014 uprawnieni do zasiłku dla bezrobotnych 427 172 zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy 192 119 niepełnosprawni 104 55 zasiłek przedemerytalny 822 523 świadczenia przedemerytalne 513 213 poszukujący pracy 182 73 absolwenci z tego z wykształceniem: 205 113 wyższym 41 26 policealnym i średnim 88 62 LO 17 14 zasadnicze zawodowe 59 11 13

Bezrobocie w Tarnowskich Górach w roku 2003 Bezrobotni w Tarnowskich Górach w 2003 roku ogółem kobiety bezrobotni ogółem: 3794 1960 uprawnieni do zasiłku dla bezrobotnych 299 133 zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy 225 144 niepełnosprawni 119 71 zasiłek przedemerytalny 727 447 świadczenia przedemerytalne 813 388 poszukujący pracy 156 65 absolwenci z tego z wykształceniem: 215 105 wyższym 44 28 policealnym i średnim 92 45 LO 16 11 zasadnicze zawodowe 63 21 2.3 Bezdomność Bezdomność to jedno z najgroźniejszych zjawisk patologii społecznej. Dla społeczeństwa bezdomność stanowi zagrożenie spokoju, a także niebezpieczeństwo epidemiologiczne. Bezdomność tzw. dworcowa i uliczna jest wstydliwą wizytówką miasta. Pomoc państwa dla osób bezdomnych została określona ustawą o pomocy społecznej, w myśl której osoby bezdomne powinny zostać objęte pomocą w formie: schronienia, odzieży i posiłku, a w niektórych przypadkach także pomocą materialną. Definicja bezdomności Ustawa o pomocy społecznej bezdomnym określa osobę nie zamieszkującą w lokalu mieszkalnym i nigdzie nie zameldowaną na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Wyróżnia ona bezdomnych: 14

z przymusu i z wyboru. Bezdomni z wyboru to ludzie o specyficznych predyspozycjach osobowościowych i przekonaniach. Ludzie ci reprezentują typ wiecznego tułacza, wędrowca, który odrzucił normy życia społecznego. Bezdomni z przymusu to ludzie, którzy w wyniku zdarzeń losowych utracili dach nad głową. Liczba osób bezdomnych, którym udzielono pomocy w 2003 w Tarnowskich Górach Placówka Liczba klientów Noclegownia Miejska 95 Zespół Mieszkań Chronionych 43 Przyczyny utrzymywania się zjawiska bezdomności w Tarnowskich Górach: pauperyzacja społeczeństwa, eksmisje, brak wystarczającej liczby mieszkań socjalnych. Praca socjalna z osobami bezdomnymi skierowana na usamodzielnienie osoby bezdomnej. Zakres pomocy Liczba klientów objętych pomocą załatwienie dokumentów 23 podjęcie terapii uzależnień 7 pozyskanie mieszkania socjalnego 3 przekwalifikowanie zawodowe 1 podjęcie zatrudnienia 3 15

Świadczenia pieniężne Pomoc finansowa skierowana do osób bezdomnych w 2003 roku. Forma pomocy Liczba klientów objętych pomocą Zasiłki celowe 32 Zasiłki celowe specjalne 2 Zasiłki okresowe 6 Zasiłki stałe wyrównawcze 7 2.4 Alkoholizm Pojęcie alkoholizmu Według najnowszej klasyfikacji zespół uzależnienia od alkoholu jest chorobą chroniczną i postępującą, która zaczyna się w świadomości osoby i polega na niekontrolowanym piciu napojów alkoholowych. Charakteryzują ją przede wszystkim takie zjawiska jak: - codzienne wypijanie alkoholu w celu utrzymania zadawalającego funkcjonowania, - regularne, ale ograniczone do weekendów picie dużych ilości alkoholu, - ciągi picia występujące naprzemiennie z okresami trzeźwości, - objawy abstynencyjne, - zmiany tolerancji na alkohol, - utrata kontroli nad piciem, - zaburzenia pamięci i świadomości, - nawroty picia po próbach utrzymania okresowej abstynencji. O uzależnieniu od alkoholu możemy mówić wówczas, gdy co najmniej trzy spośród wymienionych objawów występowały co najmniej przez 1 miesiąc w ciągu ostatniego roku. 16

Społeczne skutki nadużywania alkoholu Nadużywanie alkoholu bardzo często wynika z nieumiejętności radzenia sobie z problemami jakie niesie życie i w ostateczności prowadzi do fizycznego i psychicznego wyniszczenia jednostki. Nadmierne spożywanie alkoholu znajduje swoje odbicie nie tylko w życiu jednostki, ale także w życiu społeczeństwa. Problemy, których przyczyną jest alkohol mogą pojawić się w różnych dziedzinach. Można mówić o następstwach rodzinnych, problemach w pracy, łamaniu porządku publicznego. Nadużywanie alkoholu w Polsce jest jedną z głównych przyczyn rozwodów. Jest powodem pogarszania się sytuacji ekonomicznej i społecznej rodziny. Nie bez znaczenia jest wpływ alkoholizmu rodzica na rozwój dzieci, które żyją w atmosferze ciągłego niepokoju, lęku i napięcia. Uczą się destruktywnych dla siebie i otoczenia zachowań. W wyniku trudnych doświadczeń życiowych grozi im dezintegracja osobowości manifestująca się w różnego typu zaburzeniach emocjonalnych. Badania ukazują, że co najmniej u 50 % chorych na nerwicę dzieci źródłem choroby jest alkoholizm jednego z rodziców. Reasumując można jednoznacznie stwierdzić, że alkoholizm zarówno w życiu jednostki jak i w życiu społecznym zawsze powoduje straty. Problem osób uzależnionych w Tarnowskich Górach Posługując się szacunkowymi wskaźnikami Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych założyć można, że w około 62 tysięcznej populacji tarnogórzan, na uzależnienie od alkoholu cierpią 1563 osoby. Prawdopodobna liczba osób współuzależnionych, żyjących w otoczeniu alkoholika wynosi w Tarnowskich Górach 5470 osób, w tym połowa, czyli 2735 to osoby dorosłe (współmałżonkowie, rodzice ) oraz 2735 dzieci, a około 1025 osób dorosłych i tyle samo dzieci doznaje przemocy domowej w rodzinach z problemem alkoholowym. Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia w Tarnowskich Górach objęła leczeniem w 2003 roku 501 pacjentów, w tym 394 mężczyzn. 17

Struktura wiekowa pacjentów Poradni Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia w roku 2003 Struktura wiekowa Liczba pacjentów do 19 lat 3 20-29 46 30-64 443 pow. 65 9 W 2003 roku wśród świadczeniobiorców Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w 151 rodzinach powodem objęcia pomocą był problemem alkoholowy. Podana liczba nie obrazuje skali problemu, ponieważ uzależnienie często towarzyszy innym dysfunkcjom. 2.5. Niepełnosprawność i długotrwała choroba Osoba niepełnosprawna to taka, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoba, która takiego orzeczenia nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, praca, nauka, samoobsługa). Według danych Spisu Powszechnego w roku 2002 liczba osób niepełnosprawnych w województwie śląskim wynosiła 560,7 tys., co stanowiło 11,8% ludności województwa oraz 10,3% ogółu osób niepełnosprawnych w kraju. 18

Poniższy wykres przedstawia osoby niepełnosprawne w wieku 16 lat i więcej wg stopni niepełnosprawności. 19% 32% 6% 43% stopień lekki stopień umiarkowany stopień znaczny nieustalony stopień Liczba miejsc w placówkach wsparcia dla osób niepełnosprawnych wg dominujących kategorii niepełnosprawności. 2546 osoby niepełnosprawne intelektualnie 4981 osoby przewlekle psychicznie chore 3026 osoby niepełnosprawne fizycznie 19

Społeczne skutki niepełnosprawności Choroba i niepełnosprawność to czynniki, które prowadzą do pogorszenia kondycji finansowej każdej rodziny bez względu na jej przynależność społeczno - zawodową i miejsce zamieszkania. Sytuacja taka to z jednej strony efekt wydatków na leczenie, rehabilitację i różnego typu świadczenia będące udziałem rodzin, w których żyją osoby z ograniczoną sprawnością; z drugiej strony przyczyną jest ograniczenie dochodów - utrata pracy i renta inwalidzka osoby niepełnosprawnej oraz ograniczenie aktywności zawodowej i możliwości zarobkowych innych członków rodziny zobowiązanych do świadczeń opiekuńczych. Niepełnosprawni klienci Ośrodka Pomocy w Tarnowskich Górach Wśród wszystkich rodzin objętych pomocą społeczną w 2003 roku 31 % stanowiły rodziny z osobami niepełnosprawnymi. 583 1333 20

Osoby niepełnosprawne zarejestrowane w MOPS 350 300 250 200 150 323 340 100 50 0 109 kobiety mężczyźni dzieci 2.6. Problemy ludzi starszych Obecnie zaobserwować można tendencję starzenia się społeczeństw. Dotyczy to również naszego kraju. Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym oraz jej procentowy udział w całości populacji naszego państwa wciąż rośnie. Problem ten dotyczy również Tarnowskich Gór. Wśród mieszkańców zdecydowanie dominują kobiety, a wraz ze wzrostem wieku dominacja ta jest coraz bardziej wyraźna. Duża część ludzi starszych to osoby niepełnosprawne oraz samotne. Kłopoty dnia codziennego w połączeniu z trudną sytuacją materialną i nierzadko obojętnością otoczenia nasilają problem osamotnienia i izolacji osób starszych. Problem ten dotyka w największym stopniu mieszkańców centrum miasta. 21

W Tarnowskich Górach na 62 537 mieszkańców żyje 10 250 osób powyżej 60 roku życia. Stanowią oni 16,5 % ogółu ludności Tarnowskich Gór. 10250 62537 MOPS udziela wsparcia osobom starszym w formie świadczenia usług opiekuńczych, wsparcia finansowego, możliwości pobytu w Dziennym Domu Pomocy Społecznej. 19 osób wymagających stałej opieki i pielęgnacji oczekuje na miejsce w domu pomocy społecznej. 2.7. Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i przemoc w rodzinie Znaczną część klientów stanowią rodziny z trudnościami opiekuńczowychowawczymi. Najczęściej niezaradność rodziny w opiece i wychowaniu łączy się z innymi dysfunkcjami takimi jak: uzależnienie od środków psychoaktywnych, przemoc domowa, zaburzenia równowagi systemu rodzinnego w sytuacjach kryzysowych, problemy w pełnieniu ról rodzicielskich, małżeńskich, problemy wychowawcze w środowisku rodzinnym, szkolnym ujawniające się w postaci zachowań buntowniczych, agresywnych, konfliktowych, łamania przez dzieci i młodzież panujących obyczajów, norm i wartości. Problemy wychowawcze niejednokrotnie mają swój finał w Sądzie Rejonowym. W 2003 roku na terenie Tarnowskich Gór pod nadzorem kuratora znajdowało się: - 45 rodzin, którym ograniczono władzę rodzicielską, - 52 nieletnich, którzy nadzór kuratora mieli zastosowany jako środek wychowawczy. 22

W roku 2003 problemy bezradności w sprawach opiekuńczo wychowawczych dotykały 35,7% ogółu klientów MOPS. W rodzinach tych odnotowano również liczne przypadki stosowania przemocy domowej i tak: Rok 2002 FORMA POMOCY Liczba klientów objętych pomocą Liczba osób zgłaszających się o pomoc w ramach Niebieskiej Karty 19 w tym: - spisano Niebieską Kartę 9 - udzielono pomocy w napisaniu wniosku rozwodowego 2 - udzielono pomocy w napisaniu wniosku o alimenty 1 - skierowano matkę z dziećmi do Zespołu Mieszkań Chronionych 1 - udzielono pomocy w załatwianiu spraw urzędowych 2 - podjęto interwencję na prośbę Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy Domowej Niebieska Linia - podjęto interwencję w sprawie molestowania seksualnego dzieci, sprawa została zakończona wnioskiem do Prokuratury i Sądu Rodzinnego LICZBA UDZIELONYCH INDYWIDUALNYCH PORAD I KONSULTACJI 1 2 250 Rok 2003 FORMA POMOCY Liczba klientów objętych pomocą Liczba osób zgłaszających się o pomoc w ramach Niebieskiej Karty 30 W tym: - spisano Niebieską Kartę 15 - udzielono pomocy w napisaniu wniosku rozwodowego 2 - udzielono pomocy w napisaniu wniosku o separację 1 - skierowano matkę z dziećmi do Zespołu Mieszkań 2 Chronionych - udzielono pomocy w załatwianiu spraw urzędowych 5 - podjęto interwencję wobec sprawcy przemocy 6 - podjęto interwencję w sprawie molestowania seksualnego dzieci, sprawa została zakończona wnioskiem do Prokuratury i Sądu Rodzinnego - wydano zaświadczenia 3 - podjęto pracę w zespole interdyscyplinarnym 1 LICZBA UDZIELONYCH INDYWIDUALNYCH PORAD I KONSULTACJI 1 360 23

Rok 2004 FORMA POMOCY Liczba klientów objętych pomocą Liczba osób zgłaszających się o pomoc w ramach Niebieskiej Karty 25 w tym: - spisano Niebieską Kartę 8 - udzielono pomocy w napisaniu wniosku rozwodowego 1 - udzielono pomocy w napisaniu wniosku o separację 1 - skierowano matkę z dziećmi do Zespołu Mieszkań 1 Chronionych - udzielono pomocy w załatwianiu spraw urzędowych 4 - podjęto interwencję wobec sprawcy przemocy 2 - podjęto interwencję w sprawie molestowania seksualnego i gwałtu, sprawa została zakończona wnioskiem do Prokuratury - podjęto interwencję w sprawie molestowania seksualnego dzieci 1 - podjęto pracę w zespole interdyscyplinarnym 1 LICZBA UDZIELONYCH INDYWIDUALNYCH PORAD I KONSULTACJI 250 W roku 2003 w Tarnowskich Górach Powiatowa Komenda Policji odnotowała 136 przypadków stosowania przemocy domowej. 1 24

II. Analiza SWOT w zakresie problemów społecznych gminy Tarnowskie Góry SWOT 1 Analiza zasobów i otoczenia zewnętrznego, prezentuje z jednej strony: atuty, możliwości i szanse, z drugiej zaś: wady, trudności i zagrożenia. Mocne strony Słabe strony 1. Instytucjonalna i materialna baza usług z zakresu polityki społecznej : Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej oraz ośrodki wsparcia : Dzienny Dom Pomocy Społecznej, Noclegownia dla Mężczyzn, Ośrodek dla Dzieci Niepełnosprawnych, Zespół Mieszkań Chronionych, Mieszkania Readaptacyjne, Tarnogórski Ośrodek Terapii Uzależnień, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, domy pomocy społecznej, zakład opiekuńczo - leczniczy, rodzinne domy dziecka, rodziny zastępcze, warsztaty terapii zajęciowej, poradnie specjalistyczne, szkolnictwo specjalne. 2. Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych i pomocy społecznej. 3. Wysokie kwalifikacje pracowników pomocy społecznej oraz duże doświadczenie zawodowe. 4. Dbałość o stałe doskonalenie umiejętności zawodowych. 1. Wzrost patologii i dysfunkcji społecznych w tym : rosnąca stopa bezrobocia, pauperyzacja społeczeństwa, wzrost uzależnień w tym wśród młodzieży, występowanie bezdomności, wzrost liczby rodzin niepełnych. 2. Zmiany w strukturze demograficznej miasta (ujemny przyrost naturalny, ujemne saldo migracji). 3. Brak systemu przepływu informacji o problemach społecznych obejmującego wszystkie zainteresowane instytucje. 4. Brak spójnego systemu pomocy dla osób niepełnosprawnych, w tym brak odpowiedniej bazy danych. 5. Niewystarczająca liczba mieszkań socjalnych dla osób o niskich dochodach. 6. Brak modelu współdziałania samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi w zakresie usług społecznych. 25

5. Zmiany legislacyjne zmierzające do uporządkowania systemu zabezpieczenia społecznego oraz aktywizacji i usamodzielniania dotychczasowych beneficjentów pomocy społecznej. Dostosowanie prawa do norm europejskich. 6. Możliwości korzystania z pomocy finansowej Unii Europejskiej. 7. Brak wystarczających środków finansowych w budżecie gminy i państwa na niwelowanie problemów społecznych. 8. Niski prestiż służb socjalnych, niedobór etatów pracowników socjalnych, brak środków na dofinansowanie pracownikom pomocy społecznej kosztów podnoszenia kwalifikacji. 1 Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagrożenia w otoczeniu) 26

III. CEL STRATEGICZNY ZINTEGROWANY SYSTEM ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH CELE OPERACYJNE 1. Diagnozowanie i monitorowanie problemów społecznych 2. System wsparcia na rzecz osób bezrobotnych 3. System wsparcia na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością 4. Zintegrowany system wsparcia na rzecz osób starszych 5. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów uzależnień 6. Pomoc dziecku i rodzinie 7. Pomoc osobom i rodzinom z problemem niepełnosprawności 8. Ochrona zdrowia psychicznego 9. Zapewnienie wysokiej jakości i efektywności pomocy społecznej 27

IV. CELE OPERACYJNE CEL OPERACYJNY : 1. Diagnozowanie i monitorowanie problemów społecznych ZADANIA 1.1. Stworzenie systemu przepływu informacji o problemach społecznych obejmującego wszystkie zainteresowane instytucje 1.2. Prowadzenie bazy danych osób wymagających wsparcia 1.3. Diagnoza rozmiarów zjawisk i problemów społecznych 1.4. Monitorowanie problemów społecznych 28

Cel operacyjny : 1. Diagnozowanie i monitorowanie problemów społecznych Zadania : Działania : Rezultaty : Realizatorzy /partnerzy : 1.1 Stworzenie systemu przepływu informacji o problemach społecznych obejmującego wszystkie zainteresowane instytucje 1.1.1 Wyznaczenie wszystkich źródeł pozyskiwania danych 1.1.2 Ustalenie jednolitego sposobu kwalifikowania i rejestrowania danych o osobach potrzebujących wsparcia 1.1.3 Określenie trybu przekazywania danych 1.1.4 Regularne spotkania przedstawicieli zainteresowanych instytucji Rezultatem zaplanowanych działań będzie sprawnie działający system przepływu informacji o problemach społecznych w mieście oraz wykaz podmiotów i instytucji, których działalność łączy się z rozwiązywaniem problemów społecznych. Ułatwi to skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych i rozwój partnerstwa lokalnego. - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, - Powiatowy Urząd Pracy, - Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach, - Okręgowy Sąd Rodzinny w Gliwicach, - Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia, - Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, 29

1.2 Prowadzenie bazy danych osób wymagających wsparcia 1.2.1 Aktualizacja baz danych SERCE - POMOST, ŚWIADCZENIA RODZINNE, DODATKI MIESZKANIOWE Efektem realizacji działań będzie aktualna baza danych osób wymagających wsparcia. - Tarnogórski Ośrodek Terapii Uzależnień, - Powiatowa Komenda Policji, 1.2.2 Opracowanie założeń do programu pozwalającego na ewidencję i analizę danych dotyczących osób wymagających wsparcia - Placówki oświatowe, - Organizacje pozarządowe, - Wolontariusze, 1.2.3 Stworzenie stanowiska pracy dla osoby obsługującej program - Informatycy - parafie 1.2.4 Wprowadzanie i aktualizacja danych 1.2.5 Zaangażowanie wolontariuszy w realizację zadania 30

1.3 Diagnoza rozmiarów zjawisk i problemów społecznych 1.3.1 Zidentyfikowanie zjawisk i problemów społecznych na terenie gminy Tarnowskie Góry 1.3.2 Określenie zasięgu i rozmiaru negatywnych zjawisk społecznych 1.3.3 Sporządzanie analiz, opracowań i statystyk 1.3.4 Prezentacja wyników badań Rezultatem działań będzie aktualna, czytelna diagnoza problemów społecznych występujących na terenie gminy z uwzględnieniem miejsc ich występowania i nasilenia. Analizy staną się bazą wyjściową do opracowania lokalnych programów pomocowych. Istotna jest także możliwość zaprezentowania diagnozy w postaci mapy (atlasu) problemów społecznych. 1.4 Monitorowanie problemów społecznych 1.4.1 Ustalenie harmonogramu badań 1.4.2 Regularne przeprowadzanie badań problemów społecznych wybranymi metodami 1.4.3 Analizy porównawcze wybranych zagadnień Obserwacja dynamiki problemów społecznych umożliwi dostosowanie oferty instytucji działających na rzecz osób potrzebujących wsparcia do istniejących potrzeb. Da również możliwość podejmowania działań profilaktycznych na podstawie przewidywanych zagrożeń i prognoz. 31

1.4.4 Analiza zidentyfikowanych zagrożeń 1.4.5 Konsultacje na poziomie partnerstwa lokalnego w zakresie ewaluacji problemów społecznych 1.4.6 Opracowanie prognoz 32

CEL OPERACYJNY: 2. System wsparcia na rzecz osób bezrobotnych ZADANIA 2.1. Stwarzanie szans do wejścia lub powrotu na rynek pracy osób bezrobotnych w tym młodzieży 2.2. Prowadzenie działań zmierzających do aktywizacji osób bezrobotnych w poszukiwaniu zatrudnienia i usamodzielnieniu się 2.3. Niwelowanie psychospołecznych skutków bezrobocia osób pozostających bez pracy i ich rodzin 2.4. Rozwijanie funkcji informacji poprzez ścisłą współpracę instytucji i organizacji zajmujących się problematyką rynku pracy 33

Cel operacyjny : 2. System wsparcia na rzecz osób bezrobotnych Zadania : Działania : Rezultaty : Realizatorzy/partnerzy : 2.1 Stwarzanie szans do wejścia lub powrotu na rynek pracy osób bezrobotnych w tym młodzieży 2.1.1 Diagnoza predyspozycji oraz doradztwo zawodowe dla osób długotrwale bezrobotnych oraz bezrobotnej młodzieży 2.1.2 Praca socjalna motywująca do zdobywania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych 2.1.3 Prowadzenie warsztatów kształtujących właściwe postawy społeczne 2.1.4 Utworzenie grupy wsparcia Realizacja zaplanowanych działań spowoduje u bezrobotnych klientów pomocy społecznej wzrost motywacji do kształcenia i podnoszenia kwalifikacji własnych oraz większą troskę o edukację dzieci i młodzieży. Wpłynie to pozytywnie na stan wiedzy i umiejętności związanych z poruszaniem się na rynku pracy oraz na poziom aktywności i efektywności w poszukiwaniu pracy. Opracowane zostaną indywidualne plany kariery. - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, - Powiatowy Urząd Pracy, - Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, - Tarnogórski Ośrodek Terapii Uzależnień, - Cech Rzemiosł Różnych, - Pracodawcy 2.1.5 Praca socjalna z rodziną - promowanie i kształtowanie postaw proedukacyjnych 34

2.1.6 Współpraca z instytucjami w zakresie wspólnego pozyskiwania funduszy zewnętrznych 2.2 Prowadzenie działań zmierzających do aktywizacji osób bezrobotnych w poszukiwaniu zatrudnienia i usamodzielnieniu się 2.3 Niwelowanie psychospołecznych skutków bezrobocia osób pozostających bez pracy i ich rodzin 2.2.1 Prowadzenie pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi kontrakt jako forma zobowiązania klienta do aktywności w rozwiązywaniu problemu bezrobocia 2.2.2 Uczestnictwo w programach realizowanych przez Powiatowy Urząd Pracy i Wojewódzki Urząd Pracy 2.2.3 Promowanie idei wolontariatu wśród osób bezrobotnych i pracodawców 2.3.1 Prowadzenie pracy socjalnej ukierunkowanej na niwelowanie psychospołecznych skutków bezrobocia z osobami bezrobotnymi i ich rodzinami Efektem zrealizowanych działań będzie wzrost motywacji do powrotu na rynek pracy, większa aktywność osób bezrobotnych, nabycie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, wzrost samooceny. Podtrzymana zostanie zdolność do samodzielnego świadczenia pracy. W rezultacie wzrośnie liczba osób usamodzielniających i uniezależniających się od systemu zabezpieczenia społecznego. Wynikiem planowanych działań będzie złagodzenie skutków bezrobocia w tym : 35

2.3.2 Inspirowanie różnych form aktywności osób bezrobotnych 2.3.3 Przeciwdziałanie marginalizacji rodzin dotkniętych problemem bezrobocia - pomoc w zaspokojeniu podstawowych potrzeb osób i rodzin, - wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci, - profilaktyka uzależnień. 2.4 Rozwijanie funkcji informacji poprzez ścisłą współpracę instytucji i organizacji zajmujących się problematyką rynku pracy 2.4.1 Stworzenie sieci współpracy między instytucjami działającymi na rzecz osób bezrobotnych (lista instytucji, wzajemny regularny kontakt między nimi według ustalonych zasad) 2.4.2 Ścisła współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy 2.4.3 Punkt informacyjny dla bezrobotnych klientów MOPS 2.4.4 Nawiązanie kontaktów z pracodawcami Dzięki realizacji zadań ułatwiony zostanie dostęp osób bezrobotnych do bieżących informacji na temat możliwości zatrudnienia. Instytucje pomocowe będą posiadały aktualne dane o faktycznej aktywności osób bezrobotnych. Ostatecznie przyczyni się to do wzrostu liczby osób znajdujących zatrudnienie. 36

CEL OPERACYJNY: 3. System wsparcia na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością 3.1. Zapewnienie osobom bezdomnym schronienia, wyżywienia i zaspokojenie innych potrzeb na poziomie elementarnym 3.3. Mieszkania readaptacyjne dla osób wychodzących z bezdomności jako miejsce sprawdzania nabytych umiejętności i przygotowania się do pełnej samodzielności 3.5. Przeciwdziałanie powstawaniu bezdomności 3.2. Prowadzenie Zespołu Mieszkań Chronionych dla osób i rodzin zagrożonych bezdomnością 3.4. Monitorowanie osób i rodzin po ich powrocie do środowiska 37

Cel operacyjny : 3. System wsparcia na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością Zadania: Działania : Rezultaty : Realizatorzy/partnerzy : 3.1 Zapewnienie osobom bezdomnym schronienia, wyżywienia i zaspokojenie innych potrzeb na poziomie elementarnym 3.1.1 Prowadzenie Domu dla Bezdomnych Mężczyzn. Objęcie mieszkańców pracą socjalną, poradnictwem, w szczególności prawnym i psychologicznym, pomocą w załatwianiu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych oraz zapewnienie : -wyżywienia, w tym gorącego posiłku, - pomocy w nawiązaniu i utrzymaniu pozytywnego kontaktu z bliskimi, - wzajemnej wymiany doświadczeń w radzeniu sobie z bezdomnością, - rozwijanie umiejętności życiowych, - modelowanie zachowań trzeźwościowych (sposoby spędzania wolnego czasu, konstruktywne radzenie sobie z bieżącymi problemami, imprezy Podstawowymi rezultatami zaplanowanych działań będzie całodobowe zapewnienie schronienia, wyżywienia, możliwość dokonania niezbędnych zabiegów higienicznych oraz zapewnienie podstawowej opieki osobom bezdomnym. Zmniejszy się poczucie wyobcowania i samotności osób bezdomnych. Dzięki wsparciu osoby bezdomne otrzymają szansę nabycia umiejętności rozwiązywania problemów życiowych, poczucia odpowiedzialności za życie własne i bliskich, uczestnictwa w życiu społecznym oraz umiejętności dysponowania czasem wolnym. Niektórzy z nich ograniczą lub całkowicie zrezygnują z używek. - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, - Klub Jutrzenka. - Polski Czerwony Krzyż - Polski Komitet Pomocy Społecznej, - Misja Charytatywna Ziemi Tarnogórskiej Integracja - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, - Poradnia Zdrowia Psychicznego, - Ośrodki Wsparcia, - Wydział Gospodarki Miejskiej 38

towarzyskie-bezalkoholowe), - pomocy w walce z uzależnieniami. 3.1.2 Identyfikacja nowych środowisk osób i rodzin bezdomnych (w tym mieszkających w okresie zimy na terenie ogródków działkowych Pomoc udzielana będzie także osobom bezdomnym nie zamieszkującym w domu dla bezdomnych. U wszystkich zainteresowanych wzrośnie wiedza o zjawisku bezdomności, sposobach zapobiegania mu oraz źródłach i rodzajach dostępnej pomocy. 3.1.3 Utworzenie punktu dożywiania dla osób ubogich i bezdomnych nie mieszkających w Domu dla Bezdomnych 3.1.4 Udostępnianie łaźni bezdomnym nie mieszkającym w Domu dla Bezdomnych oraz ubogim mieszkańcom miasta 3.1.5 Współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie doskonalenia systemu informowania o możliwościach uzyskania pomocy przez osoby bezdomne oraz udzielania pomocy rzeczowej w formie odzieży i żywności. 39

3.2 Prowadzenie Zespołu Mieszkań Chronionych dla osób i rodzin zagrożonych bezdomnością 3.2.1 Zwiększenie liczby mieszkań chronionych 3.2.2 Podniesienie standardu w mieszkaniach chronionych 3.2.3 Objęcie wszechstronną opieką osób przebywających w mieszkaniach chronionych w tym : - udzielanie schronienia, - izolacja ofiar od sprawców przemocy domowej, - umożliwienie samodzielnej egzystencji przy zapewnieniu wsparcia w postaci usług opiekuńczych osobom niepełnosprawnym, - pomoc w postaci pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego, w szczególności prawnego i psychologicznego, pomoc w załatwianiu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych, - aktywizacja i usamodzielnianie mieszkańców, - aktywizacja osób zagrożonych bezdomnością w działaniach na rzecz poprawy ich trudnej sytuacji Zapewnienie schronienia kobietom i dzieciom z terenu gminy zagrożonym bezdomnością będzie jednocześnie okazją do objęcia ich kompleksową pomocą ze strony pracowników socjalnych i konsultantów MOPS. Osoby zagrożone bezdomnością dzięki uzyskanej pomocy zaczną aktywnie uczestniczyć w pokonywaniu trudnej sytuacji życiowej, co zapewni wzrost samodzielności i umiejętności radzenia sobie z życiowymi problemami Jednym z najważniejszych rezultatów będzie izolacja sprawców od ofiar przemocy oraz ochrona przed przemocą w rodzinie. 40

życiowej porozumienie jako forma kontraktu określającego zakres podejmowanych działań 3.2.4 Rozszerzenie oferty pomocy o punkt interwencji kryzysowej dla ofiar przemocy domowej 3.3 Mieszkania readaptacyjne dla osób wychodzących z bezdomności jako miejsce sprawdzania nabytych umiejętności i przygotowania się do pełnej samodzielności 3.3.1 Zapewnienie lokali na mieszkania readaptacyjne, ich remont, kwalifikowanie osób do zamieszkania 3.3.2 Zapewnienie schronienia i możliwości korzystania z wyposażenia tj. podstawowego sprzętu gospodarstwa domowego oraz praca socjalna z osobami przebywającymi w mieszkaniach readaptacyjnych - poradnictwo, pomoc w załatwianiu spraw urzędowych oraz innych spraw bytowych, - objęcie indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności Dzięki mieszkaniom readaptacyjnym wzrośnie zaangażowanie się osób wychodzących z bezdomności w proces usamodzielnienia. Odzyskają one lub nabędą i utrwalą umiejętności samodzielnego życia. Wzrośnie ich wiara we własne siły, odzyskają poczucie wpływu na własne życie. 41

3.3.3 Bieżąca ewaluacja zgodnie z Indywidualnym Programem Wychodzenia z Bezdomności 3.4 Monitorowanie osób i rodzin po ich powrocie do środowiska 3.4.1 Regularne wizyty pracowników socjalnych 3.4.2 Utworzenie grupy wsparcia jako formy kontynuacji pomocy W efekcie podejmowanych zadań nastąpi całkowite usamodzielnienie się wielu osób bezdomnych, które będą prawidłowo funkcjonować w środowisku. Nabędą one umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Nastąpi wzrost poziomu wiedzy na temat zapobiegania bezdomności. Dzięki monitoringowi będzie możliwe szybkie reagowanie w sytuacji pojawiającego się kryzysu. 3.5 Przeciwdziałanie powstawaniu bezdomności 3.5.1 Bieżąca aktualizacja lokalnego programu na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością poprzez dostosowanie działań w ramach programu do zidentyfikowanych Wynikiem zrealizowanych działań będzie utrzymywanie przez osoby zagrożone bezdomnością swoich mieszkań oraz dostosowanie liczby lokali socjalnych do istniejących potrzeb. 42

potrzeb 3.5.2 Prowadzenie pracy socjalnej z osobami zagrożonymi bezdomnością oraz pomoc rodzinom najuboższym w opłacaniu należności czynszowych 3.5.3 Koordynacja współpracy organizacji pozarządowych na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością 3.5.4 Polityka mieszkaniowa gminy nastawiona na zwiększenie liczby lokali socjalnych 43

CEL OPERACYJNY: ZADANIA 4. Zintegrowany system wsparcia na rzecz osób starszych 4.1. Zwiększenie aktywności życiowej osób starszych 4.3. Rozwój oraz doskonalenie oferty usług opiekuńczych 4.5. Aktywizowanie środowiska lokalnego do działań na rzecz osób starszych 4.2. Profesjonalizacja szeroko rozumianej pracy socjalnej na rzecz osób starszych 4.4. Prowadzenie Dziennego Domu Pomocy Społecznej 4.6. Zapewnienie pomocy osobom starszym wymagającym całodobowej opieki 44

Cel operacyjny : 4. Zintegrowany system wsparcia na rzecz osób starszych Zadania : Działania : Rezultaty : Realizatorzy/partnerzy : 4.1 Zwiększenie aktywności życiowej osób starszych 4.1.1 Pomoc osobom starszym w kontaktach z otoczeniem 4.1.2 Wspieranie działalności klubów seniora, związków i organizacji zrzeszających osoby starsze, wspieranie ciekawych inicjatyw na rzecz seniorów 4.1.3 Utworzenie Uniwersytetu Trzeciego Wieku Umożliwienie osobom starszym uczestnictwa w życiu społecznym przyczyni się do podtrzymania ich sprawności ruchowej, intelektualnej, a także aktywności społecznej. Złagodzone zostaną trudności związane z wiekiem, co zapobiegnie izolacji i poczuciu osamotnienia. - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, - Uniwersytet Śląski, - Uniwersytet Trzeciego Wieku w Katowicach, - Instytucje szkoleniowe, - Inne ośrodki pomocy społecznej, - Caritas Diecezji Gliwickiej, 4.2 Profesjonalizacja szeroko rozumianej pracy socjalnej na rzecz osób starszych 4.2.1 Szkolenie osób pracujących na co dzień z ludźmi starszymi w zakresie ich specyficznych potrzeb, problemów, właściwej komunikacji 4.2.2 Spotkania interdyscyplinarne (wymiana doświadczeń, wizyty w różnych placówkach) Profesjonalna pomoc ludziom starszym w zaspokajaniu nie tylko ich potrzeb bytowych i zdrowotnych, ale także emocjonalnych, społecznych i duchowych zdecydowanie poprawi jakości życia starszych mieszkańców miasta. Spowoduje jednocześnie wzrost poczucia kompetencji u pracowników, - Polski Czerwony Krzyż, - Polski Komitet Pomocy Społecznej, - Hospicjum im. Królowej Pokoju, - Placówki służby zdrowia, - Wolontariusze, 45

4.2.3 Dostosowanie oferty pomocowej do zdiagnozowanych potrzeb tarnogórskich seniorów poszerzanie i wymianę ich doświadczeń zawodowych. - Specjaliści zapraszani do współpracy (psycholodzy, geriatrzy, lekarze specjaliści, pielęgniarki, księża, prawnicy), 4.3 Rozwój oraz doskonalenie oferty usług opiekuńczych 4.3.1 Budowanie sieci współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz ludzi starszych 4.3.2 Doskonalenie systemu informowania o możliwościach uzyskania pomocy przez osoby starsze, gromadzenie informacji o osobach i placówkach świadczących usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne 4.3.3 Rozwój usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania poprzez ich dostosowanie do istniejących potrzeb. Świadczenie podstawowych usług opiekuńczych : - dostarczanie posiłków oraz pomoc w ich spożywaniu, Podstawowym rezultatem zaplanowanych działań będzie wszechstronne zaspokajanie potrzeb osób starszych. Przyczyni się do akceptacji związanych z wiekiem problemów oraz umożliwi starszym ludziom jak najdłuższe życie w ich miejscu zamieszkania, środowisku. Usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne świadczone będą na wysokim poziomie, a dzięki aktualnej bazie danych o osobach i placówkach je świadczących, efektywnie rozwinie się lokalna współpraca na rzecz osób starszych. -Organizacje pozarządowe działające na rzecz ludzi starszych, - Media lokalne 46

- pomoc w zaspokojeniu codziennych potrzeb życiowych, - usługi higieniczno-pielęgnacyjne, - specjalistyczne usługi opiekuńcze w stosunku do osób chorych i niepełnosprawnych, - usługi rehabilitacyjne świadczone przez pracownika MOPS, - zapewnienie wyżywienia w tym gorącego posiłku 4.3.4 Kontrola usług opiekuńczych świadczonych przez organizacje pozarządowe, zleconych na podstawie umowy zawartej z MOPS 4.4 Prowadzenie Dziennego Domu Pomocy Społecznej 4.4.1 Wzbogacenie oferty Dziennego Domu Pomocy Społecznej 4.4.2 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z innymi domami pomocy o podobnym profilu (wymiana doświadczeń, wspólne imprezy) Zapewnienie osobom starszym posiłków, podtrzymywanie sprawności fizycznej i intelektualnej oraz organizacja czasu wolnego (rozrywka). Nawiązywanie i pielęgnowanie satysfakcjonujących relacji interpersonalnych, poprawa samopoczucia, nastroju i samooceny seniorów. Rodziny i opiekunowie osób cierpiących m.in. na choroby 47

4.4.3 Organizacja grupy wsparcia dla rodzin i opiekunów osób z chorobą Alzheimera, Parkinsona i innymi zaburzeniami otępiennymi ośrodkowego układu nerwowego Alzheimera, Parkinsona i inne zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego otrzymają wszechstronne wsparcie, wiedzę i umiejętności do radzenia sobie w sprawowaniu opieki nad osobą chorą. 4.5 Aktywizowanie środowiska lokalnego do działań na rzecz osób starszych 4.6 Zapewnienie pomocy osobom starszym wymagającym całodobowej opieki 4.5.1 Opracowanie i wdrożenie programu Wolontariat na rzecz osób starszych 4.5.2 Angażowanie i przygotowanie ludzi w różnym wieku do bezinteresownych działań na rzecz osób starszych 4.5.3 Aktywna współpraca z lokalnymi środkami społecznego przekazu 4.6.1 Kierowanie do domów pomocy, ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańców gminy w domach Wzrost wiedzy wśród społeczności lokalnej na temat potrzeb ludzi starszych oraz konieczności i możliwości ich zaspokajania, przyczyni się do uwrażliwienia na potrzeby seniorów. Zaangażowanie w pomoc ludziom starszym osób w różnym wieku i o różnorodnych predyspozycjach zaowocuje nowymi, atrakcyjnymi dla seniorów formami wsparcia, propozycjami ciekawych sposobów spędzania wolnego czasu. Dzięki bezinteresownej pomocy spadnie liczba osamotnionych starszych ludzi. Osoby starsze niezdolne do samodzielnego życia a pozbawione odpowiedniej pomocy ze strony 48

pomocy społecznej 4.6.2 Opracowanie i wdrożenie programu Rodzina zastępcza dla osoby starszej alternatywą dla domów pomocy społecznej, w tym: - organizacja rodzinnych domów opieki, - opracowanie i zorganizowanie programu kwalifikacji i szkolenia osób chętnych, - poradnictwo w sytuacjach problemowych, - monitoring bliskich, znajdują całodobową opiekę w domach pomocy społecznej. Alternatywą dla domów pomocy społecznej staną się rodzinne domy opieki, w których osoby starsze znajdą nie tylko pomoc w zaspokojeniu potrzeb życiowych, ale dzięki możliwości indywidualnego podejścia będą czuć się rzeczywiście jak w rodzinie. 49

CEL OPERACYJNY : 5. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów uzależnień ZADANIA 5.1. Doskonalenie systemu wsparcia na rzecz uzależnionych klientów pomocy społecznej 5.2. Stworzenie sieci zintegrowanego współdziałania w rozwiązywaniu problemów uzależnień 5.3. Realizacja Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 50

Cel operacyjny : 5. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów uzależnień Zadania : Działania : Rezultaty : Realizatorzy/partnerzy : 5.1 Doskonalenie systemu wsparcia na rzecz uzależnionych klientów pomocy społecznej 5.2 Stworzenie sieci zintegrowanego współdziałania w rozwiązywaniu problemów uzależnień 5.1.1 Zacieśnianie współpracy między wszystkimi instytucjami i organizacjami zajmującymi się problematyką uzależnień 5.1.2 Zwiększenie dostępności informacji na temat miejsc i oferty pomocy dla osób uzależnionych i ich bliskich 5.1.3 Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych 5.1.4 Rozszerzenie form pomocy 5.2.1 Diagnoza problemów związanych z używaniem i dystrybucją narkotyków Sprawnie działający system wsparcia dla osób uzależnionych i ich bliskich; dostęp do pomocy i pełnej informacji, wzrost liczby osób objętych profesjonalną pomocą, zahamowanie wzrostu liczby osób uzależnionych. Upowszechnienie informacji na temat działalności systemu i istniejącej oferty pomocowej. Podjęte zadania uświadomią wszystkim zainteresowanym osobom i instytucjom faktyczne rozmiary zjawiska uzależnień na - Tarnogórski Ośrodek Terapii Uzależnień, Profilaktyki i Pomocy Psychologicznej, - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, - Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, - Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia, - Powiatowa Komenda Policji, - Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach, - Okręgowy Sąd Rodzinny w Gliwicach, - Kuratorzy Sądowi, - Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, 51

5.2.2 Wypracowanie zasad współdziałania wszystkich instytucji i organizacji zajmujących się problemem uzależnień 5.2.3 Włączenie do szeroko pojętej profilaktyki instytucji zajmujących się nauką, kulturą i sportem 5.2.4 Organizowanie alternatywnych miejsc i sposobów spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży 5.2.5 Integracja pomocy socjalnej i psychologicznej terenie miasta. Wzrośnie i upowszechni się wśród społeczeństwa wiedza o narkotykach. Działania wszystkich instytucji zajmujących się problematyką uzależnień będą skoordynowane i efektywne. Powstaną miejsca bezpiecznego spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży. Niezwykle istotna jest efektywna współpraca różnych instytucji i organizacji w zakresie rozwiązywania problemu uzależnień. - Placówki oświatowe, - Lokalne media 5.3 Realizacja Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Działania i rezultaty szczegółowo określa Program przyjmowany corocznie przez Radę Miejską. 52