Metale szlachetne w złożu rud miedzi monokliny przedsudeckiej, SW Polska, w świetle nowych danych

Podobne dokumenty
CHARAKTERYSTYKA CHEMICZNA I MINERALOGICZNA WYBRANYCH ŁUPKÓW POCHODZĄCYCH Z LEGNICKO-GŁOGOWSKIEGO OKRĘGU MIEDZIOWEGO

BIULETYN PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 468: 9 28, 2017 R. DOI: /

Wpływ morfologii stropu białego spągowca na zawartość Cu z serii złożowej, na przykładzie elewacji w złożu Rudna *

ŁUPEK MIEDZIONOŚNY LEGNICKO-GŁOGOWSKIEGO OKRĘGU MIEDZIOWEGO

Parametry wytrzymałościowe łupka miedzionośnego

DENSYMETRIA ŁUPKA MIEDZIOWEGO

OBSŁUGA OZNACZEŃ LABORATORYJNYCH PRÓB ZŁOŻOWYCH KGHM POLSKA MIEDŹ S.A.

Flotacja łupka miedzionośnego w obecności wybranych środków spożywczych

Analiza termiczna łupka miedzionośnego

Poszukiwanie i dokumentowanie złóż

Przemiany mineralogiczne w procesach nieutleniającego i atmosferycznego ługowania frakcji łupkowej rudy miedzi

Tematy prac dyplomowych magisterskich studiów stacjonarnych II stopnia do realizacji w roku akademickim 2017/2018

Uwagi na temat geochemii łupka miedzionośnego z monokliny przedsudeckiej


ODZYSKIWANIE ZŁOTA I PLATYNOWCÓW Z RUDY POZABILANSOWEJ LGOM NA DRODZE ŁUGOWANIA CYJANKOWEGO

ŁUPEK MIEDZIONOŚNY. Część 1. Redaktorzy naukowi Jan DRZYMAŁA Przemysław B. KOWALCZUK

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

Uchwała Rady Wydziału nr 109 z dnia 21 listopada 2016 roku w sprawie nadania stopnia naukowego doktora mgr ELŻBIECIE BILKIEWICZ.

Wpływ wybranych spieniaczy na proces wzbogacania łupka miedzionośnego metodą flotacji

5 CUPRUM Czasopismo Naukowo-Techniczne Górnictwa Rud nr 3 (80) 2016, s. 5-21

INIERACTION SPARKS - MINERALS Interakcje wyładowania elektryczne - minerały

RECENZJA. Warszawa, r.

Nowe wnioski koncesyjne wg stanu na dzień 1 marca 2014 r. SUROWCE ENERGETYCZNE

ANALIZA KORELACJI POMIĘDZY MIĄŻSZOŚCIĄ SERII ŁUPKOWEJ A ZASOBNOŚCIĄ Cu SERII WĘGLANOWEJ WE FRAGMENCIE JEDNEGO ZE ZŁÓŻ Cu-Ag LGOM

Łupek miedzionośny III, Kowalczuk P.B., Drzymała J. (red.), WGGG PWr, Wrocław, 2017, 52 58

Zadanie B. 1. Interpretacja strukturalna danych profili sejsmicznych

Ocena możliwości wydzielania łupka miedzionośnego z odpadów flotacyjnych z bieżącej produkcji KGHM

Konferencja jubileuszowa z okazji 60-lecia odkrycia złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej

11. R U D Y M I E D Z I I S R E B R A

ROZMIESZCZENIE MINERA ÓW KRUSZCOWYCH W UPKU MIEDZIONOŒNYM Z O A LUBIN SIEROSZOWICE

PIERWIASTKI W UKŁADZIE OKRESOWYM

Akademia Górniczo Hutnicza. im. Stanisława Staszica. Wydział Górnictwa i Geoinżynierii. Rozprawa doktorska

Geologia złóż. 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim

Czynniki rozwoju polskich firm górniczych w gospodarce globalnej

Nowe dane na temat epigenetycznej mineralizacji Ni-Co-As z okolic Ko uchowa (SW Polska)

Przykłady wykorzystania mikroskopii elektronowej w poszukiwaniach ropy naftowej i gazu ziemnego. mgr inż. Katarzyna Kasprzyk

Koncepcja prowadzenia eksploatacji w polu I/9 w kopalni Lubin, w obustronnym sąsiedztwie lokalnych stref uskokowych

Aktywność sejsmiczna w strefach zuskokowanych i w sąsiedztwie dużych dyslokacji tektonicznych w oddziałach kopalń KGHM Polska Miedź S.A.

Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

KINETYKA FLOTACJI ŁUPKA MIEDZIONOŚNEGO ZA POMOCĄ ETERU BUTYLO- TRÓJPROPYLENOGLIKOLOWEGO (C 4 P 3 )

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1)

Projekt PROMINE od baz danych do modeli geologicznych

Budowa geologiczna i zagospodarowanie z³o a G³ogów G³êboki Przemys³owy (KGHM Polska MiedŸ S.A.)

Strategia, instrumenty i rezultaty poszukiwań głębokich złóż miedzi i srebra na monoklinie przedsudeckiej

PROBLEMY HYDROGEOLOGICZNE GÓRNICTWA RUD MIEDZI, WSKAŹNIKI ZAWODNIENIA KOPALŃ

BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 423: , 2007 R.

Koncepcja docelowego modelu kopalni Lubin z budową nowego szybu

WYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO. 1. Wstęp. 2. Metodyka wykonania badań laboratoryjnych próbek węgla na zawartość metanu

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

WPŁYW PH NA WŁAŚCIWOŚCI ŁUPKA MIEDZIONOŚNEGO

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

Bezpieczeństwo surowcowe Polski w globalnej gospodarce - nowa era rozwoju KGHM. dr hab. inż. Herbert Wirth Prezes Zarządu KGHM Polska Miedź SA

ODDZIAŁYWANIE ZASOLONYCH WÓD KOPALNIANYCH NA MECHANICZNE WŁAŚCIWOŚCI SKAŁ W KOPALNIACH RUD MIEDZI

Development constraints of polish resource & reserve base of KGHM Polska Miedź S.A.

Doc. dr hab. Franciszek, Józef LIS

ul. Umultowska 89b, Collegium Chemicum, Poznań tel ; fax

Schemat uzbrojenia odwiertu do zatłaczania gazów kwaśnych na złożu Borzęcin

Rozdział 28 - Inne galeny

MASYWNA MINERALIZACJA SIARCZKAMI MIEDZI W DOLOMITACH Z KOPALNI LUBIN (MONOKLINA PRZEDSUDECKA)

1. Wprowadzenie. Ewa Kisielowska*, Ewelina Kasińska-Pilut*, Justyna Jaśkiewicz* Górnictwo i Geoinżynieria Rok 31 Zeszyt 3/1 2007

Akademia Górniczo Hutnicza im. Stanisława Staszica Wydział Geofizyki, Geologii i Ochrony Środowiska Katedra Geologii Złożowej i Górniczej

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE

SKŁAD ZIARNOWY ŁUPKA MIEDZIONOŚNEGO W WYNIKU ROZDRABNIANIA CHEMICZNEGO

50 lat Zakładu Geologii w strukturze KGHM CUPRUM

WYKŁAD WSTĘP DO NAUK O ZIEMI. Wokół geologii

MINERALOGICAL INVESTIGATION OF SEPTARIA FROM GNASZYN NEAR CZĘSTOCHOWA. Badania mineralizacji septarii z Gnaszyna koło Częstochowy

Recenzja rozprawy doktorskiej Pani mgr inż. Katarzyny Raczyńskiej pt.: Opracowanie metody oznaczania renu w materiałach geologicznych

Uchwała nr 25 Rady Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska

ZMIENNOŒÆ MINERALIZACJI KRUSZCOWEJ W SP GOWYCH UTWORACH CECHSZTYNU NA GRANICY STREFY UTLENIONEJ I REDUKCYJNEJ W ZACHODNIEJ CZÊŒCI Z O A POLKOWICE

Mineralogia kruszcowa i geochemia ciała rudnego złoża Lubin-Sieroszowice Mineralogy and geochemistry of the Lubin-Sieroszowice orebody.

WYKŁAD HISTORIA GEOLOGII starożytność XVI-XVII wiek XVIII-XIX wiek (początki) kamienie milowe WSTĘP DO NAUK O ZIEMI

1. Zagrożenie sejsmiczne towarzyszące eksploatacji rud miedzi w Lubińsko-Głogowskim Okręgu Miedziowym

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274

Tytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi

1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Zarys geologii złóż 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim Overview of geology of mineral

Wstępne wyniki produkcyjne i sprzedażowe Grupy KGHM Polska Miedź S.A. za luty 2019 r.

13. EŹE EŹE Analiza funkcjonowania farm wiatrowych w kontekście lokalnych uwarunkowań topograficznych.

POTENCJAŁ ZASOBOWY POLSKI W ZAKRESIE GAZU I ROPY NAFTOWEJ Z PUNKTU WIDZENIA DZIAŁALNOŚCI POSZUKIWAWCZEJ PGNIG SA

KARTA KURSU. Geografia, I stopień studia stacjonarne semestr /2018. Opis kursu (cele kształcenia)

Próba wzbogacenia łupka miedziowego za pomocą separatora elektrycznego

WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie

PROBLEMY NA RYNKU GAZU ZIEMNEGO ZAAZOTOWANEGO. Komisja Gospodarki Narodowej Warszawa r.

Bezodpadowe technologie przeróbki rud metali nieżelaznych

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1050

Załącznik nr 1 do SIWZ Instytut Chemii i Techniki Jądrowej Warszawa, ul Dorodna 16 Tel. (22) ; Fax (22)

KGHM POLSKA MIEDŹ SA

Recykling metali krytycznych - szansa dla nauki i przemysłu

ZŁOŻA SOLI KAMIENNEJ W POLSCE I MOŻLIWOŚCI ICH WYKORZYSTANIA

WYKŁAD HISTORIA GEOLOGII starożytność XVI-XVII wiek XVIII-XIX wiek (początki) kamienie milowe WSTĘP DO NAUK O ZIEMI

Flotacja łupka miedzionośnego w obecności butyloaminy, pentyloaminy i heksyloaminy

OPIS GEOSTANOWISKA. Teresa Oberc-Dziedzic, Stanisław Madej. Informacje ogólne. Charakterystyka geologiczna geostanowiska Proterozoik? Litologia.

Wstępne wyniki produkcyjne i sprzedażowe Grupy KGHM Polska Miedź S.A. za maj 2019 r.

KGHM POLSKA MIEDŹ S.A.

WGGIOŚ Egzamin inżynierski 2014/2015 WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: GÓRNICTWO I GEOLOGIA

ROLA POLSKI W ZWIĘKSZANIU BEZPIECZEŃSTWA SUROWCOWEGO UNII EUROPEJSKIEJ

MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA DLA CELÓW WENTYLACYJNYCH I TRANSPORTOWYCH WYROBISK W OBECNOŚCI ZROBÓW W ASPEKCIE LIKWIDACJI REJONU

Odporność obiektów magazynowych w masywie solnym LGOM na zagrożenie generowane działalnością górniczą

Transkrypt:

7 CUPRUM Czasopismo Naukowo-Techniczne Górnictwa Rud nr 3 (76) 2015, s. 7-17 Metale szlachetne w złożu rud miedzi monokliny przedsudeckiej, SW Polska, w świetle nowych danych Jadwiga Pieczonka, Adam Piestrzyński AGH-Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica, Kraków, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, jpieczon@ geol.agh.edu.pl, piestrz@geol.agh.edu.pl Streszczenie W pracy zostały zamieszczone najistotniejsze informacje na temat występowania metali szlachetnych (Au, Pt, Pd) w strefie wtórnie utlenionego złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Praca została przygotowana w oparciu o raporty wykonywane dla KGHM Polska Miedź S.A. oraz na podstawie danych analitycznych uzyskanych po roku 2003, z nowo udostępnionych obszarów w kopalniach Polkowice i Sieroszowice. Stwierdzono kontynuację występowania strefy wzbogaconej w metale szlachetne w spągu złoża rud miedzi. Słowa kluczowe: metale szlachetne, strefa wtórnego utlenienia, monoklina przedsudecka Precious metals in the copper deposit of the Fore-Sudetic Monocline, SW Poland, a new data Abstract A new and some old data on occurrence of precious metals (Au, Pt, Pd) in the secondary oxidation zone of the Fore Sudetic copper deposit are presented in the work. The work was combined based previous industrial reports and the new bulk chemical analyses performed on samples collected in the new section of underground mines Polkowice and Sieroszowice. A new data confirmed the existence of precious metals bearing horizon beneath the copper deposit. Key words: precious metals, secondary oxidation zone, Fore-Sudetic Monocline Wstęp Od ponad 40 lat jest prowadzona dyskusja, na temat obecności metali szlachetnych w rudach miedzi pochodzących z monokliny przedsudeckiej, a także na temat ich znaczenia ekonomicznego. Pierwsze informacje o występowaniu złota pochodzą z pracy [1] oraz [2]. W późniejszych latach opublikowano na ten temat kilka prac, np.: [3, 4, 5a, 5b, 6-9]. Według pierwszych autorów zawartość złota w łupkach wynosi odpowiednio poniżej 1 ppm i 0,01-0,3 ppm. Kucha [10] podawał w swoich pracach dużo wyższe, maksymalne zawartości metali szlachetnych. Wynoszą one 3000 ppm dla Au, 340 ppm dla Pt i 1000 ppm dla Pd. Należy jednak pamiętać, że były one przypisywane tzw. łupkowi z metalami szlachetnymi, o miąższości zaledwie 1 cm,

8 występującemu tylko w małym fragmencie obszaru złożowego Lubina Zachodniego. Znacznie niższe zawartości stwierdzono w łupkach thucholitowym i z fosforanami. Zasoby Au w strefie występowania wszystkich trzech rodzajów łupków oceniono szacunkowo na 20 Mg. Do 1993 r. wystąpienia złota rodzimego były znane tylko z obszaru Lubina Zachodniego. W 1993 r. w kopalni Polkowice Zachodnie stwierdzono obecność Au rodzimego w łupkach i podścielających je piaskowcach. Odkrycie to zapoczątkowało badania prowadzone w latach 1995-1997, którymi objęto głównie strefy utlenione, występujące w obszarze złożowym Polkowice-Sieroszowice. Pozwoliły one na wyznaczenie strefy wyraźnie wzbogaconej w metale szlachetne, występującej pod złożem miedzi i w jego sąsiedztwie (w strefach kamiennych ). Obejmuje ona piaskowce, łupki, a miejscami również skały węglanowe. Jej średnia miąższość wynosi 0,23 m, a średnia zawartość złota 2,37 ppm. Obliczono także zasoby złota w okonturowanych blokach, które wynoszą 34,328 Mg. Szacunkowe zasoby złota to natomiast 51,56 Mg, a platyny i palladu łącznie 12,18 Mg [11, 12]. Wszystkie te badania potwierdziły kontynuację strefy występowania metali szlachetnych poza obszar rozcięcia górniczego złoża miedzi. Określony został północny zasięg występowania złoża złota, natomiast brakuje danych, które uzasadniałyby wyznaczenie jego południowej granicy, np. na granicy występowania utworów dolnego cechsztynu. 1. Budowa geologiczna strefy złoża rud miedzi Złoże rud miedzi monokliny przedsudeckiej zlokalizowane jest w utworach permu, na granicy czerwonego spągowca i dolnego cechsztynu (PZ1). Występuje w utworach stropowych dolnego permu, w tzw. biało-szarych piaskowcach białego spągowca (P1), dolomicie granicznym Ca0, łupkach miedzionośnych (T1) i dolomitach spągowych wapienia cechsztyńskiego (Ca1). Strefa ekonomicznego okruszcowania przecina sekwencje litologiczne. Na zachodzie obejmuje ona łupki i dolomity (obszar Sieroszowic), w centrum wszystkie jednostki litologiczne (obszary Rudnej i Polkowic), zaś na wschodzie głównie piaskowce i łupki (obszar Lubina i Małomic). W części wschodniej złoża, w stropie łupków i w dolomitach obecne jest okruszcowanie siarczkami Pb-Zn. Budowa geologiczna tych złóż została opisana w dziesiątkach publikacji np.: Oberc, Tomaszewski [13]; Jerzykiewicz et al., [14]; Nemec i Porębski, [15]; Krasoń [16]; Krasoń i Grodzicki [17]; Wyżykowski [18, 19]; Rydzewski [20]; Podemski [21]; Jerzykiewicz et al. [14]; Kłapciński [22, 23]; Salski [24]; Konstantynowicz [25]; Tomaszewski [26]; Peryt [27]; Kłapciński i Peryt [28]. Profil geologiczny w strefach występowania metali szlachetnych jest nierozłącznie związany z profilem złoża rud miedzi. Odkrycie nowych obszarów występowania metali szlachetnych pozwoliło na opracowanie szczegółowego profilu stref wtórnie utlenionych (SOS) (rys. 1). Ma on kilka różnych wersji. W profilach z południowej części obszaru Sieroszowic, w wielu miejscach brakuje tzw. czerwonych łupków, tak charakterystycznych dla strefy Polkowic Zachodnich. W spągu łupków pojawiają się jedynie odmiany szare, charakterystyczne dla strefy przejściowej (por. rys. 1). W wielu miejscach strefa wzbogacona w metale szlachetne jest obserwowana jeszcze na głębokości 1 m, poniżej stropu piaskowca (do takiej głębokości wykonywano dowierty w kopalni Polkowice, szyby zachodnie). Nie udało się wyznaczyć dolnej granicy tej strefy. Cechą charakterystyczną stref wtórnie utlenionych jest niska zawartość substancji organicznej i pozabilansowa zawartość miedzi.

9 Rys. 1. Profil geologiczny strefy wtórnego utlenienia złóż Cu [29] 2. Metale szlachetne w łupkach miedzionośnych Zawartości metali szlachetnych w typowych czarnych łupkach miedzionośnych nie przekraczają wartości klarkowych dla tych skał i wynoszą 5,78 ppb dla Au oraz poniżej 5 ppb dla platyny i poniżej 3 ppb dla palladu (dla n = 77) (por. tabela 1 oraz rys. 2, 4, 5). Nieco podwyższona zawartość Au związana jest z obecnością tego metalu w Ag-rodzimym, które jest w złożu dość powszechne. Porównując dane z tabeli 1 z danymi przedstawionymi na rys. 2, 4 i 5, można przypuszczać, że metale szlachetne występujące w strefach wtórnego utlenienia, których koncentracje są znacznie wyższe, pochodzą spoza strefy klasycznego złoża rud miedzi i srebra.

10 Tabela 1. Koncentracje metali w typowych czarnych łupkach (wg [11]) n Au [ppb] Próbka Pt [ppb] Pd [ppb] (min.-max.) LW-1 2.0 5 4 1 LW-2 4.0 5 6,0 1 LW-3 6,1(3-15) 5 4 3 LW-4 2,4 (2-4) 5 4 4 LW-5 2,7 (2-3) 5 4 2 LW-6 3,3 (2-9) 5 4 4 LG-1 5,9 (2-9) 5 3 5 LG-2 2,4 (2-3) 5 3 3 LG-3 2,0 (2-2) 5 3 4 LZ-4 6,0 (5-7) 5 4 2 LZ-5 2 5 4 1 LZ-8 15 (5-20) 5 4 2 LZ-9 13,0 5 4 1 RG-1 13,0 5 3 1 RG-2 8,0 5 3 1 RG-3 7,0 5 3 1 RG-4 5,0 5 3 1 RG-5 3,0 5 3 1 RG-6 4,0 5 3 1 RG-7 5,7 (5-6) 5 3 3 RG-8 7,0 5 3 3 RG-9 11,0 5 3 1 RG-10 8,0 5 3 1 RN-1 6,8 (4-8) 5 3 3 RN-2 5,4 (4-6) 5 3 2 RN-3 12,9 (4-26) 5 3 3 RN-4 4,7 (3-6) 5 3 3 RZ-1 3,4 (2-5) 5 3 3 RZ-2 2,0 5 3 1 RZ-3 4,0 (3-5) 5 3 2 RZ-4 6,3 (6-8) 5 3 3 RZ-5 4,0 5 3 1 RZ-6 6,0 5 3 1 RZ-7 6,0 (6-6) 5 3 2 RZ-8 3,6 (2-6) 5 3 3 RZ-9 4,6 (4-5) 5 3 3 średnia 5,78 5 3 Σ=77 3. Metale szlachetne w strefie wtórnego utlenienia złoża rud miedzi W złożu rud miedzi zidentyfikowano około 140 minerałów. Znaczna ich część pochodzi ze stref wtórnego utlenienia, wzbogaconych w metale szlachetne. Głównym minerałem w strefie SOS jest chalkopiryt, w mniejszych ilościach obecne są: bornit, piryt, kowelin, digenit, galena, clausthalit, chalkozyn, spioncopit, geeryt, Au-rodzime,

11 tetraurycupryt, naumannit, Pb-rodzime, Pd-arsenki i diarsenki oraz minerały o mieszanych składach, jak: Au-Ag-Pb-Bi-Se-Te, Au-Ag-Pb-Te, Bi-Cu, Bi-Pb [29-43]. Niezwykle charakterystyczna jest obecność Au-rodzimego o wysokiej próbie, zazwyczaj powyżej 97%. W strefach przejściowych obecne jest głównie elektrum. Obecność metali w strefach wtórnego utlenienia była wielokrotnie opisywana w polskiej i zagranicznej literaturze [28-46]. Strefa wtórnego utlenienia w piaskowcu charakteryzuje się dużymi wahaniami zawartości złota, w granicach 0,01-110 ppm, sumy Pt+Pd 0,007-0,8 ppm oraz stosunkiem Fe 2 O 3 :TOC = 21. Te same parametry w czerwonej odmianie łupku są następujące: 0,5-101 ppm Au, 0,5-2,92 ppm Pt+Pd oraz Fe 2 O 3 :TOC = 12-87 [29]. Ponadto zawartość substancji organicznej (TOC) kształtuje się na poziomie 0,008-0,4% wag. Średnia zawartość TOC w klasycznych łupkach miedzionośnych waha się w granicach 7-8% wag. W tak zwanej strefie przejściowej, głównie w łupkach szarych (częściowo odbarwionych), zawartości złota wahają się w granicach 0,01-71,79 ppm, zawartości Pt+Pd 0,005-3,76% wag., zaś stosunek Fe 2 O 3 :TOC = 1,1-1,7 [29]. Wartości tego współczynnika w złożu rud miedzi są zwykle niższe od 1. Rys. 2. Rozmieszczenie Au, Pt, Pd i Cu, profil PZ-18, obszar Polkowic Zachodnich. pomarańczowy piaskowiec, niebieski łupki, zielony węglany [29] W ostatnich latach (od 2005 r.) badania nad występowaniem metali szlachetnych w obszarze Polkowice-Sieroszowice były prowadzone wyrywkowo. Na ogół przy okazji innych opracowań dla KGHM PM S.A. oraz licznych prac dyplomowych prowadzonych przez pracowników AGH. Wyniki analiz wykonanych na próbach pochodzących ze wszystkich obszarów górniczych potwierdzają, że metale szlachetne są związane głównie ze strefami wtórnie utlenionymi. Analiza zawartości Au i Pt w skałach serii złożowej wykazała, że podwyższone zawartości tych metali występują tylko w obszarze Polkowic. Dla Au wynoszą one odpowiednio: w piaskowcach 0,021 ppm (n = 2), w łupkach 0,075 ppm (n = 6), w węglanach 0,026 (n = 22). Podwyższoną zawartość Pt stwierdzono tylko w łupku, 0,153 ppm (n = 22). W pozostałych obszarach górniczych złoża rud miedzi zawartości tych metali osiągają zaledwie wartość tła geochemicznego, kilku ppb. W ramach prac dyplomowych analizowano strefy utlenione w różnych częściach obszaru Polkowice-Sieroszowice, pod kątem występowania metali szlachetnych.

12 W większości analizowanych cząstek stwierdzano ich podwyższone zawartości (tabela 2). Dla złota zmieniają się one w granicach od 0,X do 57 ppm, a dla Pt i Pd (sumarycznie) od 0,X do 3,4 ppm, najwyższe są w łupku. W tych samych cząstkach zawartości Cu były poniżej poziomu bilansowości dla tego metalu. Rozmieszczenie metali w profilach pionowych układa się podobnie (rys. 4, 5), jak we wcześniej zbadanych strefach wtórnie utlenionych. Charakter okruszcowania metalami szlachetnymi (np. rys. 3) wskazuje na hydrotermalną genezę, z precypitacją na barierze REDOX. Złoże Cu jest faktyczną barierą dla migracji roztworów utleniających [44-46]. Rys. 3. Żyłka Au rodzimego w czerwonym łupku, kop. Polkowice, szyby zachodnie Tabela 2. Zawartości metali szlachetnych w profilach złożowych z obszaru Sieroszowice-Polkowice. Analizy typu Fire assay, ICP MS, naważka 30 g Miąższość [cm] Interwał [m] SR23-557 15 205-220 łupek SR23-543 10 275-285 piaskowiec SR23-534 10 260-270 piaskowiec SR23-534 10 250-260 SR23-534 20 SR23-526 Au [ppm] Pt [ppm] Pd [ppm] 3,98 7,694 3,914 łupek 1,670 230-250 łupek 1,447 20 280-300 piaskowiec 0,089 SR23-526 10 270-280 piaskowiec 8,141 SR23-526 10 260-270 łupek 0,597 SR23-526 20 120-140 łupek 0,393 Próbka Litologia Cu [%]

13 Próbka Miąższość [cm] Interwał [m] Tabela 2. cd. Litologia Au [ppm] Pt [ppm] Pd [ppm] Cu [%] PR08-09 20 0-20 piaskowiec 0.058 0.003 0.013 0.001 PR08-09 20 20-40 piaskowiec 0.287 0.049 0.033 0.001 PR08-09 20 40-60 piaskowiec 2.212 0.015 0.016 0.001 PR08-09 20 60-80 piaskowiec 4.941 0.035 0.035 0.001 PR08-09 20 80-100 piaskowiec 3.957 0.013 0.017 0,001 PR08-09 20 100-120 piaskowiec 0,594 0,015 0,013 0,009 PR08-09 20 120-130 piaskowiec 6,317 0,077 0,057 0,001 PR13-334 20 80-100 piaskowiec 0,598 0,013 0,065 0,001 PR13-334 5 100-105 łupek szary 18,799 2,149 1,01 0,037 PR13-334 10 105-115 łupek 12,98 1,12 0,464 0,052 PR13-334 20 115-135 łupek 0,978 0,021 0,006 0,006 PR09-1367 20 0-20 piaskowiec 3,160 0,006 0,010 0,001 PR09-1367 20 20-40 piaskowiec 0,682 0,008 0,014 0,001 PR09-1367 20 40-60 piaskowiec 0,609 0,013 0,018 0,001 PR09-1367 20 60-80 piaskowiec 3,008 0,023 0,019 0,001 PR09-1367 20 80-100 piaskowiec 3,585 0,133 0,048 0,001 PR09-1367 20 100-120 łupek 0,461 0,603 0,161 0,063 PR09-1367 20 120-140 łupek 0,234 0,008 0,0 0,044 PR09-1333 20 0-20 piaskowiec 0,163 0,031 0,018 PR09-1333 20 20-40 piaskowiec 0,104 0,024 0,015 PR09-1333 20 40-60 piaskowiec 1,096 0,232 0,107 PR09-1333 20 60-80 łupek 3,838 0,688 0,326 PR09-1333 20 80-100 łupek 0,384 0,081 0,041 PR03-395 20 60-80 piaskowiec 0,129 0,013 0,018 0,001 PR03-395 10 80-90 piaskowiec 16,312 0,025 0,064 0,001 PR03-395 20 90-110 łupek 1,462 0,576 0,090 0,001 PR03-395 20 110-130 łupek 1,407 0,043 0,008 PR03-395 10 130-140 dolomit ilasty 0,255 0,006 0,0

14 Rys. 4. Rozmieszczenie Au, Pt i Pd w profilu PR03-683: 1 Au, 2 Pt, 3 Pd, 4 węglany, 5 łupki, 6 piaskowiec (archiwum KGZiG WGGiOŚ AGH Kraków) Rys. 5. Rozmieszczenie Au, Pt i Pd w profilu PR03-683: 1 Au, 2 Pt, 3 Pd, 4 węglany, 5 łupki, 6 piaskowiec (archiwum KGZiG WGGiOŚ AGH Kraków)

15 Wnioski W strefach eksploatacji złoża rud miedzi OZG Sieroszowice-Polkowice, po roku 2005, stwierdzane są nadal strefy wtórnego utlenienia, z horyzontem wzbogaconym w metale szlachetne. Okruszcowanie metalami szlachetnymi obejmuje spąg łupku i strop piaskowca. Łupki ze stref wtórnego utlenienia mają zmieniony skład i nawet jeśli nie są odbarwione, to obecność mikroskupień hematytu jest zauważalna w obrazach mikroskopu kruszcowego. Charakter mineralogiczny i geochemiczny tych stref, jest taki, jak już wcześniej opisywanych stref wtórnego utlenienia. Badania chemiczne ilościowe jednoznacznie wskazują na kontynuację stref wzbogaconych w metale szlachetne w kierunku SW. Bibliografia [1] Wojciechowska J., Serkies J., 1967, Traces of gold in the Fore-Sudetic copper deposits of the Lubin region, Bulletin de L Academie Polonaise des Sciences, serie des sciences geologiques et geographiques, 3, s. 107-112. [2] Harańczyk Cz., 1972, Mineralizacja kruszcowa dolnocechsztyńskich osadów euksynicznych monokliny przedsudeckiej, Archiwum Mineralogiczne, XX, s. 1-172. [3] Kucha H., 1973, Organiczne związki złota w łupku miedzionośnym z monokliny przedsudeckiej, Rudy i Metale Nieżelazne, 6, s. 302-303. [4] Kucha H., 1974, Złoto rodzime w złożach miedzi na monoklinie przedsudeckiej (in. Polish), Rudy i Metale Nieżelazne, 4, s. 174-175. [5a] Kucha H., 1976, Platyna, pallad, rtęć i złoto w utworach cechsztyńskich monokliny przedsudeckiej, Rudy i Metale Nieżelazne, 1, s. 24-26. [5b] Kucha H., 1976, Materia organiczna Au, Ni i Co w utworach cechsztynu monokliny przedsudeckiej, Rocznik PTG, 46/3, s. 369-417. [6] Salamon W., 1976, Metale szlachetne w czarnych łupkach cechsztyńskich na monoklinie przedsudeckiej, Rudy i Metale Nieżelazne, 12, s. 472-477. [7] Salamon W., 1979, Ag i Mo w cechsztyńskich osadach monokliny przedsudeckiej, Prace Mineralogiczne PAN, Oddział w Krakowie, 62, s. 1-56. [8] Banaś M., Kijewski P., 1987, Metale szlachetne w cechsztyńskim złożu rud miedzi w obszarze LGOM, [w:] Metale towarzyszące w złożu rud miedzi, stan badań i perspektywy dalszego wykorzystania, Konferencja naukowo-techniczna w Rydzynie, Komisja do spraw Polityki Surowcowej NOT, Wrocław, s. 49-63. [9] Czajowski W., 1987, Występowanie i koncentracja metali towarzyszących w poszczególnych fazach technologicznych produkcji miedzi (in Polish), [w:] Metale towarzyszące w złożu rud miedzi, stan badań i perspektywy dalszego wykorzystania, Konferencja naukowo-techniczna w Rydzynie, Komisja do spraw Polityki Surowcowej NOT, Wrocław, s. 81-100. [10] Kucha H., 1982, Platinum-group metals in the Zechstein copper deposits, Poland, Economic Geology, 77, s. 1578-1591. [11] Piestrzyński A., Pieczonka J., Kucha H., Banaś M., Salamon E., Mayer W., Gaweł A., Stala K., Rudzki M., 1996, Występowanie Au, Pt i Pd w złożach rud miedzi i zachowanie się tych pierwiastków w procesach technologicznych, Etap II, Część I, PIG, Warszawa, Archiwum KGZiG WGGiOŚ AGH Kraków. [12] Piestrzyński A., Pieczonka J., 1997, Analiza mineralogiczno-złożowa w strefach wzbogaconych w metale szlachetne, Praca zbiorowa pod kierunkiem A. Piestrzyńskiego wykonana na zlecenie ZG Polkowice-Sieroszowice, KGHM Polska Miedź S.A., Archiwum KGZiG WGGiOŚ AGH Kraków.

16 [13] Oberc J., Tomaszewski J., 1963, Niektóre zagadnienia stratygrafii i podziału cechsztynu monokliny przedsudeckiej (in Polish), Przegląd Geologiczny, 11, s. 505-509. [14] Jerzykiewicz T., Kijewski P., Mroczkowski J., Teisseyre A.K., 1976, Geneza osadów białego spągowca monokliny przedsudeckiej, Geologica Sudetica, XI/1, s. 57-89. [15] Nemec W., Porębski S., 1977, Weissliegendes sandstones: a transition from fluvialaeolian to shallow-marine sedimentation (Lower Permian of the Fore-Sudetic Monocline) 1. Sedimentary structures and textural differentiation, Rocznik PTG, XLVII, s. 387-418. [16] Krasoń J., 1964, Podział stratygraficzny cechsztynu północnosudeckiego w świetle badań facjalnych, Geologica Sudetica, I, s. 221-255. [17] Krasoń J., Grodzicki A., 1964, Uwagi o genezie, wieku i mineralizacji białego spągowca, Przegląd Geologiczny, 12, s. 323-325. [18] Wyżykowski J., 1964, Utwory czerwonego spągowca na przedgórzu Sudetów, Przegląd Geologiczny, 12, s. 319-323. [19] Wyżykowski J., 1971, Cechsztyńska formacja miedzionośna w Polsce, Przegląd Geologiczny, 3, s. 117-122. [20] Rydzewski A., 1969, Petrografia łupków miedzionośnych cechsztynu na monoklinie przedsudeckiej, Biuletyn Instytutu Geologicznego, 217, s. 113-167. [21] Podemski M., 1973, Sedymentacja cechsztyńska w zachodniej części monokliny przedsudeckiej na przykładzie okolic Nowej Soli, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 71, s. 1-101. [22] Kłapciński J., 1964, Stratygrafia cechsztynu okolic Lubina, Sieroszowic i Wschowy (monoklina przedsudecka), Rocznik PTG, 34, s. 65-93. [23] Kłapciński J., 1971, Litologia, fauna, stratygrafia i paleogeografia permu monokliny przedsudeckiej, Geologica Sudetica, V, s. 1-135. [24] Salski W., 1968, Charakterystyka litologiczna i drobne struktury łupków miedzionośnych monokliny przedsudeckiej, Kwartalnik Geologiczny, 12/4, s. 855-873. [25] Konstantynowicz E., 1971, Geologia złóż rud miedzi i przejawów miedzionośnych w Polsce, [w:] Konstantynowicz E. (ed.), Monografia przemysłu miedziowego w Polsce, WG Warszawa, s.1-432. [26] Tomaszewski J.B., 1978, Budowa geologiczna okolic Lubina i Sieroszowic (Dolny Śląsk), Geologica Sudetica, XIII/2, s. 85-132. [27] Peryt T.M., 1984, Sedymentacja i wczesna diageneza utworów wapienia cechsztyńskiego w Polsce zachodniej, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 109, s. 1-80. [28] Kłapciński J., Peryt T.M., 1996, Budowa geologiczna monokliny przedsudeckiej, [w:] Piestrzyński A. et al. (eds.), Monografia KGHM Polska Miedź S.A., s. 75-88. [29] Piestrzyński A., Pieczonka J., Głuszek A., 2002, Redbed-type gold mineralization, Kupferschiefer, Southwest Poland, Mineral. Deposita, 37, s. 512-528. [30] Piestrzyński A., Pieczonka J., Banaś M., Salamon E., 1996, Występowanie Au, Pt i Pd w złożach rud miedzi i zachowanie się tych pierwiastków w procesach technologicznych, Praca zespołowa pod kierunkiem A. Piestrzyńskiego wykonana na zlecenie PIG, Warszawa, Głównym zleceniodawcą jest KGHM Polska Miedź S.A., Archiwum KGZiG WGGiOŚ AGH Kraków. [31] Pieczonka J., 2000, Secondary oxidized rocks in the copper deposit, Fore-Sudetic Monocline, Pol. Tow. Mineral. Prace Spec., 16, s. 9-54. [32] Pieczonka J., Piestrzyński A., 2001, Redbed gold deposit, Kupferschiefer, Fore-Sudetic Monocline, evidences and hypotheses, Geologia, 27, s. 411-434. [33] Pieczonka J., Piestrzyński A., 2005, New minerals from the red bed type preciuous metal deposit of the Lubin-Sieroszowice mining district, SW Poland, [w:] Mineral Deposits Research: Meeting the Global Challenge, Jingwen Mao, F.P. Bierlein (eds.) Proceedings of the *Biennial SGA Meeting, Pekin, Chiny, s.1041-1044. [34] Pieczonka J., Piestrzyński A., 2011, Gold and other precious metals in copper deposit, Sieroszowice districk, SW Poland, [w:] Gold in Poland, A. Kozlowski and S.Z. Mikulski (eds.), Archivum Mineralogiae Monograph, no. 2, s. 135-152.

17 [35] Pieczonka J., Piestrzyński A., Sawlowicz Z., 2001, Copper silver deposits in the Lubin- Głogów district (Poland), [w:] Mineral deposits at the beginning of the 21st century, The Joint 6th Biennial SGA-SEG Meeting, August 2001 Kraków, Poland, (ed.) Z. Sawlowicz, Akapit Kraków, s. 5-50. [36] Pieczonka J., Piestrzyński A., Sawlowicz Z., 2007, The sediment hosted copper silver deposits in the Lubin-Głogów mining district (Poland), [w:] Digging Deeper, The Joint 9th Biennial SGA-SEG Meeting, August 2007, Dublin, Poland, (ed.) M. Sass-Gustkiewicz and Z. Sawlowicz. Rafael, Kraków, s. 7-23. [37] Piestrzyński A., Pieczonka J., 1997, Analiza mineralogiczno-złożowa w strefach wzbogaconych w metale szlachetne, Praca wykonana na zlecenie KGHM Polska Miedź S.A., OG Polkowice-Sieroszowice, archiwum KGZiG WGGiOŚ AGH Kraków. [38] Piestrzyński A., 1996, Ore mineralization, [w:] Piestrzyński A. (ed.), Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin, s. 200-237. [39] Piestrzyński A., Pieczonka J., 1997, Gold and PGE on an oxide-reducing interface in Lower Zechstein sediments of the Fore-Sudetic Monocline, SW Poland, [w:] Mineral Deposits: Research and Exploration, Heikki Papunen (ed.), Turku, s. 99-102. [40] Piestrzyński A., Sawlowicz Z., 1999, Exploration for Au and PGE in the Polish Zechstein copper deposits (Kupferschiefer), Jour.Geochem. Explor., 66, s. 17-25. [41] Piestrzyński A., 1991, Carbonates as acceptors of metals in Kupferschiefer, Poland, [w:] Source, Transport and Deposition of Metals, Ed. Pagel and Leroy, s. 581-583. [42] Piestrzyński A., Wodzicki A., 2000, Origin of the gold deposit in the Polkowice-West Mine, Lubin-Sieroszowice Mining District, Poland. Mineral. Dep. 35/1, s. 37-47. [43] Piestrzyński A., Pieczonka J., 2001, Redbed related gold deposit, Lubin Sieroszowice copper district, SW Poland. Geotectonica et Metallogenia, Chandsh, Huan, P.R. China, v. 25/1-2, s. 149-150. [44] Piestrzyński A., 1996, Genesis, [w:] Monografia KGHM Polska Miedź S.A., A. Piestrzyński et al. (es.). [45] Wodzicki, A., Piestrzyński A., 1994, An ore genetic model for the Lubin-Sieroszowice mining district, Poland, Mineralium Deposita, 29, s. 30-43. [46] Borg G., Piestrzyński A., Bachman G.H., Puttmann W., Walther S., Fidler M., 2012, An overview of the European Kupferschiefer deposits, SEG Special Publication 16, s. 455-486.

18