S³owo wstêpne... Spis treœci Wykaz skrótów... Literatura... V XIII XVII Wstêp... 1 Rozdzia³ 1. Pojêcie i charakter prawny umorzenia akcji... 19 1.1. Podmiot czynnoœci umorzenia... 19 1.1.1. Spó³ka jako podmiot umorzenia... 19 1.1.1.1. Umorzenie jako czynnoœæ spó³ki... 19 1.1.1.2. Umorzenie jako czynnoœæ walnego zgromadzenia... 21 1.1.2. Problem zgody akcjonariusza... 23 1.2. Przedmiot czynnoœci umorzenia... 30 1.2.1. Akcja jako przedmiot umorzenia... 30 1.2.1.1. Pojêcia akcji... 30 1.2.1.2. Przedmiotem umorzenia wy³¹cznie akcja jako prawo podmiotowe... 34 1.2.2. Dok³adny zakres przedmiotowy umorzenia... 41 1.3. Treœæ czynnoœci umorzenia... 46 1.3.1. Wygaœniêcie akcji jako treœæ umorzenia... 46 1.3.1.1. Pojêcie wygaœniêcia akcji... 46 1.3.1.2. Elementem treœci czynnoœci umorzenia nie jest uniewa - nienie dokumentu akcji, obni enie kapita³u zak³adowego, nabycie akcji w celu umorzenia lub zmiana statutu (w znaczeniu formalnym)... 48 1.3.2. Umorzenie w œwietle zasady rozporz¹dzalnoœci praw maj¹tkowych... 50 1.3.3. Alternatywny model umorzenia jako ca³kowitego lub czêœciowego rozliczenia wk³adu bez wygaœniêcia akcji... 52 1.4. Charakter prawny czynnoœci umorzenia... 59 1.4.1. Czynnoœæ jednostronna... 59 1.4.2. Czynnoœæ inter vivos... 62 1.4.3. Czynnoœæ konsensualna... 62 1.4.4. Czynnoœæ rozporz¹dzaj¹ca lub rozporz¹dzaj¹co-zobowi¹zuj¹ca. 63 1.4.5. Czynnoœæ w niektórych przypadkach przysparzaj¹ca dla akcjonariusza... 65 1.4.6. Czynnoœæ nieodp³atna... 68 VII
1.4.7. Problem kauzalnoœci czynnoœci... 70 Rozdzia³ 2. Znaczenie umorzenia akcji... 71 2.1. Znaczenie gospodarcze umorzenia... 71 2.1.1. Umorzenie jako sposób zmiany rozk³adu praw i obowi¹zków w spó³ce... 71 2.1.2. Umorzenie jako sposób dokonania zmian w kapita³ach w³asnych spó³ki... 73 2.2. Znaczenie umorzenia dla modelu spó³ki akcyjnej... 77 2.2.1. Umorzenie jako sposób znoszenia praw podmiotowych w spó³ce... 77 2.2.2. Umorzenie jako instytucja pozostaj¹ca w zwi¹zku z nabyciem akcji w³asnych... 80 2.2.2.1. Poszerzenie mo liwoœci nabywania akcji w³asnych jako skutek dopuszczenia umorzenia akcji... 80 2.2.2.2. Umorzenie obligatoryjne jako sposób ograniczenia zarz¹du w zbywaniu akcji w³asnych... 81 Rozdzia³ 3. Klasyfikacje umorzenia akcji... 82 3.1. Umorzenie dobrowolne, umorzenie przymusowe oraz umorzenie akcji nabytych poza procedur¹ umorzenia (sposoby umorzenia)... 82 3.1.1. Uwagi wprowadzaj¹ce... 82 3.1.2. Ryzyko zwi¹zane z poszczególnymi sposobami umorzenia... 84 3.1.2.1. Ryzyko manipulacji popytem, poda ¹ oraz kursem akcji (w przypadku umorzenia dobrowolnego oraz umorzenia przymusowego)... 84 3.1.2.2. Ryzyko nadmiernej wyp³aty na rzecz akcjonariuszy (w przypadku umorzenia dobrowolnego oraz umorzenia przymusowego)... 86 3.1.2.3. Ryzyko utraty pokrycia kapita³u zak³adowego mimo braku wyp³at na rzecz akcjonariuszy (w przypadku umorzenia akcji nabytych poza procedur¹ umorzenia) 89 3.1.2.4. Ryzyko umorzenia wbrew woli akcjonariusza (w przypadku umorzenia przymusowego)... 89 3.1.3. Odmiennoœci regulacji poszczególnych sposobów umorzenia.. 90 3.1.4. Trójpodzia³ sposobów umorzenia na tle dyrektywy kapita³owej oraz wybranych ustawodawstw zagranicznych... 92 3.1.5. Problem mo liwych przes³anek umorzenia przymusowego... 103 3.1.5.1. ¹danie akcjonariusza... 103 3.1.5.2. Œmieræ akcjonariusza... 105 3.1.5.3. Upad³oœæ akcjonariusza... 107 3.1.5.4. Zajêcie egzekucyjne akcji... 112 3.1.5.5. Niewniesienie wk³adu oraz niewykonanie innych obowi¹zków zwi¹zanych z akcj¹... 115 3.1.5.6. Niewykonanie niezwi¹zanych z akcj¹ obowi¹zków wobec spó³ki... 117 VIII
3.1.6. Problem dopuszczalnoœci fakultatywnego umorzenia akcji nabytych poza procedur¹ umorzenia... 119 3.2. Umorzenie akcji w³asnych oraz umorzenie bez nabywania akcji (konstrukcje umorzenia)... 122 3.2.1. Uwagi wprowadzaj¹ce... 122 3.2.2. Zalety i wady poszczególnych konstrukcji... 125 3.2.3. Problem zastosowania konstrukcji umorzenia akcji w³asnych do umorzenia przymusowego... 128 3.2.4. Problem zastosowania konstrukcji umorzenia bez nabywania akcji do umorzenia dobrowolnego... 131 3.2.5. Problem zastosowania konstrukcji umorzenia bez nabywania akcji do umorzenia akcji nabytych poza procedur¹ umorzenia 136 3.3. Umorzenie automatyczne oraz umorzenie z powziêciem uchwa³y o umorzeniu (tryby umorzenia)... 139 3.3.1. Klasyfikacja umorzenia automatycznego jako trybu, a nie sposobu umorzenia... 139 3.3.2. Zastosowanie trybu umorzenia automatycznego do umorzenia przymusowego... 141 3.3.3. Problem zastosowania trybu umorzenia automatycznego do umorzenia dobrowolnego... 142 3.3.3.1. Uwagi wprowadzaj¹ce... 142 3.3.3.2. Problem dopuszczalnoœci zawarcia w statucie decyzji o umorzeniu dobrowolnym... 142 3.3.3.3. Problem zastosowania przepisów o trybie umorzenia automatycznego do umorzenia na podstawie decyzji o umorzeniu dobrowolnym zawartej w statucie... 144 3.3.4. Problem zastosowania trybu umorzenia automatycznego do umorzenia akcji nabytych poza procedur¹ umorzenia... 146 3.3.5. Odmiennoœci regulacji trybu umorzenia automatycznego... 147 3.3.5.1. Brak powziêcia uchwa³y o umorzeniu... 147 3.3.5.2. Powziêcie uchwa³y o obni eniu kapita³u zak³adowego przez zarz¹d (w przypadku umorzenia przymusowego) 151 3.3.5.3. Powziêcie uchwa³y o zmianie statutu (w znaczeniu formalnym) przez zarz¹d (w przypadku umorzenia przymusowego)... 154 3.3.5.4. Ewentualnepowziêcieprzezwalnezgromadzenie uchwa- ³y o u yciu zysku lub o dalszym obni eniu kapita³u zak³adowego celem sfinansowania umorzenia... 155 3.3.5.5. Brak dalszych odmiennoœci... 157 3.4. Umorzenie obligatoryjne i fakultatywne... 158 3.5. Umorzenie sankcyjne... 162 Rozdzia³ 4. Przes³anki umorzenia akcji... 167 4.1. Okolicznoœci, które s¹ przes³ankami umorzenia... 167 4.1.1. Wpis spó³ki do rejestru... 167 4.1.2. Wysokoœæ kapita³u zak³adowego umo liwiaj¹ca jego obni enie 172 IX
4.1.3. Przys³ugiwanie spó³ce akcji w³asnych (w przypadku umorzenia dobrowolnego oraz umorzenia akcji nabytych poza procedur¹ umorzenia)... 174 4.1.4. Sfinansowanie wynagrodzenia za umorzenie akcji (w przypadku umorzenia dobrowolnego oraz umorzenia przymusowego) 174 4.1.5. Akcje umarzane w spó³ce powsta³ej w wyniku komercjalizacji nie przys³uguj¹ Skarbowi Pañstwa (w przypadku umorzenia przymusowego)... 174 4.2. Przyk³adowe okolicznoœci, które nie s¹ przes³ankami umorzenia... 176 4.2.1. Okreœlenie w statucie warunków i sposobu umorzenia akcji... 176 4.2.2. Stwierdzenie w statucie dopuszczalnoœci umorzenia (w przypadku umorzenia dobrowolnego)... 180 4.2.3. Okreœlenie w statucie przes³anek i trybu umorzenia (w przypadku umorzenia przymusowego)... 187 4.2.4. Brak postêpowania likwidacyjnego spó³ki-emitenta... 198 4.2.5. Brak postêpowania upad³oœciowego spó³ki-emitenta... 203 4.2.6. Up³yw terminu na pe³ne pokrycie akcji... 208 4.2.7. Brak ustawowych ograniczeñ rozporz¹dzania akcj¹... 209 Rozdzia³ 5. Procedura umorzenia akcji... 214 5.1. Uchwa³a o umorzeniu akcji... 214 5.1.1. Kwestie proceduralne... 214 5.1.2. Treœæ uchwa³y o umorzeniu... 227 5.1.2.1. Podstawa prawna umorzenia... 228 5.1.2.2. Wysokoœæ wynagrodzenia za umorzenie akcji b¹dÿ uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia... 234 5.1.2.3. Sposób obni enia kapita³u zak³adowego... 260 5.1.2.4. Identyfikacja umarzanych akcji... 261 5.1.2.5. Sposób umorzenia... 267 5.2. Uchwa³a o obni eniu kapita³u zak³adowego... 271 5.2.1. Kwestie proceduralne... 271 5.2.2. Treœæ uchwa³y... 280 5.2.2.1. Cel obni enia... 280 5.2.2.2. Kwota, o któr¹ kapita³ zak³adowy ma byæ obni ony... 282 5.2.2.3. Sposób obni enia... 283 5.3. Uchwa³a o zmianie statutu (w znaczeniu formalnym)... 285 5.3.1. Kwestie proceduralne... 285 5.3.2. Treœæ uchwa³y... 287 5.3.2.1. Wskazanie nowej wysokoœci kapita³u zak³adowego... 287 5.3.2.2. Ewentualne wskazanie nowej liczby akcji... 288 5.3.2.3. Ewentualne wykreœlenie postanowieñ dotycz¹cych umorzonych akcji... 289 5.4. Uchwa³a o u yciu zysku na sfinansowanie umorzenia... 289 5.5. Nabycie akcji w celu umorzenia (w przypadku umorzenia dobrowolnego)... 290 X
5.5.1. Nabycie akcji w celu umorzenia jako wyj¹tek od zakazu nabywania akcji w³asnych... 290 5.5.2. Czynnoœæ zobowi¹zuj¹ca do przeniesienia na spó³kê akcji w celu umorzenia oraz czynnoœæ nabycia akcji w celu umorzenia. 297 5.5.3. Przes³anki dopuszczalnoœci dokonania czynnoœci zobowi¹zuj¹cej do przeniesienia na spó³kê akcji w celu umorzenia oraz czynnoœci nabycia akcji w celu umorzenia... 299 5.5.4. Wp³yw niedojœcia umorzenia do skutku na czynnoœæ zobowi¹zuj¹c¹ oraz czynnoœæ nabycia akcji w celu umorzenia... 308 5.5.4.1. W przypadku sfinansowania umorzenia wy³¹cznie z sumy dywidendowej, poprzez wydanie œwiadectw u ytkowych lub umorzenia nieodp³atnego... 308 5.5.4.2. W przypadku sfinansowania umorzenia tak e z obni enia kapita³ów wk³adowych... 310 5.6. Postêpowanie konwokacyjne... 311 5.6.1. Uwagi wprowadzaj¹ce... 311 5.6.2. Og³oszenie o obni eniu wraz z wezwaniem wierzycieli... 311 5.6.3. Wnoszenie sprzeciwów przez wierzycieli... 316 5.6.4. Zaspokojenie lub zabezpieczenie wierzycieli, którzy zg³osili sprzeciw... 324 5.6.5. Zaspokojenie roszczeñ akcjonariuszy z tytu³u obni enia kapita- ³u zak³adowego (w przypadku postêpowania konwokacyjnego) 334 5.6.6. Wyj¹tki od postêpowania konwokacyjnego... 340 5.6.6.1. Uwagi wprowadzaj¹ce... 340 5.6.6.2. Art. 360 2 pkt 1 KSH... 341 5.6.6.3. Art. 360 2 pkt 2 oraz pkt 3 KSH... 342 5.6.6.4. Art. 457 1 pkt 3 KSH... 344 5.7. Wpis obni enia kapita³u zak³adowego do rejestru... 346 5.8. Pozbawienie mocy prawnej dokumentów akcji (po umorzeniu)... 347 5.8.1. Problem dopuszczalnoœci podniesienia przez spó³kê zarzutu nieistnienia prawa... 347 5.8.2. Kwestie proceduralne... 350 Rozdzia³ 6. Aspekty bilansowe umorzenia akcji... 353 6.1. Uwagi wprowadzaj¹ce w problematykê bilansow¹... 353 6.2. Maksymalna kwota wyp³aty na rzecz akcjonariusza... 363 6.2.1. Dwa Ÿród³a sfinansowania wyp³aty: suma dywidendowa oraz obni enie kapita³ów wk³adowych... 363 6.2.2. Kalkulacja sumy dywidendowej... 363 6.2.3. Kalkulacja maksymalnej kwoty wyp³aty na rzecz akcjonariusza z obni enia kapita³u zak³adowego... 373 6.2.4. Problem dopuszczalnoœci obni enia innych kapita³ów wk³adowych ni kapita³ zak³adowy z przeznaczeniem na wyp³atê na rzecz akcjonariuszy... 377 6.2.4.1. Uwagi wprowadzaj¹ce... 377 6.2.4.2. Pojêcie wk³adów i kapita³ów wk³adowych... 377 XI
6.2.4.3. Argument z numerus clausus tytu³ów do uczestnictwa akcjonariusza w maj¹tku spó³ki, którego elementem jest numerus clausus Ÿróde³ sfinansowania... 382 6.2.4.4. Argument z istnienia dwóch modeli wyp³at z obni enia kapita³ów wk³adowych innych ni kapita³ zak³adowy.. 390 6.3. Uwagi wprowadzaj¹ce w aspekty bilansowe umorzenia... 393 6.4. Rozliczenie umarzanych akcji w³asnych (pierwszy aspekt umorzenia) 396 6.4.1. Ujmowanie akcji w³asnych w sprawozdaniu finansowym... 396 6.4.1.1. Ujmowanie akcji w³asnych wed³ug KSH, RachU oraz Miêdzynarodowych Standardów Rachunkowoœci... 396 6.4.1.2. Alternatywne modele ujmowania akcji w³asnych... 402 6.4.2. Ujmowanie w sprawozdaniu finansowym umorzenia akcji w³asnych... 406 6.4.2.1. Ujmowanie umorzenia akcji w³asnych wed³ug RachU oraz Miêdzynarodowych Standardów Rachunkowoœci. 406 6.4.2.2. Problem ujmowania de lege lata umorzenia akcji w³asnych nie w pe³ni pokrytych... 410 6.4.2.3. Problem ujmowania de lege lata niektórych przypadków umorzenia akcji w³asnych sfinansowanego z zysku 413 6.4.2.4. Problem ujmowania umorzenia akcji w³asnych na podstawie art. 360 2 KSH oraz art. 457 1 pkt 3 KSH... 416 6.4.2.5. Alternatywny model ujmowania umorzenia akcji w³asnych... 424 6.5. Sfinansowanie umorzenia (drugi aspekt umorzenia)... 428 6.5.1. Sfinansowanie umorzenia dobrowolnego (nabycia akcji w celu umorzenia)... 428 6.5.1.1. Kryteria uznania wynagrodzenia za nabycie akcji w³asnych za wyp³atê na rzecz akcjonariuszy... 428 6.5.1.2. Sfinansowanie nabycia akcji w celu umorzenia wed³ug KSH oraz RachU... 431 6.5.1.3. Alternatywne modele sfinansowania nabycia akcji w celu umorzenia... 436 6.5.2. Sfinansowanie umorzenia przymusowego... 436 6.6. Przeznaczenie kwot z obni enia kapita³u zak³adowego... 443 Wnioski koñcowe... 445 Indeks rzeczowy... 451 XII