Strategia rozwoju Nadmorskiego Obszaru Funkcjonalnego obejmującego Gminę Miasto Kołobrzeg, Gminę Kołobrzeg oraz Gminę Ustronie Morskie Redakcja i opracowanie Wrocław, 30 stycznia 2014 r.
2/138
SPIS TREŚCI I. STRESZCZENIE...6 II. WPROWADZENIE...8 III. CZĘŚĆ ANALITYCZNO DIAGNOSTYCZNA...9 1. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU...10 1.1 Podział administracyjny...10 1.2 Charakterystyka geograficzna...11 1.3 Warunki przyrodnicze i zasoby naturalne...14 1.4 Uwarunkowania historyczno-kulturalne...17 1.5 Ludność...19 1.6 Infrastruktura społeczna...21 2. GOSPODARKA...25 2.1 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności...28 2.2. Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności...29 2.3 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym...31 2.5 Udział spółek handlowych z kapitałem zagranicznym w przedsiębiorstwach ogółem...35 2.6 Dochody z PIT w przeliczeniu na jednego mieszkańca (udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa - podatek dochodowy od osób fizycznych)...37 3. ZASOBY PRACY...39 3.1 Saldo migracji...40 3.2 Współczynnik obciążenia demograficznego...41 3.3 Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym...43 3.4 Bezrobotni w wieku poprodukcyjny...45 4. POLITYKA SPOŁECZNA...46 4.1 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkanćów...47 4. 2 Miejsca w placówkach stacjonarnej pomocy społecznej na 10 tys. mieszkanćów...49 4.3 Udział oso b w gospodarstwach domowych korzystających ze sŕodowiskowej pomocy społecznej w ludnosći ogółem...51 4.4 Wydatki na kulturę i ochrone dziedzictwa narodowego (na 1 mieszkańca)...53 4.5 Wydatki na oświatę i wychowanie (na jednego mieszkanća)...54 5. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA...56 5.1 Ludność przypadaja ca na 1 obiekt kultury (domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice)...57 5.2 Liczba imprez kulturalnych (na 1 tys. mieszkańców...59 Strona 3/138
5.3 Uczestnicy imprez kulturalnych (na 1 mieszkańca)...60 5.4 Ludność przypadająca na jedno muzeum (łącznie z oddziałami)...62 5.5 Ludność na 1 placówkę biblioteczną (biblioteki i filie)...64 5.6 Uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów - szkoły podstawowe...66 5.7 Uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów - gimnazja...68 5.8 Liczba placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (na 10 tys. ludności)...70 5.9 Liczba ludności na 1 aptekę ogólnodostępną...71 5.10 Liczba mieszkań oddanych do uzẏtkowania (na 10 tys. ludności)...73 5.11 Powierzchnia użytkowa mieszkania oddanego do użytku...75 5.12 Liczba miejsc noclegowych (na 1000 ludności)...76 6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...78 6.1 Ludność korzystaja ca z oczyszczalni ścieków w odsetku ogoĺnej liczby ludności...79 6.2 Udział korzystających z sieci gazowej w odsetku ogółu ludności...81 6.3 Udział korzystających z sieci kanalizacyjnej w odsetku ogółu ludności...83 6.4 Udział korzystających z sieci wodociągowej w odsetku ogółu ludności...85 7. PARTNERSTWO...87 8. ANALIZA SWOT...90 8.1. Zagospodarowanie przestrzenne, infrastruktura techniczna i ochrona środowiska...91 8.1.1. Zagospodarowanie przestrzenne...91 8.1.2. Infrastruktura techniczna...92 8.1.3. Ochrona środowiska...92 8.2. Infrastruktura społeczna i kapitał ludzki...94 8.2.1 Infrastruktura społeczna...94 8.2.2. Kapitał ludzki...94 8.3. Rozwój gospodarczy i inwestycje. Podmioty gospodarcze, rolnictwo, leśnictwo, handel, budownictwo....96 8.3.1. Podmioty gospodarcze...96 8.3.2. Rolnictwo i leśnictwo...98 8.3.3. Handel...99 8.3.4. Budownictwo...99 8.4. Kultura, sport, turystyka...101 8.5. Podsumowanie analizy SWOT...103 Strona 4/138
IV. CZĘŚĆ STRATEGICZNA...104 1. WIZJA ROZWOJU...104 2. MISJA...105 3. CELE STRATEGICZNE...107 4. CELE OPERACYJNE, ZADANIA I WSKAŹNIKI REALIZACJI STRATEGII...112 5. WDRAŻANIE, MONITORING, SZACOWANY BUDŻET/FINANSOWANIE...121 5.1. Wdrażanie Strategii...121 5.2. Monitoring i ewaluacja Strategii...125 5.3. Budżet/ finansowanie...127 6. SPÓJNOŚĆ DOKUMENTU STRATEGII Z KRAJOWYMI I REGIONALNYMI DOKUMENTAMI PLANISTYCZNO STRATEGICZNYMI...128 SPIS TABEL...134 SPIS WYKRESÓW...135 SPIS RYSYNKÓW...136 BIBLIOGRAFIA...136 Strona 5/138
1. I. STRESZCZENIE Strategia Nadmorskiego Obszaru Funkcjonalnego, obejmującego Gminę Miasto Kołobrzeg, Gminę Kołobrzeg oraz Gminę Ustronie Morskie powstała w celu realizacji ponadlokalnych, wspólnych działań rozwojowych, wychodzących poza granice jednej gminy. Do największych zalet Obszaru Funkcjonalnego należy nadmorskie położenie gmin tworzących tę strukturę oraz walory środowiskowe i zasoby naturalne, umożliwiające rozwój sektorów związanych z szeroko pojmowaną turystyką, w tym sektora uzdrowiskowo-sanatoryjnego, a także silna pozycja Kołobrzegu, jako miasta stanowiącego lokalne centrum społeczno-gospodarcze. Zalety KSOF wzmacnia bardzo wysoki stopień przedsiębiorczości mieszkańców regionu oraz znaczna skala powiązań funkcjonalnych pomiędzy gminami Kołobrzeg i Ustronie Morskie, a ośrodkiem miejskim. WIZJA zaprezentowana w ramach Strategii rozwoju Nadmorskiego Obszaru Funkcjonalnego brzmi: Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny to intensywnie rozwijający się obszar turystyczny w pasie nadmorskim wraz z miastem Kołobrzeg - ważnym ośrodkiem rozwoju społeczno-gospodarczego, z silnie powiązanymi z nim funkcjonalnie gminami: Ustronie Morskie i Kołobrzeg. Wizja formułowana w ramach strategii jest swego rodzaju projekcją przyszłości, do jakiej dąży samorząd i społeczność lokalna. Wizja rozwoju opisuje pożądany stan docelowy w perspektywie kilku kilkunastu lat oraz wybrane uwarunkowania, które posłużyły do wyboru i formułowania realnych priorytetów strategicznych. Wizja zawiera w sobie odniesienie się do głównej funkcji obszaru funkcjonalnego. Z racji położenia w pasie nadmorskim, posiadanych zasobów naturalnych, funkcja turystyczna będzie dominująca dla obszaru funkcjonalnego. Obszar funkcjonalny powinien dążyć do kreowania lokalnych specjalizacji terytorialnych, w szczególności w oparciu o walory położenia i infrastrukturę (położenie nadmorskie, powiązania komunikacyjne, port morski) oraz zasoby naturalne. MISJA/ CEL NADRZĘDNY: Docelowy kierunek rozwoju w formule misji czyli nadrzędnego celu funkcjonowania sformułowano następująco: Kreować rozwój w oparciu o przedsiębiorczość oraz zasoby naturalne obszaru funkcjonalnego. Kierunki rozwoju: I. Rozwój turystyczny obszaru funkcjonalnego z wykorzystaniem położenia w pasie nadmorskim w oparciu o walory przyrodnicze II. Wzmacnianie powiązań funkcjonalnych wewnątrz obszaru oraz wsparcie rozwoju społecznogospodarczego obszaru Strona 6/138
Kierunki rozwoju KSOF są rozwinięciem wizji rozwoju. Kierunki rozwoju są elementem pośrednim pomiędzy nadrzędnym celem, jakim jest wizja i misja oraz celami strategicznymi i operacyjnymi. CELE STRATEGICZNE W ramach kierunków rozwoju wyszczególniono cele strategiczne, Główne cele strategiczne w sposób bezpośredni nawiązują do wizji i misji: 1. Zachowanie wysokiej jakości ochrony środowiska i zachowanie walorów przyrodniczych 2. Kształtowanie oferty turystycznej obszaru funkcjonalnego 3. Poprawa funkcjonalności komunikacyjnej 4. Rozwój infrastruktury technicznej i społecznej 5. Wzmacnianie kapitału ludzkiego oraz rozwój przedsiębiorczości Celom strategicznym podporządkowano cele operacyjne i działania, których realizacja będzie prowadziła do osiągnięcia pożądanego statusu określonego w misji i wizji obszaru funkcjonalnego. Wdrażanie Strategii będzie się odbywać poprzez programy operacyjne (regionalne, wojewódzkie i sektorowe). Na podstawie przeglądu i weryfikacji obecnie funkcjonujących i planowanych programów i strategii sektorowych zostaną opracowane konkretne programy operacyjne, realizujące jeden lub więcej celów operacyjnych Strategii, precyzując, selekcjonując oraz hierarchizując problemy i działania rozwojowe służące osiąganiu tych celów. Strona 7/138
II. WPROWADZENIE Strategia Nadmorskiego Obszaru Funkcjonalnego powstała w celu realizacji ponadlokalnych, wspólnych działań rozwojowych, wychodzących poza granice jednej gminy. Ma ona ułatwić samorządom lokalnym przygotowanie i realizację wspólnych przedsięwzięć w oparciu o zasoby własne, jak i pojawiające się różnorodne możliwości wsparcia zewnętrznego. Realizacja strategii wymagać będzie zarządzania zintegrowanego: współpracy i koordynacji prac samorządów terytorialnych. Współpraca powinna być dobrze zaplanowana, a skoordynowane działania mogą przyczynić się do maksymalizacji efektów ponoszonych nakładów ze środków publicznych, co w sumie ma przyczynić się do wzrostu konkurencyjności i zdynamizowania rozwoju Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego. Strategia przygotowana została w wyniku współpracy samorządów KSOF z ekspertami zewnętrznymi. Proces budowy strategii wsparty został metodą konsultacji i partycypacji społecznej. Wypracowane podczas warsztatu strategicznego główne założenia dotyczące wizji, kierunków i celów strategicznych zostały poddane weryfikacji podczas konsultacji społecznych w dniu 22.01.2014 r. Przeprowadzono dyskusję nad konkretnymi zapisami, zebrano również uwagi i przedyskutowano propozycje modyfikacji niektórych zapisów. Pozwoliło to wypracować wersję dokumentu końcowego. Dokument składa się zasadniczo z 2 części: I. Część analityczno-diagnostyczna, którą opracowano na podstawie danych dostępnych w bazach GUS, dokumentów strategicznych województwa zachodniopomorskiego, powiatu kołobrzeskiego, miasta Kołobrzeg oraz gminy Kołobrzeg i Ustronie Morskie. II. Część strategiczna wizja, misja, cele strategii, wdrażanie, monitoring i ewaluacja strategii. W pierwszej kolejności sformułowano wizję rozwoju. Celowo wizję umieszczono na wstępie, ponieważ to od niej rozpoczął się proces współpracy. Taka też jest logika tworzenia nowoczesnych dokumentów. Następnie zostały określone kierunki i cele strategiczne oraz operacyjne realizacji strategii rozwoju obszaru funkcjonalnego. W kolejnych rozdziałach przedstawiono rekomendacje wdrażania Strategii zawierające najważniejsze wnioski dotyczące budowy systemu wdrażania, opartego o współpracę z instytucjami i podmiotami z obszaru funkcjonalnego oraz monitoring i ewaluację strategii, czyli założenia dotyczące monitorowania realizacji Strategii oraz zalecenia odnoszące się do jej ewaluacji. Redaktorzy dokumentu pragną serdecznie podziękować wszystkim uczestnikom konsultacji za wkład merytoryczny w ostateczny kształt dokumentu Strategii. Strona 8/138
III. CZĘŚĆ ANALITYCZNO DIAGNOSTYCZNA Analizę stanu istniejącego opracowano na podstawie danych dostępnych w bazach GUS, dokumentów strategicznych województwa zachodniopomorskiego, powiatu kołobrzeskiego, miasta Kołobrzeg oraz gminy Kołobrzeg i Ustronie Morskie. Wśród analizowanych dokumentów znalazły się: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego Strategia Promocji Powiatu Kołobrzeskiego na lata 2012-2020 Strategia Rozwoju Gminy Kołobrzeg Strategia Rozwoju Miasta Kołobrzeg do roku 2015 Strategia Rozwoju Kołobrzegu do roku 2020 Strategia Rozwoju Turystyki w Kołobrzegu Strategia Rozwoju Kultury w Kołobrzegu do roku 2020 Program Ochrony Środowiska dla powiatu Kołobrzeskiego na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Kołobrzeg na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Ustronie Morskie Uchwała Rady Gminy Ustronie Morskie nr XVIII/128/2011 w sprawie oceny aktualności Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Sprawozdanie z realizacji Rocznego programu współpracy Gminy Miasto Kołobrzeg z organizacjami pozarządowym oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego za rok 2012 Kolonizacja Turystyczna na przykładzie gminy Ustronie Morskie Raport z monitorowania realizacji zasady partycypacji społecznej przez Urząd Miasta Kołobrzeg. Ponadto analizie poddano informacje dostępne na stronach internetowych miasta Kołobrzeg, gminy Kołobrzeg, gminy Ustronie Morskie oraz stron pokrewnych, np. Encyklopedia Pomorza Zachodniego Pomeranica.pl. Dane dostępne w bazach GUS przeanalizowano w przedziale czasowym 2007-2012. Strona 9/138
1. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU 1.1 Podział administracyjny Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny leży w Województwie Zachodniopomorskim, w strefie przybrzeżnej powiatu kołobrzeskiego. Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny tworzą trzy jednostki administracyjne powiatu kołobrzeskiego: miasto Kołobrzeg, gmina Kołobrzeg, gmina Ustronie Morskie. Od północy granicę Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego wyznacza licząca blisko 30 km długości linia brzegowa Morza Bałtyckiego. Jedynym miastem KSOF jest Kołobrzeg. Rys. 1. Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny Źródło: Opracowanie własne Strona 10/138
1.2 Charakterystyka geograficzna. Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny leży w północno-zachodniej Polsce, na Pomorzu Zachodnim, w środkowej części nadmorskiego pasa województwa zachodniopomorskiego. Obejmuje przybrzeżne wody Bałtyku, plaże, pasy wydm i nizin nadmorskich oraz niższy taras wysoczyzn morenowych. Według podziału na jednostki fizyczno-geograficzne, Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny obejmuje wschodnią część Wybrzeża Trzebiatowskiego, zachodnią część Wybrzeża Słowińskiego oraz północną część Równiny Białogardzkiej. Naturalną granicą rozdzielającą oba wybrzeża jest rzeka Parsęta stanowiąca, obok morskiej linii brzegowej, istotną barierę fizjograficzną. Przy ujściu Parsęty do Morza Bałtyckiego centralne położenie w linii wybrzeża Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego zajmuje Kołobrzeg, jedyne miasto obszaru funkcjonalnego, o powierzchni 2 567 ha, i bezpośrednim dostępie do morza na długości 11 km. Ujście Parsęty zabudowane jest obiektami portu towarowego, rybackiego i wojennego. Uregulowane koryto rzeki posiada szerokość 60-100 m, a jego głębokości wynoszą 5-8 m. Parsęta, jako jedyna z rzek przymorza posiada niewielką deltę, której stożek sypany jest w morze, a na lądzie pozostaje pod pokrywą osadów eolicznych i nasypów. Na tym odcinku wykształciły się tarasy zalewowe i akumulacyjne. Taras zalewowy ciągnie się po obu stronach rzeki osiągając wysokość 2 m. Budują go mady, torfy i piaski rzeczne. Występują w jego obrębie niewielkie, wydłużone pagórki piaszczyste - nasypy powodziowe. W końcowym odcinku biegu brzegi rzeki porastają pojedyncze drzewa. Przy moście kolejowym w Kołobrzegu kończą się śródlądowe wody Parsęty, a zaczynają wewnętrzne i terytorialne wody morskie. Dolina rzeki stanowi niezaprzeczalny walor krajobrazowy i przyrodniczy. Miasto Kołobrzeg położone jest w brzegowej części Wybrzeża Trzebiatowskiego i Wybrzeża Słowińskiego. Najniższym punktem obszaru miasta jest brzeg morza, najwyższym wzgórza w południowo-wschodniej części miasta (okolice Stramnicy) ponad 30 m n.p.m. Zachodnia część miasta leży na płaskiej równinie jeziornej położonej od Kołobrzegu w kierunku Dźwirzyna. Jest ona pozostałością litorynowego jeziora przybrzeżnego, którego powierzchnia wznosi się średnio na wysokość 5 m n.p.m. Tereny nisko położone (depresja Grzybowa) odwadnia rów Grzybowski oraz sieć mniejszych rowów melioracyjnych, a także duże czynne przepompownie w Grzybowie i Korzystnie. Obszar ten oddziela od morza wąski (50 200 m) wał wydmowy plaży o wysokości 1-7 m n.p.m. Linia wybrzeża morskiego leżącego w obrębie Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego ma długość około 30 km. W bezpośrednim sąsiedztwie morza ciągnie się pas wydm osiągający miejscami wysokość kilkunastu metrów. Powierzchnia terenu Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego podnosi się od morza w kierunku południowym (z pominięciem pasa wydm nadmorskich). W rejonie nizin nadmorskich w niektórych miejscach występują depresje. Ukształtowanie terenu Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego ma charakter młodoglacjalny, co znajduje odzwierciedlenie w rzeźbie, krajobrazie i stosunkach hipsometrycznych. Leżący na południe od nizin nadmorskich teren KSOF stanowi zdenudowany skłon wysoczyzn morenowych, poprzecinany krzyżowym systemem pradolin i dolin rzecznych, biegnących w kierunku północno-zachodnim i południowo-zachodnim. Strona 11/138
Głównym budulcem powierzchni terenu są pozostałości zlodowacenia bałtyckiego - utwory czwartorzędowe, osiągające do 100 m miąższości oraz efekty procesów zachodzących po ustąpienia lądolodu w ciągu ostatnich kilkunastu tysięcy lat. Utwory czwartorzędowe przykrywają głębiej leżące utwory trzeciorzędowe. Najcenniejszy krajobrazowo jest pas plaż i przylegających wydm. Procesy erozyjne, które zachodzą na wybrzeżu, mają różny stopień natężenia w różnych odcinkach. Najmniejsze tempo abrazji, wynoszące od kilku do 30 cm w skali roku, występuje na odcinku wydmowo-aluwialnym brzegu niziny Grzybowa, w zachodniej części obszaru Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego, pomiędzy terenami Grzybowa i Dźwirzyna, gdzie znajduje się najszersza plaża na terenie KSOF. Zjawiska erozyjne nie mają w tym miejscu charakteru silnie niszczącego, zagrażającego szybkim zmniejszaniem się szerokości plaż. Natomiast we wschodniej części Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego, na terenie gminy Ustronie Morskie, plaże są węższe, położone u podnóża niewielkiego klifu, a tempo abrazji jest tam znacznie większe. Z uwagi na fakt, iż brzeg morski w tym miejscu jest dosyć mocno zurbanizowany i brakuje strefy buforowej mogącej oddzielać zabudowania od żywiołu morskiego, sztucznie wzmacnia się stromo opadający ku morzu brzeg, m.in. betonowymi gwiazdo-blokami oraz ostrogami w postaci drewnianych pali wbitych w morskie dno. Pas wydm występuje na całym odcinku wybrzeża i w większości jest porośnięty lasem sosnowym. Jego budowa i kształt są zróżnicowane. W Dźwirzynie pola wydmowe sięgają 500 metrów szerokości i 15,2 m wysokości n.p.m. Na odcinku, w którym plaża jest najszersza, utworzono dodatkowy wał wydmowy. W kierunku wschodnim szerokość pasa wydm się zmniejsza do 200 metrów. Na wschód od doliny Parsęty, wzdłuż wybrzeża na wysokości Kołobrzegu rozciąga się wąski wał wydmowy wznoszący się od 3 do 6 m n.p.m. Wydmy położone przy wschodniej granicy Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego są szare, o budowie piaskowo-gliniastej i gliniastej, w większości strome, w niektórych miejscach osiągają wysokość kilkunastu metrów. Dopiero dalej w kierunku zachodnim, za Ustroniem Morskim, pojawiają się typowe wydmy piaskowe. Wały wydmowe w gminie Ustronie Morskie nie są ciągłe, występują tylko na krótkich odcinkach brzegu morskiego i są przeważnie zalesione. Pas nizin nadmorskich ciągnie się od Dźwirzyna w części zachodniej Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego do Wieniotowa w części wschodniej. W okolicach Dźwirzyna pas ten jest zbudowany z utworów torfowych, zalegających na poziomie 0,2-1,2m n.p.m. i powstał wskutek akumulacji osadów u ujścia do morza, co doprowadziło do zamknięcia dawnej zatoki morskiej. Reliktem tej zatoki jest jezioro Resko Przymorskie. Obecnie, wskutek przekształceń dokonanych w latach 1960-80, obszar ten stanowi duży kompleks łąkowy z gęstą siatką rowów melioracyjnych i nielicznym zadrzewieniem. Dalej w kierunku wschodnim, w okolicy Grzybowa, teren jest nieco wyższy, zbudowany z utworów piaszczysto-gliniastych, do wysokości 1-5 m n.p.m. Dolinę Parsęty i dolinę Błotnicy łączy wypełniona torfami pradolina o szerokości 1-1,5km, biegnąca na południe od Starego Borku i Zieleniewa, dobrze zmeliorowana, używana jako łąki i pastwiska. Ten otwarty krajobraz stanowi korytarz ekologiczny pomiędzy dwoma środowiskami. W rejonie położonym pomiędzy Grzybowem, Zieleniewem i Nowym Borkiem znajduje się obszar nieco podniesiony moreny dennej, wznoszący się w kierunku południowym do wysokości ok. 16 m n.p.m. Strona 12/138
w rejonie Zieleniewa i Starego Borku. W obrębie tej wysoczyzny znajdują się duże obszary bezodpływowe lub o utrudnionym odpływie, wypełnione glebami pochodzenia organicznego. Tereny położone na wschód od rzeki Parsęty, a także na południe od obniżenia pradolinnego rzek Parsęta- Błotnica oraz w rejonie Drzonowo-Nowogardek, są strefą brzegową dennej wysoczyzny morenowej. Cała powierzchnia obszaru jest zbudowana głównie z moreny dennej lekko falistej, w której skład wchodzą gliny zwałowe, piaski, żwiry. Druga wysoczyzna, wydzielona przez Błotnicę i Dębosznicę od wschodu, Błotnicę i jezioro Resko Przymorskie od północy i obniżenie pradolinne (Sarbia-Samowo), miejscami płaska lub lekko falista, a w rejonach zboczy dolinnych - zróżnicowana, wznosi się od 5 m n.p.m. w rejonie Karcina do 22 m n.p.m. w części centralnej, a następnie opada do 12 m n.p.m. w części południowej (Samowo, Sarbia). Falista wysoczyzna moreny dennej rozciąga się do wschodniej części Kołobrzeskiego Subregionalny Obszaru Funkcjonalnego, gminy Ustronie Morskiej, gdzie charakteryzuje się niewielkimi deniwelacjami. Jest ona tutaj poprzecinana zespołami dolin erozyjnych i obniżen wytopiskowych. Obszar ten urozmaicają wzniesienia będące pagórkami moreny czołowej lub kemami. Najwyższy z nich (Krzywa Góra) osiąga wysokość 33 m n.p.m. Strona 13/138
1.3 Warunki przyrodnicze i zasoby naturalne Głównym ciekiem wodnym Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego jest rzeka Parsęta, wypływająca ze źródła na wysokości ok. 137 m n.p.m. z okolic Parsęcka na terenie Pojezierza Drawskiego, o długości 139 km i powierzchni dorzecza równej 3151 km2. Rzeka dzieli Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny na dwie części i w Kołobrzegu wpływa do morza. Na terenie KSOF występują również niewielkie rzeki o długości do 30 km; należą do nich głównie: Błotnica w zachodniej części Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego i Czerwona - w części wschodniej. Ponadto na obszarze KSOF płyną niewielkie rzeki i strumienie należące do zlewni w/w cieków. Dolina rzeki Parsęty, otoczona wysoczyzną 10-20 m n.p.m., spełnia szczególne znacznie hydrograficzne i krajobrazowe na trenie Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego. Dno doliny przecinają rowy melioracyjne, dzięki którym jest ono użytkowane rolniczo jako łąki. Teren Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego cechuje się bardzo niską jeziornosćia. Poza fragmentem znacza cego pod wzgle dem wielkości jeziora Resko Przymorskie, wyste puja tu nieliczne jeziora o niewielkiej powierzchni, głównie oczka polodowcowe, w większosći bezodpływowe. Gleby Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego to głównie kompleksy glebowe brunatne i bielicowe, natomiast na obszarach dolinnych dominują gleby bagienne i torfowe. W gminie Kołobrzeg dominuja gleby torfowe i bielicowe, natomiast w gminie Ustronie Morskie i Siemyśl przeważają gleby brunatne. W wyniku postępującej urbanizacji na obszarze miasta Kołobrzeg i w większych miejscowościach wyste puja zwarte kompleksy gleb pochodzenia antropogenicznego (usypiskowe, sztucznie zasilane, urbisole). Na obszarze Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego występuje wpływ dwóch różnych krain klimatycznych. Krainy klimatyczne Trzebiatowska i Kołobrzesko-Darłowska, obejmujące miasto Kołobrzeg oraz gminy Kołobrzeg i Ustronie Morskie, w stosunku do regionu zachodniopomorskiego cechują się znacznie większą liczbą dni z dużym zachmurzeniem i opadami atmosferycznymi. Występuje tu obniżenie temperatur w okresie maj sierpień (wpływ Morza Bałtyckiego), względnie mała liczba dni gorących, a zima zaczyna się bardzo pózńo. Liczba dni z pokrywa śniezṅa jest bardzo mała, natomiast wydłużony jest okres bez przymrozków. Występują tu również jedne z najmniejszych rocznych amplitud temperatur (ciepła zima - chłodne lato). Na obszarze KSOF, w mieście Kołobrzeg, funkcjonuje największe w kraju uzdrowisko, obejmujące strefy ochronne rozciągające się na tereny gminy Kołobrzeg i Ustronie Morskie. Jedną z kluczowych cech decydujących o funkcjonowaniu tego uzdrowiska jest napływ mas powietrza oraz jego walory lecznicze. Kołobrzeg leży w krainie klimatycznej zwanej Pobrzeżem Kołobrzeskim w obrębie klimatów bałtyckich. Klimat miasta kształtowany jest pod wpływem Morza Bałtyckiego. Kołobrzeg posiada znacznie zróżnicowany klimat miejscowy. Można tu wyróżnić kilka mikroregionów klimatycznych: klimat plaży, klimat parku i lasu na wydmach na zachód od parku, klimat terenów zabudowanych (centrum miasta i uzdrowisko), klimat terenów zabagnionych i doliny Parsęty na południe od miasta, klimat obszarów wysoczyznowych. Strona 14/138
Suma rocznych opadów w Kołobrzegu przekracza średnie dane liczbowe odnotowane dla kraju, a średnia roczna temperatura wynosi około 8 C. Ze względu na charakterystyczny klimat miasto od wielu lat znane jest, jako uzdrowisko i letnisko polskiego wybrzeża W strefie przymorskiej (do 1 km od linii brzegowej) w powietrzu występuje intensywne stężenie jodu i aerozolu morskiego, istotne dla lecznictwa uzdrowiskowego. Masy powietrza napływające nad Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny są czyste i pozbawione zanieczyszczen. W samym obszarze Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego, a także w jego bliższym sąsiedztwie, brak jest znaczących obiektów powodujących zanieczyszczenia powietrza, a jedyną formą zagrożen sa małej i sŕedniej wielkości lokalne kotłownie oraz indywidualne paleniska domowe wykorzystujące paliwa stałe (głównie węgiel kamienny). Najważniejszymi zasobami naturalnymi decydującymi o funkcjonowaniu uzdrowiska Kołobrzeg są wydajne źródła solankowe i wody mineralne oraz torfy borowinowe wykorzystywane do celów leczniczych i zabiegowych w zakładach przyrodoleczniczych i innych obiektach uzdrowiskowych. Solanki pochodzą z osadów piaszczystych i piaskowcowych jury dolnej i środkowej. Na potrzeby lecznicze uzdrowiska woda jest dostarczana przez 4 otwory wiertnicze. Dla eksploatacji złóż leczniczych wód mineralnych utworzono w 1991 roku obszar górniczy Kołobrzeg. Występowanie wód mineralnych wiąże się ze strukturą antykliny, wysoko wypiętrzonej struktury permomezozoicznej pociętej serią uskoków, na której wschodnim skłonie posadowiony został Kołobrzeg. Wody solankowe należą do reliktowych wód mezozoicznych, a odnawianie ich zasobów następuje drogą ascencji wód słonych z poziomu triasowego i cechsztyńskiego wzdłuż linii tektonicznych 1. Potrzeby rozlewni wód mineralnych zabezpieczają dwie studnie wiercone. Studnia o głębokości 46 m ujmuje zasobne wody poziomu czwartorzędowego. Studnia o głębokości67 m ujmuje wody poziomu liasowego. Drugim podstawowym tworzywem leczniczym Kołobrzegu są wysokiej jakości borowiny. Borowina znajduje się na obszarze dwóch pól (obszar Mirocic, obecnie eksploatowany i obszar Kołobrzegu). Dla powyższego złoża ustanowiony jest obszar górniczy. Borowina kołobrzeska pochodzi z torfu niskiego, charakteryzującym się bogatym składem chemicznym. Ogólne zasoby borowiny wynoszą 2872 tys. m 3. Obok surowców leczniczych do naturalnych zasobów Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego należą także surowce mineralne (piaski i żwiry dawniej kruszywa naturalne, gliny morenowe, surowce ilaste ceramiki budowlanej oraz torfy), eksploatowane na ternie gminy Kołobrzeg. Na obszarze gminy Ustronie Morskie nie ma żadnych zasobów naturalnych. Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny jest jednym z najsłabiej zalesionych obszarów województwa Zachodniopomorskiego. Na obszarze miasta Kołobrzeg lasy zajmują 155 ha, co stanowi 6% całej powierzchni. Z gmin tworzących KSOF, jedynie Ustronie Morskie posiada znaczące obszary leśne, stanowiące 29% powierzchni gminy. Według podziału geobotanicznego szaty roślinnej Polski, obszar zajmowany przez Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny należy do strefy klimatycznej pobrzeża bałtyckiego w środkowoeuropejskiej prowincji niżowo-wyżynnej. Strefa Pobrzeże Południowobałtyckie charakteryzuje się zatorfionymi dolinami przymorskimi, wydmami z roślinnością piaskową oraz płaskimi płatami pomorskiej moreny dennej 1 Elżbieta Dobracka: 6.1.1 Geomorfologia i zarys budowy geologicznej. W: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta Kołobrzegu. Kołobrzeg: Urząd Miasta Kołobrzegu, 2001-12-04. (Studium miasta, Załączniki do Uchwały Nr XLV/470/01 Rady Miejskiej w Kołobrzegu z dnia 4 grudnia 2001 r. Strona 15/138
i wzgórzami moreny czołowej zajętymi przez lasy. Charakterystyczną roślinnością tej krainy są torfowiska wrzosowiskowe (właściwie wrzoścowe) oraz, pomimo niskiego zalesienia, lasy bukowe i mieszane (bukowo dębowe), olszyny, wilgotne bory sosnowe i lasy sosnowo-mieszane. Osobliwościami florystycznymi tych lasów są: jarząb szwedzki i wiciokrzew pomorski 2 []. Obszary leśne o cechach terenów podmokłych (doliny rzek, torfowiska, podmokłe łąki) to miejsca występowania łęgów olszowych i borów bagiennych. Niewielkie kompleksy leśne wyste puja takzė na terenach nadmorskich i wydmowych stanowia c naturalna bariere łagodzącą intensywny wpływ wiatrów i klimatu morskiego przejsćiowego. Obszary leśne to takzė siedliska licznych gatunków średniej i duzėj zwierzyny leśnej (jelenie, sarny, dziki, lisy, zające), natomiast tereny podmokłe, bagienne i wodne stanowią ostoję dla płazów i gadów. Strefa brzegowa Morza Bałtyckiego stanowi naturalne siedlisko wielu gatunków ptaków (mewy, łabędzie, kaczki, rybitwy) oraz sporadycznie ssaków (foki). W rzece Parsęcie i jej dopływach można spotkac ryby łososiowate, natomiast doliny rzek stanowią ostoję dla licznych gatunków ptaków (łabędzie, czaple, kaczki, gęsi, żurawie). W wielu miejscach można spotkac gniazda bocianów. Znaczna część terenów Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego jest objęta dwoma utworzonymi w 2008 roku obszarami NATURA 2000, tj. Trzebiatowsko-Kołobrzeskim Pasem Nadmorskim oraz Dorzeczem Parsęty. Jednak najwyższą formą ochrony przyrody na terenie Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego jest obszar chronionego krajobrazu Koszalinśki Pas Nadmorski, rozcia gaja cy sie wzdłuż pobrzeża i wydm nadmorskich, obejmujący także północną część Kołobrzegu. Ochroną objęto krajobraz oraz naturalne walory środowiska przyrodniczego pasa nadmorskiego, z jednoczesnym wsparciem ochrony walorów uzdrowiska Kołobrzeg. Wyjątkowym obszarem chronionym jest użytek ekologiczny w Podczelu Ekopark Wschodni, stanowiący zbiorowisko łąkowe i szuwarowe roślinności halofilnej z wieloma gatunkami słonorośli mających tu jedyne stanowisko w Polsce, oraz położony na wschód od Kołobrzegu tzw. Kołobrzeski Las z najważniejszymi i najcenniejszymi pomnikami przyrody dębami Bolesław i Warcisław. Na terenie Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego znajdują się także wpisane do rejestru WKZ parki i zespoły parkowe. W samym Kołobrzegu jest 6 parków o łącznej powierzchni 62,9 ha: park im. Stefana Żeromskiego (31 ha), park im. Aleksandra Fredry (26,7 ha), stanowiący nadmorski park zdrojowy tutejszego uzdrowiska, park im. Jednosći Narodowej (6,5 ha), park im. 3. Dywizji Piechoty (4,5 ha) oraz nowo wpisany Park im. Jana Da browskiego. Ponadto na terenie Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego znajdują się liczne objęte ochroną obiekty przyrodnicze. 2 Urząd Miasta w Kołobrzegu, Inwest Consulting SA: Plan rozwoju lokalnego miasta Kołobrzeg na lata 2005-2007. Kołobrzeg: UM w Kołobrzegu, 2004-11-08, s. str. 28-29 Strona 16/138
1.4 Uwarunkowania historyczno-kulturalne Dzieje osadnictwa na terenie współczesnego Kołobrzegu sięgają okresu przedpiastowskiego. Prawdopodobnie już w VII wieku u wybrzeży Bałtyku istniała osada, w której potrafiono pozyskiwać sól zmorza, co stało się źródłem bogactwa okolicznych mieszkańców. W VIII lub IX wieku ok. 4 km od wybrzeża w dół rzeki Parsęty wzniesiono gród. Jego ślady do dziś można odnaleźć na przedmieściach miasta, na terenie dzisiejszego Budzistowa. Wokół grodu rozwijało się osadnictwo. Eksportowano stąd sól m.in. do Wielkopolski i na Śląsk. Ten gród dał początek Kołobrzegowi, który stał się dużym portem oraz ośrodkiem handlu solą i rybami. Atrakcyjność grodu sprawiła, że w X wieku został on zdobyty przez Mieszka I i obsadzony jego załogą. Stał się silnym ośrodkiem władzy Piastów na Pomorzu Zachodnim. Towarzyszyła temu (datowana na l. 80. X wieku) przebudowa grodu oraz zmiany w produkcji rzemieślniczej miasta. Dużą rolę odegrało korzystne położenie Kołobrzegu. Przede wszystkim był to naturalny port morski przy ujściu rzeki Parsęty, położony w środkowej części ziem pomorskich, na szlaku łączącym Wolin z Gdańskiem. Bałtycka wyspa Bornholm, położona naprzeciw Kołobrzegu, ułatwiała etapową żeglugę i handel ze Skandynawią, a zwłaszcza z Birką - dużym ośrodkiem handlowym w Szwecji. Z drugiej, południowej strony w odległości 200 km leżał główny ośrodek młodego państwa polskiego - Poznań. Syn Mieszka, książę Bolesław I Chrobry, próbował utworzyć tu biskupstwo. Po raz pierwszy w dokumentach nazwa ta została zapisana przez kronikarza niemieckiego Thietmara z Merseburga, gdy cesarz Otton III wraz z księciem Bolesławem I Chrobrym w 1000 roku ustalili arcybiskupstwo w Gnieźnie i podległą mu diecezję w Kołobrzegu. Kołobrzeg stał się stolicą biskupstwa, tym samym został wyróżniony i usytuowany na równi z takimi grodami jak Kraków, Wrocław czy Poznań. Jednak po śmierci Bolesława Chrobrego Pomorze wróciło do pogaństwa, co zmusiło biskupa do ucieczki, a Kołobrzeg stracił status stolicy biskupiej na rzecz położonego dalej na zachód Wolina a późnej Kamienia. Słowiański gród cieszył się wolnością aż do czasów Bolesława III Krzywoustego, który, jak pisał Gall Anonim, musiał ponownie zdobywać sławne miasto Kołobrzeg. Odtąd całe Pomorze Środkowe ponownie znalazło się w granicach państwa piastowskiego. Już w latach 30. XII w., po śmierci Bolesława III Krzywoustego (1138), Kołobrzeg przeszedł pod zwierzchnictwo cesarza niemieckiego, a następnie króla Danii. W XII w. Kołobrzeg stał się osŕodkiem administracyjnym zorganizowanym na wzór kasztelanii. W latach 1187 1227, gdy w Polsce powiększało się rozbicie dzielnicowe, Pomorze z Kołobrzegiem znalazło się pod władzą Duńczyków. Związani z nim więzami krwi książęta zachodniopomorscy powoli odzyskali niezależność. 23 maja 1255 r. książę Warcisław III i biskup kamieński Herman von Gleichen lokowali nowe miasto na prawie lubeckim, zwolnione przez pięć lat z płacenia wszelkich należności. Nowe miasto otrzymało 100 łanów ziemi uprawnej, kołobrzeski las oraz prawo połowu ryb w morzu pomiędzy ujściami Regi i Parsęty. Powstało ono bliżej wybrzeża. Opuszczono dawny gród, który w pamięci potomnych zachował się jako Stare Miasto. Znajdują się tam m.in. pozostałości kilku kościołów: katedry pierwszego biskupa, Reinberna, kościoła św. Ottona, kaplicy św. Piotra czy klasztoru benedyktynek. Pamiątką po dawnych czasach pozostał kościółek św. Jana Chrzciciela, wymieniany w kronikach już w 1222 r. W średniowieczu do miasta przybywali liczni osadnicy, zwłaszcza z Niemiec m.in. z Lubeki i Gryfii. Na przełomie XIII i XIV w. Kołobrzeg był już silnym miastem hanzeatyckim. Wkrótce został otoczony murami Strona 17/138
i fosą, stając się ważnym ośrodkiem handlowym i gospodarczym. Europejskie kontakty miasta handlowe sięgały od Anglii i Hiszpanii po Rus Kijowska. Równocześnie powoli znikał jego polski, słowiański charakter, ustępują żywiołowi niemieckiemu. W XVI w. władze miejskie zakazały m.in. przyjmować do cechów rzemieślników z Polski. W połowie XVII w. nadbałtyckie potęgi Szwecja i Brandenburgia zaczęły przygotowywać się do walki z Austrią o panowanie w Rzeszy. Jak się wkrótce okazało, teren Pomorza Zachodniego stał się areną przemarszów wojsk, a także działań wojennych. W okresie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) Kołobrzeg opanowały wojska szwedzkie. Opuściły miasto dopiero w 1653 r., odstępując na drodze układów Branderburgii. W tym czasie miasto nad Parsętą zdominowane było przez niemiecki patrycjat. W 2. połowie XVII w. Kołobrzeg otoczono potężnymi umocnieniami ziemnymi, ufortyfikowano nawet latarnie morskie. Miasto stało się jedną z najsilniejszych twierdz regionu. W 1701 r., rada miasta przysięgła wierność królowi pruskiemu. Nad starym gotyckim ratuszem powieszono sztandar z dwugłowym orłem. W rękach Prus, a potem Niemiec Kołobrzeg pozostał aż do 1945 r. Zerwanie stosunków z Polską oznaczało jednak dla mieszkańców miasta kryzys gospodarczy. Od wieków przynoszący dochody handel solą zaczął zamierać, a prywatni właściciele musieli odsprzedawać swoje zakłady. W okresie wojny siedmioletniej (1756-1763) miasto trzykrotnie oblegali Rosjanie, pragnąc założyć tu bazę floty. Zdobyli Kołobrzeg 17 grudnia 1761 r. i okupowali do 9 sierpnia 1762 r. Po zakończeniu wojny siedmioletniej Kołobrzeg powoli dźwigał się z zapaści. Zaczął rozwijać się tu przemysł włókienniczy. Podczas wojen napoleońskich i ataku wojsk francuskich na Prusy, Kołobrzeg pozostał jednym z nielicznych, niezdobytych przez Francuzów skrawków państwa pruskiego. W 1807 Twierdzę Kołobrzeg (Festung Kolberg) oblegały (lecz nie zdobyły) wojska Napoleona. W 1830 r. otwarto tu pierwszy zakład kąpieli solankowych i przed nadmorskim miastem pojawiła się zupełnie nowa perspektywa. Przebadana przez specjalistów solanka zawierała brom, jod, sód, jony wapni, żelaza, magnezu i inne korzystne dla zdrowia pierwiastki. Z rozmachem zaczęły powstawać coraz to nowe zakłady kąpieli solankowych. W kilkanaście lat miasto stało się znanym uzdrowiskiem w tej części Europy. Decyzją króla Prus twierdza została zlikwidowana w 1872 roku, rozpoczęła się rozbiórka fortyfikacji i stopniowo zaczął się zmieniać charakter miasta. Bogacenie się mieszkańców widocznie było w dziedzinach miejscowych władz. Odbudowano ratusz w stylu neogotyckim, kolegiatę, powstało nowe kamienne molo portowe, wzniesiono nowy gmach Urzędu Miejskiego, otwarto teatr. Kołobrzeg uzyskał połączenie kolejowe ze Szczecinem, Gdańskiem, Poznaniem oraz Koszalinem. Już pod koniec XIX w. ulice rozświetliły latarnie gazowe, a na początku XX w. zaczęły sprawnie działać wodociągi. Aż do wybuchu II wojny światowej miasto rozwijało się z dala od politycznego zgiełku, ciesząc się sławą znakomitego uzdrowiska. Przez kilkaset lat miasto znajdowało się poza granicami Polski pod rządami: Duńczyków, książąt pomorskich, Brandenburgii, Prus i Niemiec. Dopiero w 1945 roku powróciło do Polski. W końcowym okresie II wojny światowej Niemcy ogłosili Kołobrzeg twierdzą. 18 marca 1945 Kołobrzeg zdobyły przez I Armię Wojska Polskiego i wojska I Frontu Białoruskiego. Podczas działań wojennych w 1945 roku, znanych jako Bitwa o Kołobrzeg, miasto zostało zniszczone w 90%. W marcu 1945 roku odbyły się tu zaślubiny Polski z morzem. W 1967 roku Kołobrzeg otrzymał formalnie status uzdrowiska. W okresie PRL miasto słynęło także z Festiwalu Piosenki Żołnierskiej. Bogata przeszłość miasta i regionu są dzisiaj źródłem bogactwa historyczno-kulturalnego obszaru Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego, przejawiającego się w licznych pamiątkach i cennych zabytkach architektury. Strona 18/138
1.5 Ludność Teren Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego był zamieszkany na koniec 2012 roku przez 60.750 mieszkańców, w tym 47.103 osób mieszkało w mieście Kołobrzeg, 10.004 osób - w gminie Kołobrzeg oraz 3643 osób - w gminie Ustronie Morskie. Tabela 1. Ludność wg faktycznego miejsca zamieszkania Ludność wg faktycznego miejsca zamieszkania. Stan na 31 XII Jednostka terytorialna 2009 2010 2011 2012 Kołobrzeg miasto 44889 44925 44991 47103 Kołobrzeg gmina 9569 9690 9825 10004 Ustronie Morskie gmina 3598 3593 3590 3643 KSOF 58056 58208 58406 60750 Źródło: Opracowanie własne, wg danych GUS Liczba osób faktycznie zamieszkująca zarówno cały obszar KSOF, jak i poszczególne jednostki terytorialne, jest nieco większa niż liczba osób oficjalnie zameldowanych. Różnica wynosi niecałe 0, 5 procent. KSOF obejmuje obszar o powierzchni 22668 ha. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 656 osób/km 2. Największe zagęszczenie ludności występuje w Kołobrzegu. Przewyższa ono około trzykrotnie zagęszczenie w gminie Kołobrzeg i gminie Ustronie Morskie. W latach 2009-2012 nastąpił wzrost liczby ludności na terenie objętym przez Kołobrzeski Subregionalny Obszar Funkcjonalny. O ile w gminie Kołobrzeg i Ustronie Morskie wzrost ten był stopniowy i w zasadzie miał charakter stały, o tyle w mieście Kołobrzeg wyraźny skokowy wzrost liczebności populacji nastąpił w roku 2012. Mimo wzrostu liczby mieszkańców, w strukturze wieku ludności pojawiły się niekorzystne zmiany. Populację mieszkańców silnie dotyka proces starzenia się. Najbardziej jest to widoczne w Kołobrzegu, gdzie nastąpił znaczny przyrost odsetka osób starszych przy spadku odsetka osób młodszych, co w niekorzystny sposób wpływa na wskaźniki obciążenia ekonomicznego ludności (liczba osób w wieku nieprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym). Na obszarze Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego wskaźnik obciążenia ekonomicznego drastycznie się pogorszył w stosunku do roku 2010. Na koniec roku 2012 na każde 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały średnio 52 osoby w wieku nieprodukcyjnym (wynik gorszy o dwie osoby w stosunku do 2010), przy czym sytuacja zdecydowanie korzystniejsza występuje w gminach: Ustronie Morskie i Kołobrzeg, gdzie wskaźnik ten jest o ponad 5-6 punktów proc. niższy niż w mieście Kołobrzeg. Strona 19/138
Proces starzenia się widoczny jest także w proporcji liczby osób w wieku przedprodukcyjnym do liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Od roku 2007 udział osób w wieku przedprodukcyjnym ulega ciągłemu zmniejszaniu, przy czym od roku 2011 dynamika tego procesu znacznie wzrosła. Na koniec roku 2012 na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym na terenie Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego przypada średnio 89 osób w wieku poprodukcyjnym. Pod tym względem zdecydowanie najtrudniejsza sytuacja także dotyczy Kołobrzegu, gdzie udział osób w wieku emerytalnym jest niemal dwukrotnie większy niż w gminie Kołobrzeg czy Ustronie Morskie. Tabela 2.Ludność KSOF Dane: 2012 powierzchnia [ha] gęstość zaludnienia [os./km 2 ] ludność w wieku poprodukc. na 100 osób w wieku przedprod. ludność w wieku nieprodukc. na 100 osób w wieku produkc. bezrobotni w ludności w wieku produkc. saldo migracji przyrost naturalny Kołobrzeg miasto 2567 1834 125,7 55,9 5,6-30 -14 Kołobrzeg gmina 14403 70 63,7 50,0 6,6 82 43 Ustronie Morskie gmina 5698 64 76,1 49,4 8,4 7 6 KSOF 22668 656 89 52 6,9 20 12 Źródło: Opracowanie własne, wg danych GUS Na terenie Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego poziom bezrobocia wśród osób w wieku produkcyjnym ulegał w latach 2007-2012 sinusoidalnym zmianom. Najniższe wartości osiągnął w roku 2008 (6,4%) i 2011 (6,5%). Na koniec roku 2012 wskaźnik wyniósł 6,9 procent. Nieco inaczej przebiega zmienność salda migracji. Od roku 2007 ulega ono wyraźnemu obniżaniu na terenie obecnego Kołobrzeskiego Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego, od wartości 78 osób w roku 2007 do 20 osób na koniec roku 2012. Strona 20/138
1.6 Infrastruktura społeczna ŻŁOBKI, PRZEDSZKOLA, SZKOLNICTWO Na terenie Gminy Miasto Kołobrzeg funkcjonują szkoły na każdym poziomie kształcenia od szkół podstawowych do uczelni wyższych. Do jednostek oświatowych zależnych od samorządu miejskiego należą na terenie Kołobrzegu: żłobek, przedszkola, szkoły podstawowe oraz gimnazja. W Kołobrzegu działa 9 przedszkoli, w tym 7 publicznych oraz 2 niepubliczne (dotowane przez miasto). Z czterdziestu oddziałów przedszkolnych sześć stanowiły oddziały integracyjne. Na terenie miasta funkcjonują również 2 przedszkola niepubliczne. W mieście funkcjonuje 7 szkół podstawowych, w tym 6 publicznych oraz 1 niepubliczna. Szkoła Podstawowa Nr 5 posiada oddziały integracyjne dla uczniów niepełnosprawnych. W mieście działa pięć gimnazjów, w tym 4 publiczne oraz 1 niepubliczne. Realizacja szkolnictwa ponadgimnazjalnego na terenie miasta należy do Starostwa Powiatowego. Starostwo sprawuje nadzór nad niżej wymienionymi jednostkami oświatowymi: Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza, Zespół Szkół Mechanicznych im. Bolesława III Krzywoustego, Zespół Szkół Morskich im. Polskich Rybaków i Marynarzy Polskich, Zespół Szkół Ogólnokształcących im. M. Kopernika, Zespół Szkół Ekonomiczno-Hotelarskich im. Emilii Gierczak, Centrum Kształcenia Praktycznego, Ognisko Pracy Pozaszkolnej, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy "OKRUSZEK". W Kołobrzegu działa Szkoła Muzyczna I-go stopnia, która naucza gry na 8 instrumentach: fortepianie, akordeonie, skrzypcach, wiolonczeli, kontrabasie, flecie i gitarze. Ponadto szkoła realizuje dydaktykę muzykowania zespołowego: zespół smyczkowy, zespół akordeonowy, zespół klarnetowy, zespół fletowy, zespół kontrabasowy. Łącznie w szkole kształci się od 120 do 130 uczniów. Na terenie miasta działają filie lub oddziały zamiejscowe 5 uczelni wyższych: Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi Uniwersytet Szczeciński - oferujący studia na kierunku ekonomia i socjologia Wyższa Szkoła Gospodarki Krajowej, Wydział Zamiejscowy w Kołobrzegu Zachodniopomorska Szkoła Biznesu Wyższa Szkoła Humanistyczno - Ekonomiczna. W gminie wiejskiej Kołobrzeg działają dwie szkoły podstawowe, jedno gimnazjum gminne oraz gimnazjum społeczne: Szkoła Podstawowa im Mieszka I w Drzonowie. Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Dźwirzynie Strona 21/138
Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Drzonowie Społeczne Gimnazjum w Dźwirzynie. W świetlicach wiejskich gminy prowadzone są zajęcia dla dzieci szkolnych przez Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział w Koszalinie. Środowiskowe Ogniska Wychowawcze Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w gminie Kołobrzeg mają siedziby w: Budzistowie - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze TPD Promyk Drzonowie - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze TPD Tygielek Korzystnie - Środowiskowe Ognisko Wychowawcze TPD Świetlik Towarzystwo Przyjaciół Dzieci prowadzi w gminie również Wiejskie Ogniska Przedszkolne w: Budzistowie - Wiejskie Ognisko Przedszkolne TPD Słoneczko Drzonowie - Wiejskie Ognisko Przedszkolne TPD Morska Kraina Grzybowie Wiejskie Ognisko Przedszkolne TPD Muszelka Starym Borku Wiejskie Ognisko Przedszkolne TPD Żuczki W Ustroniu Morskim jest prowadzone jedno przedszkole publiczne. Na terenie gminy Ustronie Morskie, działają dwie szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa w Rusowie Szkoła Podstawowa w Ustroniu Morskim. Szkolnictwo ponadpodstawowe reprezentuje jedno gimnazjum w Ustroniu Morskim. W gminie nie działają szkoły ponadgminazjalne. OPIEKA ZDROWOTNA Opieka zdrowotna na terenie miasta Kołobrzegu jest świadczona przez dwa publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, w tym Szpital Regionalny oraz 61 niepublicznych placówek podstawowej opieki zdrowotnej i lecznictwo uzdrowiskowe. Według danych z Raportu o stanie miasta Kołobrzeg, w 2011 roku zakłady opieki zdrowotnej obsługiwały 60201 pacjentów zdeklarowanych do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Na terenie miasta funkcjonuje Filia Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego Szczecinie. Szpital Regionalny funkcjonujący w Kołobrzegu obejmuje swym zasięgiem cały powiat kołobrzeski. Posiada 18 oddziałów i 25 poradni specjalistycznych. Ponadto w Kołobrzegu działa Międzynarodowe Centrum Dializ wyposażone w 14 stanowisk do hemodializy, kilka pracowni analityki medycznej, 24 apteki oraz Oddział Terenowy Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. W gminie wiejskiej Kołobrzeg nie ma publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Podstawową opiekę zdrowotną można uzyskać w niepublicznym zakładzie opieki w Budziszowie. W gminie Ustronie Morskie, podobnie jak w gminie Kołobrzeg, podstawową opiekę zdrowotną zapewniają tylko niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Strona 22/138
Mieszkańcy gminy Ustronie Morskie mogą korzystać z usług medycznych z zakresu stomatologii i ginekologii. Oprócz tego na terenie gminy znajdują się dwa niepubliczne ośrodki specjalistyczne: leczniczo- i sanatoryjnorehabilitacyjne. W Ustroniu Morskim znajduje się apteka. Tabela 3. Elementy Infrastruktury społecznej i kapitału ludzkiego KSOF Elementy Infrastruktury społecznej i kapitału ludzkiego KSOF Gmina Miasto Kołobrzeg Gmina Wiejska Kołobrzeg Gmina Ustronie Morskie liczba ludności na 1 ZOZ 2047 0 0 żłobki 1 0 0 placówki wychowania przedszkolnego 14 8 1 wydatki budżetu na 1 mieszkańca na oświatę i wychowanie [%] 20,2 27 27 uczniowie na 1 komputer w szkołach podstawowych 12 13 7 uczniowie na 1 komputer w szkołach gimnazjalnych 16 5 7 wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 14,3 20,7 21,4 biblioteki/filie 3 3 2 Źródło: Opracowanie własne, wg danych GUS SPORT Sfera sportu i rekreacji w Kołobrzegu jest w wielu obszarach częścią oferty turystyczno-uzdrowiskowej, dlatego doceniając rolę kultury fizycznej, miasto Kołobrzeg propaguje, organizuje i współfinansuje różnego rodzaju imprezy sportowe o charakterze lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym, współpracując przy tym z wieloma organizacjami pozarządowymi, tj. klubami i stowarzyszeniami sportowymi działającymi na terenie Kołobrzegu. Jednostką, której głównym zadaniem jest realizacja zadań miasta i własnych w zakresie kultury fizycznej, sportu i rekreacji jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. MOSIR Kołobrzeg oferuje szeroką gamę usług dla grup sportowych, turystycznych, kuracyjnych jak i gości indywidualnych. Zajmuje się także organizacją obozów sportowych, konferencji, imprez sportowych, integracją środowisk sportowych z regionu oraz promowaniem sportu i zdrowego trybu życia wśród lokalnej społeczności. MOSIR Kołobrzeg zarządza nowoczesnym kompleksem sportowym Milenium, w którego skład wchodzą liczne obiekty sportowe. Ponadto w mieście zlokalizowane są: sala sportowa przy ul. Wąskiej, stadion sportowy przy ul. Śliwińskiego, sala sportowa przy ul. Jedności Narodowej, Skate-Park, korty tenisowe oraz szkolne boiska sportowe. Strona 23/138
W Kołobrzegu działają również aktywnie liczne stowarzyszenia i kluby sportowe. Jednym z ważniejszych ośrodków sportowych zlokalizowanych w gminie Kołobrzeg jest Gminne Centrum Sportu i Rekreacji w Dźwirzynie, które posiada hale sportową, pełnowymiarowe boiska do halowej piłki nożnej, piłki ręcznej, koszykówki, siatkówki, tenisa ziemnego i badmintona z widownią na 450 osób. W gminie jest sala fitness, siłownia i pełne wyposażenie w sprzęt sportowy potrzebny do treningów. Przy obiekcie znajduje się amfiteatr z widownią na 500 miejsc oraz boiska do siatkówki i koszykówki, korty tenisowe z trawy syntetycznej, skate park, plac do jazdy na rolkach, zimą lodowisko, pole minigolfa, place zabaw dla dzieci w trzech grupach wiekowych i ogród botaniczny. W zachodnim rejonie Grzybowa usytuowany jest zespół boisk Orlik, gdzie można grać w piłkę nożną i koszykówkę oraz uprawiać inne dyscypliny sportowe. Podobne boiska do piłki nożnej, siatkówki i koszykówki znajdują się w miejscowości Budzistowo. W miejscowości Dźwirzyno znajduje się ścieżka zdrowia o długości 1600 m. Na jeziorze Resko w Dźwirzynie znajduje się przystań wodniacka, w której można wypożyczyć małe żaglówki, łódki, kajaki, rowery wodne. Ze względu na warunki sprzyjające nawet początkującym żeglarzom i amatorom sportów wodnych, z oferty mogą korzystać nawet mało doświadczeni żeglarze. W gminie istnieją przygotowane szlaki piesze i rowerowe. Naczelną jednostką w gminie Ustronie Morskie odpowiedzialną za sport i rekreacje jest Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji. GOSiR zarządza Centrum Sportowo Rekreacyjnym Helios, które obejmuje: pływalnię krytą wraz z kręgielnią, kąpielisko otwarte, korty tenisowe, plac zabaw, boisko do siatkówki plażowej oraz Stadionem sportowym wraz z bazą hotelową położonymi w bliskiej odległości od morza. W Ustroniu Morskim znajduje się także zespół boisk sportowych Orlik 2012. W skład zespołu wchodzą: boisko do piłki nożnej o wymiarach 30m x 62m (nawierzchnia z trawy syntetycznej) oraz boisko wielofunkcyjne o wymiarach 32,5m x 19 m wykonane z nawierzchni poliuretanowej przeznaczonej do gier w koszykówkę, piłkę siatkową, tenisa ziemnego. Na terenie gminy funkcjonują ponadto: klub sportowy NKS Astra, Polski Związek Wędkarski, LOK, przy której znajduje się strzelnica sportowa, Ośrodek Jeździecki Eronia oraz klub golfowy Golf Driving Range. Przez obszar gminy Ustronie Morskie przebiegają także szlaki turystyczne. Strona 24/138