Składowiska odpadów zamykanie i rekultywacja Działalność kontrolna dotycząca składowisk odpadów w perspektywie zamykania instalacji 1
Zadania WIOŚ Rodzaje kontroli Tryby zamykania składowisk Zakres kontroli składowisk odpadów Wnioski z kontroli składowisk Nieprawidłowości i działania pokontrolne Podsumowanie 2
Inspekcja Ochrony Środowiska funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. z 2007 Dz.U. Nr 44 poz.287 z późn. zmianami). Głównie zadanie IOŚ to kontrola podmiotów korzystających ze środowiska w zakresie: a) przestrzegania przepisów o ochronie środowiska, b) przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska Zakres ten obejmuje prowadzenie kontroli podmiotów w zakresie gospodarowania odpadami, w tym składowisk odpadów. 3
Wojewódzki Inspektorat przeprowadza dwa rodzaje kontroli : KONTROLE TYPOWE KONTROLE INNE NIŻ TYPOWE 4
KONTROLE TYPOWE realizowane są w sposób: planowy na podstawie rocznego i kwartalnych planów kontroli oraz pozaplanowy, wynikające z : interwencji zgłaszanych przez mieszkańców wniosków innych podmiotów o przeprowadzenie kontroli (opinie do wniosków Unijnych, zamknięcia składowisk odpadów, oddawanie do użytkowania instalacji), a także innych potrzeb. Z każdej kontroli sporządzany jest protokół podpisywany przez uprawnionego przedstawiciela kontrolowanego podmiotu oraz osoby kontrolujące. 5
KONTROLE INNE NIŻ TYPOWE: oparte na analizie dokumentacji przesyłanych do WIOŚ np. wyników badań automonitoringowych, w tym analiza badań monitoringowych składowisk odpadów, czy też sprawozdań w ramach Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń, z wyjazdem w teren - obejmujące kontrole przewozów odpadów w ramach akcji IMPEL czy też rozpoznanie w terenie zanieczyszczenia i in. 6
Planowe kontrole wynikające z ustawowych zadań Inspekcji ( kontrole składowisk IPPC w cyklu 2-3 letnim, pozostałe składowiska w cyklu 3-4 letnim, w przypadku znaczących nieprawidłowości oraz w przypadku szczególnych uwarunkowań mogą być częstsze ) Kontrole prowadzone na wniosek organu zamykającego składowisko (Marszałka Województwa Dolnośląskiego, starostów, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na terenie woj. dolnośląskiego nie zidentyfikowano składowisk odpadów na terenach zamkniętych) 7
Obowiązują dwa tryby zamykania składowisk : Na wniosek zarządzającego składowiskiem postępowanie prowadzone przez właściwy organ ochrony środowiska (Marszałek, Starosta, RDOŚ) art. 54 ustawy o odpadach Z urzędu postępowanie prowadzone przez Marszałka województwa lub RDOŚ art. 54b i 54c ustawy o odpadach 8
Zamykanie z urzędu gdy zarządzający składowiskiem nie wystąpił z wnioskiem o zgodę na zamknięcie składowiska odpadów lub jego wydzielonej części oraz : 1) składowisko odpadów lub jego wydzielona część nie spełniają wymogów technicznych lub formalnych określonych przepisami prawa lub 2) w wyniku przeprowadzonej kontroli wojewódzki inspektor ochrony środowiska stwierdzi, że na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na którym składowane są odpady komunalne, co najmniej od roku nie są przyjmowane odpady, lub 3) określona w decyzjach administracyjnych pojemność składowiska odpadów została zapełniona 9
Ponadto Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska posiada uprawnienie do wstrzymania użytkowania instalacji (składowiska), ale nie należy utożsamiać tego z procesem zamknięcia składowiska - procedura zamknięcia jest odrębną procedurą. Podstawa prawna wstrzymania użytkowania składowiska odpadów : art. 365 ustawy Prawo ochrony środowiska brak wymaganego pozwolenia zintegrowanego, art. 59 ust. 3 ustawy o odpadach ( ust. 4 wojewódzki inspektor sanitarny) - niedopełnienie przez zarządzającego składowiskiem odpadów obowiązków o których mowa w art. 59 ust. 1 art. 364 ustawy Prawo ochrony środowiska zagrożenie dla środowiska lub zdrowia i życia ludzi w znacznych rozmiarach 10
Art. 59. ust. 1 ustawy o odpadach Zarządzający składowiskiem odpadów jest obowiązany: 1. ustalić ilość odpadów przed ich przyjęciem na składowisko; 2. sprawdzić zgodność przyjmowanych odpadów z danymi zawartymi w karcie przekazania odpadu; 3. zapewnić selektywne składowanie odpadów, mając na uwadze uniknięcie szkodliwych dla środowiska reakcji pomiędzy składnikami tych odpadów, możliwość dalszego ich wykorzystania oraz rekultywację i ponowne zagospodarowanie terenu składowiska odpadów; 4.utrzymywać i eksploatować składowisko odpadów w sposób zapewniający właściwe funkcjonowanie urządzeń technicznych stanowiących wyposażenie składowiska odpadów oraz zachowanie wymagań sanitarnych, bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowych, a także zasad ochrony środowiska, zgodnie z zatwierdzoną instrukcją eksploatacji składowiska odpadów; 11
Art. 59. ust. 1 ustawy o odpadach cd. Zarządzający składowiskiem odpadów jest obowiązany: 5. odmówić przyjęcia odpadów na składowisko odpadów, których skład jest niezgodny z dokumentami wymaganymi przy obrocie odpadami lub zezwoleniem na składowanie odpadów niebezpiecznych na wydzielonej części innego składowiska odpadów lub zezwoleniem na prowadzenie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów i zawiadomić o tym niezwłocznie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska; 12
Art. 59. ust. 1 ustawy o odpadach cd. Zarządzający składowiskiem odpadów jest obowiązany: 6. zawiadomić organ, który wydał decyzję o pozwoleniu na użytkowanie składowiska odpadów oraz wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o zakończeniu eksploatacji i wykonaniu prac rekultywacyjnych; 7. monitorować składowisko odpadów przed rozpoczęciem, w trakcie i po zakończeniu eksploatacji składowiska oraz corocznie przesyłać uzyskane wyniki wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w terminie do końca pierwszego kwartału, po zakończeniu roku kalendarzowego, którego te wyniki dotyczyły; 8. powiadamiać niezwłocznie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stwierdzonych zmianach obserwowanych parametrów, wskazujących na możliwość wystąpienia lub powstanie zagrożeń dla środowiska. 13
Art. 54 ust. 3 ustawy o odpadach - przed wydaniem zgody na zamknięcie składowiska przeprowadzana jest kontrola składowiska odpadów, na wniosek właściwego organu, przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska z udziałem przedstawicieli organu wydającego zgodę. Art. 54 ust.4 ustawy o odpadach jeżeli potrzeba zamknięcia składowiska odpadów wynika z zarządzenia pokontrolnego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, przeprowadzenie kontroli składowiska odpadów, o którym mowa w ust. 3 nie jest wymagane. 14
Zapis ustępu 3 dotyczący wspólnego przeprowadzenia kontroli obowiązuje od marca 2010 r, przed tym okresem kontrole prowadzone były samodzielnie przez Inspekcję Ochrony Środowiska, a o ich wynikach powiadamiano organ wydający zgodę na zamknięcie składowiska. 15
W przypadku zamykania składowisk z urzędu ustawa o odpadach nie przewiduje ustawowego obowiązku przeprowadzenia kontroli przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska przed jego zamknięciem. Zasady dobrej współpracy. 16
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu posiada wdrożony system jakości ISO 17020 potwierdzony akredytacją PCA nr AK- 016. Przeprowadzanie standardowych kontroli składowisk odpadów jest obszarem akredytowanym i przeprowadzany jest zgodnie z zatwierdzoną instrukcją szczegółową. 17
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska - tekst jednolity z 2008 r. Dz.U. nr 25 poz. 150 z późn. zmianami Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach - tekst jednolity z 2010 r. Dz.U. nr 185 poz.1243 z późn. zmianami 18
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów - Dz.U. 2002 nr 220 poz. 1858 ze zmianą Dz.U.2010 nr 238 poz. 1588 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów - Dz.U. 2003 nr 61 poz. 549 ze zmianą Dz.U.2009 nr 39 poz. 320 19
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu - Dz.U. 2005 nr 186 poz. 1553 ze zmianami Dz.U. 2006 nr 38 poz. 264 i Dz.U.2007 nr 121 poz. 832. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami - Dz.U. 2006 nr 49 poz. 356 20
Kontrole prowadzone na wniosek organów prowadzących postępowanie mające na celu wydanie zgody na zamknięcie składowiska obejmowały m.in.: ( składowiska ) określenie tytułu prawnego do instalacji określenie ilości i rodzajów zdeponowanych odpadów określenie stopnia wypełnienia składowiska 21
sprawdzenie wystarczalności wyposażenia składowiska zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U.Nr.61, poz.549) ustalenie stanu formalno prawnego składowiska (zarówno wynikającego z prawa budowlanego jak i ustawy o odpadach np.: pozwolenie zintegrowane zezwolenie na unieszkodliwianie odpadów, zezwolenie na odzysk odpadów, decyzja zatwierdzająca instrukcje eksploatacji) 22
ocena poprawności prowadzonego monitoringu i ocena wpływu na środowisko weryfikacja zgodności przewidzianych do odzysku w procesie rekultywacji rodzajów odpadów zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami) 23
W latach 2008 2010 WIOŚ we Wrocławiu przeprowadził kontrole 65 składowisk w ramach ogólnopolskiego cyklu kontrolnego składowisk odpadów komunalnych w oparciu o Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010. 24
W latach 2009 i 2011 przeprowadzono szereg kontroli prowadzonych na wniosek organów wydających decyzje zezwalające na zamknięcie składowisk. Począwszy od marca 2010r. były to kontrole przeprowadzane wspólnie z przedstawicielem organu wydającego decyzję. 25
Kontrole dotyczyły głównie instalacji, których pojemność nie była całkowicie wyczerpana, a których wyposażenie było niewystarczające. Były to instalacje: w znacznym stopniu nie spełniające warunków rozporządzenia, nie posiadające jednego z elementów wyposażenia (zazwyczaj był to system ujmowania i wykorzystania gazu składowiskowego). 26
27
28
Na wielu wyłączonych z eksploatacji składowiskach nie prowadzi się rekultywacji z uwagi na brak środków pieniężnych i zabezpieczenia tych środków w budżetach gmin. Nie są przestrzegane warunki określone w posiadanych pozwoleniach zintegrowanych, decyzjach zatwierdzających instrukcję eksploatacji składowisk odpadów 29
Na składowiskach nie funkcjonują systemy ujmowania i zagospodarowania gazu składowiskowego. Nie są realizowane przepisy dotyczące monitoringu składowisk (przede wszystkim w zakresie częstotliwości i zakresu wykonywanych badań). Do rekultywacji składowisk przewidziano w dużej mierze wykorzystanie odpadów odzysk w procesie R14. Przewidziane do odzysku odpady są zazwyczaj zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. 30
Z uwagi na brak wystarczającego wyposażenia zamykane były składowiska, które posiadały jeszcze wolną pojemność użytkową. Warunki określone w posiadanych pozwoleniach nie są spójne z warunkami określonymi w decyzjach zatwierdzających instrukcję eksploatacji 31
nie uregulowany stan formalno prawny w zakresie unieszkodliwiania odpadów nieprawidłowości w prowadzeniu ewidencji odpadów prowadzenie monitoringu w sposób niezgodny z rozporządzeniem w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U.Nr 220, poz.1858 z późn. zm.) nie zatrudnianie kierownika składowiska posiadającego świadectwo kwalifikacji w zakresie gospodarowania odpadami 32
nieprawidłowości w sporządzaniu zbiorczego zestawienia danych o rodzajach i ilościach odpadów, o sposobach gospodarowania nimi oraz o instalacjach i urządzeniach służących do odzysku i unieszkodliwiania tych odpadów nie spełnianie przez składowisko wymagań wynikających z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów 33
zarządzenia pokontrolne pouczenia lub kary grzywny w drodze mandatu karnego wystąpienia do innych organów (Marszałek Województwa, Starostowie Powiatów w trybie art. 16 ( Środowiska lub 17 ustawy o Inspekcji Ochrony postępowania administracyjne w sprawie wstrzymania użytkowania instalacji, eksploatowanych bez wymaganego pozwolenia zintegrowanego 34
postępowania w sprawie wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej wnioski do Gminy o doprowadzenie do zrekultywowania składowiska odpadów komunalnych wg harmonogramu określonego w decyzji wnioski o przeprowadzenie postępowania służbowego przeciwko osobom winnym uchybień 35
Na terenie województwa dolnośląskiego do końca 2011r działało pięć składowisk niespełniających warunków rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, które nie zostały zamknięte do końca 2011r. 36
37
Liczba składowisk czynnych 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2003 2011 38
Nie są realizowane przepisy dotyczące monitoringu składowisk po ich zamknięciu. Do rekultywacji składowisk przewidziano w dużej mierze wykorzystanie odpadów odzysk w procesie R14. Przewidziane do odzysku odpady są zazwyczaj zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Na wielu wyłączonych z eksploatacji składowisk nie prowadzi się rekultywacji z uwagi na brak środków pieniężnych i zabezpieczenia tych środków w budżetach gmin. 39
Z uwagi na brak wystarczającego wyposażenia zamknięte zostało wiele składowisk, które posiadały jeszcze wolną pojemność użytkową. Często brakującym elementem była instalacji do ujmowania i wykorzystania gazu składowiskowego, którego emisji w badaniach monitoringowych, przy stosowanych systemach odgazowania, nie stwierdzono. 40
Maria Siwiak Naczelnik Wydziału Inspekcji Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu 41