Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 WPŁYW BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH ZAPRAW NASIENNYCH NA PARAMETRY WIGOROWE ZIARNA ZBÓŻ KATARZYNA PANASIEWICZ, WIESŁAW KOZIARA, HANNA SULEWSKA, WITOLD SKRZYPCZAK Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego Katedra Uprawy Roli i Roślin Mazowiecka 45/46, 60-623 Poznań panas@au.poznan.pl I. WSTĘP W dobie wzrastającego udziału zbóż w strukturze zasiewów oraz doskonalenia technologii uprawy, podstawowym zadaniem pozostaje zwiększanie plonowania roślin. Realizacja tego celu w dużej mierze zależy od jakości materiału siewnego. Przy tym pamiętać należy o ograniczaniu kosztów produkcji, a także nakazie dbałości o środowisko naturalne. Według Podleśnego (2004), dobra jakość i odpowiednie przygotowanie materiału siewnego jest jednym z ważniejszych czynników plonotwórczych. W praktyce rolniczej najtańszym i najczęściej stosowanym zabiegiem w ochronie roślin, w początkowym okresie ich wzrostu, pozostaje zaprawianie nasion (Juszczak i wsp. 2001). W tym procesie ciągle dominują zaprawy chemiczne jednak względy środowiskowe, jak i uwarunkowania rolnictwa ekologicznego kierują zainteresowania nauki, jak i praktyki ku zaprawom biologicznym. Celem doświadczeń było określenie wpływu wybranych zapraw chemicznych i biologicznych na zdolność kiełkowania oraz parametry wigorowe ziarna zbóż jarych i ozimych. II. MATERIAŁ I METODY Badania laboratoryjne wykonano w Katedrze Uprawy Roli i Roślin Akademii Rolniczej w Poznaniu, w latach 2006 2007. W doświadczeniach wykorzystano ziarniaki zbóż jarych: jęczmienia (Antek), pszenicy (Target), owsa (Bohun), pszenżyta (Legalo), kukurydzy (Smok) oraz zbóż ozimych: żyta (Dańkowskie Złote), pszenicy (Trend), pszenżyta (Witon), jęczmienia (Merlot). Stosowano zaprawy chemiczne: Baytan Universal i oraz biologiczne:,. Uwzględniono również kontrolę I ziarno bez zaprawiania oraz kontrolę II ziarno moczone w wodzie przez 2 godziny, a następnie suszone w warunkach naturalnych.
236 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 Preparaty stosowano zgodnie z Zaleceniami (2006/2007), jak i zaleceniami producentów. Ocenę wartości siewnej wykonano według metod stosowanych w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Jakość materiału siewnego wyrażona została zdolnością kiełkowania oraz wigorem. Oznaczenie wigoru ziarna polegało na przeprowadzeniu dwóch testów wigorowych: testu wzrostu siewki oraz testu szybkości wzrostu siewki. Test wzrostu siewki (długość kiełka) wykonano poprzez umieszczenie 25 ziarniaków w rulonie bibuły filtracyjnej o średniej prędkości sączenia. Po zakończeniu kiełkowania, zgodnie z PN-94/R-65950 odpowiednio dla gatunku, odnotowano długość siewek normalnie skiełkowanych (cm) oraz średnią długość siewki na rulon. Test szybkości wzrostu siewki wykonano po zakończeniu testu wzrostu siewki. Siewki normalne z każdego rulonu (bez resztek ziarniaków) suszono przez 24 godziny w temperaturze 80 C i określono ich suchą masę. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Stosowanie zapraw istotnie modyfikowało zdolność kiełkowania porównywanych gatunków zbóż, co również wcześniej udowodniły prace Gwiazdowskiego i Mrówczyńskiego (2003), Wiewióry (2003) oraz Janasa i Grzesika (2005). Poza ziarniakami owsa, pszenżyta jarego i żyta, zaprawionymi zaprawą oraz ziarnem kukurydzy i pszenżyta jarego zaprawionymi preparatem ziarno pozostałych zbóż spełniało wymóg minimalnej zdolności kiełkowania warunkującej zaliczenie go do materiału siewnego (tab. 1). Istotne obniżenie zdolności kiełkowania pod wpływem preparatu odnotowano u jęczmienia jarego, kukurydzy, owsa i pszenicy ozimej. Z kolei zastosowanie zaprawy przyczyniło się do Tabela. 1. Zdolność kiełkowania w zależności od zastosowanej zaprawy [%] Table 1. Germination capacity depending on seed treatment [%] 98,0 95,4 96,4 91,2 90,6 97,1 86,2 92,9 85,5 92,6 94,5 91,9 80,6 93,5 93,5 83,4 92,6 83,4 96,2 97,7 96,6 90,6 93,4 98,1 89,7 95,4 92,9 95,1 96,9 82,1 91,7 91,9 95,6 81,7 88,0 86,2 96,7 94,0 95,9 88,6 91,4 95,7 88,1 96,0 88,1 98,4 95,7 96,5 90,7 88,4 94,1 85,1 96,2 90,7 1,38 2,63 1,69 3,19 3,26 2,15 3,22 2,85 3,15
Wpływ biologicznych i chemicznych zapraw... 237 istotnego spadku wartości omawianej cechy u jęczmienia jarego oraz wzrostu w przypadku żyta. Spośród porównywanych zapraw biologicznych istotne obniżenie zdolności kiełkowania u jęczmienia jarego, kukurydzy, pszenżyta jarego, pszenżyta ozimego i żyta powodował. Natomiast poprawiał zdolność kiełkowania pszenżyta jarego. U wszystkich ocenianych gatunków, zastosowane zaprawy istotnie kształtowały ich wigor. Preparat zwiększał długość siewki u kukurydzy, pszenicy jarej, pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta, a zmniejszał u pszenżyta jarego (tab. 2). Z kolei preparat przyczyniał się do zmniejszenia parametrów testu wzrostu siewki u wszystkich badanych zbóż. Natomiast moczenie ziarniaków w preparacie powodowało zmniejszenie długości siewki u jęczmienia ozimego, kukurydzy, pszenżyta jarego, a wzrost omawianej cechy u owsa, pszenicy ozimej oraz żyta. Podobnym wpływem na wymienione wyżej gatunki, za wyjątkiem owsa, charakteryzowała się biologiczna zaprawa. Tabela 2. Test wzrostu siewki w zależności od zastosowanej zaprawy [cm] Table 2. Seedling growth test depending on seed treatment [cm] 8,05 8,80 5,76 10,9 11,0 6,82 7,72 7,99 7,61 8,21 9,33 6,60 10,6 9,95 7,65 7,47 8,62 8,39 4,22 3,94 4,06 7,57 5,69 3,42 4,25 4,43 3,94 8,61 8,62 5,60 11,5 10,6 7,93 7,59 8,59 7,43 8,52 8,45 6,09 11,4 10,4 7,96 7,55 8,52 7,29 8,69 9,49 6,06 10,7 10,5 7,53 8,00 8,42 6,60 0,23 0,68 0,21 0,57 0,44 0,26 0,22 0,20 0,33 Pobudzanie ziarniaków poprzez ich moczenie w wodzie, prawie u wszystkich ocenianych gatunków, poza owsem, pszenicą jarą oraz żytem, wpływało na zwiększenie długości siewki. U wszystkich badanych gatunków, parametry testu szybkości wzrostu siewki, zmniejszały się pod wpływem zaprawy (tab. 3). O niekorzystnym wpływie tej zaprawy na nasiona bobiku, donoszą również Filipowicz i Soczyński (1997). Natomiast zaprawa przyczyniła się do wzrostu suchej masy siewki u prawie wszystkich ocenianych zbóż za wyjątkiem owsa, pszenicy jarej oraz pszenżyta jarego. Z kolei zastosowanie preparatu zwiększało suchą masę siewki jęczmienia jarego i ozimego, pszenicy ozimej oraz pszenżyta jarego
238 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 Tabela 3. Test szybkości wzrostu siewki w zależności od zastosowanej zaprawy [mg] Table 3. Seedling evaluation test depending on seed treatment [mg] 8,44 9,19 21,9 7,50 7,60 7,16 6,13 6,63 5,74 9,13 10,3 23,2 7,15 8,70 6,18 7,06 7,35 5,71 7,37 19,2 5,81 5,41 5,79 5,00 5,70 5,14 10,1 10,9 21,9 7,29 7,57 8,38 6,72 7,21 6,66 8,71 8,64 25,1 7,48 7,03 8,32 6,32 6,35 9,20 9,66 23,9 7,28 7,77 6,39 6,67 7,28 0,39 0,45 1,20 0,37 0,29 0,30 0,31 0,30 0,45 i ozimego, a zmniejszało u kukurydzy i żyta. Zastosowanie u spowodowało wzrost wartości omawianej cechy u kukurydzy, pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego, a zmniejszenie u jęczmienia jarego i ozimego, pszenicy jarej i żyta. Moczenie ziarniaków w wodzie korzystnie wpływało na wigor nasion oznaczany za pomocą testu szybkości wzrostu siewki u jęczmienia jarego i ozimego, kukurydzy oraz pszenicy ozimej i żyta. IV. LITERATURA Filipowicz A., Soczyński G. 1997. Wpływ przedsiewnego zaprawiania nasion na plonowanie i wzrost bobiku. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 37 (2): 269 272. Gwiazdowski R., Mrówczyński M. 2003. Wpływ warunków przechowywania zaprawionego materiału siewnego na kiełkowanie nasion rzepaku ozimego. Prog. Plant Protection/ Post.Ochr. Roślin 43: 669 671. Janas R., Grzesik M. 2005. Zastosowanie środków biologicznych do poprawy jakości nasion roślin ogrodniczych. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45: 739 741. Juszczak M., Rogalińska M., Krasiński T. 2001. Zaprawianie zbóż najtańszą profilaktyką. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 41: 604 606. Podleśny J. 2004. Wpływ stymulacji magnetycznej nasion na wzrost, rozwój i plonowanie roślin uprawnych. Acta Agrophysica 4: 459 473. Wiewióra B. 2003. Zdrowotność i inne cechy wartości siewnej ziarna oraz plonu jęczmienia jarego w zależności od zastosowanej zaprawy nasiennej. Cz. II. Wschody polowe i plon jęczmienia jarego. Biul. IHAR 228: 89 94.
Wpływ biologicznych i chemicznych zapraw... 239 KATARZYNA PANASIEWICZ, WIESŁAW KOZIARA, HANNA SULEWSKA, WITOLD SKRZYPCZAK INFLUENCE OF BIOLOGICAL AND CHEMICAL SEED TREATMENT ON VIGOUR PARAMETERS OF THE SELECTED CEREAL GRAINS SUMMARY The influence of biological and chemical seed treatment on germination capacity and vigour of some cereal grains was investigated. The experiment was carried out at Poznań in the Department of Soil and Plant Cultivation on some grains of cereals: maize, oat, spring barley, spring triticale, spring wheat, winter barley, winter triticale, winter wheat, winter rye. Treatment included: untreated grain, soaking of grain, chemical seed treatment:, and biological seed treatment,. Germination capacity depended on seed treatment. Seedling growth test and seedling evaluation test reached low value for seed treatment with for all cereals. Key words: seed treatment, germination capacity, vigour, cereals