PARAOLIMPIJSKI Warszawa 2014

PARAOLIMPIJSKI Warszawa 2014

Koncepcja, scenariusz, wybór zdjęć: Łukasz Szeliga, Marlena Zduńczyk Teksty: Robert Kamiński, Monika Maniak-Iwaniszewska, Romuald Schmidt, Rafał E. Stolarski, Łukasz Szeliga Zdjęcia: Maciej Kowalczyk, Jadwiga Pociask, Romuald Schmidt, Robert Szaj, Maciej Wolański Projekt graficzny, skład i łamanie: Robert T. Mączyński Redakcja i korekta: Małgorzata Łętowska, Izabela Surga Projekt sfinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych ISBN: 978-83-60508-74-9 Copyright 2014 by: Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych Start Wydawca: Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych Start Warszawa, ul. Filtrowa 75 Realizacja: Studio Design-Express Warszawa, ul. Krępowieckiego 11 lok. 216

XI Winter Paralympic Games Słowem wstępu Duch w ruchu to motto Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego. A znaki Agito mają symbolizować motywację sportowców ze wszystkich zakątków świata do jedności i rywalizacji sportowej. Dobrze zatem, że choć na te kilka dni marca 2014 r. czas XI Zimowych Igrzysk Paraolimpiskich obrazy zmagań sportowców, wiernych łacińskiemu mottu wszystkich olimpijczyków citius, altius, fortius, czyli szybciej, wyżej, mocniej przysłoniły tragiczne widoki z kijowskiego Majdanu, zrewoltowanego Krymu, wojny domowej w Syrii, zamieszek w Libii, niepokojów w Egipcie, czy z wielu innych miejsc nieustannych konfliktów wojowniczego ludzkiego gatunku. W Soczi wystartowało 547 sportowców z 45 reprezentacji narodowych, rozgrywając w 5 dyscyplinach aż 72 konkurencje, zakończone wręczeniem 216 medali. A ich wywalczenie nie było łatwe, gdyż z roku na rok sport paraolimpijski wyraźnie się profesjonalizuje. Także na tych Igrzyskach po raz pierwszy w programie znalazły się zawody snowboardowe, zaliczone do kategorii narciarstwa alpejskiego. Reprezentacja Polski na XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie startująca w biathlonie, biegach narciarskich, narciarstwie alpejskim i parasnowboardzie przygotowała się do występu na miarę swoich możliwości, z wielkim wysiłkiem własnym i zaangażowaniem trenerów. Choć naszym 8 paraolimpijczykom nie udało się w Soczi stanąć na podium, dostarczyli nam wielu niezapomnianych emocji i wzruszeń. 3

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie Zatem serdeczne podziękowania winni jesteśmy wszystkim polskim uczestnikom XI Zimowych Igrzysk Paraolimpijskich. Przede wszystkim zawodnikom, którzy przez kilka lat przygotowywali się do tego największego sportowego święta osób z niepełnosprawnościami, ale także Misji Paraolimpijskiej w składzie: Monika Maniak-Iwaniszewska szef Misji, Robert Kamiński zastępca szefa Misji, Paulina Malinowska-Kowalczyk attaché prasowy, a także Misji Medycznej: Wojciechowi Gawrońskiemu szefowi Misji, lekarzowi i Jadwidze Pociask fizjoterapeutce oraz serwisowi technicznemu naszej reprezentacji. Podziękowania należą się przede wszystkim Ministerstwu Sportu i Turystyki, bez wsparcia którego udział naszej reprezentacji w Igrzyskach byłby niemożliwy. Serdecznie dziękuję pełnomocnikowi rządu do spraw osób niepełnosprawnych Jarosławowi Dudzie oraz zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych za dotychczasowe wsparcie działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami, w tym sportu paraolimpijskiego. Osobne podziękowania składam firmie OTCF właścicielowi marki 4F, która ubrała polskich paraolimpijczyków, zgodnie ze swym przesłaniem: Sport był, jest i będzie w modzie, a moda zawsze była, jest i będzie obecna w sporcie. Oddajemy w Państwa ręce album, który mam nadzieję odda atmosferę największego święta sportowego, a poprzez chwile utrwalone w obiektywie przybliży emocje, które towarzyszyły temu wydarzeniu. Łukasz Szeliga prezes Polskiego Związku Sportu Niepełnosprawnych Start 4

XI Winter Paralympic Games Introdution The motto of the International Paralympic Committee is Spirit in Motion, and the Agitos symbolise the motivation of athletes from all over the world towards athletic rivalry and unity. Therefore, it was a good thing that the athletes competing at the 11 th Winter Paralympic Games, faithful to the Latin motto of all Olympians, citius, altius, fortius, meaning faster, higher, stronger, were able to overshadow the tragic events from the Kiev Maidan, revolted Crimea, the Syrian civil war, Libyan riots, social unrest in Egypt or the many other places of endless military conflicts, even if just for those few March days. The Games in Sochi saw the starts of 547 athletes from 45 national teams, who competed in 72 competitions in 5 disciplines, with 216 medals up for grabs. Winning these medals was not an easy task, because paralympic sports are becoming more and more professional each year. These Games also saw the debut of para-snowboarding competition, which fell to the Alpine skiing category. The Polish national team appearing at the 11 th Winter Paralympic Games, which competed in biathlon, cross-country skiing, Alpine skiing, and para-snowboarding, was prepared to the best of its potential, with great personal effort and involvement of the coaches. Although our 8 paralympians failed to reach the podium, they provided us with many unforgettable emotions and experiences. 5

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie Therefore, we owe great thanks to all Polish participants of the 11 th Winter Paralympic Games, mainly to the competitors, who prepared for the great event of the disabled for many years, but also to the Paralympic Mission with the following members: Longin Komołowski President of the Polish Paralipmic Committee, Monika Maniak-Iwaniszewska Mission Chief, Robert Kamiński Mission Assistant Chief, Paulina Malinowska-Kowalczyk Press Attaché, and the Medical Mission of Wojciech Gawroński Mission Chief, physician, and Jadwiga Pociask physiotherapist, and the technical service crew of our national team. Thanks are also due to the Ministry of Sports and Tourism, the support of which allowed the appearance of our national team at the Games. I would like to extend thanks to Jarosław Duda, the Government Plenipotentiary for Disabled People, and the Management Board of the National Fund for the Rehabilitation of the Disabled for the support of activities associated with the disabled, including paralympic sports. I also want the thank OTCF, the owner of the 4F brand, which provided the attire for the Polish Paralympians according to its motto: Sport was, is, and always will be in fashion, and fashion was, is, and always will be present in sport. You are receiving an album, which I hope reflects the atmosphere of the greatest of sports events, and the moments preserved in the photos reflect its accompanying emotions. Łukasz Szeliga President of the Polish Sports Association for the Disabled Start 6

XI Winter Paralympic Games Spis treści / Contents Słowem wstępu / Introdution 3 Droga do Soczi / The road to Sochi 16 Nominacje w Pałacu Prezydenckim / Nominations at the Presidential Palace 38 Nominacje do reprezentacji Polski / Nominations to the Polish national team 44 Wioska olimpijska powitanie / Olympic village welcome ceremony 48 Ceremonia Otwarcia Igrzysk Paraolimpijskich / Opening Ceremony of the Paralympic Winter Games 55 Ostatnie treningi i przygotowania w Soczi / The final practices and preparations in Sochi 66 Narciarstwo alpejskie / Alpine skiing 70 Snowboard cross 103 Narciarstwo biegowe i biathlon / Cross-country skiing and biathlon 110 Curling na wózkach / Wheelchair curling 132 Hokej na sledżach / Ice sledge hockey 146 Ceremonia Zamknięcia Igrzysk Paraolimpijskich / Closing Ceremony of the Paralympic Games 161 Wyniki zawodników / The competition results 171 Podsumowanie Igrzysk / Summary the Games 172 7

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie This album documents the struggles of paralympians and invokes the atmosphere of rivalry of the 2014 11 th Winter Paralympic Games in Sochi. The Polish national team of eight appeared in three disciplines: cross-country skiing, biathlon and Alpine skiing. Despite the fact that our athletes did not win any medals this time, their effort and will to fight were inspiring. The hard work of our paralympians allowed them to take part in the biggest sports event and put themselves to the test against competition from all over the world. This event was very important in their athletic lives. Personal coaches and training coordinators also worked with the competitors to achieve this distinction. The health of the athletes was protected by physicians and physiotherapists. The mission headquarters organised the trip. Everyone deserves recognition. The paralympians will definitely give us more reasons to feel emotions and pride. Longin Komołowski President of the Polish Paralympic Committee 8

XI Winter Paralympic Games Album ten dokumentuje zmagania paraolimpijczyków i przypomina atmosferę rywalizacji XI Zimowych Igrzysk Paraolimpijskich Soczi 2014. Polska reprezentacja narodowa, licząca 8 zawodników, wystąpiła w 3 dyscyplinach: narciarstwie biegowym, biathlonie i narciarstwie alpejskim. Mimo że nasi zawodnicy nie zdobyli tym razem medali, Ich wysiłek i wola walki napawają dumą. Ciężka praca naszych paraolimpijczyków sprawiła, że mogli wziąć udział w największym sportowym święcie. Zmierzyć się z zawodnikami z całego świata. To ważne wydarzenie w sportowym życiorysie. Razem z zawodnikami na to wyróżnienie pracowali trenerzy osobiści i trenerzy koordynatorzy. Nad zdrowiem zawodników czuwali lekarze i fizjoterapeuci. Szefostwo misji zaś przygotowywało wyjazd. Wszystkim należą się wyrazy uznania. Paraolimpijczycy jeszcze nie raz dostarczą nam wielu emocji i powodów do dumy. Longin Komołowski prezes Polskiego Komitetu Paraolimpijskiego 9

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie Citius, altius, fortius, that is: faster, higher, stronger. These are the words of father Henri Didion, a Dominican priest, a school principal in Arcueil near Paris and a friend of Pierre de Coubertin, the founder of the International Olympic Committee (MKOl). This energetic teacher saw sports as a powerful tool for developing the youth and did not hesitate to apply it in education. His words, which are used as the Olympic motto, are the quintessence of the Olympic idea and a message to our paralympians. Sport is a great value in the rehabilitation of the disabled. It has become an important element of the rehabilitation process for people with motor dysfunctions. During the 1960s, the activity for the benefit of sports for the disabled, which was initiated after World War II, made Poland the trendsetting leader in global paralympic sports. During the 11 th Winter Paralympic Games Sochi 2014, the Polish disabled athletes did proudly represent our national colours, although they failed to capture any medals. We should remember that their hard work and determination allowed them for many years to win many events of both common and professional sports. This is why we admire them and hold them in high esteem. The sporting unions, associations, and foundations acting for the benefit of disabled sports also deserve praise. I am deeply convinced that the State Fund for the Rehabilitation of Disabled Persons (PFRON) will continue to support the community. Teresa Hernik President of the Board of PFRON 10

XI Winter Paralympic Games Citius, altius, fortius, czyli: szybciej, wyżej, mocniej. Autorem tych słów jest dominikanin, ojciec Henri Didon, przyjaciel Pierre de Coubertina, założyciela Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (MKOl), dyrektor szkoły w Arcueil pod Paryżem. Ten energiczny nauczyciel dostrzegł w sporcie potężne narzędzie wychowania młodzieży i nie zawahał się z niego skorzystać w szkolnictwie. Jego słowa, które stanowią motto olimpizmu, są kwintesencją idei olimpiad i przesłaniem dla naszych paraolimpijczyków. Sport w procesie rehabilitacji osób niepełnosprawnych jest wielką wartością. Dla ludzi z dysfunkcją narządu ruchu stał się ważnym elementem w procesie rehabilitacji. Działalność na rzecz sportu niepełnosprawnych, zapoczątkowana po II wojnie światowej, w latach sześćdziesiątych sprawiła, że Polska zyskała pozycję lidera wyznaczającego kierunki rozwoju sportu paraolimpijskiego w świecie. Polscy sportowcy niepełnosprawni na XI Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich Soczi 2014 godnie reprezentowali nasze barwy narodowe, choć tym razem nie wywalczyli medali. Pamiętajmy, że dzięki ciężkiej pracy i determinacji przez wiele lat zdobywali nagrody zarówno w sporcie powszechnym, jak i wyczynowym. Za to obdarzamy Ich podziwem i estymą. Słowa uznania należą się także związkom sportowym, stowarzyszeniom i fundacjom, które działają na rzecz sportu osób niepełnosprawnych. Jestem głęboko przekonana, że Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będzie w dalszym ciągu wspierał to środowisko. Teresa Hernik prezes Zarządu PFRON 11

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie This album refers to the memories of the Polish national team s involvement in the 11 th Winter Paralymipc Games in Sochi. This time, our country was represented by a small group of only eight. It may have been the first time in years that our team failed to win any medals, but all of the competitors battled as hard as they could for the best possible position. The podium was blocked off by injuries, weaker disposition, or simply bad luck which often happens in sports just like in the rivalry of the fully able, who competed at the same venues in Sochi just weeks earlier during the Olympic Games. They achieved the best Polish winter accomplishments ever, as they won six medals, including four gold. However, this is not about comparing the olympians and paralympians, but about emphasising the universal values produced by both the Olympic and paralympic movement. These two segments of sports are joined by such attributes as persistence, hard work, overcoming defeats, respect for the rivals and judges, and finally by fair play. I want to assure everyone that the members of the Polish Olympic Family are always respectful towards the rivalry of disabled athletes, especially during such events as the paralympic games, and are great fans of the competitors wearing white-and-red outfits. The case was no different during the games in Sochi, which were broadcast in real time on TV and online. I want to acknowledge the effort of the entire Polish team once again: the competitors, coaches, members of the paralympic and medical mission, and wish lots of international success and satisfaction from following the athletic path to the entire disabled sports community. Although it has many fields, there is only one sport. Andrzej Kraśnicki President of the Polish Olympic Committee 12

XI Winter Paralympic Games Album ten przywołuje pamięć o udziale reprezentacji Polski w XI Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich w Soczi. Tym razem nasz kraj delegował do sportowej walki skromną, zaledwie ośmioosobową ekipę. Wprawdzie po raz pierwszy od lat nie zdobyła ona medalu, ale przecież każdy z zawodników ambitnie walczył o jak najwyższą lokatę. W osiągnięciu miejsc na podium przeszkodziła albo kontuzja, albo słabsza dyspozycja lub też zwykły pech, którego przecież także w sporcie nie brakuje. Tak samo jak w rywalizacji zawodników w pełni zdrowych, którzy w tych samych obiektach Soczi i okolic, w tej samej wiosce olimpijskiej, podczas igrzysk olimpijskich gościli ledwie kilka tygodni wcześniej. Ich start okazał się najlepszym polskim zimowym występem olimpijskim w historii wywalczyli przecież 6 medali, w tym aż 4 złote. Rzecz jednak nie w porównywaniu zdobyczy olimpijczyków i paraolimpijczyków, ale w podkreśleniu uniwersalnych wartości, które niosą ze sobą oba ruchy olimpijski i paraolimpijski. Wytrwałość, solidna praca, niezrażanie się niepowodzeniami, szacunek dla rywali i sędziów, wreszcie fair play to cechy, które te dwa segmenty sportu jednoczą. Pragnę zapewnić, że członkowie Polskiej Rodziny Olimpijskiej zawsze z szacunkiem odnoszą się do rywalizacji sportowców niepełnosprawnych zwłaszcza w trakcie takich imprez jak igrzyska paraolimpijskie należą do gorących kibiców zawodników w biało-czerwonych strojach. Nie inaczej było podczas zawodów w Soczi, na bieżąco relacjonowanych w telewizji i internecie. Wyrażając raz jeszcze uznanie dla wysiłku całej polskiej ekipy: zawodników, trenerów, członków misji paraolimpijskiej i medycznej, pragnę całemu środowisku sportu osób niepełnosprawnych przekazać życzenia wielu międzynarodowych sukcesów i satysfakcji z podążania sportowym szlakiem. Sport choć pełen odmian jest przecież jeden. Andrzej Kraśnicki prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego 13

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie Disabled athletes have competed again at the 11 th Paralympic Winter Games in Sochi. We saw many days of athletic competition, battles, and overcoming of challenges and individual weaknesses. We watched numerous forms of the beauty of sports. They included struggles with own limitations and breaking of personal bests. There was success, and there were moments when there was little missing to get to the top. We experienced these wonderful moments together and together enjoyed each result. We found much joy in the following of the success of our athletes. We held our breaths during this important athletic event. All this would not have been possible but for plenty of work, for which we thank our athletes very much. I have always supported and will continue to cheer for our athletes. I know that their accomplishments will be the cause of pride for all of us. We are aware of the role played in the popularisation of disabled sports by the best: the champions, participants of the paralympic games. We realise how many people they inspire and how much power their accomplishments hold. I believe that this effort will be rewarded soon with more victories. When they stand on the podium and we hear the Polish national anthem, we will be filled with pride and joy. Jarosław Duda Government Plenipotentiary for Disabled People 14

XI Winter Paralympic Games Sportowcy z niepełnosprawnościami stanęli do kolejnej rywalizacji podczas XI Zimowych Igrzysk Paraolimpijskich w Soczi. Za nami wiele dni sportowych zmagań, walki, pokonywania wyzwań i indywidualnych słabości. Obserwowaliśmy wiele odsłon piękna sportu. Nie zabrakło momentów pokonywania własnych ograniczeń, bicia osobistych rekordów. Były sukcesy i momenty, w których do najlepszego wyniku zabrakło naprawdę niewiele. Wspólnie przeżywaliśmy te wspaniałe chwile i cieszyliśmy się z każdego wyniku. Śledzenie sukcesów naszych sportowców dawało nam wiele radości. Z zapartym tchem braliśmy udział w tym jednym z najważniejszych świąt sportu. Aby przeżywać te chwile, niezbędna jest praca, za którą należą się naszym sportowcom słowa największego uznania. Zawsze kibicowałem i będę kibicować naszym sportowcom i wiem, że ich zaangażowanie i wyniki są i będą powodem do dumy nas wszystkich. Zdajemy sobie sprawę z roli, którą odgrywają dla popularyzacji sportu wśród osób z niepełnosprawnościami ci najlepsi: mistrzowie, uczestnicy igrzysk paraolimpijskich. Wiemy, jak wiele osób inspirują i jaką moc mają Ich dokonania. Wierzę, że ten trud już niebawem zostanie nagrodzony kolejnymi laurami. Gdy staną na podium i zabrzmi Mazurek Dąbrowskiego, chwile te napełnią nas dumą i radością. Jarosław Duda Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych 15

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie Droga do Soczi Romuald Schmidt Droga polskich narciarzy alpejczyków do XI Zimowych Igrzysk Paraolimpijskich Soczi 2014 rozpoczęła się prawie 60 lat temu, wcale nie w Alpach. Osoby niepełnosprawne prawdopodobnie już na początku XX w. okazjonalnie jeździły na nartach. Narciarstwo zjazdowe niepełnosprawnych rozwinęło się w czasie II wojny światowej. Żołnierze, walczący na różnych frontach, często kończyli służbę z poważnymi obrażeniami, skutkującymi m.in. amputacjami kończyn. Byli wśród nich członkowie elitarnych oddziałów górskich, dla których narciarstwo zjazdowe stanowiło ważny element wyszkolenia bojowego. To przede wszystkim oni mimo niepełnej sprawności byli zainteresowani kontynuacją uprawiania narciarstwa. Sport okazał dla nich skutecznym środkiem terapeutycznym, pozwalającym na kompensację dysfunkcji. Ułatwiał adaptację w codziennych sprawach i życiu społecznym. Powrót do narciarstwa osób po amputacjach kończyn wymagał przystosowania techniki jazdy i sprzętu. Weterani, którym amputowano 1 kończynę dolną, próbowali jazdy na 3 nartach oprócz narty na sprawnej nodze mieli 2, przymocowane do kul, krótkie narty, pełniące funkcję podporową. W ten sposób powstała idea stabilizatorów, tzw. kulonart. Ostatnie doniesienia wskazują, że pionierami zorganizowanych form narciarstwa zjazdowego osób niepełnosprawnych w Europie byli Austriacy. Pierwszy obóz narciarski zorganizowała kilkunastoosobowa grupa weteranów wojennych w marcu 1947 r. w Radstadt, położonym w Kraju Salzburskim w Alpach. Na trasę narciarską wchodzono o kulach. Ponieważ wejście zajmowało dużo czasu, w ciągu dnia była możliwość tylko jednego zjazdu. Podczas tego obozu po raz pierwszy w historii narciarze po jednostronnych amputacjach kończyn dolnych wykorzystali do stabilizacji kulonarty, które sami skonstruowali. Z kolei w Stanach Zjednoczonych rolę pioniera propagującego narciarstwo zjazdowe jako formę rehabilitacji odegrała Gretchen Fraser, wolontariuszka w szpitalach Armii Stanów Zjednoczonych. Dzięki jej staraniom już od 1944 r. próbowano wprowadzać narciarstwo do programów rehabilitacji weteranów po amputacjach kończyn. W 1948 r., po Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Sankt Moritz w Szwajcarii, zorganizowano Mistrzostwa Austrii w narciarstwie zjazdowym 16

XI Winter Paralympic Games The road to Sochi Romuald Schmidt The road of Polish Alpine skiers to the 2014 11 th Winter Paralympic games in Sochi started almost 60 years ago, and the place was not in the Alps. The disabled probably took up skiing occasionally in the early 20 th century. Disabled downhill skiing evolved after World War II, as the soldiers from various fronts often ended their service with serious injuries, the effects of which included limb amputation. Among them were members of elite mountain divisions to whom downhill skiing was an important element of their combat training. Despite their disabilities, they were the ones mainly interested in continuing to ski. The sport turned out to be an effective method of therapy, providing them with compensation of their dysfunctions, and assisting in their adaptation to everyday tasks and social life. The skiing of amputees required adaptation of the running technique and equipment. The veterans with one amputated limb attempted to use three skis, one on the remaining leg and two fixed to their crutches as support. This gave birth to stabilisers, the so-called crutch skis. Recent reports show that the Austrians were the pioneers of organised disabled downhill skiing in Europe. The first skiing camp was organised by a group of war veterans in March 1947 in Radstadt, Salzburg State, in the Alps. The competitors climbed up the skiing route with their crutches. The climb was long, leaving time for only one run a day. During this camp, for the first time ever, the skiers with single lower limb amputations used self-made crutch skis as supports. In the United States, the pioneer promoting downhill skiing as a form of rehabilitation was Gretchen Fraser, a volunteer at the US Army s hospitals. Thanks to her efforts, the attempts to introduce skiing to rehabilitation programmes for limb amputees started in 1944. In 1948, after the Winter Olympic Games in Sankt Moritz, Switzerland, the Austrian downhill skiing championships were organised in Bad Gastein, which included the first ever downhill competition for the disabled. Seventeen skiers took part in the competi- 17

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie w Bad Gastein. W ramach tych Mistrzostw po raz pierwszy przeprowadzono konkurencję zjazdową specjalnie dla zawodników niepełnosprawnych z udziałem 17 narciarzy. Na starcie stanąć mogli wyłącznie alpejczycy po amputacji uda, posługujący się kulonartami lub kijkami narciarskimi. W narciarstwie zjazdowym nie używano wtedy jeszcze protez. Rok 1950 był przełomowy dla sportu niepełnosprawnych. W Mistrzostwach Austrii po raz pierwszy mogły wziąć udział osoby po amputacjach kończyn górnych. Osoby z podwójną lub pojedynczą amputacją podudzia mogły po raz pierwszy używać protez. Obok dotychczasowego slalomu rozegrano także gigant i kombinację (slalom i gigant). W tym czasie rozwinął się międzynarodowy ruch narciarstwa zjazdowego. Rosnąca popularność narciarstwa alpejskiego, także biegowego, umożliwiła organizację kolejnych zimowych zawodów Mistrzostw Europy i Świata. W roku 1976 w Örnsköldsvik w Szwecji zorganizowano pierwsze zimowe igrzyska paraolimpijskie. Były one kolejnym etapem realizacji idei twórcy igrzysk paraolimpijskich, neurologa Ludwiga Guttmanna. Moda na narciarstwo dotarła także do Polski. Tu idee sportu niepełnosprawnych mogły się rozwijać za sprawą ojca polskiej rehabilitacji, prof. Wiktora Degi, kierownika Katedry i Klinki Ortopedii w Poznaniu. W 1956 r. ówczesna adiunkt kliniki doc. Janina Tomaszewska zorganizowała po raz pierwszy turnus rehabilitacyjny z programem jazdy na nartach dla osób po amputacjach w Klinicznym Ośrodku Sanatoryjno-Rehabilitacyjnym w Cieplicach Śląskich. Jego celem było wspomaganie usprawniania leczniczego nauką jazdy na nartach w protezach kończyn dolnych. Autorka programu zakładała, że właśnie narciarstwo jako atrakcyjna forma rekreacji obejmuje takie zespoły ruchowe, które mogą być wykorzystane do doskonalenia chodu w protezach. Próba powiodła się i przez kilka lat wykorzystywano jazdę na nartach w protezach do usprawniania pacjentów Kliniki po amputacjach. Podobne turnusy sportowo-rehabilitacyjne, tym razem dla osób niewidomych, zainicjował w 1960 r. i przez wiele lat nimi kierował prof. Jan Dziedzic z Zakładu Metodyki Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Historycznym momentem dla polskiego narciarstwa był jednak trzytygodniowy turnus, zorganizowany pod egidą ruchu spółdzielczego w Bukowinie Tatrzańskiej w 1958 r. przez lekarza Aleksandra Kabscha, asystenta Katedry i Klinki Ortopedii, późniejszego profesora, do dzisiaj aktywnie uczestniczącego w życiu naukowym. Inicjatywa ta wymagała zgody ministra zdrowia, a inicjator specjalista w dziedzinie ortopedii i rehabilitacji, poza tym, że osobiście kwalifikował uczestników turnusu, musiał pełnić równocześnie funkcje lekarza obozu, masażysty, pielęgniarza, technika ortopedycznego naprawiającego protezy i pomocnika instruktora narciarstwa. Instruktorami pionierami byli 18

XI Winter Paralympic Games tion, which was limited to those with amputated thighs, using crutch skis or skiing poles. Back then, no prostheses were used in downhill skiing. The year 1950 saw a breakthrough in paralympic sport. For the first time, the Austrian Championships were opened to people with amputations of the upper limbs, and people with double or single shank amputations were able to use prostheses. The earlier organised slalom was joined by giant slalom and combination (slalom and giant slalom). This period saw the evolution of the international downhill skiing movement. The growing popularity of Alpine skiing, including cross-country skiing, allowed for the organisation of more events the European and World Championships. The first Winter Paralympic Games were organised in 1976 in Örnsköldsvik, Sweden. They were the next stage in the realisation of the concept s inceptor, neurologist Ludwig Guttmann. The skiing trend also reached Poland. Here, the concepts of disabled sports were developed by the father of Polish rehabilitation, Professor Wiktor Dega, the head of the Ortho paedics Department and Clinic in Poznań. In 1956, Assistant Professor Janina Tomaszewska organised the first rehabilitation stay, which included a skiing programme for amputees at the Clinical Spa and Rehabilitation Centre in Cieplice Śląskie, which aimed to improve the treatment though skiing lessons in lower limb prostheses. The programme s author assumed that skiing an attractive form of recreation concerns the motor systems used to improve walking in prostheses. This was a success, and skiing in prostheses was used in the clinic s rehabilitation of amputees for several years. Similar sports and rehabilitation stays were organised for the blind in 1960. For many years, they were led by Professor Jan Dziedzic of the Physical Education Department of the Physical Education Academy in Poznań. The historical breakthrough for Polish skiing took place during the three-week stay organised by the social movement in Bukowina Tatrzańska in 1958 by doctor Aleksander Kabsch, an assistant at the Orthopaedics Department and Clinic, future professor, who remains active in science to this day. This initiative required the approval of the minister of health, and the initiator an expert in the fields of orthopaedics and rehabilitation not only personally qualified the participants, but also acted as the camp s physician, massage therapist, orthopaedic technician repairing the prostheses, and assistant skiing instructor. The pioneering instructors were assistants of the Poznań Physical Education Academy, Jerzy Szmyt and Krzysztof Skupniewicz. Apart from skiing lessons, there were also exercises in the local fire 19

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie asystenci AWF w Poznaniu: Jerzy Szmyt i Krzysztof Skupniewicz. Poza nauką jazdy na nartach prowadzono zajęcia w sali miejscowej remizy strażackiej. Odbywały się tam ćwiczenia ogólnie usprawniające i nauka chodu w protezach oraz dodatkowo nauka tańca towarzyskiego w protezach. Pionierzy wykonali i zainstalowali wtedy pierwszy w Bukowinie Tatrzańskiej zaczepowy wyciąg narciarski. Turnus rehabilitacyjny nabrał charakteru sportowego. Na jego zakończenie odbyło się sympozjum zatytułowane Wykorzystanie sportów zimowych w usprawnianiu inwalidów ruchu. Zwieńczył je pokazowy start w slalomie gigancie z udziałem wszystkich uczestników turnusu. W rzeczywistości były to pierwsze w Polsce zawody w narciarstwie zjazdowym osób niepełnosprawnych, nazywanych wtedy inwalidami. Sympozjum miało także historyczny wymiar. W dyskusji podsumowującej, na wniosek prezesa poznańskiego Startu, legendarnego rotmistrza Franciszka Karłowskiego, ustalono, że Rada Główna Zrzeszenia Sportowego Start utworzy Komisję Sportu Inwalidów pierwszą w Polsce instytucję sportu osób niepełnosprawnych. Zatem, gdyby nie narciarstwo, polski ruch paraolimpijski powstałby zapewne później i nie w tak pięknej, zimowej tatrzańskiej scenerii. ocierająca się o horror historia z urwanymi nogami. W czasie jazdy prymitywnym wówczas jednoosobowym wyciągiem orczykowym szarpnęło tak mocno, że szkolonego narciarza wyrwało z dwóch protez podudzia wraz z nartami. Ten przytomnie nie puścił orczyka i spokojnie, siedząc, dojechał do górnej stacji. Można sobie wyobrazić, co działo się w długiej kolejce narciarzy ceprów, oczekujących na dolnej stacji. W Janosiku jeszcze długo opowiadano o dwóch zjeżdżających slalomem wyrwanych nogach. Na pewno wówczas obozy narciarskie Startu były zdarzeniami barwnym i atrakcyjnym, na które czekało się niecierpliwie cały rok. Ich uczestnikami byli pracownicy Spółdzielczości Inwalidów, którzy w ramach struktur spółdzielczego ruchu sportowego Start mogli korzystać z dobrodziejstw wysoce wówczas rozbudowanych świadczeń socjalnych. Oczywiście, podobnie jak za granicą, to sportowy aspekt polskiego narciarstwa był głównym motorem jego rozwoju. Pierwsze oficjalne Ogólnopolskie Zawody Narciarskie Niepełnosprawnych odbyły się w 1970 r. Od roku 1971 organizowane są rokrocznie Mistrzostwa Polski niepełnosprawnych w narciarstwie alpejskim. Polacy startowali we wszystkich, z wyjątkiem jednych, zimowych igrzyskach paraolimpijskich. Obozy narciarskie w Bukowinie Tatrzańskiej organizowano przez wiele lat. Ponoć do dzisiaj krążą o nich niesamowite historie, opowiadane w bukowińskiej karczmie Janosik. Jak np. I Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w Örnsköldsvik w Szwecji w 1976 r. W narciarstwie zjazdowym i biegowym wystartowało 250 zawodników po amputacjach i niewidomych 20

XI Winter Paralympic Games department, which covered general ability and walking in prostheses, as well as dancing in prostheses. During that time, the pioneers made and installed the first surface lift in Bukowina Tatrzańska. The rehabilitation stay became anathletic event. It was concluded with a symposium entitled The application of winter sports in the rehabilitation of people with motor disabilities, which included a demonstrative giant slalom run for all of the stay s participants. In reality, this was the first downhill skiing competition in Poland for the disabled, who back then were referred to as invalids. The symposium was historical. The closing discussion saw the Head Council of the Start Athletic Association undertake to establish the Invalid Sports Commission under the motion of the president of the Poznań Start division, the legendary cavalry captain Franciszek Karłowski Poland s first institution for disabled sports. Therefore, if it were not for skiing, the Polish paralympic movement would likely have been delayed, and not created in such beautiful winter conditions of the Tatra Mountains. The skiing camps in Bukowina Tatrzańska were organised for many years. There are many incredible stories from that time still told in the Janosik tavern in Bukowina. Like the horror of the ripped off legs. During a run of the still primitive single lift, it was tugged so hard that one of the trained skiers was pulled out of his two shank prostheses together with skis. He was smart enough to keep holding on to the lift and was carried to the top. One can only imagine the atmosphere among the plainsmen waiting in line at the bottom. The stories about the two legs slaloming downhill were told in Janosik for quite a while. At that time, the Start skiing camps were colourful and attractive events, which were awaited with anticipation throughout the entire year. Their participants were the workers of the Invalids Association, who in the scope of the structures of the Start movement were able to take advantage of the social benefits, which were very advanced at that time. Of course, much like abroad, the athletic aspect of Polish skiing was the main motor of its evolution. The first Polish National Disabled Skiing Championships took place in 1970. The Polish Championships in alpine skiing have been organised annually since 1971. Polish athletes competed in all but one Winter Paralympic Games. The First Winter Paralympic Games were held in Örnsköldsvik, Sweden, in 1976. 250 blind competitors and amputees from 17 countries took part in downhill and cross- -country skiing. Poland was represented by seven athletes. We won silver in the 5 km 21

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie z 17 państw. Polskę reprezentowało 7 zawodników. Zdobyliśmy srebrny medal w biegu na 5 km. W kolejnych Igrzyskach w norweskim Geilo w 1980 r. Polacy nie startowali. Powrócili na nie cztery lata później w Innsbrucku w Austrii. Wystartowało tam ponad 450 zawodników z 21 państw, w tym 16 Polaków. Nasi zjazdowcy zdobyli 4 brązowe medale (3 medale Elżbiety Dadok i 1 medal Franciszka Tracza). IV Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie w 1988 r. kolejny raz zorganizowano w Innsbrucku. Wzięło w nich udział prawie 400 zawodników z 22 państw. Polskę reprezentowało 18 zawodników. Nasi alpejczycy wywalczyli 3 brązowe medale (2 medale Elżbiety Dadok i 1 medal Franciszka Tracza). Od czasu tych Igrzysk polscy alpejczycy już nigdy nie stanęli na paraolimpijskim podium. W latach osiemdziesiątych polskie narciarstwo alpejskie osiągnęło wysoki poziom. Zawdzięczało to zarówno efektywnemu mecenatowi spółdzielczości, jak i wybitnej osobie Leszkowi Szczepańczykowi, szkoleniowcowi i organizatorowi narciarstwa z Bielska-Białej. Dzisiaj trudno to sobie wyobrazić, ale na trasie zjazdowej FIS w Szczyrku w czasie Mistrzostw Polski startowali Austriacy, a narciarstwa uczyli się od nas Czesi i Słowacy. Kadra szkoliła się na Kaukazie i Chopoku. Odszedł niestety na zawsze Leszek, przyszły zawirowania lat transformacji i trzeba było zaczynać prawie wszystko od nowa. Poza tym od czasu powstania Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego (International Paralympic Committee, IPC) i Igrzysk Paraolimpijskich w Barcelonie inne państwa, dotychczas niemrawo wspierające sport paraolimpijski, w tym dyscypliny zimowe, doszły do słusznej konkluzji, że także ten sport jest wart finansowania, bo stanowi najtańszą i wysoce efektywną formę budowania międzynarodowego prestiżu. V Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie w 1992 r. odbyły się w Tignes-Albertville we Francji, po raz pierwszy w tym samym miejscu co Igrzyska Olimpijskie. Wystartowało wtedy prawie 500 zawodników z 24 państw. Polskę reprezentowało 14 zawodników. Nasi alpejczycy nie zdobyli medali. W VI Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich w Lillehammer w Norwegii w 1994 r. wystartowało około 500 zawodników z 31 państw. Polska reprezentacja liczyła 14 zawodników, w tym 5 zjazdowców, między nimi był Tomasz Tasiemski pierwszy Polak na mono-ski. Mono-ski jest osobnym działem w historii narciarstwa zjazdowego osób niepełnosprawnych. Jest to narciarstwo zjazdowe w pozycji siedzącej, w którym wykorzystuje się adaptowaną konstrukcję siedziska, system amortyzujący, 1 lub 2 narty i stabilizatory kulonarty. Mono- -ski umożliwia uprawianie narciarstwa osobom, które nie mogą jeździć w pozycji stojącej, będącym po wysokich amputacjach kończyn dolnych, z porażeniami i niedowładami. Dla osób uzależnionych w codziennym życiu od wózka inwalidzkiego przez długi czas nie było ofert narciarstwa alpejskiego. Pierwsze próby adaptowania tej dyscypliny miały miejsce pod koniec lat sześć- 22

XI Winter Paralympic Games race. Polish athletes did not compete in the next Games in Geilo, Norway, in 1980. They returned four years later in Innsbruck, Austria. These games saw the participation of more than 450 competitors from 21 countries, including 16 Poles. Our downhill skiers captured 4 bronze medal (3 by Elżbieta Dadok and 1 by Franciszek Tracz). The fourth Winter Paralympic Games in 1988 returned to Innsbruck, and involved almost 400 competitors from 22 countries. Our Alpine skiers captured 3 bronze medals (2 by Elżbieta Dadok and 1 by Franciszek Tracz). Since that time, the Polish alpine skiers have not reached the paralympic podium. During the 1980s, Polish Alpine skiing reached a high level, which was due to the effective association patronage and a special individual, Leszek Szczepańczyk, a skiing trainer and organiser from Bielsko Biała. Today, it is hard to imagine, but there were Austrians competing during the Polish Championships in Szczyrk and we taught skiing to Czechs and Slovaks. The national team trained in the Caucasus and on the peak of Chopok. Unfortunately, Leszek Szczepańczyk left us forever, the difficult transformations came, and everything had to be started from almost the beginning. Besides, from the establishment of the International Paralympic Committee (IPC) and the Paralympic Games in Barcelona, other countries, which were not previously too active in their support of paralympic sports, including winter sports, reached the correct conclusion that it is worthy of financing, since it is the cheapest and very effective form of building international prestige. The 5 th Winter Paralympic Games took place in 1992 in Tignes-Albertville, France, which was the first time they were held in the same location as the Olympic Games. The event hosted almost 500 competitors from 24 countries. Poland was represented by 14 athletes. Our Alpine skiers failed to capture any medals. The 6 th Winter Paralympic Games in Lillehammer, Norway, in 1994 hosted approximately 500 competitors from 31 countries. The Polish team was composed of 14 athletes, including 5 downhill skiers, one of whom was Tomasz Tasiemski the first Polish mono-skier. Mono-ski is an individual chapter in the history of disabled downhill skiing. It is performed in a sitting position, and uses an adapted seat structure, a shock absorption system, one or two skis, and stabilisers crutch skis. The mono-ski opens skiing to people unable to ski in the standing position, who had lower limbs amputated and those with palsies and pareses. For a long time, skiing was closed off to the people who required wheelchairs in their everyday lives. The first attempts at adapting this discipline were made in the late 1960s in Switzerland and applied a contraption similar to the 23

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie dziesiątych w Szwajcarii i polegały na zastosowaniu konstrukcji przypominającej ski-bob. Szwajcarskimi rozwiązaniami zainteresowano się w innych krajach. W 1984 r. w Sankt Moritz spotkali się konstruktorzy z Niemiec, Japonii i Szwajcarii. Porównanie różnorakich konstrukcji wypadło z korzyścią dla niemieckiej idei siedziska, zamontowanego na pojedynczej narcie i stabilizowania jazdy za pomocą 2, trzymanych w rękach, kulonart. W Europie mono-ski rozwijał się dynamicznie od początku lat osiemdziesiątych. W programie zimowych igrzysk paraolimpijskich mono-ski znalazło się jako dyscyplina pokazowa w Innsbrucku w 1984 r. Pierwszym zawodnikiem mono-ski w Polsce był Tomasz Tasiemski, dzisiaj profesor poznańskiej AWF. Na początku lat dziewięćdziesiątych Tomasz, absolwent AWF, wszechstronnie uzdolniony sportowiec, instruktor narciarstwa, gimnastyk i szybownik, dzięki mono-ski mógł powrócić do narciarskiej pasji po wypadku, w którym doznał urazu rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym. Jest wielce prawdopodobne, że w światowej historii narciarstwa jest jedynym alpejczykiem z tak wysokim poziomem urazu skutkującego porażeniem czterech kończyn. Potwierdzili to trenerzy US Ski Team w 1999 r. w czasie szkolenia polskiej kadry mono-ski w znanym na całym świecie Narodowym Centrum Sportu Niepełnosprawnych (National Sports Center for the Disabled, NSCD) w Winter Park w Kolorado. Nie mogli wyjść z podziwu nad doskonałością jego techniki narciarskiej przy tak poważnej dysfunkcji. Niestety, mimo że Tomasz był narciarskim fenomenem, musiał wówczas startować z zawodnikami o znacznie większych możliwościach funkcjonalnych, co wykluczało sukces sportowy. Debiut Tomasza Tasiemskiego na Igrzyskach w Norwegii związany jest z tragikomiczną historią pozostałych zjazdowców, symptomatyczną dla ówczesnych standardów szkolenia naszej reprezentacji. Wiadomo było, że z powodów finansowych nie mogli oni trenować konkurencji szybkich przed Igrzyskami. Jednak, gdy taka sposobność pojawiła się w Lillehammer, ówczesny trener wbrew oporowi zawodników wystawił ich do zjazdu, mimo że nie mogło być mowy o starcie w tej konkurencji. Miał to być trening. Każdy, kto startował w downhillu, wie, że dla niewytrenowanego zjazdowca musiało się to źle skończyć. I tak w Lillehammer się stało. Jeden z trenujących odwieziony został śmigłowcem do szpitala z poważnymi urazami, a pozostali trzej zawodnicy mieli rozbite, krwawiące głowy. Mimo że w końcu stanęli już w dobrej formie na starcie slalomów i gigantów, dobrych pozycji na listach wynikowych Igrzysk nie zajęli. Pierwszą Polką jeżdżącą na mono-ski była Beata Wachowiak-Zwara. Z czasem w ślady prekursorów poszła grupa młodych zawodników mono- -ski Formuły 1 narciarstwa paraolimpijskiego. Najlepsi z nich startowali w paraolimpiadach w Salt Lake City, Turynie, Vancouver i Soczi. Rozwój mono-ski w Polsce był możliwy dzięki temu, 24

XI Winter Paralympic Games ski-bob. Other countries became interested in the Swiss solutions. In 1984, Sankt Moritz hosted a meeting of constructors from Germany, Japan, and Switzerland. The comparison of the various constructions saw the emergence of the German seat concept, which was installed on a single ski and stabilised with two crutch skis held in the hands. In Europe, mono-skiing evolved dynamically from the early 1980s. It found its way into the exhibition part of the 1984 Winter Paralympic Games in Innsbruck. The first Polish mono-ski competitor was Tomasz Tasiemski, a current professor of the Poznań Physical Education Academy. In the early 1990s, Tomasz, a graduate of the Academy and a versatile athlete, skiing instructor, gymnast, and glider pilot, was able to return to his skiing passion after his accident, which left him with a severed spinal cord in the neck. It is very likely that he is the only Alpine skier in history with such a serious injury, which paralysed all four of his limbs. This was confirmed by the coaches of the US Ski Team in 1999 during the training sessions of the Polish mono- -ski team in the world-renowned National Sports Centre for the Disabled (NSCD) in Winter Park, Colorado. They were amazed at the perfection of his skiing technique. Unfortunately, despite the fact that Tomasz was a skiing phenomenon, he was forced to compete with people with superior functional abilities, which prevented his athletic success. The debut of Tomasz Tasiemski at the Games in Norway is associated with the tragicomic story of the other downhill skiers, which is symptomatic of the current training standards of our national team. The financial reasons prevented them from training for high-speed competitions before the Games. However, when the opportunity arose in Lillehammer, despite the fact that there was no way that they should have taken part in the competition and despite their own objections, the coach decided to enter them in the downhill event. It was supposed to act as a training session. Anyone who has ever competed in downhill knows that this situation did not bode well for the untrained skiers. And this was the case in Lillehammer. One skier had to be airlifted to the hospital with serious injuries, and the other three ended up with busted and bloody heads. Although they ultimately took part in the slaloms and giant slaloms in good form, they failed to achieve good results in the events. The first Polish female mono-skier was Beata Wachowiak-Zwara. With time, a young group followed in the footsteps of the precursors in the Formula 1 of paralympic skiing. The best of them competed at the Paralympic Games in Salt Lake City, Turin, Vancouver, and Sochi. The evolution of the mono-ski in Poland was 25

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie że stał się priorytetem wśród projektów w poznańskim Stowarzyszeniu Start, w którym po raz kolejny zainicjowano nową jakość polskiego narciarstwa, i za sprawą odważnej polityki Krystyny Hady-Bartkowiak, dyrektor Polskiego Związku Sportu Niepełnosprawnych Start. wespół z Amerykanami. Miały na to wpływ nie tylko lepsze rezultaty, ale i zmiana pokoleniowa, gdyż do naszej reprezentacji weszli młodzi sportowcy, świetnie wykształceni, władający językami, przełamujący stereotyp szarych obywateli krajów postkomunistycznych. W VII Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich w 1998 r. w Nagano w Japonii wystartowało prawie 600 zawodników z 32 państw, w tym 26 z Polski. W slalomie zadebiutował pierwszy polski narciarz grupy LW2, tj. po amputacji jednej kończyny dolnej, Łukasz Szeliga, późniejszy trener reprezentacji, dzisiaj prezes Polskiego Związku Sportu Niepełnosprawnych Start. Łukasz zajął przyzwoite miejsce w slalomie, przełamując złą pasę naszych alpejczyków w igrzyskach lat dziewięćdziesiątych. Szkolił się na Słowacji u trenera Petera Matiasko, który z kolei zbierał doświadczenia u Leszka Szczepańczyka. Peter z czasem został trenerem naszej reprezentacji na Igrzyska w Turynie i Vancouver. Tak to historia zatoczyła koło. VIII Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie w 1998 r. odbyły się w Salt Lake City w Stanach Zjednoczonych. Wystartowało tam ponad 400 zawodników z 36 państw, w tym 14 z Polski. Nasi alpejczycy nie zdobyli medali, natomiast wysokie, 5 miejsce w mono-ski zajęła wicemistrzyni świata w super gigancie Agata Struzik. Polscy alpejczycy zaczęli wychodzić z cienia. Zaczęli być dostrzegani w narciarskim świecie, dotychczas hermetycznie zamkniętym przez alpejskie nacje Zabawna była rozmowa Big Joe go, amerykańskiego mono-ski, z naszymi zawodniczkami Beatą Wachowiak-Zwarą i Agatą Struzik rok przed Igrzyskami. Big Joe, dobrze czujący się w towarzystwie młodych i pięknych Polek, zapytał o ich paraolimpijskie perspektywy przed Salt Lake City. Dziewczyny opowiedziały o pracy szkoleniowej, takiej, na którą w polskich warunkach było je stać, i o życiowych priorytetach. Obie ukończyły studia prawnicze na najlepszych uniwersytetach, jedną czekała aplikacja, druga miała dobrą pracę. Jedna była już mamą, a druga zamierzała założyć rodzinę. A Joe na to: Hey, dziewczyny, co wy robicie? Powinnyście się wreszcie na coś zdecydować, ja właśnie sprzedałem dom na Alasce, przeniosłem się do NSCD Winter Park w Górach Skalistych i trenuję, liczy się dla mnie tylko i wyłącznie sport i sukces. Nie specjalnie je przekonał, tym bardziej, że na Igrzyskach Joe medalu nie zdobył, a obie Polki zgodnie z planami osiągnęły sukces w postaci wysokiego życiowego statusu. Sport bardzo im w tym pomógł. IX Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie w 2006 r. Włosi zorganizowali w Turynie, a część alpejską w Sestriere. Wystartowało prawie 500 zawodni- 26

XI Winter Paralympic Games possible thanks to the fact that it became one of the priorities of the Poznań Start Association, which once again initiated the new quality of Polish skiing, and thanks to the brave policy of Krystyna Hada-Bartkowiak, the director of the Polish Sports Association for the Disabled Start. The 7 th Winter Paralympic Games in 1998 in Nagano, Japan, hosted almost 600 competitors from 32 countries, including 26 from Poland. Slalom saw the debut of the first Polish skier in the LW2 group, i.e. after the amputation of one lower limb, Łukasz Szeliga, the future coach of the national team and today the head of the Polish Sports Association for the Disabled Start. Łukasz had a decent run in the slalom and broke the poor streak of our Alpine skiers during the 1990s. Łukasz trained in Slovakia under Peter Matiasko, who in turn trained under Leszek Szczepańczyk. Over time, Peter became the coach of our national team for the Games in Turin and Vancouver. History had come full circle. The 8 th Winter Paralympic Games were held in 2002 in Salt Lake City in the United States and hosted more than 400 competitors from 36 countries, including 14 from Poland. Our Alpine skiers did not win any medals, but a good fifth place in the mono-ski was taken by the world s second in the giant slalom, Agata Struzik. The Polish Alpine skiers started to come out of the shadow and became noticed in the skiing world, which was previously closed to anyone outside of the Alpine nations and the Americans. This was caused not only by the improved results, but the next generation of the athletes on our team, young people with good education and command of foreign languages, who were able to break through the stereotype of the dull citizens of post-communist states. There was a very amusing conversation between Big Joe, an American mono-skier, with our own Beata Wachowiak-Zwara and Agata Struzik one year before the Games. Big Joe, who felt great in the company of the young and beautiful Polish girls, asked them about their perspectives for the Games in Salt Lake City. The girls told him about the training affordable to them in the Polish conditions, and about their life priorities. They had both graduated from law schools of top universities, one was awaiting her legal apprenticeship, the other had a good job. One was already a mom, the other was planning a family. And Joe said, Hey, girls, what are you doing? You should focus on something. I just sold my house in Alaska, moved to the NSCD Winter Park in the Rocky Mountains to train, and all I care about is sports and success. He did not convince them too well, especially since he failed to capture a medal at the Games, while both girls fulfilled their plans by achieving high living status. The sport was helpful. The 9 th Winter Paralympic Games were organised in 2006 in the Italian Turin, and the Al- 27