SPIS TREŚCI Rozdział 1. ZMIENIAJMY ŚWIAT Oś czasu 10 1. Dziwny jest ten świat 12 Czesław Niemen, Dziwny jest ten świat 12 Jerome David Salinger, Buszujący w zbożu (fragment powieści) 14 Mądrość miejsca osobnego (fragment wywiadu z Rochem Sulimą) 18 Elliot Aronson, Człowiek istota społeczna (fragment) 20 Joanna Olech, Konflikt pokoleń 21 Barbara Kosmowska, Miss Lata (fragment powieści Pozłacana rybka) 23 Joanna Olech, Pierniczki 26 2. Buntownicy zmieniają świat 27 Carl Hiaasen, Sówki (fragment powieści) 27 Adam Wajrak, Środowisko pospolitych gatunków (fragment felietonu) 32 3. Przeciwko wszystkim przeciwko sobie... 33 Barbara Rosiek, Pamiętnik narkomanki (fragmenty) 33 4. Warsztat językowy: Jak działać słowami? o ocenach, perswazji i manipulacji 36 5. Warsztat językowy: Jak rozmawiać? 38 6. Sprawdzam się 42 Rozdział 2. TAJEMNICE NATURY I DUSZY CZŁOWIEKA Oś czasu 44 Nim poznasz bliżej... epokę romantyzmu 46 1. Świat widzialny i niewidzialny 48 Johann Wolfgang Goethe, Król olszyn. Ballada (przekład Władysława Syrokomli) 48 Johann Wolfgang Goethe, Król olszyn. Ballada (przekład Wisławy Szymborskiej) 49 Aleksander Puszkin, Rusłan i Ludmiła (fragment) 50 Adam Mickiewicz, Świtezianka 52 Bolesław Leśmian, Dusiołek 57 2. Gdy rozum śpi... 59 Adam Mickiewicz, Dziady cz. II (fragmenty dramatu) 60 Pomocna dłoń: wskazówki interpretacyjne i ćwiczenia do Dziadów cz. II Adama Mickiewicza 63 3. Nie ma winy bez kary 64 Juliusz Słowacki, Balladyna (fragmenty dramatu) 64 Pomocna dłoń: wskazówki interpretacyjne i ćwiczenia do Balladyny Juliusza Słowackiego 71 5
4. Świat fantastyczny 72 Andrzej Sapkowski, Droga, z której się nie wraca (fragment opowiadania) 72 Pomocna dłoń: wskazówki interpretacyjne i ćwiczenia do Drogi, z której się nie wraca Andrzeja Sapkowskiego 76 Joanna Olech, Fantasy 77 5. Warsztat językowy: Rozprawka czyli pierwszy krok w dorosłe myślenie 78 6. Warsztat językowy: Nieprzypadkowe związki, czyli o częściach zdania pojedynczego i związkach między nimi 81 7. Warsztat językowy: Interpunkcja w zdaniu pojedynczym 89 8. Sprawdzam się 91 Rozdział 3. MIŁOŚĆ NIEJEDNO MA IMIĘ Oś czasu 94 1. Cóż jest świat wobec słodyczy kochania? 96 William Szekspir, Romeo i Julia (fragment dramatu) 97 Pomocna dłoń: wskazówki interpretacyjne i ćwiczenia do Romea i Julii Williama Szekspira 101 Cyprian Norwid, W Weronie 103 Konstanty Ildefons Gałczyński, Rozmowa liryczna 104 2. Warsztat językowy: Kulisy teatru 106 3. Warsztat językowy: Przepis na analizę spektaklu teatralnego 107 Joanna Olech, Teatr 112 4. Teatr, czyli świat 113 Wisława Szymborska, Życie na poczekaniu 113 Cezary Wodziński, Kim jest człowiek? (rozmowa z ks. Józefem Tischnerem, fragment książki Filozofia jako sztuka myślenia) 115 5. Pierwsza miłość 116 Barbara Kosmowska, Ogórki i miłość (fragment powieści Pozłacana rybka) 116 Małgorzata Hillar, Zakochana 119 Eoin Colfer, Benny i Babe (fragment powieści) 121 Joanna Olech, Miłość zielona, miłość kiełbasiana (fragment recenzji) 124 6. Warsztat językowy: Czego szukać w recenzji? 126 7. Warsztat językowy: Składnia zdanie pojedyncze a zdanie złożone 127 8. Złamane serca 130 Adam Mickiewicz, Do ***. Na Alpach w Splüngen 1829 130 Hans Christian Andersen, Mała Syrena (fragmenty) 131 Joanna Olech, Syreny 136 9. Zapatrzeni w siebie 138 Stanisław Jaworski, Narcyz (fragmenty książki Człowiek mit literatura) 138 6
Czy świat jest sceną (fragmenty wywiadu z Katarzyną Miller i Wojciechem Eichelbergiem) 141 10. Najważniejsza jest miłość 143 Święty Paweł, 1 List do Koryntian (fragmenty Hymn o miłości) 143 Ks. Jan Twardowski, Miłość musi być cierpliwa (fragment artykułu Jak kochać najbliższych) 145 11. Sprawdzam się 146 Rozdział 4. PATRIOTYZM TO... Oś czasu 148 1. Duże i małe ojczyzny 150 Cyprian Norwid, Moja piosnka [II] 150 Olga Tokarczuk, Prawiek i inne czasy (fragment powieści) 152 Andrzej Stasiuk, Chodzenie do kościoła (fragment powieści Przez rzekę) 154 2. Patriotyczna legenda 156 Adam Mickiewicz, Reduta Ordona. Opowiadanie adiutanta 157 Stefan Żeromski, Lekcja polskiego (fragment powieści Syzyfowe prace) 162 3. Patriotyzm dziś? 167 Kazik Staszewski, Polska (fragment) 167 4. Polskość z uśmiechem (spod wąsa) 169 Aleksander Fredro, Zemsta (fragment dramatu) 169 Kazimierz Wyka, Poprawka do ludzkiej natury (fragment książki Aleksander Fredro) 175 Pomocna dłoń: wskazówki interpretacyjne i ćwiczenia do Zemsty Aleksandra Fredry 177 5. Warsztat językowy: Etykieta czyli kto zna proporcją, mocium panie 179 6. Warsztat językowy: Składnia zdania złożone podrzędnie 182 Jolanta Antas, Polskie zasady grzeczności (fragment artykułu) 187 Joanna Olech, Grzeczność 190 7. Sprawdzam się 192 Rozdział 5. OBRAZKI Z CODZIENNOŚCI Oś czasu 194 Nim poznasz bliżej... epokę pozytywizmu 196 1. Kilka słów o kobietach 198 Maria Krüger, Godzina pąsowej róży (fragment powieści) 198 Eliza Orzeszkowa, Marta (fragment powieści) 205 Ewa Curie, Wychowanie panien Curie (fragmenty książki Maria Curie) 208 Sławomir Zagórski, Maria Skłodowska (fragment artykułu) 210 2. Na przekór przeciwnościom 213 Bolesław Prus, Antek (fragment opowiadania) 214 Rimbaud to wyjątek (fragment wywiadu z dr. Michałem Chruszczewskim) 219 7
Henryk Sienkiewicz, Janko Muzykant (fragment noweli) 220 Pomocna dłoń: wskazówki interpretacyjne i ćwiczenia do Janka Muzykanta Henryka Sienkiewicza 225 Wojciech Kuczok, Gnój (antybiografia) (fragmenty powieści) 226 Jaquelin Wilson, Złe dziewczyny (fragmenty powieści) 228 Ryszard Kapuściński, Heban (fragment reportażu) 230 3. Warsztat językowy: Agresja językowa czyli czego nie robić i jak nie mówić 233 4. Bezpieczna przystań? 235 Olga Tokarczuk, Prawiek i inne czasy (fragment powieści) 235 Dorota Terakowska, Tam, gdzie spadają anioły (fragment powieści) 237 Barbara Kosmowska, Buba (fragment powieści) 240 Anna Onichimowska, Ethan. Głód (fragment opowiadania) 244 5. Warsztat językowy: Z czego zdajemy sprawę? czyli jak napisać sprawozdanie 250 6. Warsztat językowy: Być jak Ryszard Kapuściński czyli jak napisać reportaż 251 Anna Fostakowska, Na jagody (fragment reportażu) 253 7. Przełom cywilizacyjny 256 Potrzeba matką wynalazków (opracowano na podstawie Kroniki techniki) 256 Bolesław Prus, Kroniki tygodniowe (fragmenty) 258 Stanisław Lem, Jak ocalał świat (fragment opowiadania) 261 8. Warsztat językowy: Styl czyli język odpowiedni do sytuacji 265 9. Warsztat językowy: Jak słowa znaczą? 269 10. Warsztat językowy: Neologizmy czyli co w języku jest nowe? 272 11. Warsztat językowy: Skróty i skrótowce czyli krótko po polsku 275 Joanna Olech, Styl 278 12. Sprawdzam się 280 Rozdział 6. CZŁOWIEK ISTOTA TWÓRCZA Oś czasu 282 Nim poznasz bliżej... przełom wieków XIX i XX 284 1. Mówienie przez sztukę 286 Henri Matisse, O malarstwie (1908) (fragment) 286 Witold Rudziński, Claude Debussy zpachy, kolory, dźwięki (fragment) 288 Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Melodia mgieł nocnych [Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym] 290 2. Kultura ludowa 292 Wiesław Myśliwski, Kamień na kamieniu (fragment powieści) 293 Tadeusz Nowak, Dorastanie (fragment opowiadania) 295 Regina Kowalska, Aliantka (fragment) 296 Sławomir Mrożek, Wesele w Atomicach (fragmenty opowiadania) 299 8
Joanna Olech, Babcia 302 3. Folklor tatrzański 303 Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Żelazne Wrota (fragment opowiadania) 305 Zofia Urbanowska, Janosik (fragment) 308 4. Warsztat językowy: Odmiany języka czyli mówimy tym samym językiem, ale inaczej 312 5. Warsztat językowy: Składnia zdania złożone współrzędnie 317 6. Sprawdzam się 319 Rozdział 7. NA TROPIE Oś czasu 320 1. Kryminalna zagadka 322 Agata Christie, Morderstwo w Orient Expressie (fragment powieści) 323 Pomocna dłoń: wskazówki interpretacyjne i ćwiczenia do Morderstwa w Orient Expressie Agaty Christie 329 Joanna Olech, Organoleptyka i dedukcja 330 Zbrodnia i astrolożka (fragment wywiadu z Olgą Tokarczuk) 331 2. Warsztat językowy: Przepis na analizę filmu 332 Grażyna Arata, Serafina (fragment recenzji) 336 Joanna Olech, Gwiazdy filmowe 338 3. Sprawdzam się 340 INDEKS POJĘĆ 342 INDEKS AUTORÓW DZIEŁ I TYTUŁÓW 343 9