LABORATORIUM BADAŃ MEDIOZNAWCZYCH Zakres i cel planowanej restrukturyzacji Projekt restrukturyzacji Instytutu Dziennikarstwa UW w latach 2013 2014 obejmuje z jednej strony powołanie do istnienia zaawansowanej technologicznie pracowni naukowo-badawczej Laboratorium Badań Medioznawczych w strukturach Zakładu Teorii Komunikacji Społecznej, obsługiwanej przez międzyzakładowy zespół naukowo-badawczy Instytutu Dziennikarstwa UW koordynowany przez dr. Tomasza Gackowskiego, wicedyrektora ds. badań naukowych i współpracy z zagranicą Instytutu Dziennikarstwa UW, z drugiej zaś naukowo-badawcze wsparcie dla kompleksowych projektów badawczych realizowanych w najbliższych latach (2013 2014), dedykowanych kluczowym inicjatywom naukowobadawczym Instytutu Dziennikarstwa UW, w zakresie zorganizowanych i zawiązanych konsorcjów krajowych oraz międzynarodowych [krajowe aplikacje konkursowe: SONATA BIS pt. Media w kryzysie i media o kryzysie, NCN 15.06.2013 r.; konsorcjum: Uniwersytet Warszawski (organizator i koordynator), Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; koordynator i pomysłodawca: dr Tomasz Gackowski; oraz międzynarodowe: następca 7PR Horyzont 2014 2010 UE w zakresie Cooperation (początek 2014 r.) pt. Crisis Communication Media XXIst century Media in (about) crisis; konsorcjum: Polska (Uniwersytet Warszawski organizator i koordynator), Hiszpania (Katolicki Uniwersytet w Murcji), Republika Czeska (Uniwersytet Zachodnioczeski w Pilźnie), Turcja (Uniwersytet Anadolu w Eskisehirze), Litwa (Uniwersytet Wileński), Łotwa (Uniwersytet Łotewski) oraz Ukraina (Uniwersytet w Sumach); koordynator i pomysłodawca dr Tomasz Gackowski]. Laboratorium Badań Medioznawczych ma być innowacyjną, zaawansowaną technologicznie, interdyscyplinarną pracownią naukowo-badawczą realizującą badania na styku nauk społecznych, humanistycznych oraz technicznych. Nauki o mediach jako dyscyplina naukowa zostały sklasyfikowane decyzją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z sierpnia 2011 r. w obszarze nauk społecznych. Warto jednak podkreślić, iż grono badaczy identyfikujących się z naukami o mediach, określający się mianem medioznawców, rekrutuje się z bardzo wielu stowarzyszonych z medioznawstwem dyscyplin naukowych: psychologii (neuropsychologii), socjologii, politologii, filozofii, etnografii, historii, językoznawstwa, antropologii, kulturoznawstwa, pedagogiki oraz ekonomii, prawa, filmoznawstwa, ale również informatyki, cybernetyki, telekomunikacji czy też elektroniki. Przegląd struktury zakładów Instytutu Dziennikarstwa UW, prowadzonych badań oraz zainteresowań pracowników naukowych, a także oferty dydaktycznej proponowanej studentom dziennikarstwa i komunikacji społecznej oraz logistyki mediów ze strony kadry rzeczonej jednostki naukowo-dydaktycznej, świadczy z jednej strony o ogromnym, interdyscyplinarnym potencjalne nauk o mediach, z drugiej 1
zaś o konieczności prowadzenia i rozwijania badań na różnych polach badawczych za pośrednictwem innowacyjnych rozwiązań technologicznych, umożliwiających sprawne, minimalizujące ryzyko popełniania błędów, automatyczne oraz półautomatyczne realizowanie projektów badawczych, dedykowanych m.in. szeroko pojętej komunikacji społecznej, oddziaływaniu mass mediów (przyczyny, efekty, rekomendacje oraz antycypacje), mediatyzacji życia społecznego, politycznego, ekonomicznego oraz kulturowego (za Talcotem Parsonsem), ale także zjawisk określanych dzisiaj mianem postmodernistycznych, animowanych i relacjonowanych przez media instytucjonalne oraz alternatywne [w tym sieciowe Web 2.0 i 3.0] (za Zygmuntem Baumanem i Jeanem Baudrillardem), wreszcie marketingowi oraz public relations. Głównym celem powołania w ramach planowanej restrukturyzacji Instytutu Dziennikarstwa UW pracowni naukowo-badawczej Laboratorium Badań Medioznawczych jest stworzenie innowacyjnego zaplecza naukowo-technicznego umożliwiającego realizowanie zaawansowanych badań przekazów medialnych, nadawców oraz odbiorców komunikacji społecznej. Wieloaspektowe projekty badawcze realizowane za pośrednictwem LBM będą odpowiadały na klasyczne za Haroldem Lasswelem (ojcem międzynarodowego medioznawstwa) pytania: Kto komunikuje? Co komunikuje? Jak komunikuje? Do kogo komunikuje? Z jakim skutkiem komunikuje? W tej optyce koniecznym jest zorganizowanie aparatury naukowobadawczej umożliwiającej kompleksowe badanie wszystkich podmiotów uczestniczących w procesie komunikacji na wszystkich jej poziomach: od intrapersonalnej komunikacji [ego i alter ego / co podmiotowi badanemu się wydaje, że percypuje, a co w rzeczywistości rejestruje jego oko i rozum słowem: deklaracja vs. reakcje symptomatyczne ludzkiego ciała, np. ruch gałki ocznej technologia eye-tracking (eye-tracker stacjonarny TOBI); przez interpersonalną oraz grupową komunikację [eksperymenty jakościowe IDI oraz profesjonalne FGI (fokusownie z aparaturą rejestrującą audio-wideo, intimizująca sala, szkło weneckie, telewizor 50 cali, aparatura DVD-blue ray), eksperymenty projekcyjne (sala z projektorem: testy reklam, przekazów audiowizualnych, skuteczności perswazyjnej aspekty reaktywne, deklarowane)]; po instytucjonalną oraz masową (społeczną) komunikację [monitoring mediów masowych prasa: aparatura digitalizująca z zaawansowaną technologią OCR (półautomatyczna), radio i telewizja: aparatura rejestrująco-kodująca równolegle kilka stacji radiowych i kilkanaście kanałów telewizyjnych (deskrypcja i transkrypcja automatyzacja i półautomatyzacja), internet: oprogramowanie do zautomatyzowanej agregacji treści internetowej (web crawling), przetwarzania (data mining), kategoryzacji oraz frekwencyjnej, lingiwstyczno-kwantytatywnej analizy tekstu; internetowy Panel (e-) platforma do badań typu CAWI (stworzenie kilkudziesięciotysięcznej grupy aktywnych respondentów baza weryfikowana w cyklu kwartalnym); badania opinii publicznej sondażownia studio CATI (15 boksów, wyposażenie komputerowo-telefoniczne, system random digit-dialing)]. Oprócz powyższej aparatury, umożliwiającej realizowanie zaawansowanych projektów badawczych na niespotykaną dotąd skalę [w aspekcie metodologicznym, realizacyjnym (automatyka i półautomatyka) oraz tematycznym] w polskich ośrodkach akademickich oraz 2
jednostkach naukowo-badawczych, koniecznym jest stworzenie specjalistycznego, internetowego wortalu badawczego, będącego swoistym internetowym oknem Laboratorium Badań Medioznawczych prezentującym wyniki badań, umożliwiającym rzeczywisty, bieżący dostęp do zbieranych i agregowanych danych na serwerach LBM dla zarejestrowanych naukowców i badaczy z całej Polski, wreszcie, dzięki przyjaznemu interfejsowi rzeczony wortal będzie kapitalnym narzędziem wspomagającym prowadzenie podstawowych badań na potrzeby prac dyplomowych studentów kierunków: dziennikarstwo i komunikacja społeczna oraz logistyka mediów. Integracja wewnętrznego systemu agregacji oraz opracowywania danych przez zespół badawczy LBM z możliwościami internetowego podglądu rzeczonych baz przez zarejestrowanych użytkowników wortalu LBM badaczy, naukowców oraz studentów umożliwi upowszechnianie wyników badań oraz zwiększy rzeczywisty potencjał naukowo-badawczy Instytutu Dziennikarstwa UW, czyniąc z niego unikatową jednostkę badawczą w zakresie badań nad komunikacją społeczną (w jej różnych, interdyscyplinarnych aspektach zaprezentowanych powyżej) nie tylko w kraju, ale również w Europie Środkowo-Wschodniej. Laboratorium Badań Medioznawczych stanowiłoby urzeczywistnienie idei prowadzenia interdyscyplinarnych badań z zakresu media studies, które obserwując trendy światowe są coraz bardziej multiwymiarowe i zaawansowane technicznie. Wyniki tego typu badań stanowią ważne ogniwo dla różnych dyscyplin naukowych. W dobie dynamicznej mediatyzacji szybko zmieniającego się, globalizującego się świata, który jest poznawany przez człowieka przede wszystkim za pośrednictwem mediów aniżeli własnych zmysłów, pytania badawcze medioznawstwa o zakres, charakter czy też skuteczność procesów komunikacyjnych są aktualne we wszystkich dyscyplinach naukowych z obszarów badań humanistycznych, społecznych, ale również technicznych. Warto również wspomnieć, iż LBM mógłby stanowić przez swój charakter oraz rozmach działalności swoisty poligon badawczy dla studentów także studiów III stopnia oraz myślących o pracy w branży badawczej, szkoleniowej, wreszcie konsultingowej. LBM stwarzałby okazję studentom do uczestniczenia w każdym etapie procesu badawczego od projektowania, przez realizacje, aż po raportowanie. Dzięki programowi stażowemu LBM mogłoby szkolić zainteresowanych studentów w zakresie metodologii badań we współpracy z wybranymi firmami badawczo-szkoleniowymi, które mogłyby później zaoferować najlepszym płatne staże oraz pracę. Ponadto LBM przyczyniałoby się do podwyższania poziomu badawczego oraz metodologicznego prac dyplomowych bronionych na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Nieoceniona w tym względzie byłaby internetowa baza danych dedykowanych studentom (vide: dalsza część wniosku). Powstanie Laboratorium Badań Medioznawczych w latach 2013 2014 przyniesie uruchomienie następujących projektów naukowo-badawczo-dydaktyczny (platform internetowych na wortalu LBM): 1. internetowa tematyczna baza polskiej prasy (ibpp) zdigitalizowane gazety i materiały dziennikarskie z periodyków o zasięgu ogólnopolskim w formacie edytowalnym (OCR rozpoznanie tekstu), poszeregowane ze względu na prowadzone w jednostce 3
naukowej tematy badawcze (lista tematów projektów badawczych zostanie ustalona w I kwartale funkcjonowania LBM na podstawie zgłoszeń pracowników naukowych Instytutu Dziennikarstwa UW); 2. internetowa baza frekwencyjna polskiej prasy (ibfpp) frekwencyjne opracowanie zdigitalizowanych gazet i periodyków kwantytatywna lingwistyka; 3. internetowa baza tematycznej transkrypcji radiowej (ibttr) baza zawierająca transkrypcje oraz zarejestrowane audycje radiowe dobrane ze względu na prowadzone w jednostce naukowej tematy badawcze (lista tematów projektów badawczych zostanie ustalona w I kwartale funkcjonowania LBM na podstawie zgłoszeń pracowników naukowych Instytutu Dziennikarstwa UW); 4. internetowa baza frekwencyjna audycji radiowych (ibfar) frekwencyjne opracowanie zarejestrowanych audycji radiowych ze względu na prowadzone w jednostce naukowej tematy badawcze (lista tematów projektów badawczych zostanie ustalona w I kwartale funkcjonowania LBM na podstawie zgłoszeń pracowników naukowych Instytutu Dziennikarstwa UW) kwantytatywna lingwistyka; 5. internetowa baza tematycznej transkrypcji telewizyjnej (ibttt) baza zawierająca transkrypcje oraz zarejestrowane programy telewizyjne dobrane ze względu na prowadzone w jednostce naukowej tematy badawcze (lista tematów projektów badawczych zostanie ustalona w I kwartale funkcjonowania LBM na podstawie zgłoszeń pracowników naukowych Instytutu Dziennikarstwa UW); 6. internetowa baza frekwencyjna programów telewizyjnych (ibfpt) frekwencyjne opracowanie zarejestrowanych programów telewizyjnych ze względu na prowadzone w jednostce naukowej tematy badawcze (lista tematów projektów badawczych zostanie ustalona w I kwartale funkcjonowania LBM na podstawie zgłoszeń pracowników naukowych Instytutu Dziennikarstwa UW) kwantytatywna lingwistyka; 7. internetowa baza monitorowania sieci (ibms) baza zawierająca rozpoznane i zagregowane na serwerze treści pochodzące z sieci portale, serwisy, media społecznościowe (blogi, mikroblogi, fora) pod kątem prowadzonych w jednostce naukowej tematów badawczych; 8. internetowa baza frekwencyjna monitorowanej sieci (ibfms) frekwencyjne opracowanie utrwalonej treści pochodzącej z sieci ze względu na prowadzone w jednostce naukowej tematy badawcze (lista tematów projektów badawczych zostanie ustalona w I kwartale funkcjonowania LBM na podstawie zgłoszeń pracowników naukowych Instytutu Dziennikarstwa UW) kwantytatywna lingwistyka; 9. internetowa baza raportów jakościowych (ibrj) baza prezentująca raporty z badań jakościowych prowadzonych w LBM (IDI, FGI, eksperymenty); 10. internetowa baza raportów ilościowych (ibri) baza prezentująca raporty z badań ilościowych prowadzonych w LBM (CAWI, CATI sondażownia); 11. internetowa baza danych dedykowanych studentom (ibdds) baza prezentująca dane cząstkowe oraz przetworzone dotyczące polskiego systemu medialnego, komunikacji społecznej i politycznej, marketingu, public relations, wizerunku, brandingu etc. na potrzeby prac dyplomowych studentów dziennikarstwa i komunikacji społecznej oraz logistyki mediów, koordynowana przez promotorów pracowników naukowodydaktycznych Instytutu Dziennikarstwa UW; 4
12. internetowa baza danych dedykowanych doktorantom (ibddd) baza prezentująca dane cząstkowe oraz przetworzone na potrzeby tematów zgłoszonych do LBM prac doktorskich realizowanych w ramach dyscypliny naukowej nauki o mediach, koordynowana przez promotorów profesorów Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW; 13. internetowy słownik pojęć medioznawczych (ispm) baza o charakterze Wiki zawierająca nieustannie aktualizowane, najważniejsze pojęcia dotyczące komunikacji, mass mediów oraz nowych technologii. Podsumowując, powołanie Laboratorium Badań Medioznawczych jako pracowni naukowobadawczej w ramach Zakładu Teorii Komunikacji Społecznej Instytutu Dziennikarstwa UW umożliwiłoby działania na dwóch płaszczyznach: 1. badawczo-eksperckiej a) badania związane z realizacją projektów badawczych w ramach badań statutowych oraz badań młodych naukowców, badania wspomagające awanse kadry naukowej Instytutu Dziennikarstwa UW; b) wspomaganie projektów badawczych doktorantów Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW w zakresie pozyskiwania, agregacji i wstępnej obróbki danych; c) badania dla opinii publicznej (formuła publicznego think thanku) kwartalne raporty dotyczące ważnych tematów w polskim dyskursie publicznym; d) badania na rzecz agend państwowych realizowanie badań wspomagających instytucje państwowe w zakresie komunikacji społecznej oraz funkcjonowania polskiego rynku mediów, np. Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, Urząd Komunikacji Elektronicznej; e) badania na rzecz III sektora (NGO s) realizowanie badań wspomagających kampanie społeczne, aktywizujące polskie społeczeństwo obywatelskie; 2. dydaktyczno-szkoleniowej a) realizowanie różnorodnych projektów badawczych przy czynnym i biernym udziale studentów (w charakterze prowadzących i współprowadzących badania oraz w charakterze badanych); b) przybliżenie studentom praktycznych aspektów metodologii badań; c) szkolenia oraz warsztaty z prowadzenia, koordynacji, realizacji projektów badawczych oraz raportowania ich wyników (umiejętność analizy, syntezy, selekcji, hierarchizacji oraz prezentacji); d) udostępnianie studentom cząstkowych i wstępnie przetworzonych danych na potrzeby ich prac dyplomowych, celem podniesienie poziomu metodologicznego i badawczego przedstawianych i bronionych na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW prac licencjackich i magisterskich; e) wprowadzenie programu stażowego dla studentów zaangażowanych w prowadzenie badań w LBM w porozumieniu z wybranymi firmami badawczymi, szkoleniowymi i konsultingowymi (rekomendowanie najlepszych do pracy oraz stwarzanie możliwości rozwoju kariery naukowej wyróżniającym się). 5
Spodziewane efekty działań restrukturyzacyjnych: a) istotne zwiększenie liczby projektów badawczych o charakterze empirycznym realizowanych w Instytucie Dziennikarstwa UW; b) dzięki zaawansowanej aparaturze umożliwiającej automatyczne i półautomatyczne zbieranie, agregowanie oraz przetwarzanie danych wnioskodawca przewiduje znaczny wzrost potencjału naukowo-badawczego Instytutu Dziennikarstwa UW w zakresie starań pracowników naukowych o publikacje w prestiżowych, międzynarodowych periodykach wysoko punktowanych z listy filadelfijskiej; dzięki unikatowym wynikom badań realizowanych dzięki LBM artykuły, posiadające walor empirycznym, miałyby znacznie większe szanse na uznanie recenzentów i w konsekwencji publikację; c) aktywizacja środowiska młodych badaczy dzięki udostępnieniu nowoczesnych technologii, które mogą być w łatwy sposób użyte do realizowania rozległych, kompleksowych projektów badawczych umożliwiających efektywniejszą pracę nad doktoratami oraz dorobkiem habilitacyjnym (monografie, prace zbiorowe); d) zwiększenie skuteczności realizowanych projektów badawczych ze względu na łatwość realizowana empirycznych modułów prowadzonych tematów badawczych w Instytucie Dziennikarstwa UW; e) wdrożenie innowacyjnej, niespotykanej w Polsce, technologii do badań z zakresu obszaru nauk społecznych oraz humanistycznych automatyzacja i półautomatyzacja części etapów procesu badawczego (minimalizacja ryzyka popełniania błędów, spadek kosztów pośrednich, szybsze realizowanie projektów badawczych, efektywność wyników empirycznych); f) eksponowanie pogłębionej refleksji badawczej oraz bogatych w dane empiryczne baz w Internecie dzięki specjalistycznemu wortalowi Laboratorium Badań Medioznawczych strategiczna, interakcyjna obecność nauk o mediach w przestrzeni wirtualnej (dyscyplina naukowa 2.0). Sprzęt oraz wyposażenie Laboratorium Badań Medioznawczych (siedziba w budynku Instytutu Dziennikarstwa UW przy ul. Bednarskiej 2/4 Łaźnia Majewskiej): eye-tracker stacjonarny TOBI (inaczej: Okulograf system monitorowania gałek ocznych mapy cieplne, fiksacja, skupienie, itineracja oka na wyświetlanych materiałach w komputerze) wraz z oprogramowaniem; aparatura rejestrująca audio-wideo, telewizor 50 cali, szkło weneckie, aparatura DVD-blue rady; aparatura projekcyjna (ekran); aparatura digitalizująca z zaawansowaną technologią OCR wraz z oprogramowaniem; dostęp do elektronicznych, zdigitalizowanych wydań dzienników, tygodników i magazynów (e-kiosk, e-gazety) na czas projektu (2013 2014) oraz przetworzenie tych e-wydań do postaci tekstowej w celu dokonywania kwantytatywnych analiz tekstowych; aparatura rejestrująco-kodująca (rejestratory cyfrowe) równolegle kilka stacji radiowych i kilkanaście kanałów telewizyjnych (deskrypcja i transkrypcja automatyzacja i półautomatyzacja w okresie trwania projektu 2013 2014); sprzęt komputerowy oraz oprogramowanie do zautomatyzowanej agregacji treści internetowej (web crawling), przetwarzania (data mining), kategoryzacji frekwencyj- 6
nej, lingwistyczno-kwantytatywnej analizy tekstu oraz oprogramowanie dla sprzętu komputerowego; panel internetowy (e-) platforma do badań typu CAWI (opracowanie programu rozwoju bazy do kilkudziesięciotysięcznej grupy aktywnych respondentów); sondażownia studio CATI (15 boksów, wyposażenie komputerowo-telefoniczne, system random digit-dialing technologia VoIP oraz budżet na okres restrukturyzacyjny 2013 2014 dla planowanych projektów badawczych oraz koszty obsługi kilku projektów badawczych); serwerownia dźwigająca wszystkie bazy danych [dla prasy, radia, telewizji, internetu, net panelu (CAWI) oraz CATI, a także utrzymująca wortal LBM] oraz oprogramowanie; meble (wyposażenie LBM: biurka, stoły, krzesła) oraz dwie sofy do fokusowni; trzy komputery przenośne (laptopy) wraz z oprogramowaniem do użytku administracyjno-naukowego dla koordynatorów i zarządzających bazami danych. 7