KSRG Autor: Przemysław Wszołek 24.03.2010. KRAJOWY SYSTEM RATOWNICZO - GAŚNICZY Rozdział 1 Informacje Ogólne Rozdział 2 Podmioty tworzące KSRG Rozdział 3 Funkcjonowanie KSRG na poszczególnych poziomach 3.1 Poziom powiatowy 3.2 Poziom wojewódzki 3.3 Poziom centralny /krajowy/ 3.4 Podsumowanie Rozdział 4 Obwody operacyjne Rozdział 5 Rodzaje ratownictwa 5.1 - Walka z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi 5.2 - Ratownictwo techniczne 5.3 - Ratownictwo chemiczne i ekologiczne 5.4 - Ratownictwo medyczne 5.5 - Działania wspólne wszystkich rodzajów ratownictwa Rozdział 6 Stanowiska kierowania oraz dysponowania sił i środków systemu Rozdział 7 Kierowanie działaniami ratowniczymi Rozdział 8 KSRG na wybranym przykładzie /jednostka OSP/Rozdział 1 Informacje Ogólne Od 1995 roku zaczął funkcjonować w Polsce, zorganizowany przez Państwową Straż Pożarną, Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, którego podstawowym celem jest ochrona życia, zdrowia, mienia lub środowiska, poprzez walkę z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, chemiczne i od 1997 roku również poprzez ratownictwo ekologiczne i medyczne. Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG) stanowi integralną część bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. Zgodnie z właściwością terytorialną, Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy tworzą oraz koordynują jego funkcjonowanie, następujące organy władzy : - wójt (burmistrz lub prezydent miasta) w zakresie zadań ustalonych przez wojewodę, - starosta, który określa zadania i kontroluje wykonywanie zadań na obszarze powiatu, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska i mienia zarządza systemem przy pomocy powiatowego zespołu reagowania kryzysowego, - wojewoda, który określa zadania i kontroluje ich wykonanie na obszarze województwa, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska i mienia zarządza systemem przy pomocy wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego. Centralnym organem administracji rządowej w sprawach organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. System funkcjonuje w dwóch stanach:
- stałym czuwaniu i doraźnym reagowaniu, polegającym na podejmowaniu działań ratowniczych przez własne siły i środki powiatu i gmin, - wykonywaniu działań ratowniczych wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, wtedy uruchamiany jest poziom wspomagania i koordynacji ze szczebla wojewódzkiego, a przy dużych lub złożonych działaniach ratowniczych ze szczebla centralnego (kraju) Szczegółowe zasady organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego, określone zostały w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 roku. Zgodnie z owym rozporządzeniem System zorganizowany jest na trzech poziomach: - powiatowym - wojewódzkim - krajowym Wszelkie podstawowe zadania związane z funkcjonowaniem powiatu, realizowane są przez powiat, poziom wojewódzki i krajowy pełnią rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach wymagających użycia sił i środków wykraczających poza obszar danego powiatu lub województwa. Instytucje, jednostki organizacyjne i prawne, osoby fizyczne i prawne mogą dobrowolnie wspomagać jednostki na każdym z trzech poziomów. Jednakże starosta, wojewoda lub Komendant Główny PSP mogą uzależnić wspomaganie od uprzedniego uzgodnienia współdziałania na danym obszarze. Plany ratownicze, opracowywane odpowiednio dla obszaru powiatu czy województwa, tworzone są odpowiednio przez Komendantów Powiatowych (Miejskich) i Wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej. Plany sporządzane są po przeprowadzeniu analizy zagrożeń występujących na danym obszarze, przy uwzględnieniu gęstości zaludnienia, warunków geograficzno-topograficznych, stanu infrastruktury oraz zagrożeń z obszarów sąsiadujących, w tym terenów objętych prawem górniczym, poligonów, wód przybrzeżnych oraz terenów państw ościennych. Brana jest także pod uwagę analiza zabezpieczenia operacyjnego podległego obszaru, określającą siły i środki niezbędne do ratowania życia, zdrowia, mienia i środowiska oraz ograniczenia, likwidacji lub usuwania potencjalnych zagrożeń, przy uwzględnieniu sił i środków własnych systemu oraz współdziałających z systemem na poszczególnych poziomach jego funkcjonowania. Plany sprawdza się w drodze ćwiczeń aplikacyjnych i praktycznych z udziałem podmiotów systemu oraz poddaje się aktualizacji co najmniej raz w roku. Podmioty wchodzące w skład systemu zobowiązane są odpowiednio Komendantowi Powiatowemu czy Wojewódzkiemu przekazywać informacje niezbędne do sporządzenia i aktualizacji analizy i planów. Komendant powiatowy (miejski), wojewódzki i Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej prowadzą ewidencję podmiotów tworzących system odpowiednio na poziomie powiatowym, wojewódzkim i krajowym. W Krajowym Systemie Ratowniczo Gaśniczym funkcjonuje: - 515 jednostek ratowniczo gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej - 3565 jednostek ochotniczych straży pożarnych - 5 zakładowych straży pożarnych - 2 zakładowe służby ratownicze - 11 szpitali, w tym 10 szpitali MSWiA w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Olsztynie, Katowicach, Białymstoku, Lublinie, Szczecinie i Wrocławiu oraz Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich - 297 specjalistów krajowych z różnych dziedzin ratownictwa Ponadto elementami systemu są między innymi: Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), Stacje Ratownictwa Górniczego, Policja, Pogotowie ratunkowe, Straż Graniczna, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Państwowa Agencja Atomistyki, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz organizacje pozarządowe, jak: GOPR, WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, Polska Misja Medyczna, PCK i inne. Rozdział 2 Podmioty tworzące KSRG wg poziomów Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy zorganizowany jest w sposób zapewniający jego ciągłe funkcjonowanie na poszczególnych poziomach, tj.: - powiatowym, jako podstawowym poziomie wykonawczym działań ratowniczych na obszarze gmin i powiatu, - wojewódzkim, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze województwa, - centralnym, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze kraju. Powiatowy poziom systemu tworzą następujące podmioty:
- komenda powiatowa (miejska) Państwowej Straży Pożarnej - jednostki ochrony przeciwpożarowej mające siedzibę na obszarze powiatu włączone do systemu - powiatowy zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa - włączone do systemu inne służby, inspekcje, straże i instytucje - specjaliści w sprawach ratownictwa i inne podmioty, włączeni do systemu w drodze umowy cywilnoprawnej Wojewódzki poziom systemu tworzą następujące podmioty: - komenda wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej - wydzielone siły i środki z poziomów powiatowych stanowiące wojewódzki obwód operacyjny - ośrodki szkolenia Państwowej Straży Pożarnej - wojewódzki zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa - krajowa baza sprzętu specjalistycznego Państwowej Straży Pożarnej - podmioty, włączone do systemu na poziomie wojewódzkim Krajowy poziom systemu tworzą następujące podmioty: - Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej - wydzielone siły i środki z wojewódzkich odwodów operacyjnych stanowiące centralny odwód operacyjny - szkoły Państwowej Straży Pożarnej - krajowe bazy sprzętu specjalistycznego Państwowej Straży Pożarnej - jednostki badawczo-rozwojowe ochrony przeciwpożarowej - podmioty, włączone do systemu na poziomie krajowym Rozdział 3 Funkcjonowanie KSRG na poszczególnych poziomach 3.1 Poziom powiatowy Szczególnie ważnym poziomem budowania systemu jest powiat, gdyż właśnie na tym szczeblu przyjmowane są wszystkie zgłoszenia o zdarzeniach wymagających podjęcia działań ratowniczych na podstawie wytycznych ustalonych w planach ratowniczych oraz realizowane współdziałania ratownicze wówczas gdy środki gminne okazują się nie wystarczające i wymagają wsparcia z poziomu wojewódzkiego i krajowego. Struktura KSRG w poszczególnych powiatach zależy od rodzaju zagrożeń i sieci jednostek ratowniczych, a ta jest zależna od możliwości włączenia do systemu, poza jednostkami ochrony pożarowej, innych służb i podmiotów funkcjonujących na terenie powiatu na podstawie decyzji starosty czy też umowy cywilnoprawnej podpisanej ze starostą. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez powiatowe stanowisko kierowania PSP, współdziałające ze stanowiskami dyżurnymi administracji samorządowej wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) i starostów oraz zintegrowane z punktami alarmowymi komponentów systemu (selektywne wywoływanie ochotniczych straży pożarnych, alarmowanie pogotowia ratunkowego, jednostek organizacyjnych Policji oraz organizacji pozarządowych). System ratowniczy jest podstawowym narzędziem starosty służącym do realizacji zadań ratowniczych na obszarze powiatu w czasie pożaru, klęski żywiołowej lub likwidacji innych miejscowych zagrożeń. Zapewnienie skutecznych warunków realizacji bieżących zadań ratowniczych przez podmioty KSRG na obszarze powiatu leży w gestii starosty, który: - uzgadnia wspólne działanie podmiotów systemu - zatwierdza plany ratownicze oraz programy działania powiatowych służb, inspekcji i straży oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu w zakresie ich udziału w KSRG - określa zadania KSRG na obszarze powiatu oraz kontroluje ich realizację - uwzględnia w projekcie budżetu powiatu niezbędne środki finansowe na skuteczne działania ratownicze powiatowych służb, inspekcji i straży oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu oraz dysponuje rezerwą budżetową powiatu - powołuje i przewodniczy powiatowemu zespołowi reagowania kryzysowego W sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska oraz w stanach kryzysu starosta
kieruje Krajowym Systemem Ratowniczo-Gaśniczym w zakresie: - określania celów do osiągnięcia i priorytetów działań ratowniczych - zabezpieczenia logistyki dla sieci ratowniczych i pomocniczych - zapewnienia minimalnych wymogów do przetrwania ludności na obszarach (lub z obiektów) dotkniętych zdarzeniem - nadzorowania realizacji przydzielonych zadań oraz monitorowania przebiegu działań ratowniczych Dla odpowiedniego przygotowania powiatu do zwalczania powstałych zagrożeń i usuwania ich skutków oraz koordynacji działań ratowniczych starostowie posiadają kilka narzędzi, w tym przede wszystkim - plan ratowniczy powiatu zawierający podstawowe zadania i procedury postępowania na wypadek zagrożeń. Plan ratowniczy dla obszaru powiatu opracowuje komendant powiatowy PSP, a zatwierdza starosta. W planie ratowniczym określone są zadania dla podmiotów wchodzących w skład systemu ratowniczo-gaśniczego i dla podmiotów współdziałających oraz zasady i sposób ich alarmowania. Komendant powiatowy uzgadnia plan ratowniczy z jednostkami systemu ratowniczego oraz z podmiotami współdziałającymi z systemem, w części dotyczącej ich zadań. W przypadku, gdy siły i środki Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na obszarze powiatu okażą się niewystarczające (drastyczny wzrost skali zdarzenia, brak jednostek specjalistycznych) lub zdarzenie swym zasięgiem wykracza poza obszar powiatu, uruchamiany jest wyższy poziom KSRG - poziom wojewódzki. 3.2 Poziom wojewódzki Poziom wojewódzki spełnia rolę wspomagającą i koordynacyjną w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, w którym ma miejsce zdarzenie. Podstawowe siły i środki KSRG na poziomie województwa, to wojewódzki odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i środki z poziomów powiatowych) oraz krajowa baza sprzętu specjalistycznego. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa PSP, współdziałające z centrami zarządzania kryzysowego wojewodów oraz administracją zespoloną (np. Komendantem Wojewódzkim Policji, Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Środowiska, Wojewódzkim Inspektorem Nadzoru Budowlanego, Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym,) i niezespoloną (Oddziałem Straży Granicznej, Zarządem Gospodarki Wodnej, Urzędem Żeglugi Śródlądowej, WKU i innymi.) Istotną rolę w zakresie koordynacji działań jednostek KSRG z podmiotami współdziałającymi z systemem na obszarze województwa pełni wojewoda, poprzez wojewódzki zespół reagowania kryzysowego. Procedury działania i uruchamiania Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na poziomie województwa, w odniesieniu do poszczególnych typów zagrożeń, są określone w wojewódzkim planie ratowniczym, do opracowania którego zobowiązany jest komendant wojewódzki PSP. Ich treść stanowią wybrane elementy planów ratowniczych, tych powiatów, w których siły i środki są niewystarczające do usuwania istniejących tam zagrożeń. Ponadto zawierają organizacyjno techniczne sposoby likwidacji zagrożeń, wymagających zaangażowania w działaniach ratowniczych znacznych sił i środków /np. klęski żywiołowe/ oraz zagrożeń, które mogą powstać na granicy powiatów lub województwa. Komendant wojewódzki uzgadnia plan ratowniczy z podmiotami KSRG oraz z podmiotami współdziałającymi z systemem, w części dotyczącej ich zadań. Plan ratowniczy zatwierdza wojewoda. W przypadku zdarzenia, gdy siły i środki KSRG na poziomie województwa okażą się niewystarczające lub zdarzenie /zagrożenie/ przekracza obszar województwa, uruchamiany jest najwyższy poziom systemu ratowniczego- poziom centralny, krajowy 3.3 Poziom centralny /krajowy/ Poziom centralny /kraju/ spełnia rolę wspomagającą i koordynacyjną w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza województwa, w którym ma miejsce zdarzenie. Podstawowe siły i środki Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na poziomie centralnym /kraju/, to centralny odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i środki z poziomów wojewódzkich), krajowe bazy sprzętu specjalistycznego oraz siły i środki szkół PSP. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności (pełniące również funkcje międzyresortowego centrum zarządzania kryzysowego). Uruchamianie poziomów wspomagania /wojewódzkiego i centralnego/ następuje na żądanie kierującego działaniami ratowniczymi poprzez powiatowe stanowisko kierowania - przy uruchamianiu poziomu wojewódzkiego i wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa - przy uruchamianiu poziomu centralnego. W przypadku zagrożeń wymagających współdziałania na szczeblu centralnym podmiotów KSRG z podmiotami innych resortów, rolę koordynatora pełni minister właściwy do spraw wewnętrznych przy pomocy Zespołu do Spraw Kryzysowych i Centrum Zarządzania
Kryzysowego tworzonego na bazie Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności. 3.4 Podsumowanie Zmieniający się charakter zagrożeń wymagających interwencji służb ratowniczych zmusza organizatorów systemu ratowniczego do poszukiwania nowych rozwiązań organizacyjnych, w celu optymalnego i efektywnego wykorzystania wszystkich podmiotów zajmujących się ratownictwem. Mimo, że dynamicznie rozwijająca się w ostatnich latach Państwowa Straż Pożarna poszerza zakres swej aktywności o działania specjalistyczne, to nadal istnieją podmioty ratownicze, które w sposób istotny mogą uzupełnić możliwości KSRG. Przyjęta i realizowana w praktyce filozofia Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego zakłada ścisłą współpracę ze wszystkimi podmiotami posiadającymi sprzęt, kadrę lub bazy danych przydatne w prowadzeniu działań ratowniczych. Każdy podmiot mogący realizować lub wspomagać działania ratownicze może współpracować z KSRG albo w jego strukturze organizacyjnej lub jako podmiot wspomagający działania systemu. Na szczeblu centralnym podpisywane są przez Komendanta Głównego PSP porozumienia o włączeniu do systemu lub współdziałaniu z systemem podmiotów, których działalność może być przydatna w akcjach ratowniczych. Są to zarówno organizacje pozarządowe jak i profesjonalne służby ratownicze. Porozumienia zawierane na szczeblu centralnym określają ogólne ramy współpracy w zakresie ratownictwa i są podstawą do zawierania szczegółowych porozumień na poziomie wojewódzkim i powiatowym. Rozdział 4 Obwody operacyjne Dla likwidowania skutków zdarzeń przekraczających możliwości operacyjne powiatów lub województw, z sił i środków podmiotów systemu formułowane są odwody operacyjne. Uprawnionymi do formowania odwodów operacyjnych są: - Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej w odniesieniu do centralnego odwodu operacyjnego systemu tworzonego z sił i środków Państwowej Straży Pożarnej, - komendanci wojewódzcy w odniesieniu do wojewódzkich odwodów operacyjnych systemu tworzonych z sił i środków podmiotów systemu na obszarze województwa, - komendanci szkół Państwowej Straży Pożarnej w odniesieniu do kompanii szkolnych centralnego odwodu operacyjnego i specjalistycznych grup ratowniczych, tworzonych z sił i środków tych szkół. Łączne siły Centralnego Odwodu Operacyjnego KSRG możliwe do użycia, to dodatkowo ponad cztery tysiące zawodowych ratowników oraz siedemset pojazdów specjalnych i gaśniczych, całość wsparta logistyką. W skład odwodów operacyjnych wchodzą m.in: - 134 kompanie gaśnicze, - 47 grup ratownictwa chemicznego, - 55 specjalistycznych grup ratownictwa wodno-nurkowego, - 22 specjalistyczne grupy ratownictwa wysokościowego, które mogą prowadzić działania we współpracy ze śmigłowcami, - 5 grup poszukiwawczo-ratowniczych. Rozdział 5 Rodzaje ratownictwa 5.1 Walka z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi Organizacja walki z pożarami obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technik gaśniczych niezbędnych do zmniejszenia i likwidacji zagrożenia pożarowego. Walka z pożarami obejmuje działania w zakresie: - rozpoznawania i analizowania zagrożeń pożarowych - oceny rozmiarów powstałego pożaru i prognozowanie jego rozwoju - ratowania ludzi i zwierząt przed skutkami zagrożenia pożarowego - dostosowania sprzętu oraz technik gaśniczych do rodzaju i miejsca pożaru - zlokalizowania pożaru - ugaszenia pożaru Walka z pożarami w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego prowadzona jest z wykorzystaniem: - sił i środków jednostek ochrony przeciwpożarowej włączonych do systemu na wszystkich poziomach
jego funkcjonowania - wydzielonych sił i środków pozostałych podmiotów włączonych do systemu w zakresie ustalonym w decyzji o włączeniu do systemu lub umowie cywilnoprawnej o współdziałaniu z systemem. Prawna definicja walki z innymi klęskami żywiołowymi obejmuje zespół działań planistycznoorganizacyjnych i działań ratowniczych niezbędnych do ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także oceny zagrożenia i jego eliminacji. Do walki z klęskami żywiołowymi przeznaczone są wszystkie jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do systemu oraz pozostałe podmioty włączone do systemu w zakresie wynikającym z ich możliwości sprzętowo-technicznych, ze szczególnym uwzględnieniem środków ochrony osobistej. 5.2 Ratownictwo techniczne Organizacja ratownictwa technicznego obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie środków technicznych niezbędnych do ratowania, poszukiwania lub ewakuacji ludzi i zwierząt oraz ratowania mienia i środowiska. Ratownictwo techniczne obejmuje w szczególności działania dotyczące: - analizowania awarii oraz katastrof technicznych - oceny rozmiarów powstałego zdarzenia i prognozowanie jego rozwoju - dostosowania sprzętu oraz wdrożenia technik stosowanych do poszukiwania, uwalniania i ewakuacji poszkodowanych i zagrożonych ludzi oraz zwierząt w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia - ratowania życia ludzi i zwierząt zagrożonych awarią techniczną - oznakowania i wydzielenia strefy bezpośrednich działań ratowniczych sił systemu oraz stref zagrożenia - przewietrzania lub wentylowania stref zagrożenia oraz stref bezpośrednich działań ratowniczych sił systemu - oświetlenia oraz zabezpieczenia miejsca zdarzenia przed osobami postronnymi - wykonywania przejść i dojść do poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt - usuwania przeszkód naturalnych i sztucznych utrudniających niesienie pomocy poszkodowanym lub zagrożonym ludziom oraz ratowania środowiska - wypompowywania, obwałowywania lub uszczelniania miejsc wycieku substancji stwarzającej zagrożenie Podmioty KSRG prowadzące ratownictwo techniczne: - specjalistyczne grupy poszukiwawczo-ratownicze Państwowej Straży Pożarnej stosujące techniki poszukiwawcze oraz wykorzystujące do działań ratowniczych zwierzęta i sprzęt do poszukiwania i ewakuacji osób zasypanych lub unieruchomionych w wyniku katastrofy budowlanej, zawału, osunięcia ziemi lub innych awarii technicznych - specjalistyczne grupy wysokościowe Państwowej Straży Pożarnej stosujące techniki alpinistyczne i wykorzystujące do działań ratowniczych specjalistyczny sprzęt ratowniczy, w tym statki powietrzne - specjalistyczne grupy wodno-nurkowe Państwowej Straży Pożarnej stosujące techniki nurkowe i wykorzystujące do działań ratowniczych specjalistyczny sprzęt, w tym łodzie ratunkowe - specjalistyczne grupy techniczne Państwowej Straży Pożarnej stosujące techniki ratownicze i wykorzystujące specjalistyczny sprzęt do działań ratowniczych podczas katastrof i wypadków budowlanych, komunikacyjnych oraz infrastruktury technicznej - jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do systemu w zakresie wynikającym z ich możliwości sprzętowo-technicznych, ze szczególnym uwzględnieniem środków ochrony osobistej - wydzielone siły i środki pozostałych podmiotów systemu w zakresie ustalonym w decyzji o włączeniu do systemu lub umowie cywilnoprawnej o współdziałaniu z systemem 5.3 Ratownictwo chemiczne i ekologiczne Ratownictwo chemiczne obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technik ratowniczych niezbędnych do ratowania środowiska oraz wszelkich innych czynności podejmowanych w celu ratowania życia i zdrowia ludzi w wyniku likwidacji bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez toksyczne środki przemysłowe lub inne niebezpieczne materiały chemiczne. Ratownictwo ekologiczne obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technicznych zabezpieczeń niezbędnych do ratowania środowiska oraz stosowania środków neutralizujących ograniczających lub eliminujących powstałe skażenie.
Organizacja ratownictwa chemicznego i ekologicznego, obejmuje w szczególności: - rozpoznawanie zagrożeń oraz ocenę i prognozowanie ich rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska - analizowanie powstałych awarii oraz katastrof chemicznych i ekologicznych - ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem substancją niebezpieczną - identyfikację substancji stwarzającej zagrożenie w czasie powstałego zdarzenia - prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocenę rozmiarów zagrożenia oraz zmian wielkości strefy zagrożenia dla ludności - dostosowanie sprzętu oraz technik ratowniczych do miejsca zdarzenia i rodzaju substancji stwarzającej zagrożenie - przepompowywanie i przemieszczanie substancji niebezpiecznej do nowych lub zastępczych zbiorników - obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku substancji niebezpiecznej - ograniczanie parowania substancji niebezpiecznej - zatrzymanie emisji toksycznych środków przemysłowych - stawianie kurtyn wodnych - neutralizację substancji niebezpiecznej substancjami chemicznymi - związywanie substancji niebezpiecznej sorbentami - stawianie zapór na ciekach lub obszarach wodnych zagrożonych skutkami rozlania substancji toksycznych hydrofobowych - zbieranie substancji niebezpiecznej z powierzchni wody lub gleby Ratownictwo chemiczne i ekologiczne w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego prowadzą: - specjalistyczne grupy ratownictwa chemicznego i ekologicznego Państwowej Straży Pożarnej - specjalistyczne grupy wodno-nurkowe Państwowej Straży Pożarnej stosujące techniki nurkowe i wykorzystujące do działań ratowniczych specjalistyczny sprzęt ratowniczy - jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do systemu w zakresie wynikającym z ich możliwości sprzętowo-technicznych, ze szczególnym uwzględnieniem środków ochrony osobistej - wydzielone siły i środki pozostałych podmiotów systemu w zakresie ustalonym w decyzji o włączeniu do systemu lub umowie cywilnoprawnej o współdziałaniu z systemem. 5.4 Ratownictwo medyczne Organizacja ratownictwa medycznego obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technik z zakresu pomocy medycznej w warunkach pozaszpitalnych mających na celu ratowanie życia i zdrowia, podczas zdarzeń prowadzących do nagłej groźby utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się stanu zdrowia. Ratownictwo medyczne obejmuje w szczególności działalność w zakresie: - bieżącego analizowania rodzaju i liczby zagrożeń prowadzących do nagłego pogarszania się stanu zdrowia lub groźby utraty życia ludzkiego - oceny groźby utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się stanu zdrowia w wyniku zdarzenia i prognozowania rozwoju zagrożenia - dostosowania sprzętu oraz technik niezbędnych do ratowania życia i zdrowia ludzi w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia oraz liczby poszkodowanych i zagrożonych - zapewnienia ciągłości procesu ratowania poszkodowanych i zagrożonych ludzi na miejscu zdarzenia oraz właściwych procedur przekazywania poszkodowanych kwalifikowanej pomocy medycznej, wynikających z powiatowych i wojewódzkich planów ratowniczych. - zapewnienie prowadzenia działań z zakresu ratownictwa medycznego przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, określone w odrębnych przepisach. Ratownictwo medyczne w warunkach pozaszpitalnych w czasie walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub organizowania ratownictwa technicznego, chemicznego i ekologicznego prowadzą uprawnieni strażacy z jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz uprawnieni ratownicy z innych podmiotów włączonych do systemu w sytuacjach: - braku kwalifikowanej pomocy medycznej, gdy personel służby zdrowia nie dotarł do miejsca zdarzenia - braku możliwości wykorzystania personelu służby zdrowia na miejscu zdarzenia, gdy dostęp do poszkodowanych jest możliwy tylko dla strażaków-ratowników przy wykorzystaniu sprzętu specjalistycznego
- gdy zdarzenie ma cechy nagłego zagrożenia z dużą liczbą poszkodowanych, którego skutki przekraczają możliwości ich opanowania w ramach rutynowej działalności właściwych terytorialnie służb medycznych. W działaniach z zakresu ratownictwa medycznego w warunkach pozaszpitalnych uczestniczy koordynator medycznych działań ratowniczych lub inny lekarz, który przybył pierwszy na miejsce zdarzenia. Lekarz koordynujący medyczne działania ratownicze, wspomaga kierującego działaniem ratowniczym w zakresie ratownictwa medycznego, w szczególności: - nadzorowania ratownictwa medycznego w zakresie pomocy lekarskiej i przedlekarskiej prowadzonej przez podmioty i ratowników systemu na miejscu zdarzenia oraz w czasie transportu - prowadzenia i ewentualnego nadzorowania segregacji, jako procesu określania priorytetów terapeutyczno-transportowych - realizowania procedur organizacyjno-medycznych wynikających z rodzaju zdarzenia i liczby poszkodowanych oraz wybór czasu i miejsca hospitalizacji poszkodowanych lub zagrożonych utratą życia i zdrowia ludzi - przedstawiania kierującemu działaniem ratowniczym opinii dotyczących zabezpieczenia uczestników działań ratowniczych pod względem medycznym - wykorzystania możliwości transportowych oraz sprzętowych podmiotów realizujących ratownictwo medyczne oraz innych podmiotów biorących udział w działaniu ratowniczym - współdziałania z punktami informacyjnymi placówek służby zdrowia w zakresie informacji co do liczby i stanu poszkodowanych, rozwoju i potrzeb działań z zakresu ratownictwa medycznego - realizowania innych zadań organizacyjnych wynikających z potrzeb działań ratowniczych lub poleceń kierującego działaniem ratowniczym. Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA organizacja ratownictwa medycznego w ramach systemu obejmować może również działania planistyczno-organizacyjne i stosowanie technik z zakresu pomocy medycznej mających na celu ratowanie życia i zdrowia w czasie transportu poszkodowanych i we wczesnej fazie leczenia szpitalnego, podczas zdarzeń prowadzących do nagłej groźby utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się stanu zdrowia. Obejmuje ona w szczególności zapewnienie ciągłości i spójności procesu ratowania poszkodowanych i zagrożonych ludzi na miejscu zdarzenia, w czasie transportu oraz w warunkach szpitalnych. Ratownictwo medyczne, może być realizowane przez podmioty systemu, jeżeli: - dysponują podstawowym zespołem ratownictwa medycznego, w którego skład wchodzą co najmniej dwie osoby uprawnione do udzielania pomocy przedlekarskiej wyposażone w środek transportu i sprzęt medyczny, środki łączności i leki, działające na polecenie i w porozumieniu z lekarzem - dysponują specjalistycznym zespołem ratownictwa medycznego, w którego skład wchodzą co najmniej jeden lekarz i dwie osoby uprawnione do udzielania pomocy przedlekarskiej wyposażone w środek transportu i sprzęt medyczny, środki łączności i leki - dysponują izbami przyjęć lub oddziałami szpitalnymi wyspecjalizowanymi w zakresie medycyny ratunkowej. 5.5 Działania wspólne wszystkich rodzajów ratownictwa Organizacja walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi oraz ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego obejmuje również: - ujednolicenie zasad powiadamiania i dysponowania podmiotów systemu oraz podmiotów współdziałających z systemem - ujednolicanie metodyki ostrzegania i informowania ludności o aktualnych i prognozowanych zagrożeniach oraz kierunkach i zasadach ewakuacji podczas prowadzenia działań ratowniczych - ujednolicanie zasad postępowania w zdarzeniach z dużą liczbą poszkodowanych - ujednolicanie metodyki planowania transportu poszkodowanej lub zagrożonej ludności do izb przyjęć lub szpitalnych oddziałów wyspecjalizowanych w zakresie medycyny ratunkowej lub innych podmiotów prowadzących ratownictwo medyczne w warunkach szpitalnych - wspomaganie kierującego działaniem ratowniczym w podejmowaniu decyzji dotyczącej organizacji i prowadzenia działań ratowniczych - wspomaganie lekarza koordynującego medyczne działania ratownicze w podejmowaniu decyzji dotyczącej prowadzenia ratownictwa medycznego w warunkach pozaszpitalnych i szpitalnych - wsparcie psychologiczne osób uczestniczących w działaniach ratowniczych - wsparcie logistyczne podmiotów systemu w czasie działań ratowniczych - prowadzenie działań w zakresie edukacji ratowniczej oraz badań naukowych na potrzeby ratownictwa - realizowanie stałej współpracy podmiotów systemu
Rozdział 6 Stanowiska kierowania oraz dysponowania sił i środków systemu Podstawowym elementem systemu przyjmującym informacje o zdarzeniach są stanowiska kierowania w komendach Państwowej Straży Pożarnej. Stanowiskami kierowania na poszczególnych poziomach systemu są: 1) powiatowe (miejskie) stanowisko kierowania na poziomie powiatowym. 2) wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa na poziomie wojewódzkim, 3) Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa na poziomie krajowym. Stanowiska kierowania na poszczególnych poziomach systemu zorganizowane są w sposób zapewniający ich ciągłe funkcjonowanie oraz pozwalający na: - stałe współdziałanie z dyspozytorami lub innymi osobami z poszczególnych podmiotów systemu, - zapewnienie stosownych informacji kierującemu działaniem ratowniczym, - alarmowanie odwodów operacyjnych, - alarmowanie członków sztabu kierującego działaniem ratowniczym oraz innych osób ujętych w planie ratowniczym, - korzystanie z telefonów alarmowych, poczty elektronicznej i faksów, - korzystanie z mapy cyfrowej i innych map operacyjnych, - korzystanie z monitoringu pożarowego i monitoringu innych zagrożeń, - korzystanie z planów operacyjnych oraz dokumentacji operacyjnej, pomocniczej lub specjalnej, - korzystanie z łączności przywoławczej, selektywnego wywoływania i alarmowania podmiotów systemu do działań ratowniczych, - korzystanie z łączności satelitarnej, radiowej, komórkowej oraz przewodowej, - współdziałanie ze specjalistami w sprawach ratownictwa, - wykorzystanie baz danych operacyjnych, - współdziałanie z podmiotami zajmującymi się monitorowaniem oraz prognozowaniem zagrożeń, a także z innymi podmiotami działającymi na rzecz systemu, - korzystanie ze sprzętu niezbędnego do rejestracji rozmów telefonicznych oraz analizowanie czasu wyjazdu i pobytu zadysponowanych sił i środków do działań ratowniczych, - stosowanie innych środków, urządzeń, systemów łączności i metod analizy danych, których wykorzystanie lub użycie może usprawnić działania ratownicze oraz realizację zadań poszczególnych stanowisk kierowania. Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu do działań ratowniczych na obszarze powiatu, województwa lub kraju następuje poprzez stanowiska kierowania i należy do: - komendanta powiatowego (miejskiego) na poziomie powiatowym, - komendanta wojewódzkiego na poziomie wojewódzkim, - Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej na poziomie krajowym. Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu poza granice kraju określają odrębne przepisy. Rozdział 7 Kierowanie działaniami ratowniczymi Kierujący działaniem ratowniczym, oddziałuje na podległe siły podmiotów systemu na miejscu zdarzenia, zgodnie z przyjętymi procedurami i planami ratowniczymi, w celu wykonania określonych czynności ratowniczych. Kierowanie prowadzone jest jednoosobowo przez uprawnioną osobę odpowiednio oznakowaną, w sposób widoczny dla innych uczestników działań ratowniczych. Rozpoczyna się ono z chwilą przybycia na miejsce zdarzenia pierwszych sił podmiotu systemu. Kierujący, organizując działanie ratownicze, musi uwzględnić rodzaj i wielkość zdarzenia, występujące zagrożenia oraz prognozę ich rozwoju, a w szczególności ustalić, czy w wyniku zdarzenia są osoby poszkodowane lub bezpośrednio zagrożone. Kierujący, informuje uczestniczące podmioty systemu o zakończeniu działań ratowniczych. Wprowadzone zostały trzy typy kierowania w czasie działania ratowniczego: - interwencyjny - realizowany w strefie zagrożenia lub bezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednej kompanii, - taktyczny - realizowany na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu, - strategiczny - realizowany w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły wojewódzkich
brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden batalion. Rozdział 8 KSRG na wybranym przykładzie /jednostka OSP/ Do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, mogą być włączane jednostki ochrony przeciwpożarowej, których siły i środki przewidziane są do użycia w planach działań ratowniczych po spełnieniu warunków wskazanych w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Do systemu może zostać włączona jednostka, która posiada: 1) co najmniej dwa średnie lub ciężkie samochody pożarnicze, 2) wyszkolonych ratowników w liczbie zapewniającej pełną obsadę co najmniej dwóch samochodów pożarniczych, 3) skuteczny system łączności powiadamiania i alarmowania, 4) urządzenia łączności w sieci radiowej systemu na potrzeby działań ratowniczych oraz która pozostaje w stałej gotowości do podejmowania działań ratowniczych. Ponadto do systemu może być włączona także jednostka, która nie spełnia wyżej wymienionych warunków jeśli jej działalność ma zastosowanie w warunkach przewidzianych w planie działań ratowniczych. Włączenie jednostki do systemu jest poprzedzone zawarciem porozumienia między właściwym miejscowo komendantem rejonowym Państwowej Straży Pożarnej, podmiotem tworzącym jednostkę oraz tą jednostką. Porozumienie, określa w szczególności: - siły i środki jednostki przewidziane do wykorzystania w systemie, - zadania ratownicze przewidziane dla jednostki w ramach systemu, - wymaganą liczbę i poziom wyszkolenia ratowników w jednostce, - sposób utrzymania stanu gotowości jednostki do działań ratowniczych, w szczególności w zakresie: a) sprawności technicznej samochodów pożarniczych i ich wyposażenia, b) przygotowania ratowników do działań, c) przebiegu alarmowania, - sposoby alarmowania jednostki, - warunki rozwiązania porozumienia Komendant rejonowy Państwowej Straży Pożarnej zobowiązany jest przedstawić właściwemu komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej wykaz jednostek, z którymi zawarł porozumienie. Następnie na wniosek właściwego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej wydaje decyzję w sprawie włączenia jednostki do systemu. Właściwy miejscowo komendant rejonowy Państwowej Straży Pożarnej, w razie stwierdzenia nieprzestrzegania przez jednostkę włączoną do systemu postanowień porozumienia, wzywa tę jednostkę do przywrócenia, w wyznaczonym terminie, stanu określonego w porozumieniu. Pod kierownictwem b. zastępcy Komendanta Głównego Policji Eugeniusza Szczerbaka opracował Przemysław Wszołek