Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa

Transkrypt

1 Część I Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa Rozdział 1. Doręczenie przez sąd 1. Czynność doręczenia 2. Podmioty dokonujące doręczenia 3. Doręczenie dla osoby fizycznej 4. Doręczenie dla osoby prawnej (jednostki organizacyjnej) 5. Standardy czynności doręczenia na podstawie rozporządzeń Unii Europejskiej 6. Doręczenie pisma pełnomocnikowi procesowemu 7. Doręczenie pism dalszym podmiotom 8. Pisma podlegające doręczeniu 9. Potwierdzenie czynności doręczenia Rozdział 2. Doręczenie bez pośrednictwa sądu 1. Podmioty dokonujące doręczenia 2. Przedmiot i zakres czasowy doręczenia 3. Realizacja doręczenia i następstwa niedokonania czynności

2

3 Rozdział 1. Doręczenie przez sąd 1. Czynność doręczenia 1.1. Komentarz W toku prowadzonego postępowania sądowego powstaje niejednokrotnie sytuacja wymagająca powiadomienia uczestnika tego postępowania o podejmowanych w nim działaniach. Notyfikacja takich działań może nastąpić poprzez ich ogłoszenie. Nie zawsze jednak działania podejmowane są z udziałem uczestników postępowania. Artykuł KPC wprowadza co prawda zasadę posiedzeń jawnych, niemniej znaczna liczba czynności podejmowana jest także na posiedzeniach niejawnych. Posiedzenia takie są z kolei zasadą w postępowaniu nieprocesowym. W takiej sytuacji aktualizuje się potrzeba przekazania do wiadomości uczestnika postępowania działań podjętych w toku tych posiedzeń. Dotyczyć to będzie przede wszystkim orzeczeń, zarządzeń wydanych na posiedzeniach niejawnych, jak również wezwań na termin posiedzenia jawnego. Przede wszystkim zaś jest to oczywiście konieczność powiadomienia strony o złożeniu pisma dotyczącego wszczęcia odpowiedniego postępowania. Już na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r. stwierdzono, że doręczenie, mając za zadanie notyfikowanie przebiegu i wyniku procesu, zmierza do tego, by treść poszczególnych czynności procesowych mogła dotrzeć do wiadomości stron czy też innych osób (M. Waligórski, Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947, s. 358). W ramach jawności postępowania strona (inna uprawniona osoba) może z kolei domagać się otrzymania odpisów, kopii lub wyciągów z akt sprawy czy nawet zapisu dźwięku (art. 9 i 525 KPC). Powiadomienie uczestnika o działaniach 3

4 Część I. Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa Forma pisemna powiadomienia Uregulowanie czynności doręczenia Powiadomienie uczestnika postępowania o działaniach podjętych przez sąd następuje przede wszystkim poprzez przekazanie mu wiadomości w formie pisemnej. Odmianą formy pisemnej będzie także przekazanie wiadomości elektronicznie. Wobec czego udostępnienie takich wiadomości nastąpi poprzez doręczenie uczestnikowi postępowania pisma sądowego. O ile jednak samo pismo sądowe będzie posiadało tożsamą treść bez względu na charakter uczestnika postanowienia, to już doręczenie tego pisma będzie ściśle związane tym charakterem. Innej zasady doręczeń wymaga przekazanie pisma osobie fizycznej, a inne osobie prawnej. W postępowaniu sądowym mogą przy tym brać udział osoby nieposiadające zdolności procesowej, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznała zdolność prawną, Skarb Państwa. Oprócz tego w postępowaniu może wziąć udział prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja pozarządowa, czy też podmioty, którym zdolność sądową przyznaje przepis szczególny. Przede wszystkim jednak oprócz stron (uczestników postępowania nieprocesowego) istotny jest udział w postępowaniu pełnomocnika bądź Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Z samego tego wyliczenia, które nie wyczerpuje całości zakresu podmiotowego uczestników postępowania rozpoznawczego, wynika konieczność wprowadzenia odmiennych zasad przekazania im wiadomości o podejmowanych w toku postępowania działań. Czynność doręczenia pism pochodzących od sądu została uregulowana w Rozdziale 2 Działu I Tytułu VI Księgi pierwszej KPC. Oprócz art w Kodeksie postępowania cywilnego znajduje się jednak znaczna liczba przepisów regulujących tę czynność. Przede wszystkim poszczególne przepisy regulują sytuacje, w jakich powstaje obowiązek doręczenia oznaczonych pism. Postanowienia co do doręczenia pism sądowych znalazły się ponadto w rozporządzeniu MS z r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1350), w rozporządzeniu MS z r. w sprawie trybu doręczeń elektronicznych w elektronicznym postępowaniu upominawczym (Dz.U. Nr 226, poz. 1831). A ponadto w rozporządzeniu (WE) Nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z r. 4

5 Rozdział 1. Doręczenie przez sąd w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (Dz.Urz. WE L 143, s. 15) czy w rozporządzeniu (WE) Nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z r. ustanawiającym postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz.Urz. UE L 399, s. 1). Podsumowując te uwagi, właściwym będzie odwołanie się do stwierdzenia Sądu Najwyższego, że procedura polska przywiązuje do prawidłowości doręczeń bardzo duże znaczenie, wychodząc w tym wypadku ze słusznego założenia, iż warunkuje ono zachowanie praworządności całego procesu, w tym poprzez zapewnienie obu stronom równości ich praw (post. SN z r., II CKN 39/00, OSNC 2000, Nr 9, poz. 166). Doręczenia pism dokonuje przede wszystkim sąd, o czym stanowi art KPC. Sąd jest więc podmiotem, którego obowiązkiem jest doręczanie pism, w każdym przypadku gdy dalsze przepisy Kodeksu postępowania cywilnego przewidują konieczność doręczenia oznaczonego pisma. Decyzje o doręczeniu pisma podejmuje sędzia, co nie oznacza, że czynność ta jest wykonywana przez niego osobiście. W przypadku gdy pismo ma otrzymać uczestnik postępowania, powinno ono być do niego skierowane, a poprzez oznaczenie go jako adresata możliwe staje się dostarczenie mu przesyłki zawierającej treść pisma podlegającego doręczeniu. Ponieważ zaś pisma sądowe są wysyłane przede wszystkim jako przesyłka polecona ( 2 ust. 1 SzczTrybDPismR), koniecznym jest, aby sąd posłużył się innymi podmiotami, które pośredniczyłyby w tej czynności. Zgodnie z art KPC tymi podmiotami są: operator pocztowy, osoby zatrudnione w sądzie, komornik lub sądowa służba doręczeniowa. Podmioty te uczestniczą w czynności doręczenia, tj. w akcie sądowym o charakterze władczym, jako organy doręczające. W przypadku pism skierowanych do żołnierzy zasadniczej służby wojskowej, funkcjonariuszy Policji, Służby Więziennej doręczenia dokonuje się przez organy bezpośrednio przełożone, natomiast doręczenia osobie pozbawionej wolności dokonuje się przez zarząd odpowiedniego zakładu (art. 137 KPC). Doręczenie pisma przez sąd bez udziału ww. podmiotów ma miejsce jedynie przy doręczeniu na posiedzeniu. Podmioty pośredniczące w doręczeniu Podmioty do doręczeń 5

6 Część I. Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa Dokument w formie elektronicznej Doręczenie jako czynność procesowa Skuteczność doręczenia Przekazanie pisma ustnie Zapoznanie się z pismem pozostawionym w aktach sprawy Umożliwienie uczestnikowi postępowania zapoznanie się z dokumentem w formie elektronicznej następuje z kolei poprzez system teleinformatyczny obsługujący określone postępowanie. Podsumowując powyższe ogólne wyjaśnienia, należy stwierdzić, że doręczenie jest czynnością procesową. Czynność ta dokonywana jest zgodnie ze wzorem wynikającym z treści przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (zob. J. Mokry, Odwołanie czynności procesowych w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1973, s. 52). Powinna wobec tego być dokonana przede wszystkim w określonej formie, przez uprawniony podmiot w tym pośredniczący w tej czynności, w oznaczonym miejscu, czasie oraz w stosunku do oznaczonego podmiotu, a przede wszystkim w jeden ze sposobów oznaczonych w przepisach rozdziału o doręczeniach. Czynność doręczenia jest przy tym czynnością konwencjonalną, a reguły dokonania tej czynności wyznaczają przepisy Kodeks postępowania cywilnego (zob. więcej w przedmiocie doręczenia jako czynności procesowej konwencjonalnej: I. Wolwiak, Doręczenia w postępowaniu sądowym, Warszawa 2014). W tym miejscu istotne staje się zaznaczenie, że dla skuteczności dokonania czynności doręczenia konieczne będzie jej dokonanie przez sąd (za pośrednictwem operatora pocztowego, pracownika sądu, sądowej służby doręczeniowej, komornika sądowego bądź także podmiotów wymienionych w art. 137 KPC). Wręczenie pisma (jego odpisu) adresatowi przez stronę przeciwną (pełnomocnika strony) albo przez inny podmiot niewymieniony w art , czy w art. 137 KPC nie będzie wobec tego stanowić czynności doręczenia sądowego (zob. np. post. SN z r., II CZ 123/05, Legalis). Nie będzie stanowić takiego doręczenia przekazanie przez pracownika sądu treści pisma ustnie. Doręczane jest bowiem pismo, czyli zespół znaków graficznych będących w tym wypadku znakami pojęć, a będących z kolei myślowym odpowiednikiem nazwy (S. Cieślak, Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008, s. 175). Ważne staje się przy tym zaznaczenie, że doręczenie może mieć miejsce tylko w następstwie wyrażenia przez sąd woli dokonania tej czynności. Nie jest tym samym doręczeniem sytuacja zaznajomienia się adresata z treścią pisma pozostawionego w aktach sprawy z uwagi 6

7 Rozdział 1. Doręczenie przez sąd na bezskuteczność podjętych wcześniej prób doręczenia pisma. Nie będzie nawet stanowić doręczenia pisma wręczenie go adresatowi przez pracownika w sekretariacie sądu w razie braku uprzedniej decyzji sędziego co do takiego doręczenia. W końcu istotny dla skuteczności tej czynności jest sposób, w jaki może być zrealizowane doręczenie. Zachowanie doręczającego, mające stworzyć adresatowi możliwość zapoznania się z treścią pisma, musi być więc zgodne z jednym ze sposobów doręczenia trybem określonego zachowania uregulowanym w Kodeksie postępowania cywilnego, a co odnosi się przede wszystkim do doręczeń zastępczych na podstawie art. 138 i KPC. Pozostałe wymagania związane z czynnością doręczenia w postaci dnia i chwili dokonania tej czynności, nie prowadzą do jej bezskuteczności jeśli chodzi o adresata gdy wyraża on zgodę na wręczenie mu pisma w dniu odmiennym i w porze odmiennej od wyznaczonych treścią art. 134 KPC, a zarazem bez jednoczesnej decyzji prezesa sądu. Natomiast miejsce doręczenia wymienione w art. 135 KPC wpływa na skuteczność doręczenia pisma w przypadku doręczenia zastępczego, skoro adresatowi można wręczyć pismo w każdym z miejsc jego zastania. Chwila doręczenia 1.2. Wybór orzecznictwa Charakter czynności doręczenia Przepisy o doręczeniach mają charakter obligatoryjny i wyłączają swobodę w tym zakresie. Nie można więc uznać doręczenia za skutecznie dokonane, jeżeli nie nastąpiło według reguł przewidzianych w art. 131 i nast. KPC. post. SN z r., II UZ 10/11, Legalis oraz wyr. SN z r., III CK 226/02, Legalis Kodeks postępowania cywilnego przyjął zasadę oficjalności doręczeń. Przepisy o doręczeniach mają charakter obligatoryjny i wyłączają swobodę w tym zakresie. Nie można więc uznać doręczenia za skutecznie dokonane, jeżeli nie nastąpiło według reguł przewidzianych w art. 131 i nast. KPC. post. SN z r., V CSK 155/07, Legalis 7

8 Część I. Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa Sposób doręczenia Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie dopuszczają swobody w zakresie sposobu doręczania pism sądowych. post. SN z r., II PZ 28/07, Legalis Podkreślenia wymaga, że przepisy KPC o doręczaniu pism sądowych mają charakter obligatoryjny, który wyłącza swobodną dyspozycję stron w zakresie sposobu doręczania pism sądowych, a dyspozycje tych przepisów wiążą zarówno sąd jak też same strony. post. SN z r., IV CZ 128/05, Legalis Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniu mają charakter obligatoryjny, który wyłącza swobodną dyspozycję stron i sądu w zakresie sposobu doręczania pism sądowych. post. SN z r., I CKN 635/98, Legalis Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniu nie mają takiego charakteru, który dopuszcza swobodną dyspozycję strony w zakresie sposobu doręczania. post. SN z r., III CRN 30/93, OSNCP 1994, Nr 7 8, poz. 160 Doręczenie niezgodne z taksatywnie wymienionymi sposobami doręczenia nie może być uważane za doręczenie prawidłowe, jeżeli adresat kwestionuje prawidłowość doręczenia. post. SN z r., I PZ 22/69, OSNCP 1970, Nr 6, poz. 110 Dla rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia zarzutów nie ma znaczenia, że pozwany w inny sposób dowiedział się o wydaniu przeciwko niemu nakazu zapłaty, jak również to, że brał udział w toczącym się, wskutek zarzutów innych pozwanych, postępowaniu. post. SN z r., II CZ 134/63, OSNC 1965, Nr 1, poz Podmioty dokonujące doręczenia 2.1. Podmiot doręczający Zasada oficjalności doręczeń W przepisach Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzono zasadę oficjalności doręczeń, stanowiąc, iż to sąd dokonuje tej 8

9 Rozdział 1. Doręczenie przez sąd czynności (post. SN z r., V CSK 155/07, Legalis). Doręczenia dokonywane są więc przez sąd z urzędu poprzez podjęcie działań związanych z umożliwieniem adresatowi zapoznania się z treścią pisma, w każdym przypadku gdy przepisy Kodeksu postępowania cywilnego przewidują doręczenie oznaczonego pisma. Artykuł KPC stanowi, iż to sąd dokonuje doręczeń. Prawodawca normując uprawnienia sądu w zakresie doręczeń uznał, że zasada dyspozytywności nie jest wystarczająca dla zapewnienia społecznej funkcji postępowania, jak również nie zabezpiecza potrzeb praktyki w zakresie pewności, szybkości postępowania (M. Sorysz, Doręczenie i jego wpływ na bieg terminów w postępowaniu cywilnym, MoP 2003, Nr 15, s. 687). Nie stanowi to jednak przeszkody we wprowadzeniu odstępstwa od zasady oficjalności przy potrzebie doręczenia oznaczonych pism. Odstępstwem takim było doręczenie pomiędzy stronami pism procesowych w ramach odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych (art KPC), a od r. jest to doręczenie bezpośrednie pomiędzy oznaczonymi pełnomocnikami we wszystkich już postępowaniach. Zasada oficjalności jest przeciwieństwem zasady inicjatywy procesowej uczestników postępowania, zgodnie z którą o toku tego postępowania decydują jego uczestnicy, ponieważ to od ich wniosków uzależnione jest podejmowanie kolejnych czynności postępowania przez organy procesowe (W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2005, s. 68). Wprowadzenie zasady oficjalności doręczeń nie wyklucza sytuacji podjęcia przez sąd czynności w przedmiocie doręczenia oznaczonego pisma tylko w razie zgłoszenia przez stronę odpowiedniego wniosku. Wobec czego sąd podejmuje decyzję co do doręczenia konkretnego pisma z urzędu w przypadku wprowadzenia w Kodeksie postępowania cywilnego oznaczonego obowiązku doręczenia takiego pisma albo na skutek inicjatywy strony zgłoszenia przez nią wniosku o doręczenie. Dalsze działania w przedmiocie umożliwienia adresatowi zapoznania się z treścią takiego pisma są już jednakowe i podejmowane przez sąd bez jakiegokolwiek działania strony. Doręczenie stanowi jednocześnie akt o charakterze władczym. Odmowa odbioru pisma przez adresata nie jest w tym wypadku konieczna do zaistnienia skutku doręczenia. Zresztą nie ma podstaw Doręczenie na wniosek strony postępowania Doręczenie jako akt o charakterze władczym 9

10 Część I. Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa do przyjęcia twierdzenia o występowaniu przy doręczeniu stosunku dwustronnego. Nie wprowadza zmiany tego twierdzenia uregulowanie zawarte w art. 142 KPC odnośnie do potwierdzenia przez adresata odbioru pisma, które ma miejsce już po stworzeniu przez doręczającego sytuacji umożliwiającej mu zapoznanie się z treścią tego pisma. Zasada i wyjątki w doręczeniach Wybór doręczyciela 2.2. Podmioty pośredniczące w doręczeniu Uwagi ogólne Zgodnie z podaną wcześniej zasadą, doręczeń dokonuje sąd z urzędu. W realizacji tej czynności posługuje się jednak podmiotami wymienionymi w art KPC, czyli operatorem pocztowym, osobami zatrudnionymi w sądzie, komornikiem lub sądową służbą doręczeniową (a w przypadku art KPC zarządcą). Wyjątkiem będzie doręczenie pisma bezpośrednio przez sąd sędziego co może mieć miejsce na terminie posiedzenia. W pozostałych więc wypadkach, mimo sformułowania przepisu o doręczeniu pisma przez sąd, nie chodzi o podjęcie przez sąd a ściślej sędziego czynności pozwalających na wręczenie pisma adresatowi czy też doręczenia go w jeden ze sposobów wymienionych w rozdziale o doręczeniach. Sędzia podejmuje jedynie decyzję co do doręczenia oznaczonego pisma w postaci odpowiedniej treści zarządzenia. Działanie to jest przy tym tylko jednym z elementów szeregu działań zmierzających do umożliwienia adresatowi zapoznania się z treścią pisma w jeden ze sposobów uregulowanych w Kodeksie postępowania cywilnego. W związku z tym konieczne jest posłużenie się przez sąd innymi podmiotami dla wręczenia pisma adresatowi bądź dla stworzenia sytuacji, która umożliwi mu zapoznanie się z pismem. Krąg tych podmiotów jest przy tym ograniczony jedynie do tych, które zostały wymienione w art KPC. W zakresie dokonania wyboru jednego z tych podmiotów, nie ma jednak już w art KPC ani w pozostałych przepisach żadnych postanowień (poza art i 3 KPC). Wybór pozostawiono do decyzji sądu. Może on być ograniczony tylko okolicznościami konkretnej sprawy, gdy dla skutecznego dokonania doręczenia uzasadnione stanie się posłużenie określonym 10

11 Rozdział 1. Doręczenie przez sąd podmiotem. Z kolei duża odległość miejsca doręczenia od siedziby sądu ograniczy doręczenie praktycznie tylko do operatora. Podstawą odpowiedniego wyboru może być także konieczność sprawdzenia faktu zamieszkiwania adresata w miejscu, gdzie ma nastąpić doręczenie bądź ustalenia charakteru jego pobytu w danym miejscu (zamieszkiwanie, zwykły pobyt), a co może z kolei wiązać się z potrzebą podjęcia czynności sprawdzających w dzień wolny bądź w porze nocnej (art. 134 KPC). Zresztą podjęcie czynności doręczenia pisma w porze nocnej albo w dniu wolnym, będzie prowadzić zwykle do posłużenia się przy doręczeniu pracownikiem sądu lub sądowej służby doręczeniowej. Na dokonanie wyboru podmiotu pośredniczącego mogą mieć wpływ sprzeczne relacje wcześniejszego doręczyciela w przedmiocie dokonanego przez niego doręczenia, co będzie wymagało podjęcia szerszego zakresu czynności sprawdzających. Sytuacja taka może być również wynikiem konieczności doręczenia pisma w krótkim czasie. Należałoby jeszcze dodać, że rozporządzenie MS z r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) przewiduje dokonanie wyboru podmiotu, za pośrednictwem którego doręczenie ma nastąpić, jako wynik oceny efektywności takiego doręczenia ( 68 ust. 3). Sąd Najwyższy w post. z r. (V CZ 23/05, Legalis) stwierdził, że doręczenie za pomocą innego organu niż poczta może mieć miejsce, tylko gdy występują szczególne trudności w doręczeniu przez pocztę z odwołaniem się do uregulowania zawartego w regulaminie z 1987 r. (także E. Stefańska, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. M. Manowska, t. 1, Warszawa 2011, s. 279). Przy czym wybór przewidziany postanowieniami regulaminu urzędowania sądów powszechnych odnosi się do doręczenia za pośrednictwem sądowej służby doręczeniowej (w przypadku jej utworzenia), pracownika sądowego, komornika, operatora pocztowego. Na decyzję co do wyboru sposobu doręczenia mają mieć wpływ także koszty doręczenia i skuteczność tej czynności ( 68 ust. 1 Regulaminu). Prowadziłoby to do wniosku, że doręczenie ma być dokonane głównie za pośrednictwem operatora pocztowego, jeśli inny podmiot może być wybrany, tylko gdy w konkretnych okolicznościach jego działanie będzie efektywniejsze. Nie może to jednak Ocena efektywności 11

12 Część I. Komentarz praktyczny z przeglądem orzecznictwa prowadzić do ograniczenia sądu w wyborze podmiotów, za pośrednictwem których dokonuje on doręczeń. Takiego ograniczenia nie ma również co do operatora pocztowego. Poczta Polska Operator wyznaczony Operator pocztowy Do chwili obecnej najczęściej wybieranym podmiotem jest operator pocztowy, a do r. spośród tych operatorów Poczta Polska S.A. Niemniej również w tym zakresie pozostawia się sądowi wybór operatora. Artykuł KPC stanowi tylko o dokonaniu doręczenia przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z r. Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r. poz. 1529). W związku z tym musi to być przedsiębiorca uprawniony do wykonywania działalności pocztowej na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych (art. 3 pkt 12 PrPoczt). Działalność pocztowa jest działalnością gospodarczą polegającą na świadczeniu usług pocztowych w obrocie krajowym i zagranicznym (art. 1 PrPoczt). Rejestr jest prowadzony przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (art. 13 PrPoczt). Wśród operatorów pocztowych znajduje się jednak podmiot określony jako operator wyznaczony. Obowiązany jest on do świadczenia usług powszechnych (art. 3 pkt 13 PrPoczt). W tym zakresie istotne jest zaś podkreślenie, że operator ten poza przyjmowaniem przesyłek poleconych (a w takiej formie pisma sądowe są wysyłane 2 ust. 1 SzczTrybDPismR) ma świadczyć usługi powszechne na terenie całego kraju w sposób jednolity, w porównywalnych warunkach, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego rozmieszczenia placówek pocztowych (art. 45 ust. 1 pkt 1 lit a, art. 46 PrPoczt). Z chwilą wejścia w życie ustawy Prawo pocztowe obowiązek wykonywania zadań operatora wyznaczonego powierzono Poczcie Polskiej S.A. (art. 178 ust. 1 PrPoczt). Podmiot ten będzie obowiązany do świadczenia powszechnych usług pocztowych przez 3 lata od wejścia w życie ustawy prawo pocztowe (tj. od r.). Należy przy tym zaznaczyć, że wybór operatora pocztowego nie powoduje realizacji tej czynności zgodnie z przepisami Prawa pocztowego (zob. uchw. SN z r., III CZP 53/94, OSNCP 12