Materiały informacyjne dla pacjentów Ciąża Rozdziały tego tematu: Wprowadzenie Objawy Rozpoznanie Powikłania Definicja Wybrane linki Partnerzy w udzielaniu informacji Wprowadzenie Ciąża powstaje, gdy plemnik przenika do komórki jajowej. Ten plemnik, który pierwszy pokona osłonki komórki jajowej odnosi zwycięstwo nad milionami innych plemników zawartych w męskim nasieniu. Proces ten nazywany jest zapłodnieniem i zwykle ma miejsce w jajowodzie kobiety po uwolnieniu dojrzałej komórki jajowej z jednego z jajników (owulacja). Plemniki mogą mieć chromosom X lub Y. Jeśli komórkę jajową zapłodni plemnik X, urodzi się dziewczynka; jeśli Y, chłopiec. Plemniki i komórki jajowe mają po 23 chromosomy, kompletna liczba 46 wymaganych chromosomów osiągana jest, gdy plemnik połączy się z komórką jajową podczas procesu zapłodnienia. Zapłodniona komórka jajowa natychmiast zaczyna się dzielić, stając się rosnącym gronkiem komórek. Pomiędzy piątym a siódmym dniem po owulacji zagnieżdża się w ścianie macicy i wytwarza wyrostki przypominające korzonki, zwane kosmkami. Pomagają one umocować zapłodnioną komórkę jajową do wyściółki macicy, a ostatecznie przekształcają się w łożysko, narząd, który odżywia i zabezpiecza płód do czasu porodu. Łożysko utrzymuje i odżywia płód, umożliwiając przepływ tlenu, dwutlenku węgla, aminokwasów, tłuszczów, witamin i minerałów z krwi matki. Daje także możliwość usuwania produktów przemiany materii z organizmu wzrastającego płodu. Od momentu implantacji w ścianie macicy do mniej więcej ósmego tygodnia życia płodowego dziecko nazywane jest zarodkiem. W tym stadium rozwój jest szybki, ponieważ wyspecjalizowane komórki tworzą narządy niezbędne do życia, układ nerwowy, kości, mięśnie i krew. Po ósmym tygodniu ciąży rozwijające się dziecko nazywane jest płodem. Ma około 2,4 cm długości, większość organów wewnętrznych jest już uformowana. Można zobaczyć cechy zewnętrzne, takie jak oczy, nos, usta i uszy, zaczynają się pojawiać palce rąk i stóp. Wraz ze wzrostem nienarodzonego dziecka rośnie również macica. Płód otaczają wypełnione płynem podwójne błony, dlatego w trakcie ciąży porusza się on swobodnie w płynie owodniowym. Dziecko ciągle połyka płyn i wydala go w postaci moczu, dlatego wiele informacji o jego zdrowiu można uzyskać, wykonując badanie zwane amniocentezą. W Pregnancy Polish Translated March 05 Page 1 of 6 NHS Direct 2005
normalnych warunkach błony płodowe pękają i uwalniają płyn owodniowy tuż przed porodem. Czas trwania prawidłowej ciąży wynosi od 37 do 42 tygodni, aczkolwiek datę porodu (termin) oblicza się, doliczając 40 tygodni do daty ostatniej miesiączki. Tylko około 5% kobiet rodzi dokładnie w tym terminie. Dzieci urodzone przed 37 tygodniem uważa się za wcześniaki (lub dzieci urodzone przed terminem). Objawy Kilka objawów i symptomów, na które należy zwrócić uwagę podejrzewając ciążę to: opóźnianie się miesiączki, nudności z wymiotami lub bez wymiotów, zmęczenie, zmienione i nadwrażliwe piersi, częste oddawanie moczu. Nudności występują u większości kobiet w ciąży, zwłaszcza podczas pierwszych trzech, czterech miesięcy. Zmęczenie może być wyraźniejsze w pierwszym i trzecim trymestrze. Rozpoznanie Rozpoznanie ciąży potwierdzane jest przede wszystkim za pomocą testów na obecność hormonu ciążowego, ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG). HCG można wykrywać we krwi i moczu, nawet przed terminem spodziewanej miesiączki. Jest to hormon oznaczany w domowych testach ciążowych. Wysoki poziom HCG może także wskazywać ciążę wielopłodową (np. bliźnięta lub trojaczki), aczkolwiek bardziej pewnym badaniem jest przezbrzuszne lub przezpochwowe badanie ultrasonograficzne. USG przezbrzuszne lub przezpochwowe może być stosowane do potwierdzenia ciąży, oceny liczby zarodków i stwierdzenia, czy zarodek znajduje się w macicy (nie w jajowodzie, jak w przypadku ciąży pozamacicznej). Kwas foliowy jest bardzo zalecany w czasie pierwszych dwunastu tygodni ciąży (oraz przed zajściem w ciążę, jeśli to możliwe). Położna lub lekarz rodzinny może zalecić suplementację żelazem, jeśli rozpoznano niedokrwistość z niedoboru żelaza. Pregnancy Polish Translated March 05 Page 2 of 6 NHS Direct 2005
Powikłania U kobiet ciężarnych często występują następujące zaburzenia: niedokrwistość, zaparcia, żylaki odbytu, zgaga, nadciśnienie (wysokie ciśnienie tętnicze krwi), niedociśnienie (niskie ciśnienie tętnicze krwi), choroba dziąseł (zapalenie dziąseł), zakażenia narządów rodnych, takie jak grzybica (drożdżyca) i rzęsistkowica, zmiany nastroju, nudności i wymioty, zakażenia układu moczowego. Bardzo ważne jest uczęszczanie na wszystkie przedporodowe spotkania z położną, lekarzem rodzinnym lub konsultantem. Zaburzenia, takie jak stan przedrzucawkowy można wykryć tylko dzięki regularnym badaniom kontrolnym w ciąży. Objawy stanu przedrzucawkowego obejmują: nagle pojawiające się obrzęki stóp i kostek, szybki przyrost wagi, zaburzenia widzenia (zamazane widzenie lub błyski świetlne przed oczami), ból brzucha i głowy. Nudności i wymioty w ciąży nazywane są zwykle mdłościami porannymi, ponieważ u większości kobiet ciężarnych występują one rano, choć w rzeczywistości zdarzają się o każdej porze dnia i nocy. Co prawda niektóre kobiety w ogóle nie mają nudności i wymiotów w ciąży, jednak u większości pojawiają się przynajmniej łagodne mdłości poranne. U niewielkiej części kobiet dolegliwości te mogą być bardzo nasilone stan ten nazywany jest niepohamowanymi wymiotami ciężarnych i może wymagać leczenia szpitalnego. Krwawienie, nietypowe upławy lub wypływanie płynu z pochwy, ból krzyża i/lub ból brzucha oraz (od drugiego trymestru) zmiany w ruchach płodu wymagają szybkiego działania, aby zdrowie dziecka mogło być właściwie monitorowane. Mniej więcej jedna ciąża na cztery kończy się poronieniem, większość poronień występuje w pierwszych 12 tygodniach trwania ciąży. U wielu kobiet pierwszą oznaką poronienia jest krwawienie z pochwy lub upławy, czasami towarzyszy im ból brzucha lub krzyża przypominający ból związany z miesiączkowaniem. Krwawienie z pochwy we wczesnej ciąży nazywane jest poronieniem zagrażającym i niekoniecznie musi oznaczać poronienie. Wiele kobiet, u których wystąpiło krwawienie z pochwy prawidłowo donosi ciążę. Pregnancy Polish Translated March 05 Page 3 of 6 NHS Direct 2005
Ciąża ektopowa występuje wtedy, kiedy zapłodniona komórka jajowa (jajo) wszczepia się w nieprawidłowym miejscu wewnątrz jamy brzusznej, zamiast w błonie śluzowej wyściełającej macicę. Jest to stan potencjalnie niebezpieczny dla życia, ponieważ może powodować poważne krwawienia wewnętrzne. Zasadnicze znaczenie ma wczesne rozpoznanie oraz leczenie chirurgiczne. Stan przedrzucawkowy występuje wyłącznie w trakcie ciąży lub bezpośrednio po porodzie. Objawia się wysokim ciśnieniem tętniczym, któremu towarzyszy obecność białka w moczu i retencja płynów (obrzęki). Stan przedrzucawkowy rozwija się w 1 na 10 ciąż, zazwyczaj po szóstym miesiącu ciąży. W większości przypadków przebiega łagodnie, rozwija się pod koniec ciąży i dobrze się leczy. Jednak w ciężkiej postaci może zagrażać życiu matki i dziecka. Łożysko przodujące występuje, gdy łożysko pokrywa część lub całe ujście szyjki macicy. Może to powodować krwawienia w ciąży i jeśli łożysko nie przesunie się w trakcie rozwoju ciąży, to konieczny będzie poród drogą cięcia cesarskiego. U większości kobiet łożysko wycofuje się przed porodem, lecz w celu dokładnej oceny sytuacji konieczne może być wykonanie badania ultrasonograficznego. Inne badania wykonywane w czasie ciąży mogą wykrywać zaburzenia chromosomalne, takie jak zespół Downa. Występuje on, gdy jeden z 23 par chromosomów (dziedziczonych od każdego z rodziców) ma dołączony dodatkowy chromosom, co skutkuje upośledzeniem umysłowym i czasami innymi problemami zdrowotnymi. Kobiety mające podwyższone ryzyko urodzenia dziecka z tym zespołem, mogą korzystać z takich procedur diagnostycznych, jak amniocenteza lub biopsja kosmówki (CVS). Definicja Tygodnie od 0 do 13 nazywane są pierwszym trymestrem ciąży. W tym okresie następuje największy rozwój dziecka, do końca 13 tygodnia będzie ono już w pełni ukształtowane. Niektóre z częstych dla ciąży dolegliwości, takie jak nudności, zmęczenie i nadwrażliwość piersi mogą być w tym okresie bardziej wyraźne. Tygodnie od 14 do 26 stanowią drugi trymestr. W tym czasie płód dalej rozwija się i wzrasta, a kobieta może zacząć istotnie przybierać na wadze, ponieważ odkładany jest dodatkowy tłuszcz, który będzie stanowił zapasy energii. Jest to także czas, kiedy odczuwane są ruchy dziecka w macicy i może ono zacząć rozwijać charakterystyczne cechy aktywności. Trzeci trymestr zaczyna się od 27 tygodnia ciąży i trwa do momentu narodzin dziecka. Płód zaczyna odkładać własne zapasy tłuszczu, przechodząc szybkie fazy wzrostu przygotowuje się do narodzin. Dojrzewają płuca oraz rozwijają się narządy zmysłów, takie jak słuch, smak i wzrok. Pregnancy Polish Translated March 05 Page 4 of 6 NHS Direct 2005
Wybrane linki Ectopic pregnancy (Ciąża ektopowa) (Miscarriage Association) (Towarzystwo ds. Poronień) Foresight preparation for pregnancy programme (Przygotowanie programu ciąży) (Foresight) Planning a pregnancy (Planowanie ciąży) (Family Planning Association) (Towarzystwo ds. Planowania Rodziny) Pregnancy (Ciąża) (National Childbirth Trust) Screening for cystic fibrosis (Badania przesiewowe w kierunku mukowiscydozy) (Leeds Antenatal Screening Service) Screening for Down's syndrome (Badania przesiewowe w kierunku zespołu Downa) (Leeds Antenatal Screening Service) Signs and symptoms of pre-eclampsia (Oznaki i objawy stanu przedrzucawkowego) (Action on Pre-eclampsia) Through the information maze (W labiryncie informacji) (National Childbirth Trust) Unplanned pregnancy and abortion care (Ciąża nieplanowana oraz opieka nad kobietą po aborcji) (Zdrowie kobiety) (Women's Health) Why blood pressure is checked in pregnancy (Dlaczego w ciąży należy mierzyć ciśnienie krwi) (Postępowanie w stanie przedrzucawkowym) (Action on Preeclampsia) Morning sickness (Poranne mdłości) (BMJ BestTreatments) Becoming pregnant (Bycie w ciąży) (Opieka nad ciężarną) (Pregnancy Care) Maternal screening test (Matczyne testy przesiewowe) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Pregnancy test (Test ciążowy) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Oestrogen (Estrogen) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Pregnancy Polish Translated March 05 Page 5 of 6 NHS Direct 2005
HCG (HCG) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Iron (Żelazo) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Newborn hearing screening programme (Program badań przesiewowych słuchu u niemowląt) (NHS) What is a health visitor? (Kim jest pielęgniarka środowiskowa?) (NHS Health Visting) Partnerzy w udzielaniu informacji Dr Foster Ltd (Full Partner) Dr Foster jest to nazwa niezależnej organizacji, zbierającej i analizującej informacje na temat dostępności i jakości usług w zakresie opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii. Wykorzystaj firmę Dr Foster do podejmowania jak najbardziej świadomych decyzji dotyczących uzyskiwania dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej. Jako członek społeczeństwa lub jako specjalista z zakresu opieki zdrowotnej znajdzie tam Pan/Pani miliony informacji na temat szpitali, lekarzy oraz lokalnych placówek publicznej i prywatnej służby zdrowia, jak również informacje o specjalistach z zakresu terapii uzupełniających i innych specjalistach. 3rd Floor 17 St Helen's Place Londyn Tel: 020 7256 4900 Faks: 020 7256 4940 Adres strony internetowej: www.drfoster.co.uk Pregnancy Polish Translated March 05 Page 6 of 6 NHS Direct 2005