Ireneusz Wolwiak Dor czenia w post powaniu cywilnym Komentarz praktyczny z orzecznictwem Wzory pism procesowych i kazus dor czenie ró nym podmiotom skutki procesowe potwierdzenie dor czenia dor czenie zast pcze PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE
Ireneusz Wolwiak Dor czenia w post powaniu cywilnym Komentarz praktyczny z orzecznictwem Wzory pism procesowych i kazus PRAWO SÑDOWE Wydawnictwo C.H.Beck Warszawa 2014
Wydawca: Wioleta Beczek Redakcja: Izabela Dorf Projekt okładki: GRAFOS Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: GRAFOS Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-6336-3 ISBN e-book 978-83-255-6337-0
Spis treści Przedmowa... IX Wykaz skrótów... XIII Wykaz literatury... XVII Część I. Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa... 1 Rozdział 1. Doręczenie przez sąd... 3 1. Czynność doręczenia... 3 1.1. Komentarz... 3 1.2. Wybór orzecznictwa... 7 2. Podmioty dokonujące doręczenia... 8 2.1. Podmiot doręczający... 8 2.2. Podmioty pośredniczące w doręczeniu... 10 2.2.1. Uwagi ogólne... 10 2.2.2. Operator pocztowy... 12 2.2.3. Osoba zatrudniona w sądzie... 13 2.2.4. Komornik... 14 2.2.5. Sądowa służba doręczeniowa... 15 2.3. Pozostałe podmioty biorące udział w doręczeniu... 15 2.4. Wybór orzecznictwa... 19 3. Doręczenie dla osoby fizycznej... 20 3.1. Doręczenie pisma adresatowi... 20 3.1.1. Uwagi ogólne... 20 3.1.2. Czynność doręczenia pisma... 21 3.1.3. Miejsce doręczenia... 23 3.2. Odmowa odbioru pisma... 35 3.3. Doręczenie innym podmiotom... 36 3.3.1. Domownik... 36 3.3.2. Dozorca, administracja, organ gminy... 44 3.3.3. Osoba upoważniona do odbioru pism... 47 3.4. Doręczenie na podstawie art. 139 1 KPC... 49 3.4.1. Uwagi ogólne... 49 3.4.2. Realizacja doręczenia... 49 III
Spis treści 3.4.3. Ograniczenie doręczenia zastępczego na podstawie art. 139 1 KPC... 62 3.5. Doręczenie pisma kuratorowi... 64 3.6. Doręczenie przez ogłoszenie... 78 3.7. Doręczenie w sposób najbardziej celowy... 81 3.8. Doręczenie elektroniczne... 82 3.9. Doręczenie dla wspólnika... 84 3.10. Doręczenie dla przedsiębiorcy... 87 3.11. Przyjęcie skutku doręczenia... 88 3.12. Wybór orzecznictwa... 94 4. Doręczenie dla osoby prawnej (jednostki organizacyjnej)... 111 4.1. Bezpośrednie doręczenie... 111 4.2. Doręczenie na podstawie art. 139 1 KPC... 114 4.3. Doręczenie pisma kuratorowi... 117 4.4. Pozostawienie pisma w aktach sprawy... 120 4.5. Wybór orzecznictwa... 122 5. Standardy czynności doręczenia na podstawie rozporządzeń Unii Europejskiej... 124 6. Doręczenie pisma pełnomocnikowi procesowemu... 130 6.1. Uwagi ogólne... 130 6.2. Doręczenie pisma a zakres umocowania... 134 6.2.1. Uwagi ogólne... 134 6.2.2. Doręczenie pisma pełnomocnikowi w razie podjęcia czynności przez stronę... 137 6.2.3. Doręczenie wezwania przy reprezentacji przez pełnomocnika... 142 6.3. Doręczenie pisma przy wielości pełnomocników... 146 6.4. Czasowy zakres doręczenia pism pełnomocnikowi... 149 6.5. Doręczenie pism pełnomocnikowi a osiągnięcie pełnoletności przez stronę... 152 6.6. Wybór orzecznictwa... 153 7. Doręczenie pism dalszym podmiotom... 165 7.1. Doręczenie przedstawicielowi ustawowemu... 165 7.2. Doręczenie prokuratorowi... 168 7.3. Doręczenie organizacji pozarządowej... 170 7.4. Doręczenie jednostce organizacyjnej Skarbu Państwa... 171 7.5. Doręczenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa... 173 7.6. Doręczenie interwenientowi ubocznemu... 174 7.7. Doręczenie pisma współuczestnikowi postępowania... 175 7.8. Wybór orzecznictwa... 176 8. Pisma podlegające doręczeniu... 178 8.1. Uwagi ogólne... 178 8.2. Doręczenie wyroku... 179 IV
Spis treści 8.3. Doręczenie postanowienia... 183 8.4. Doręczenie postanowienia co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym... 189 8.5. Doręczenie nakazu zapłaty... 191 8.6. Doręczenie zarządzeń... 193 8.7. Doręczenie pisma procesowego... 197 8.8. Doręczenie pouczenia... 201 8.9. Doręczenie uzasadnienia... 204 8.10. Wybór orzecznictwa... 204 9. Potwierdzenie czynności doręczenia... 206 9.1. Dokument doręczenia... 206 9.2. Charakter dokumentu doręczenia... 212 9.3. Potwierdzenie w formie elektronicznej... 214 9.4. Standardy potwierdzenia doręczenia według rozporządzeń Unii Europejskiej... 217 9.5. Wybór orzecznictwa... 220 Rozdział 2. Doręczenie bez pośrednictwa sądu... 224 1. Podmioty dokonujące doręczenia... 224 1.1. Uwagi ogólne... 224 1.2. Podmioty doręczające... 225 1.3. Doręczenie przy współuczestnictwie... 228 1.4. Wybór orzecznictwa... 229 2. Przedmiot i zakres czasowy doręczenia... 230 2.1. Pisma podlegające doręczeniu... 230 2.2. Ustanie obowiązku doręczenia... 236 2.3. Wybór orzecznictwa... 237 3. Realizacja doręczenia i następstwa niedokonania czynności... 241 3.1. Sposób doręczenia... 241 3.2. Niewykonanie doręczenia... 246 3.3. Wybór orzecznictwa... 250 Część II. Wzory pism... 253 1. Uwagi wstępne... 255 2. Formularz potwierdzenia odbioru przez adresata osobę fizyczną przy doręczeniu przez operatora pocztowego... 258 3. Formularz potwierdzenia odbioru przez osobę uprawnioną do odbioru pism w miejscu pracy adresata przy doręczeniu przez operatora pocztowego... 261 4. Formularz potwierdzenia odbioru przez dorosłego domownika adresata przy doręczeniu przez operatora pocztowego... 265 5. Formularz potwierdzenia odbioru przez adresata innego niż osoba fizyczna przy doręczeniu przez operatora pocztowego... 269 V
Spis treści 6. Formularz potwierdzenia odbioru przy odmowie potwierdzenia przez odbierającego przy doręczeniu przez operatora pocztowego... 272 7. Formularz potwierdzenia odbioru, zawiadomienia przy doręczeniu przez operatora pocztowego na podstawie art. 139 1 KPC (w razie odbioru przesyłki) oraz wzór adresowej strony przesyłki... 275 8. Formularz potwierdzenia odbioru, zawiadomienia przy doręczeniu przez pracownika sądu przesyłki na podstawie art. 139 1 KPC (w razie braku odbioru) wraz ze stroną adresową przesyłki... 283 9. Formularz potwierdzenia odbioru przy odmowie odbioru przesyłki doręczanej przez pracownika sądu... 290 10. Formularz potwierdzenia odbioru przy niedoręczeniu przesyłki z powodu wyprowadzenia się adresata... 293 11. Zawiadomienie o ustanowieniu osoby upoważnionej do odbioru pism sądowych... 296 12. Upoważnienie do odbioru pism sądowych... 298 13. Wniosek o ustanowienie dla pozwanego kuratora na podstawie art. 143 KPC dla doręczenia mu odpisu pozwu... 300 14. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty... 303 15. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie nadania tytułowi egzekucyjnemu sądowej klauzuli wykonalności... 305 16. Wniosek pozwanej o wydanie zaświadczenia stwierdzającego, że wyrok zaoczny wydany w danej sprawie został uznany za doręczony na oznaczony adres na podstawie art. 139 1 KPC... 308 17. Wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego... 310 Część III. Kazus dotyczący doręczenia pism sądowych... 313 1. Uwagi ogólne... 315 2. Wskazówki dotyczące przepisów Kodeksu postępowania cywilnego związanych z podjęciem decyzji o prawidłowości doręczenia pism sądowych... 318 3. Orzecznictwo pomocne dla rozwiązania kazusu... 320 4. Pismo procesowe pozwanego o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego... 324 5. Dalszy stan faktyczny sprawy z komentarzem co do pisma pozwanego... 326 VI
Spis treści 6. Postanowienie Sądu Rejonowego co do wniosku o przywrócenie terminu... 328 7. Komentarz do postanowienia sądu co do wniosku o przywrócenie terminu wraz z dalszymi okolicznościami sprawy... 329 8. Pismo procesowe powódki zawierające zażalenie... 333 9. Komentarz do postanowienia Sądu Rejonowego co do zażalenia strony powodowej wraz z dalszymi okolicznościami sprawy... 335 10. Ocena prawidłowości dokonania doręczenia poszczególnych pism w stanie faktycznym sprawy... 337 10.1. Doręczenie pozwanemu odpisu wyroku zaocznego... 337 10.2. Ocena prawidłowości dokonania powódce doręczenia odpisu zarządzenia z 9.10.2013 r.... 341 Indeks... 345 VII
Przedmowa Prezentowana książka zawiera omówienie czynności doręczenia pism dokonywanych przez sąd w toku postępowania rozpoznawczego. Zaprezentowane rozważania mają na celu przybliżenie Czytelnikowi czynności doręczenia poprzez przedstawienie poszczególnych sposobów, w jakich sąd dokonuje tej czynności, podmioty, którymi posługuje się przy realizacji tej czynności czy sytuacje, w których powstaje obowiązek doręczenia poszczególnych pism. Sposób doręczenia pisma przedstawiono przede wszystkim z uwzględnieniem odrębności realizacji tej czynności z uwagi na stronę, której pismo ma być doręczone, przez co wydzielono część poświęconą doręczeniu osobom fizycznym i część odnoszącą się do doręczenia osobom prawnym czy jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej, którym ustawa przyznała zdolność prawną. Odrębnie przedstawiono realizację tej czynności co do dalszych podmiotów występujących w postępowaniu sądowym. W przedstawionej pracy ujęto czynność doręczenia przede wszystkim z uwagi na jej realizację przez co główne rozważania odnoszą się do sposobu, w jaki należy adresatowi umożliwić zapoznanie się z treścią pisma. Wiąże się to oczywiście z miejscem doręczenia, a następnie z możliwością dokonania w tych miejscach doręczenia zastępczego. To właśnie doręczenie zastępcze wzbudza znaczne kontrowersje w zakresie możliwości jego zastosowania w toku postępowania. Wśród tych doręczeń jest zaś przede wszystkim zagadnienie doręczenia pisma na podstawie art. 139 1 KPC. Doręczenie takie znajduje bowiem zastosowanie nie tyko do dalszego pisma w toczącym się postępowaniu, ale także do pisma związanego ze wszczęciem postępowania, jak również do orzeczenia stanowiącego tytuł egzekucyjny. Wobec tego poświecono temu sposobowi doręczenia pisma rozważania zarówno w części komentarza prak- IX
Przedmowa tycznego, jak i we wzorach pism, a nawet w opracowanym kazusie. Uwzględniając znaczenie doręczenia stronom odpisu orzeczeń, przedstawiono w pracy rozważania co do obowiązku doręczenia przez sąd odpisu wyroku, postanowienia, nakazu zapłaty, zarządzenia ze wskazaniem podstawy dokonania tej czynności oraz zawartości przesyłki kierowanej w takim wypadku do strony. Doręczenie, mimo iż jest jedynie sposobem notyfikacji stronom czynności podjętych przez sąd lub uczestników postępowania, to z jego prawidłowym dokonaniem wiążą się istotne następstwa dla toku prowadzonego postępowania i ochrony interesu stron tego postępowania. Ma to związek zarówno z otrzymaniem pisma odnoszącego się do wszczęcia postępowania, jak również z wyznaczonym terminem rozprawy i czynnościami podjętymi na posiedzeniu niejawnym. Doręczenie pism sądowych powoduje często rozpoczęcie biegu terminu wyznaczonego przez sąd czy terminu określonego przepisem Kodeksu postępowania cywilnego. Z kolei nieprawidłowe doręczenie pisma prowadzi do konieczności odroczenia rozprawy. Zaś nieodroczenie rozprawy, przy wystąpieniu przypadku nieprawidłowego doręczenia, może prowadzić do pozbawienia strony możliwości obrony jej praw, a to spowoduje nieważność postępowania. Ocena skuteczności doręczenia dokonywana jest przez sąd przede wszystkim na podstawie potwierdzenia odbioru. W Kodeksie postępowania cywilnego wprowadzono uregulowanie pozwalające adresatowi na potwierdzenie odbioru przeznaczonego dla niego pisma wraz z oznaczeniem daty, kiedy to pismo zostało przez niego odebrane. W ten sposób sąd uzyskuje pewną podstawę do oceny realizacji czynności doręczenia i chwili, w jakiej umożliwiono adresatowi zapoznanie się z jego treścią. Nie zawsze jednak odbiór pisma jest dokonywany przez adresata. W przypadku doręczeń zastępczych powstaje zaś konieczność oceny prawidłowości dokonania tej czynności zarówno co do osoby odbierającej pismo, jak i warunków realizacji takiego zastępczego doręczenia, w tym co do niemożności wręczenia pisma adresatowi czy też miejsca, gdzie jest ono wykonywane. Przy doręczeniu w trybie awizacji nie ma natomiast w ogóle potwierdzenia odbioru pisma. Dokument sporządzany jest w całości przez doręczającego. W związku z tym jeszcze bardziej istotne staje X
Przedmowa się zaznaczenie przez niego wszystkich okoliczności wpływających na skuteczność tego sposobu doręczenia, w oparciu o które sąd będzie mógł zdecydować, czy pismo zostało skutecznie doręczone oraz w jakiej dacie to nastąpiło. Z uwagi na znaczenie dokumentu poświadczającego fakt doręczenia pisma poświęcono temu dokumentowi rozważania w części II opracowania, ilustrując to wzorami wypełnienia potwierdzenia odbioru w zależności od sposobu doręczenia i okoliczności dokonania tej czynności oraz zachowania się podmiotu odbierającego przesyłkę. W książce przedstawiono całościowo zagadnienie doręczenia pisma sądowego w postępowaniu cywilnym, przez co możliwa będzie ocena skuteczności doręczenia poszczególnych pism stronom czy pełnomocnikom stron. Należy przy tym zaznaczyć, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniach były w okresie ostatnich kilkunastu lat wielokrotnie nowelizowane, chociaż nie zawsze obejmując pełny zakres danego zagadnienia, przez co konieczne stało się przeprowadzenie odpowiedniej wykładni poszczególnych przepisów. Obowiązywały także różne przepisy wykonawcze wydawane przez Ministra Sprawiedliwości. Wprowadzenie natomiast standardów czynności doręczenia oznaczonych pism w rozporządzeniach Unii Europejskiej, spowodowało potrzebę przeprowadzenia analizy poszczególnych rozwiązań zawartych w Kodeksie postępowania cywilnego co do sposobu doręczenia pism i dokumentów potwierdzających tę czynność w odniesieniu do takich standardów. Praca skierowana jest głównie do podmiotów związanych z sądowym postępowaniem cywilnym. Przede wszystkim jednak będzie przydatna dla adwokatów, radców prawnych, aplikantów adwokackich, radcowskich, którzy z czynnością doręczenia spotykają się na co dzień. Z uwagi na zainteresowanie fachowych pełnomocników czynnością doręczenia nie tylko pism kierowanych do nich przez sąd, wprowadzono do pracy także zagadnienie dotyczące doręczenia pism procesowych pomiędzy adwokatami, radcami prawnymi, rzecznikami patentowymi oraz radcami Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. W opracowaniu zawarto wobec tego rozważania co do podmiotów obowiązanych do dokonania tej czynności dorę- XI
Przedmowa czenia, pism podlegających takiemu doręczeniu, sposobu realizacji tego obowiązku, jak i czasowego zakresu tej czynności. W każdej z poszczególnych części pracy odwołano się do orzeczeń Sądu Najwyższego związanych z czynnością doręczenia. Sąd Najwyższy wielokrotnie zajmował się zagadnieniem dokonania tej czynności, przedstawiając swoje poglądy co do realizacji czynności doręczenia i jej następstw dla prowadzonego postępowania. Przy czym z uwagi na obszerność tego orzecznictwa musiał to być jedynie odpowiedni wybór, chociaż czasami prezentujący poglądy rozbieżne. Katowice, kwiecień 2014 r. Ireneusz Wolwiak XII
Wykaz skrótów 1. Akty prawne DowodyU ustawa z 6.8.2010 r. o dowodach osobistych (Dz.U. Nr 167, poz. 1131 ze zm.) EwidLU ustawa z 24.9.2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217, poz. 1427 ze zm.) KC ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) KK ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKW ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) KomSEgzU ustawa z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.) KPA ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267) KPC ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) KPC z 1930 r. ustawa z 29.11.1930 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 1950 r. Nr 53, poz. 394 ze zm.) KRO ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) KRSU ustawa z 20.6.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1203 ze zm.) KSCU ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) KSH ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) ObrRPU ustawa z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 461 ze zm.) XIII
Wykaz skrótów PodpElektroU PostAdmU PrawZagrRPU ProkGenSPU ProkU PrPoczt PrUSP SamGminU SłużbaWięźU SzczTrybDPismR ŚwKorU TrybDElektR TrybZakłKonR WarWykUsłOpR 2. Publikatory Dz.U. Dz.Urz. ustawa z 18.9.2001 r. o podpisie elektronicznym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 262) ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) ustawa z 5.7.2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczpospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 134) ustawa z 8.7.2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1150) ustawa z 20.6.1985 r. o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 ze zm.) ustawa z 23.11.2012 r. Prawo pocztowe (Dz.U. poz. 1529) ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 427) ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.) ustawa z 9.4.2010 r. o Służbie Więziennej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 173) rozporządzenie MS z 12.10.2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1350) ustawa z 25.6.1997 r. o świadku koronnym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 ze zm.) rozporządzenie MS z 28.12.2009 r. w sprawie trybu doręczeń elektronicznych w elektronicznym postępowaniu upominawczym (Dz.U. Nr 226, poz. 1831) rozporządzenie MS z 28.12.2009 r. w sprawie trybu zakładania konta oraz sposobu posługiwania się podpisem elektronicznym w elektronicznym postępowaniu upominawczym (Dz.U. Nr 226, poz. 1830) rozporządzenie z 29.4.2013 r. w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (Dz.U. poz. 545) Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy XIV
Wykaz skrótów MoP NP OSA OSNC OSNCK OSNCP OSNP OSP OSPiKA OTK Pal. PiP PPC PPE Prok. i Pr. Pr.Spół. PS PUG R.Pr. Rzeczposp. SP Monitor Prawniczy Nowe Prawo Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej i Karnej Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądów Powszechnych Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Palestra Państwo i Prawo Polski Proces Cywilny Przegląd Prawa Egzekucyjnego Prawo i Prokuratura Prawo Spółek Przegląd Sądowy Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Radca Prawny Rzeczpospolita Studia Prawnicze 3. Inne skróty KRS Krajowy Rejestr Sądowy MAiC Minister Administracji i Cyfryzacji m.in. między innymi MS Minister Sprawiedliwości nast. następny (a, e) niepubl. niepublikowany (a, e) orz. orzeczenie post. postanowienie RM Rada Ministrów SA Sąd Administracyjny SN Sąd Najwyższy TK Trybunał Konstytucyjny tj. to jest t.j. tekst jednolity uchw. uchwała wyr. wyrok XV
Wykaz literatury Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932; Berutowicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1984; Białecki M., Zakres umocowania pełnomocnika procesowego z mocy samego prawa, w świetle uprawnień wynikających z przepisu art. 91 pkt 2 KPC, MoP 2008, Nr 14; Bladowski B., Glosa do post. SN z 25.9.1998 r., III CKN 785/98, OSP 1999, Nr 6; tenże, Metodyka pracy sędziego cywilisty, Kraków 2005; tenże, Zażalenie w postępowaniu cywilnym, Kraków 2006; Broniewicz W., Glosa do post. SN z 4.5.1972 r., I PZ 26/72, OSPiKA 1973, Nr 4; tenże, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2005; tenże, Powództwo prokuratora w polskim procesie cywilnym, PiP 1966, z. 7 8; tenże, Terminy w postępowaniu cywilnym, NP 1971, Nr 9; Cierkoński P., Doręczenia pism sądowych dla przedsiębiorców po nowelizacji KPC, MoP 2006, Nr 6; Cieślak S., Doręczenie odpisów pism procesowych drugiej stronie, MoP 2007, Nr 22; tenże, Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008; Czajkowska W., Doręczenie przez sąd pisma spółkom z ograniczoną odpowiedzialnością, Pr.Spół. 1997, Nr 10; Dalka S., Glosa do post. SN z 8.9.1993 r., III CRN 30/93, OSP 1994, Nr 10; Dobosiewicz B., O substytucji i upoważnieniu raz jeszcze, Pal. 2009, Nr 11 12; Domowy popularny słownik języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 2003; Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczyk, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010; XVII
Wykaz literatury Draniewicz B., Doręczenie odpisu pism procesowych drugiej stronie, MoP 2006, Nr 19; tenże, Nowelizacja KPC wybrane problemy praktyczne, R.Pr. 2005, Nr 3; Dziurda M., Organy uprawnione do reprezentowania Skarbu Państwa w postępowaniu cywilnym, PS 2002, Nr 11 12; tenże, Reprezentacja Skarbu Państwa w procesie cywilnym, Kraków 2005; tenże, Szczególna zdolności sądowa organów państwowych oraz państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, PPC 2010, Nr 1; Fabian J., Glosa do uchw. SN z 3.5.1968 r., III PZP 9/68, NP 1969, Nr 10; tenże, Pełnomocnictwo, Warszawa 1963; Filipowski J., Adwokaci w procesie cywilnym, Warszawa 1973; Flejszar R., Postępowanie w sprawach gospodarczych. Komentarz, Warszawa 2007; Gawrylczyk W., Pełnomocnictwo procesowe, MoP 2001, Nr 2; Góra-Błaszczykowska A., Orzeczenia w procesie cywilnym. Art. 316 366 KPC. Komentarz, Warszawa 2003; taż, Postanowienia sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 2002; Grzegorczyk P., Doręczenie na podstawie art. 139 1 KPC a pierwsze pismo w sprawie, MoP 2011, Nr 23; tenże, Doręczenie zastępcze w postępowaniu cywilnym, w: Prawo wobec wyzwań współczesności. Materiały z sesji naukowej (Poznań 19 21 maja 2003 r.), red. P. Wiliński, Poznań 2004; Gudowski J., Pełnomocnictwo procesowe na tle podziału prawa na prywatne i publiczne, PPC 2011, Nr 1; tenże, Przegląd Orzecznictwa Sądu Najwyższego, PS 1996, Nr 4; tenże, Przegląd Orzecznictwa Sądu Najwyższego, PS 1997, Nr 2; tenże, Przegląd Orzecznictwa z zakresu prawa cywilnego procesowego (za II półrocze 1995 r.), PS 2000, Nr 4; Jodłowski J., Resich Z., Postępowanie cywilne, Warszawa 1987; Jodłowski J. i in., Postępowanie cywilne, Warszawa 2007; Józefowicz K., Małecki R., Propozycje zmian w Kodeksie postępowania cywilnego przygotowane przez Zespół Prawa Cywilnego Procesowego Pierwszego Kongresu Prawników Wielkopolski, PPC 2011, Nr 1; Julke G., Doręczenie w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, PPE 2004, Nr 5 6; XVIII
Wykaz literatury Knoppek K., Dokument w procesie cywilnym, Poznań 1993; Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1 449 11, red. K. Pietrzykowski, t. I, Warszawa 2008; Kodek cywilny. Komentarz, t. I, Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2009; Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, t. I. Komentarz do art. 1 103, Kraków 2005; Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. B. Adamiak, J. Borkowski, Warszawa 2011; Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kraków 2005; Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Warszawa 2013; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, t. 1, Art. 1 366, Warszawa 2011; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, t. 1, Art. 1 366, Warszawa 2013; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, t. 2, Art. 367 505 37, Warszawa 2010; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Jakubecki, Warszawa 2008; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Jakubecki, Warszawa 2012; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2011; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. M. Manowska, t. 1, Warszawa 2011; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. M. Manowska, t. 2, Warszawa 2011; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Z. Resich, W. Siedlecki, t. 1, Warszawa 1975; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, t. 1, Warszawa 2009; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, t. 2, Warszawa 2009; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Część druga. Postępowanie zabezpieczające, red T. Ereciński, t. 3, Warszawa 2009; XIX