Samorząd Województwa Wielkopolskiego STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO DO 2020 ROKU ZRÓŻNICOWANIA WEWNĄTRZREGIONALNE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Poznań - maj - 2005 r.
2
Na podstawie diagnozy społeczno-gospodarczej sytuacji Wielkopolski podjęto próbę syntetycznego spojrzenia na zróżnicowanie wybranych problemów, charakteryzujących region wielkopolski na poziomie podregionów i niższym, opierając się na następujących wskaźnikach: zróżnicowanie PKB na mieszkańca i jego dynamika w latach 2000-2002, zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych gmin i ich dynamika w latach 2000-2002, zróżnicowanie stopy bezrobocia i jej dynamiki w latach 2000-2003, zróżnicowanie liczby podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w systemie REGON, i jej dynamika w latach 2000-2003, zróżnicowanie liczby lekarzy przypadających na 10 000 mieszkańców i jej dynamiki w latach 2000-2003, zróżnicowanie liczby łóżek szpitalnych przypadających na 10 000 mieszkańców i jej dynamiki w latach 2001-2003, zróżnicowanie powierzchni użytkowej mieszkań na 1 mieszkańca i jej dynamiki w latach 2000-2003, zróżnicowanie udziału ludności otrzymującej pomoc społeczną i jej dynamiki w latach 2001-2003. Jak pokazuje wykres i mapa, dotyczące zróżnicowania PKB per capita w subregionach kraju, Wielkopolska plasuje się w grupie subregionów o wartości wskaźnika poniżej średniej krajowej (z wyjątkiem Poznania, gdzie wartość ta jest ponad dwukrotnie wyższa). Ta sytuacja zbiega się jednak z niską dynamiką wzrostu PKB szczególnie w przypadku subregionu ego (101,2%), a także subregionu pilskiego (102,5%) miasta Poznania (102,6%) oraz Zróżnicowanie PKB na mieszkańca i jego dynamiki w podregionach (NTS3) w latach 2000-2002 Średnia wartość PKB na mieszkańca (zł) 56 000 51 000 46 000 41 000 36 000 31 000 26 000 21 000 śr. kraj. = 19 340,7 m. Kraków legnicki szczeciński bielsko-bialski m.poznań Gdańsk,Sop.Gdynia m.łódź centralny śląski bydgoski m. Wrocław m. Warszawa warszawski 1 lubelski 2 świętokrzyski 3 białost.-suwalski 4 rzeszow.-tarnob. ciechan.-płocki gorzowski rybnicko-jastrzębski częstochowski olsztyński koszaliński zielonogórski jel.-wałbrzyski 3 tor.-włocławski piotrk.-skierniew. 16 000 1 opolski pilski kaliski 2 słupski koniński gdański wrocławski elbląski 4 radomski łódzki krak.-tarnowski łomżyński ełcki bialskopodlaski ostrołęc.-siedlec. krośn.-przemys. chełm.-zamojski nowosądecki 11 000 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 śr. kraj = 104,5 3
4
subregionu kaliskiego (103,5%) przy średniej krajowej wynoszącej 104,5%. Jedynie w subregionie konińskim średnia wartość dynamiki wzrostu PKB w latach 2000-2002 była wyższa od średniej krajowej i wynosiła 104,8%. Daje to generalny obraz znaczącego PKB w Poznaniu przy niskiej dynamice jego zmian oraz pozostałej części województwa o niskim poziomie PKB na mieszkańca i niskiej (w stosunku do średniej krajowej) dynamice wartości wskaźnika. Jeśliby przyjąć, że tendencja ta utrzyma się przez dłuższy okres czasu to najkorzystniejsze zamiany w PKB należy upatrywać w subregionie konińskim, gdzie średnia wartość PKB na mieszkańca (15 804,70 zł) była niższa od średniej krajowej (19 340,70 zł) jednak z dynamiką najwyższą w województwie. Zróżnicowanie stopy bezrobocia i jej dynamiki w powiatach Wielkopolski w latach 2000-2004 30 Średnia stopa bezrobocia 25 20 15 10 śr. wojew. = 15,2 kępiński wolsztyński złotowski grodziski czarnkowsko-trzcianecki jarociński chodzieski koniński słupecki pleszewski kolski gnieźnieński Kalisz wągrowiecki Konin gostyński ostrzeszowski turecki kaliski śr. wojew. = 107,1 wrzesiński międzychodzki średzki pilski nowotomyski Leszno obornicki leszczyński 5 95 100 105 110 115 120 125 W odniesieniu do bezrobocia najkorzystniej wypadają powiaty południowozachodniej (wolsztyński, grodziski i ) i południowo-wschodniej (kępiński, ostrzeszowski i kaliski) Wielkopolski, gdzie stopa bezrobocia jest niższa od średniej wojewódzkiej (w latach 2000-2004 na poziomie 15,2%), przy jednoczesnej niskiej dynamice jego przyrostu. Odbiega znacznie od tej sytuacji Poz nań i okolice (powiat grodzki i ziemski), gdzie przy stopie bezrobocia najniższej w regionie (odpowiednio 6,0% i 8,6%) zaznacza się w analizowanym okresie czteroletnim znaczna dynamika na poziomie 121,2% i 121,6% (największy przyrost bezrobocia w regionie). Najbardziej niekorzystna sytuacja odnośnie bezrobocia występuje w powiatach: konińskim, gnieźnieńskim, obornickim, wrzesińskim i średzkim, gdzie wraz z wysoką średnią wartością stopy bezrobocia (18-23%) - wyższą od średniej wojewódzkiej, pojawia się jednocześnie wysoki przyrost stopy bezrobocia (dynamika 108-113%, przy średniej dla regionu 107,1%). Powyżej omówiona sytuacja nie znajduje odbicia w zróżnicowaniu zarówno wydatków inwestycyjnych, jak też liczby podmiotów gospodarczych. Jedynie Poznań i okolice odbijają zawsze na korzyść na tle regionu. Najkorzystniejsza sytuacja w odniesieniu do zróżnicowania wydatków inwestycyjnych w regionie występuje w powiatach: konińskim, m, pilskim i w Poznaniu gdzie wartości wskaźników na mieszkańca (od 295 zł do 428 zł) są wyższe od średniej dla regionu (w latach 2000-2003 = 258,4 zł) oraz towarzyszy temu Poznań 5
6
również dodatnia i wyższa od średniej wojewódzkiej (97,7%) dynamika wzrostu wydatków inwestycyjnych. Najbardziej niekorzystna sytuacja występuje w gminach powiatów: ego i ego oraz wągrowieckiego, średzkiego, kolskiego i ego, gdzie dynamika wydatków inwestycyjnych jest ujemna, a średnia wartość wskaźnika jest poniżej 224 zł. Wydatki inwestycyjne budżetów gmin w układzie powiatów Wielkopolski w latach 2000-2003 Średnia wartość wydatków na mieszkańca (zł) 430 koniński 380 Leszno 330 Konin pilski Poznań 280 Kalisz śr. wojew. = 258,4 czarnkowsko-trzcianecki leszczyński kaliski chodzieski 230 pleszewski ostrzeszowski grodziski kolski jarociński słupecki wolsztyński średzki obornicki wągrowiecki turecki kępiński gostyński 180 gnieźnieński międzychodzki nowotomyski wrzesiński złotowski 130 60 70 80 90 100 110 120 130 140 śr. wojew. = 97,7 Zróżnicowanie liczby podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON i jej dynamiki w powiatach Wielkopolski w latach 2000-2003 145 Poznań Średnia liczba podmiotów na 1000 mieszkańców Leszno 125 Kalisz 105 obornicki śr. wojew. = 94,1 wrzesiński chodzieski wolsztyński Konin średzki pilski leszczyński nowotomyski gnieźnieński 85 wągrowiecki międzychodzki grodziski ostrzeszowski gostyński kępiński pleszewski czarnkowsko-trzcianecki słupecki 65 jarociński kolski turecki złotowski kaliski koniński 45 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 śr. wojew. = 104,5 7
Zróżnicowanie liczby podmiotów gospodarczych w powiatach nie odpowiada rozkładem przestrzennym poziomowi wydatków inwestycyjnych. W tym przypadku najlepsza sytuacja występuje (prócz Poznania i okolic) w powiatach: wrzesińskim i obornickim oraz w Kaliszu i Lesznie (wartości powyżej średniej wojewódzkiej wynoszącej 94,1 podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców), natomiast najmniej korzystna sytuacja jest w części północnej (powiaty: złotowski, pilski, chodzieski i wągrowiecki) oraz południowej (powiaty: leszczyński, i ) regionu, a także w powiecie pleszewskim i tureckim. Zróżnicowanie liczby łóżek szpitalnych przypadających na 10 000 mieszkańców i jej dynamiki w powiatach Wielkopolski w latach 2001-2003 105 m.konin 95 m.poznań m.kalisz średnia liczba łóżek na 10 000 mieszkańców 85 m.leszno 75 chodzieski obornicki 65 pilski 55 śr. wojew. = 47,9 45 międzychodzki kępiński pleszewski gostyński złotowski 35 25 wągrowiecki gnieźnieński nowotomyski średzki wrzesiński grodziski jarociński słupecki wolsztyński ostrzeszowski czarnkowsko-trzcianecki turecki kolski leszczyński kaliski 15 94 96 98 100 102 104 106 śr. wojew. = 100,5 W przypadku wskaźnika liczby łóżek przypadającej na 10 000 mieszkańców w powiatach regionu należy stwierdzić, że najlepiej wypadają miasta Leszno i Konin oraz powiaty: obornicki, chodzieski i pilski, gdzie wartość wskaźnika jest wyższa od średniej wojewódzkiej (47,9 łóżek na 10 000 mieszkańców, przy średniej unijnej UE-15 = 55), a dynamika wzrostu dodatnia i większa od średniej dynamiki wojewódzkiej wynoszącej 100,5%. Nieco słabiej wypadają Poznań i Kalisz, gdzie liczba łóżek szpitalnych w stosunku do liczby mieszkańców w latach 2001-2003 zmniejsza się (dynamika ujemna) przy nadal znacznie wyższej (ponad dwukrotnie) od średniej wojewódzkiej wartości wskaźnika. Najgorsza sytuacja występuje w powiecie konińskim, gdzie brak jest łóżek szpitalnych oraz w powiatach: m, grodziskim i leszczyńskim, w których liczba łóżek szpitalnych jest o połowę niższa od średniej regionu, przy jednoczesnej ujemnej dynamice. 8
Nieco podobnie wygląda sytuacja odnośnie liczby lekarzy, przypadających na 10 000 mieszkańców w powiatach Wielkopolski. Najlepiej wypadają miasta: Poznań, Konin i Kalisz oraz nieco słabiej Leszno i powiat pilski gdzie wartości wskaźników (od 49,1 do 22,1 lekarzy na 10 000 mieszkańców) są wyższe od średniej wojewódzkiej wynoszącej za okres 2000-2003 19,1%, przy jednoczesnej dodatniej dynamice wzrostu (z jednym wyjątkiem w przypadku miasta Leszna, gdzie dynamika była na poziomie 96,9%). Ponad 75% pozostałych powiatów regionu stanowi grupę z liczbą lekarzy niższą od średniej wojewódzkiej i dodatnią dynamiką wzrostu liczby lekarzy (największy średni przyrost wykazuje powiat gostyński 145%). Zarówno w przypadku wskaźnika liczby łóżek szpitalnych jak i liczby lekarzy przypadających na 10 000 mieszkańców, zauważyć można powtarzający się związek pomiędzy wysoką wartością wskaźników w powiatach grodzkich (a dokładniej dawnych miastach wojewódzkich) a niską w powiatach ziemskich je otaczających. Jest to efekt lokowania wysokospecjalistycznej bazy medycznej w dużych ośrodkach miejskich, których obszar obsługi obejmuje nie tylko sąsiedni powiat ziemski, ale i często cały region. 50 m.poznań Zróżnicowanie liczby lekarzy przypadających na 10 000 mieszkańców i jej dynamiki w powiatach Wielkopolski w latach 2000-2003 Średnia liczba lekarzy na 10 000 mieszkańców 45 40 35 30 25 m.leszno 20 śr. wojew. = 19,1 śr. wo jew. = 103,8 m.konin m.kalisz pilski obornicki chodzieski gnieźnieński 15 pleszewski słupecki kolski ostrzeszowski jarociński międzychodzki gostyński kępiński turecki wolsztyński średzki 10 wrzesiński czarnkowsko-trzcianecki grodziski wągrowiecki koniński złotowski kaliski nowotomyski leszczyński 5 75 85 95 105 115 125 135 145 Powierzchnia użytkowa mieszkań na mieszkańca Wielkopolski jest najmniejsza generalnie w Wielkopolsce północnej oraz w części środkowej regionu. W powiązaniu z dynamiką, która jest dodatnia w całym województwie, należy stwierdzić, że najlepsza sytuacja jest w powiatach: kaliskim, m, wolsztyńskim, leszczyńskim, ostrzeszowskim i m (wartości wskaźnika w przedziale 21-22,8), gdzie przy wyższej od średniej wojewódzkiej powierzchni (20,9) jest też największa dynamika przyrostu (od 107% do 110%). Najgorzej sytuacja przedstawia się w Koninie i powiatach: gnieźnieńskim, pilskim i m. W tych powiatach powierzchnia użytkowa mieszkań na mieszkańca jest znacznie niższa od średniej regionalnej, przy jednoczesnej najmniejszej dynamice przyrostu powierzchni mieszkalnej. 9
10
Zróżnicowanie powierzchni użytkowej mieszkań i jej dynamiki w powiatach Wielkopolski w latach 2000-2003 ostrzeszowski Poznań kępiński nowotomyski gostyński międzychodzki jarociński średzki Leszno grodziski pleszewski chodzieski kaliski wąg9owt cia d1 T -9owskKonin f słupecki czarnkowsko-trzcianecki wągrowj/1 T remski Kalisz złotowski leszczyński pilski Konin gnieźnieński kolski koniński obornicki turecki