PFRON. Komentarz do zmian w ustawie. Luiza Klimkiewicz

PFRON 2016 Komentarz do zmian w ustawie Luiza Klimkiewicz

PFRON 2016 Komentarz do zmian w ustawie Luiza Klimkiewicz

Autor Luiza Klimkiewicz Redaktor merytoryczny Elżbieta Pietrak Redaktor prowadzący Krzysztof Krubski Projekt graficzny okładki Kinga Pisarczyk Korekta Mirosława Jasińska-Nowacka Skład i łamanie Joanna Archacka Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o. Wydanie I/2016, sierpień 2016 r. ISBN 978-83-65622-09-9 Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72 www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl, www.forsal.pl Biuro Obsługi Klienta: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72 tel. 22 761 31 27, 801 626 666, e-mail: bok@infor.pl 2

Spis treści Wstęp...5 Komentarz do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych...7 USTAWA z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 195)...7 Rozdział 1.Przepisy ogólne (art. 1 2)... 8 Rozdział 2. Orzekanie o niepełnosprawności (art. 3 6)... 11 Rozdział 3. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych (art. 7 10)... 29 Rozdział 4. Uprawnienia osób niepełnosprawnych (art. 11 20)...37 Rozdział 5. Szczególne obowiązki i uprawnienia pracodawców w związku z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych (art. 21 27)... 45 Rozdział 6. Zakłady pracy chronionej i zakłady aktywności zawodowej (art. 28 33)...86 Rozdział 7. Zadania i organizacja służb działających na rzecz osób niepełnosprawnych (art. 34 36)...100 Rozdział 8. Szkolenie osób niepełnosprawnych (art. 37 41)... 105 Rozdział 9. Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych (art. 42 44)...108 Rozdział 10. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (art. 45 55)...113 Rozdział 10a. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy (art. 56)...133 Rozdział 11. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe (art. 57 70)...134 3

PFRON komentarz do zmian USTAWA z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przepisy przejściowe i końcowe (Dz.U. poz. 1886)... 139 4

Wstęp Ustawą z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 1886, dalej: nowelizacja) wprowadzono do ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.; dalej: u.r.o.n.) zmiany w wielu obszarach. Dotyczą one: n legitymacji dokumentującej niepełnosprawność (art. 6ca 6cc i 6d u.r.o.n.), n rozszerzenia katalogu podmiotów zwolnionych z wpłat na PFRON z tytułu niezapewniania wymaganego poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych (art. 21 ust. 2e pkt 2a u.r.o.n.), n nowych zasad nabywania i wykorzystywania ulg w tych wpłatach (art. 22 u.r.o.n. i art. 2 nowelizacji), n nowej wpłaty na PFRON w związku z nieprawidłowym wykonaniem obowiązków sprzedającego (art. 22b u.r.o.n.), n zasad udzielania refundacji składek na ubezpieczenia społeczne (art. 25a ust. 1 u.r.o.n.), n zasad udzielania dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych i wykazywania efektu zachęty (art. 26a ust. 1a1 pkt 1a, art. 26b ust. 3 i 6a oraz art. 26c ust. 1 pkt 1 u.r.o.n. i art. 3 nowelizacji), n ograniczeń dotyczących obciążania zakładowego funduszu aktywności (art. 29 ust. 3a3 u.r.o.n.), n doprecyzowania terminu zasilania zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (dalej: ZFRON) środkami pochodzącymi z nieodprowadzonych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 33 ust. 2 pkt 2 u.r.o.n.), n rad konsultacyjnych do spraw osób niepełnosprawnych (art. 44 ust. 2a i 44c ust. 9 u.r.o.n), n programów celowych zatwierdzonych przez radę nadzorczą PFRON i zadań pozaustawowych realizowanych przez ten fundusz (art. 47 ust. 1 pkt 4 i 5 u.r.o.n.), n rozszerzenia katalogu wpłat na PFRON, do których stosuje się przepisy ordynacji podatkowej (art. 49 ust. 1 u.r.o.n.), uaktualnienia zasad umarzania należności z tytułu wpłat na ten fundusz (art. 49 ust. 5b u.r.o.n.), n rozliczeń samorządu z PFRON (art. 49e u.r.o.n. ust. 5), n złagodzenia wykonania obowiązku zwrotu otrzymanych środków PFRON (art. 4f ust. 3a pkt 2 u.r.o.n.). Charakter tych zmian jest porządkujący, z wyjątkiem zmian dotyczących ulg we wpłatach na PFRON, o których mowa w art. 22 u.r.o.n., i do pewnego stopnia le- 5

PFRON komentarz do zmian gitymacji dokumentujących niepełnosprawność. Wydano pięć rozporządzeń mających znaczenie dla rynku pracy. Są to: n rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 22 czerwca 2016 r. w sprawie określenia wzorów miesięcznych i rocznych informacji o zatrudnieniu, kształceniu lub o działalności na rzecz osób niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 938; dalej: r.inf.), n rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 22 czerwca 2016 r. w sprawie informacji dotyczących kwot obniżenia wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz ewidencji wystawionych informacji o kwocie obniżenia (Dz.U. poz. 928; dalej: r.o.w.), n rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 22 czerwca 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 941; dalej: r.r.s.), n rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 22 czerwca 2016 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 951; dalej: r.d.w.), n rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 22 czerwca 2016 r. w sprawie ustalenia wzorów deklaracji składanych zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na ten fundusz (Dz.U. poz. 956; dalej: r.dek.). Zasadniczo, zgodnie z art. 4 nowelizacji, jej postanowienia weszły w życie 1 lipca 2016 r., zmiany dotyczące legitymacji dokumentującej niepełnosprawność mają zacząć obowiązywać 1 października 2016 r., co jednak z dużym prawdopodobieństwem nie nastąpi. W parlamencie toczą się prace legislacyjne nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 546, sprawozdanie komisji polityki społecznej druk nr 583). Projekt ten w odniesieniu do przepisów nowelizacji u.r.o.n. z 25 września 2015 r. dotyczących legitymacji dokumentujących niepełnosprawność przesuwa termin ich wejścia w życie z 1 października 2016 r. na 1 sierpnia 2017 r. (art. 3 projektu). Projekt znacznie rozszerza wąską zmianę art. 49f u.r.o.n. przewidzianą w nowelizacji. Wprowadza ona możliwość pozapomocowego rozkładania na raty i odraczania terminu płatności należności z tytułu dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych (a nie tylko odsetek od tych środków) z ograniczeniem częstotliwości zastosowania tego instrumentu oraz ustawowym wyznaczeniem maksymalnego okresu na ostateczne uregulowanie należności. Zastosowanie tego instrumentu ma spowodować, że wnioskodawca nie zostanie pozbawiony prawa do dofinansowania, o ile nie dopuści do dalszych zaległości wobec PFRON. Warto zwrócić uwagę na dużą dynamikę tych zmian. Należy się więc spodziewać dalszych, nie tylko w zakresie u.r.o.n., ale również objętym nowelizacją. 6

Komentarz do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych USTAWAi z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych *1) Tekst ujednolicony przez redakcję (Dz.U. z 2010 r. Nr 217, poz. 1427, Nr 226, poz. 1475; Dz.U. z 2011 r. Nr 171, poz. 1016, Nr 209, poz. 1243, Nr 209, poz. 1244, Nr 291, poz. 1707; Dz.U. z 2012 r., poz. 986, poz. 1456; Dz.U. z 2013 r., poz. 73, poz. 675, poz. 791, poz. 1446, poz. 1645; Dz.U. z 2014 r., poz. 598, poz. 877, poz. 1457, poz. 1873; Dz.U. z 2015 r., poz. 218, poz. 493, poz. 1240, poz. 1273, poz. 1359, poz. 1886; Dz.U. z 2016 r., poz. 195) * W ustawie zostały wyróżnione kolorem czerwonym i oznaczone przypisami zmiany, które wejdą w życie w roku 2016, wynikające z następujących ustaw: - art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1359). Zmiana wejdzie w życie 11 września 2016 r. - art. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 1886). Zmiany wejdą w życie 1 października 2016 r. - art. 6 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1198). Zmiana wejdzie w życie 1 października 2016 r. Zmiany wyróżnione kolorem zielonym i oznaczone przypisami, wejdą w życie w roku 2017 i wynikają z: - art. 7 pkt 1, 2 i 3 ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1649). Zmiany wejdą w życie 1 stycznia 2017 r. 1) Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz. Urz. WE L 303 z 02.12.2000). Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie - z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej - dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej - wydanie specjalne. 7

art. 2 PFRON komentarz do zmian Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. [Zakres podmiotowy] Ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem: 1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w art. 3 lub 2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub 3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia zwanych dalej osobami niepełnosprawnymi. Art. 2. [Definicje] Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) najniższym wynagrodzeniu oznacza to minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w grudniu roku poprzedniego, ustalane na podstawie odrębnych przepisów; 2) osobie niepełnosprawnej bezrobotnej lub niepełnosprawnej poszukującej pracy oznacza to osobę niepełnosprawną bezrobotną lub niepełnosprawną poszukującą pracy w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; 3) organizacjach pozarządowych oznacza to organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536); 4) przeciętnym wynagrodzeniu oznacza to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski, na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.); 4a) kosztach płacy oznacza to wynagrodzenie brutto oraz finansowane przez pracodawcę obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wy- 8

Rozdział 1. Przepisy ogólne art. 2a padkowe naliczone od tego wynagrodzenia i obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; 5) uczestnictwie w życiu społecznym oznacza to możliwość pełnienia ról społecznych oraz pokonywania barier, w szczególności psychologicznych, architektonicznych, urbanistycznych, transportowych i w komunikowaniu się; 6) wskaźniku zatrudnienia osób niepełnosprawnych oznacza to przeciętny miesięczny udział procentowy osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu ogółem, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy; 7) warunkach pracy chronionej oznacza to warunki, o których mowa w art. 28 albo art. 29, i uzyskanie statusu zakładu pracy chronionej albo zakładu aktywności zawodowej; 8) przystosowanym stanowisku pracy osoby niepełnosprawnej oznacza to stanowisko pracy, które jest oprzyrządowane i dostosowane odpowiednio do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności; 9) staroście oznacza to także prezydenta miasta na prawach powiatu; 10) niepełnosprawności oznacza to trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy; 11) psie asystującym oznacza to odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, w szczególności psa przewodnika osoby niewidomej lub niedowidzącej oraz psa asystenta osoby niepełnosprawnej ruchowo, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Art. 2a. [Sposób wliczenia osoby niepełnosprawnej do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych] 1. Osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. 2. W przypadku przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia, jeżeli z orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, a wniosek o wydanie orzeczenia został złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, z zastrzeżeniem ust. 3. 3. Bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do 3 miesięcy 9

art. 2a PFRON komentarz do zmian poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna. 4. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów potwierdzających wystąpienie u pracownika schorzeń, o których mowa w art. 26a ust. 1b, lub schorzeń określonych na podstawie art. 21 ust. 7. 10

Rozdział 2. Orzekanie o niepełnosprawności art. 3 4 Rozdział 2. Orzekanie o niepełnosprawności Art. 3. [Stopnie niepełnosprawności] 1. Ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą: 1) znaczny; 2) umiarkowany; 3) lekki. 2. Orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi także podstawę do przyznania ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów. Art. 4. [Zaliczanie do stopnia niepełnosprawności] 1. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. 2. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. 3. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. 4. Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. 5. Zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby, o której mowa w ust. 1 lub 2, nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej 11

art. 4a 5 PFRON komentarz do zmian osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach: 1) przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej; 2) zatrudnienia w formie telepracy. 6. Kontrolę w zakresie spełniania warunku, o którym mowa w ust. 5 pkt 1, przeprowadza Państwowa Inspekcja Pracy. Art. 4a. [Ocena niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia] 1. Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. 2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, kryteria oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Art. 5. [Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS] Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o: 1) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 1a) niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 2) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności; 3) częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3, oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy wy- 12