V edycja Ogólnopolskiego Programu Certyfikacji Gmin, Powiatów i Samorządnych Województw Samorządowy Lider Edukacji 2015 Szanowny Pan Waldemar Stupałkowski Burmistrz Sępólna Krajeńskiego Szanowny Panie Burmistrzu! W związku z treścią artykułu opublikowanego w Wiadomościach Krajeńskich z dnia 22 października 2015 roku, pragniemy krótko odnieść się do sformułowanych w nim tez i argumentów: 1. Regulamin Programu Samorządowy Lider Edukacji istotnie przewiduje opłatę certyfikacyjną. Opłata taka jest standardowym, powszechnie występującym rozwiązaniem spotykanym w zdecydowanej większości programów akredytacyjnych - polskich i międzynarodowych. Dotyczy to zarówno projektów publicznych, jak i niepublicznych. Dla przykładu - opłaty wnosi się w przypadku certyfikacji ISO, certyfikacji w Programie Teraz Polska, certyfikacji w Programie Polska Nagroda Jakości, certyfikacji akademickiej
SEM FORUM czy akredytacji Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej (dla szkół wyższych). Opłatę przewidują akredytacje kuratoriów oświaty dla placówek szkoleniowych czy certyfikacje Polskiego Centrum Akredytacji (jednostki państwowe). Opłaty regulaminowe występują ponadto w akredytacjach międzynarodowych, w tym m.in. w najbardziej prestiżowych programach akredytacyjnych dla uczelni (AACSB International) czy akredytacjach trenerów biznesu (International Coaching Federation). Każda osoba posiadająca nawet podstawową wiedzę na temat problematyki zarządzania jakością oraz systemów monitorowania i potwierdzania jakości ma świadomość odpłatnego charakteru postępowań akredytacyjnych i rozumie, jakie są tego przyczyny (rzetelnie przeprowadzona, wieloelementowa certyfikacja wymaga znaczących nakładów finansowych) rozwiązanie takie jest powszechnie znane i akceptowane w środowisku praktyków zarządzania. Akredytacje (certyfikacje) środowiskowe, a do takich należy projekt Samorządowy Lider Edukacji, nie korzystają z dotacji publicznych realizowane są przez organizacje pozarządowe lub instytucje branżowe. Program Samorządowy Lider Edukacji w części merytorycznej finansowany jest w większości ze środków Fundacji Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego. Natomiast pozostała część kosztów projektu pokrywana jest z opłat certyfikacyjnych wnoszonych przez podmioty certyfikowane. 2. Opłata certyfikacyjna określona w Regulaminie Programu Samorządowy Lider Edukacji przeznaczana jest m.in. na sfinansowanie następujących kosztów Programu: koszty związane z audytem formalnym aplikacji zgłoszonych do Programu,
koszty związane z obsługą ewentualnych wyjazdów audytorskich (np. koszty podróży i zakwaterowania recenzentów oceniających gminy/powiaty), koszty związane z prowadzeniem stałego monitoringu jakości w certyfikowanych samorządach w okresie obowiązywania certyfikatu (12 miesięcy) po otrzymaniu certyfikatu przez rok specjalny zespół audytorów monitoruje jakość polityki oświatowej w certyfikowanym samorządzie i weryfikuje, czy nie dochodzi tam do działań, które winny skutkować cofnięciem/zawieszeniem certyfikatu, koszty organizacyjne związane z przygotowaniem Gali Finałowej Programu, koszty pracy Biura Programu, koszty związane z promocją i obsługą public relations Programu (np. serwis fotograficzny, przygotowanie materiałów prasowych itp.), koszty produkcji certyfikatów i pamiątkowych statuetek. 3. Jako Organizatorzy Programu staramy się ograniczać do niezbędnego minimum wysokość opłaty certyfikacyjnej. Warto podkreślić, że jesteśmy jednym z nielicznych programów akredytacyjnych dla samorządów, w których nie obowiązują żadne opłaty weryfikacyjne (wstępne) warunkujące możliwość udziału w postępowaniu certyfikacyjnym. W wielu analogicznych programach akredytacyjnych opłaty wnoszone są już na początku procedury warunkiem uruchomienia procesu oceny jest wniesienie opłaty przez podmiot poddający się audytowi. Budzi to kontrowersje wniesienie opłaty z góry może powodować, iż podmiot certyfikujący działa niejako pod presją wniesionej opłaty, co może wywoływać zastrzeżenia odnośnie do bezstronności i niezawisłości oceny. W Programie Samorządowy Lider Edukacji wprowadzono inne rozwiązanie opłata wnoszona jest dopiero po zakończeniu
procedury certyfikacyjnej. Taki model pozwala zdecydowanie oddzielić wymiar merytoryczny certyfikacji i oceny samorządu (nie wymagający wnoszenia opłat i obejmujący wszystkich uczestników Programu) od wymiaru organizacyjnego, marketingowego i ewaluacyjnego (który wiąże się z koniecznością wniesienia opłaty, ale dotyczy włącznie podmiotów, które uzyskały certyfikat). 4. Certyfikacja w Programie Samorządowy Lider Edukacji jest wieloelementowa i kilkuetapowa. Polityka oświatowa samorządów poddawana jest niezwykle szczegółowej analizie Komisji. Ocena każdej gminy czy powiatu trwa około trzech miesięcy. Etapem pierwszym jest OCENA FORMALNA, w toku której Organizator sprawdza poprawność wypełnienia dokumentów oraz aspekty formalno-prawne działalności gmin/powiatów. Kluczowym etapem certyfikacji jest etap drugi, czyli OCENA MERYTORYCZNA. W ramach tego etapu każdą gminę/powiat ocenia niezależnie od siebie 2 członków Komisji. Ich ocena odbywa się między innymi na podstawie: raportów samooceny przygotowanych przez samorządy, informacji pozyskanych z instytucji publicznych, informacji pozyskanych od środowisk lokalnych, informacji z placówek oświatowych, dla których gmina/powiat jest organem prowadzącym, danych Systemu Informacji Oświatowej, danych instytucji nadzoru i kontroli, analizy aktów prawa miejscowego, analizy przekazów medialnych, analizy wyników nauczania w szkołach prowadzonych przez samorząd, badań społecznych prowadzonych w toku certyfikacji itd. Recenzenci mogą również zapoznawać się z działaniami samorządów w trakcie wizyt studyjnych w JST uczestniczącej w programie certyfikacji. W przypadku Gminy Sępólno Krajeńskie certyfikacja obejmowała m.in. analizę ponad 500 stron dokumentacji (ankieta certyfikacyjna, akty prawa miejscowego, publikatory lokalne, informacje pozyskane przez członków Komisji ze źródeł niezależnych od gminy itp.). W kontekście przedstawionych powyżej zasad
certyfikacji tezy sformułowane w artykule opublikowanym w Wiadomościach Krajeńskich są nieuprawnione i niezgodne z prawdą. Przyjęty przez Organizatorów model certyfikacji obowiązujący w Programie Samorządowy Lider Edukacji gwarantuje najwyższą jakość, wszechstronność i rzetelność postępowania akredytacyjnego. 5. Należy zauważyć, że w Komisji Certyfikacyjnej Programu Samorządowy Lider Edukacji pracują przedstawiciele środowisk naukowych - profesorowie i doktorzy zatrudnieni na najlepszych polskich uczelniach, posiadający znaczącą wiedzę merytoryczną oraz cieszący się dużym autorytetem. Członkowie Komisji posiadają ponadto znaczący dorobek i doświadczenie w dziedzinie rozmaitych postępowań akredytacyjnych. Komisja Certyfikacyjna pracuje pod przewodnictwem prof. dr. hab. Dariusza Rotta, wykładowcy Uniwersytetu Śląskiego, do 2013 roku członka prezydium Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Recenzenci dokonują oceny merytorycznej samorządów, kierując się zasadami prawdy, obiektywizmu, rzetelności i uczciwości. Komisja pracuje na zasadzie niezawisłości, zakazane jest wpływanie na jej oceny. Kwalifikacje merytoryczne i etyczne członków Komisji, jak również ich doświadczenie zawodowe gwarantują najwyższą jakość postępowań akredytacyjnych realizowanych w Programie Samorządowy Lider Edukacji. Podważanie rzetelności pracy ekspertów Komisji wyłącznie na podstawie uproszczonych sądów, niezweryfikowanych informacji i stereotypowych stwierdzeń (a takie zawarte zostały w artykule opublikowanym w Wiadomościach Krajeńskich ) jest daleko idącym nadużyciem. 6. Każda gmina czy powiat biorący udział w Programie Samorządowy Lider Edukacji uzyskuje szczegółową informację zwrotną na temat jakości swojej polityki oświatowej, sformułowaną w formie recenzji
przygotowanej przez Komisję. Taki dokument zawiera najważniejsze wnioski z certyfikacji i pozwala doskonalić model zarządzania oświatą, zgodnie z rekomendacjami Komisji zwłaszcza w tych gminach, gdzie Komisja stwierdza nieprawidłowości w zakresie lokalnej polityki oświatowej. Jest dla nas bowiem bardzo ważne, aby poza efektami promocyjnymi Program Samorządowy Lider Edukacji dawał polskim gminom i powiatom również korzyści projakościowe. Taka jest bowiem naczelna idea akredytacji. Po pięciu edycjach Programu wiemy, że bardzo wiele samorządów wprowadza rozwiązania i modyfikacje proponowane przez naszych ekspertów, co realnie podnosi jakość edukacji w dłuższej perspektywie czasowej. Ponadto, na etapie certyfikacji, członkowie Komisji bardzo często konsultują rozwiązania edukacyjne stosowane w audytowanych samorządach, służą radą ekspercką, uczestniczą w projektowaniu/aktualizowaniu strategii oświatowych etc. To istotna wartość dodana Programu Samorządowy Lider Edukacji, o której należy przypomnieć w kontekście korzyści, jakie osiągają gminy i powiaty dzięki uczestnictwu w procesie certyfikacji. 7. Trudno jest merytorycznie odnosić się do zawartych w tekście artykułu stwierdzeń w rodzaju to coś na zasadzie bzdurnego ISO, którym dziś już mało kto zawraca sobie głowę. Autor tekstu ma oczywiście prawo do swojej oceny wartości procedur zarządzania jakością, ale warto podkreślić, że bzdurne, w jego opinii, systemy w rodzaju ISO opracowywane są przez najwybitniejszych, światowej klasy ekspertów zarządzania związanych z tak prestiżowymi organizacjami jak International Organization for Standardization czy też pracujących w czołowych uczelniach ekonomicznych Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. Przygotowane przez nich systemy i standardy wdrażają miliony firm, organizacji i instytucji publicznych na całym świecie, co - w naszej opinii - najlepiej świadczy o zasadności i użyteczności tego rodzaju rozwiązań. Specjaliści
zajmujący się problematyką zarządzania jakością wymieniają szereg korzyści, jakie osiąga organizacja czy instytucja dzięki certyfikacji (można w tym kontekście przywołać m.in. publikację: S. Karapetrovic, M Casadesus Fa, I Heras Saizarbitoria, What happened to the ISO 9000 lustre? An eight-year study, Total Quality Management, 2010 March, vol 21, no 3, s. 247). Do korzyści tych zalicza się zwykle m.in. zwiększenie poziomu przejrzystości procesów wewnątrzorganizacyjnych, dokonanie przeglądu i uporządkowanie procesów, międzynarodowe uznanie systemów certyfikowanych, obniżenie kosztów działalności, sprawniejsze zarządzanie, zapewnie stałej i powtarzalnej jakości, skuteczniejsza realizacja celów strategicznych, operacyjnych i bieżących, większe zaangażowanie pracowników i podnoszenie ich motywacji, zwiększenie przewagi konkurencyjnej, zwiększenie skuteczności wykorzystania zasobów organizacji. Argumenty te, poparte wiedzą i doświadczeniem teoretyków i praktyków zarządzania, mają w naszym przekonaniu zdecydowanie wyższą wartość niż uproszczone, potoczne tezy stawiane przez autora artykułu opublikowanego w Wiadomościach Krajeńskich. Autora, który - co oczywiste - nie musi posiadać wiedzy specjalistycznej z zakresu zarządzania jakością, jest bowiem dziennikarzem, a nie ekspertem w dziedzinie zarządzania. Podsumowując chcemy podkreślić, iż samorządy uczestniczące w Programie Samorządowy Lider Edukacji poddają się niezależnej ocenie ze strony ekspertów, która realnie pomaga podnosić efektywność działań w zakresie lokalnej polityki edukacyjnej. Po zakończeniu pracy komisji i procedury certyfikacyjnej każdy samorząd uczestniczący w projekcie otrzymuje informację zwrotną na temat efektywności i skuteczności swojej polityki edukacyjnej oraz co szczególnie istotne - ewentualnych jej mankamentów i popełnianych błędów (jeśli zostaną stwierdzone). Pozwala to podejmować inicjatywy projakościowe, dokonywać korekty w prowadzonych
działaniach oraz uzyskiwać cenną opinię ekspercką na temat ich wartości merytorycznej. Samorządy otrzymują również certyfikat, potwierdzający ich osiągnięcia i znaczący wkład w rozwój edukacji, podnoszenie jakości kształcenia i wspieranie innowacji w szkolnictwie. Nasz certyfikat jest wyjątkowy ze względu na rangę ekspertów decydujących o jego przyznaniu. Gminy, powiaty i województwa oceniają wybitni przedstawiciele polskiej nauki, pracownicy naukowi uczelni posiadający wiedzę, doświadczenie i niekwestionowany dorobek. Samorządy mogą wykorzystać informację o pozytywnym wyniku Programu i przyznany certyfikat w swojej działalności promocyjnej. To ważne w dobie niżu demograficznego, gdy gminy i powiaty - zwłaszcza na poziomie gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym - rywalizują między sobą o uczniów, akcentując swoje atuty i wyróżniki w obszarze edukacji. Warto również zauważyć, że samorządy coraz większą wagę przywiązują dziś do działań z zakresu marketingu terytorialnego i public relations. Certyfikat może pomóc w zbudowaniu marki samorządu innowacyjnego, nowoczesnego i dbającego o edukację - dobro najważniejsze w dobie gospodarki opartej na wiedzy. Może również przyczynić się do skutecznego promowania placówek oświatowych, dla których gmina/powiat/województwo jest organem prowadzącym. Przedstawiciele samorządów wyróżnionych certyfikatem mogą również zaprezentować swoje osiągnięcia i sukcesy w dziedzinie edukacji podczas uroczystej gali wręczenia certyfikatów, która odbywa się w szacownych murach Uniwersytetu Wrocławskiego. Udział w Gali jest okazją do promocji gmin, powiatów i samorządowych województw, ale także nawiązania kontaktów z innymi samorządami, wymiany doświadczeń i dobrych praktyk, przepływu wiedzy. Spotkanie finałowe pozwala także na nawiązanie aktywnych kontaktów pomiędzy przedstawicielami samorządów a
środowiskiem akademickim. Ponadto przy okazji gali przedstawiciele certyfikowanych samorządów mogą uczestniczyć w konsultacjach i dyskusjach merytorycznych z recenzentami - ekspertami oceniającymi gminy i powiaty w Programie "Samorządowy Lider Edukacji". Co więcej, gminy i powiaty posiadające certyfikat Samorządowy Lider Edukacji są uprawnione do korzystania na preferencyjnych warunkach - z oferty szkoleniowej i konferencyjnej Fundacji Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego, adresowanej do środowisk samorządowych i oświatowych. Mamy nadzieję, że przedstawione powyżej argumenty pozwolą ocenić Program Samorządowy Lider Edukacji w szerszym kontekście i sprostować szereg uproszczeń, jakie znalazły się w artykule opublikowanym na łamach Wiadomości Krajeńskich. Z poważaniem Grażyna Kaczmarczyk Prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego Przemysław Ruta Sekretarz Programu Samorządowy Lider Edukacji