Wymagana edukacyjne na poszczególne oceny z przedmotu fzyka astronoma w zakrese podstawowym przy realzacj programu podręcznka Odkrywamy na nowo rok szkolny 2015/2016 Temat lekcj Ocena dopuszczająca. Uczeń: Dzał 1. Grawtacja elementy astronom 1.1. Kosmos śwat rozume pojęca mkroskopowy. makrośwat mkrośwat Maga welkch wymena obekty małych lczb należące makro- do mkrośwata wymena podstawowe metody badana makro- mkrośwata przedstawa rys hstoryczny dotyczący badań mkro- makrośwata defnuje pojęce promenowane relktowe wymena jednostk długośc używane w astronom: jednostkę astronomczną, rok śwetlny, parsek Ocena dostateczna. Uczeń: wyjaśna pojęca makrośwat mkrośwat porównuje obekty należące makro- do mkrośwata przyrządów służących do obserwacj makro- mkrośwata opsuje podstawowe metody badana makro- mkrośwata omawa zależność pomędzy jednostkam długośc używanym w astronom (jednostką astronomczną, rokem śwetlnym, parsekem) a metrem Ocena dobra. Uczeń: relktowego dla teor budowy wszechśwata posługuje sę jednostkam długośc używanym w astronom: jednostką astronomczną, rokem śwetlnym, parsekem zamena jednostk długośc używane w astronom na metry Ocena bardzo dobra. Uczeń: zamena jednostk długośc używane w astronom (jedne na druge) porównuje welkośc charakteryzujące makro- mkro śwat do welkośc obektów z życa codzennego Ocena celująca. Uczeń: porównuje różne przyrządy służące do obserwacj makro- mkrośwata opsuje promenowane relktowe oraz hstorę jego odkryca wymena szczególne obekty astronomczne: najblższe Zem, najwększe z obserwowanych tp. 1.2. Ruch jednostajny po okręgu defnuje ruch jednostajny po okręgu ruchu jednostajnego po okręgu defnuje parametry wyjaśna znaczene okresu częstotlwośc w ruchu jednostajnym po okręgu oblcza parametry opsuje przedstawa grafczne zmany kerunku wektora prędkośc w ruchu jednostajnym po oblcza parametry ruchu jednostajnego po okręgu w wyprowadza zależnośc pomędzy szybkoścą lnową a okresem częstotlwoścą w ruchu jednostajnym po okręgu 1
1.3. Sły w ruchu po okręgu ruchu jednostajnego po okręgu: okres częstotlwość formułuje zależność pomędzy okresem a częstotlwoścą zapsuje zależnośc pomędzy szybkoścą lnową a okresem częstotlwoścą w ruchu jednostajnym po okręgu defnuje słę dośrodkową defnuje przyspeszene dośrodkowe pojęca sły dośrodkowej przyspeszena dośrodkowego do oblczana parametrów ruchu po okręgu ruchu jednostajnego po okręgu w sły dośrodkowej w ruchu po okręgu wyznacza grafczne słę wypadkową dzałającą na cało poruszające sę po okręgu oblcza wartość sły dośrodkowej, posługując sę zależnoścą pomędzy slą dośrodkową a szybkoścą promenem okręgu przyspeszena dośrodkowego oblcza wartość przyspeszena dośrodkowego w okręgu zman kerunku wektora prędkośc w ruchu jednostajnym po okręgu wskazuje słę pełnącą rolę sły dośrodkowej w oblcza wartość sły dośrodkowej w wykorzystuje pojęca sły dośrodkowej przyspeszena dośrodkowego do oblczana parametrów ruchu po okręgu w wyznacza wartość sły wypadkowej, posługując sę zależnoścam geometrycznym wskazuje słę pełnącą funkcję sły dośrodkowej w oblcza wartość sły dośrodkowej w oblcza wartość przyspeszena dośrodkowego w pojęca sły dośrodkowej przyspeszena dośrodkowego do oblczana planuje wykonuje dośwadczene ukazujące zmany kerunku wektora prędkośc w ruchu jednostajnym po okręgu poza wymagana dopełnające planuje wykonuje dośwadczene ukazujące dzałane sł w ruchu po okręgu wyprowadza zależnośc pomędzy slą dośrodkową a okresem częstotlwoścą w ruchu jednostajnym po okręgu 2
1.4. Oddzaływana grawtacyjne defnuje słę grawtacj jest śwadomy powszechnośc występowana sły grawtacj formułuje prawo powszechnego cążena wyjaśna tożsamość pomędzy słą grawtacj a słą dośrodkową podczas ruchu cał nebeskch po orbtach prawa powszechnego cążena tożsamość pomędzy słą grawtacj a słą dośrodkową podczas ruchu cał nebeskch po orbtach w oblcza parametry ruchu cał po orbtach pod wpływem sły grawtacj w prawo powszechnego cążena w parametrów ruchu po okręgu w wykorzystuje tożsamość pomędzy słą grawtacj a słą dośrodkową podczas ruchu cał nebeskch po orbtach w oblcza parametry ruchu cał po orbtach pod wpływem sły grawtacj w wykorzystuje prawo powszechnego cążena w przytacza wyjaśna dowód słusznośc prawa powszechnego cążena sformułowany przez Newtona opsuje metody wyznaczana stałej grawtacj 1.5. Stan przecążena, nedocążena neważkośc defnuje słę nacsku słę sprężystośc podłoża rozume zasadę dzałana wag sprężynowej opsuje zjawska przecążena, nedocążena neważkośc występowana stanu przecążena, nedocążena neważkośc zaznacza grafczne słę nacsku słę sprężystośc podłoża sły nacsku sły sprężystośc podłoża zgodne z trzecą zasadą dynamk zasadę dzałana wag sprężynowej w oznacza grafczne sły dzałające na cało zgodne z perwszą zasadą dynamk oznacza grafczne sły dzałające na cało w układze odnesena poruszającym sę ze stałym przyspeszenem wyjaśna zjawska przecążena, nedocążena neważkośc na oblcza wskazana wag sprężynowej w układze odnesena poruszającym sę ze stałym przyspeszenem w zjawska przecążena, nedocążena neważkośc w opsuje dzałające sły oraz stany przecążena, nedocążena neważkośc w statku kosmcznym podczas startu, lądowana ruchu po orbce planuje wykonuje dośwadczene ukazujące stan neważkośc 3
1.6. Ruch sateltów. Perwsza prędkość kosmczna 1.7. Zjawska zwązane z ruchem naszego naturalnego satelty Ksężyca defnuje sateltę sztucznego sateltę naturalnego sateltów Zem defnuje perwszą prędkość kosmczną defnuje sateltę geostacjonarnego zastosowań sateltów geostacjonarnych formułuje trzece prawo Keplera defnuje sondę kosmczną defnuje cało nebeske defnuje ksężyc jako naturalnego sateltę planety opsuje Ksężyc jako jedynego naturalnego sateltę Zem wymena fazy Ksężyca defnuje mesąc oblcza szybkość orbtalną sateltów, promeń orbty oraz okres obegu w perwszej prędkośc kosmcznej sond kosmcznych w badanach kosmosu defnuje pojęce paralaksy opsuje ruch Ksężyca po orbce Zem opsuje mechanzm powstawana faz Ksężyca opsuje mechanzm powstawana podstawe zasad dynamk oblcza wskazana wag sprężynowej w układze odnesena poruszającym sę ze stałym przyspeszenem w wyjaśna położene orbty geostacjonarnej nad równkem Zem oblcza promeń orbty geostacjonarnej oraz szybkość orbtalną okres obegu satelty geostacjonarnego trzece prawo Keplera do w wyjaśna zasadę wykorzystana kąta paralaksy do oblczana odległośc Ksężyca od Zem oblcza parametry ruchu Ksężyca po orbce Zem przedstawa grafczne oblcza szybkość orbtalną sateltów, promeń orbty oraz okres obegu w wyprowadza zależność opsującą perwszą prędkość kosmczną trzece prawo Keplera do w sposobów pomaru odległośc Ksężyca od Zem oblcza przyspeszene grawtacyjne oraz cężar danego cała na Ksężycu znane wyprowadza trzece prawo Keplera wyjaśna zasadę wykorzystana kąta paralaksy do oblczana odległośc planet Układu Słonecznego od Zem 4
1.8. Obserwacje nocnego neba synodyczny zaćmena Słońca zaćmena Ksężyca defnuje gwazdę gwazdozbór wymena przykłady najważnejszych gwazdozborów defnuje planetę, planetę karłowatą planetodę wymena planety Układu Słonecznego defnuje kometę defnuje meteorodę, meteor meteoryt omawa geocentryczną helocentryczną teorę budowy Wszechśwata wskazuje najważnejsze gwazdy gwazdozbory na mape neba wyjaśna różnce pomędzy planetą, planetą karłowatą planetodą wyjaśna różnce pomędzy meteorodą, meteorem meteorytem defnuje paralaksę helocentryczną zaćmene Słońca zaćmene Ksężyca znane nformacje na temat ruchu Ksężyca wokół Zem do w wymena planety Układu Słonecznego w kolejnośc od Słońca podaje najważnejsze cechy planet Układu Słonecznego opsuje metody określana weku Układu Słonecznego omawa problemy geocentrycznej helocentrycznej teor budowy Wszechśwata wyjaśna metodę wykorzystana paralaksy helocentrycznej do wyznaczana odległośc cał nebeskch trzece prawo Keplera do wyznaczana nformacje na temat ruchu Ksężyca wokół Zem do w opsuje planety Układu Słonecznego wyjaśna mechanzm powstawana warkocza komety trzece prawo Keplera do wyznaczana parametrów ruchu cał nebeskch poruszających sę po orbtach w wyjaśna pojęce eklptyk wskazuje położene planet Układu Słonecznego na mape neba planuje wykonuje obserwacje neba, wskazuje wdoczne obekty astronomczne 5
1.9. Elementy kosmolog wyjaśna, czym zajmuje sę kosmologa formułuje prawo Hubble'a jest śwadomy zjawska rozszerzana sę Wszechśwata defnuje gęstość krytyczną defnuje cemną materę Dzał 2. Fzyka atomowa 2.1. Zjawsko opsuje hstoryczne fotoelektryczne. teore dotyczące natury Fotokomórka śwatła wymena podstawowe założena falowej teor śwatła podaje wartość prędkośc śwatła w próżn formułuje zależność pomędzy prędkoścą śwatła a długoścą fal śwetlnej opsuje budowę fotokomórk prawa Hubble'a wartośc gęstośc krytycznej dla przyszłośc Wszechśwata wyjaśna podstawowe założena falowej teor śwatła opsuje dośwadczene Younga zależność pomędzy prędkoścą śwatła a długoścą fal śwetlnej w opsuje zjawsko fotoelektryczne parametrów ruchu cał nebeskch poruszających sę po orbtach w w zadanach jednostk długośc używane w astronom formułuje wnosk płynące z prawa Hubble'a wartośc stałej Hubble'a wyjaśna rolę cemnej mater we Wszechśwece dośwadczena Younga teor Maxwella dla przyjęca falowej teor śwatła wyjaśna zasadę dzałana fotokomórk wyjaśna wpływ natężena śwatła na prąd nasycena napęca hamowana na fotokomórk zależność opsującą formułuje wnosk płynące ze zjawska rozszerzana sę Wszechśwata opsuje model Welkego Wybuchu wartośc prędkośc śwatła zależność pomędzy prędkoścą śwatła długoścą fal śwetlnej w kreśl charakterystykę prądowo-napęcową fotokomórk zależnośc opsujące podaje hpotezy na temat natury cemnej mater opsuje wyjaśna model nflacyjny Welkego Wybuchu wyprowadza zależność opsującą maksymalna szybkość fotoelektronów 6
2.2. Kwantowa teora śwatła defnuje prąd nasycena napęce hamowana defnuje natężene śwatła formułuje wnosk wynkające ze zjawska fotoelektrycznego rozume sprzeczność pomędzy falową teorą śwatła a wpływem natężena śwatła na napęce hamowana fotokomórk wymena podstawowe założena kwantowej teor śwatła defnuje foton defnuje pracę wyjśca fotoelektronów zapsuje równane Enstena-Mllkana wymena podstawowe założena teor dualzmu korpuskularno-falowego kreśl charakterystykę prądowo-napęcową fotokomórk wskazuje wartośc prądu nasycena napęca hamowana na charakterystyce prądowo-napęcowej fotokomórk oblcza natężene śwatła wyjaśna sprzeczność pomędzy falową teorą śwatła a wpływem natężena śwatła na napęce hamowana fotokomórk opsuje kwantową teorę śwatła wyjaśna zgodność kwantowej teor śwatła z zależnoścą pomędzy natężenem śwatła a napęcem hamowana fotokomórk podaje najważnejsze cechy fotonu oblcza energę fotonu w maksymalną szybkość fotoelektronów w fotonu w kwantowej teor śwatła elektronowolt jako jednostkę energ zamena elektronowolty na dżule odwrotne równane Enstena- Mllkana do w natężene śwatła, prąd nasycena napęce hamowana w zależność opsującą maksymalną szybkość fotoelektronów do w oblcza energę fotonu w równane Enstena-Mllkana do w 7
2.3. Wdma śwatła wysyłanego przez cała stałe, cecze gazy defnuje wdmo defnuje wdmo cągłe śwatła bałego ceczy cał stałych jako źródeł wdma cągłego opsuje promenowane podczerwone nadfoletowe urządzeń służących do obserwacj badana wdma defnuje wdmo lnowe gazów jako źródeł wdma lnowego zastosowana analzy wdmowej zapsuje wzór Balmera wzoru Balmera defnuje serę wdmową welkośc pracy wyjśca fotoelektronów opsuje teorę dualzmu korpuskularnofalowego opsuje wdmo cągłe śwatła bałego formułuje zależność szybkośc rozchodzena sę fal śwetlnej od jej długośc dzałana podczerwonego nadfoletowego zastosowań zjawska rozszczepena wdma opsuje budowę dzałane spektroskopu opsuje mechanzm rozszczepena śwatła przedstawa go grafczne wyjaśna zasadę dzałana spektroskopu opsuje zjawsko ln wdmowych opsuje technkę analzy wdmowej jako metody wyznaczana składu substancj opsuje zjawsko wdma emsyjnego absorpcyjnego wzór Balmera do w opsuje podstawowe sere wdmowe za pomocą wzoru Balmera opsuje mechanzm powstawana ln emsyjnych absorpcyjnych opsuje mechanzm powstawana ser wdmowych 8
2.4. Model Bohra budowy atomu wodoru Dzał 3. Fzyka jądrowa 3.1. Budowa mater. Jądro atomowe formułuje postulaty Bohra formułuje wnosk płynące z postulatów Bohra defnuje cząsteczkę/molekułę, atom, perwastek zwązek chemczny defnuje jądro atomowe defnuje nukleon wymena nukleony defnuje zotop defnuje oddzaływana slne postulatów Bohra stnena pozomów energetycznych elektronu w atome wodoru wyjaśna mechanzm emsj kwantów śwatła podczas zmany pozomów energetycznych oblcza promeń orbty oraz energę elektronu w atome wodoru w opsuje strukturę układu okresowego perwastków opsuje własnośc protonu neutronu opsuje budowę jadra atomowego lczbę atomową masową do oznaczana składu jąder atomowych wskazuje zotopy danego perwastka wymena ogranczena modelu Bohra atomu wodoru wyjaśna zgodność modelu Bohra budowy atomu wodoru ze wzorem Balmera opsuje znaczene układu okresowego perwastków korzysta z układu okresowego perwastków do odczytywana nformacj o perwastkach jednostkę masy atomowej w zadanach zamena jednostkę masy atomowej na klogramy oblcza promeń orbty oraz energę elektronu w atome wodoru w model Bohra budowy atomu wodoru do w opsuje oddzaływana slne oddzaływań slnych opsuje dośwadczene Rutherforda 9
3.2. Rozmary masy jąder atomowych 3.3. Promenowane jądrowe. Rozpady promenotwórcz e rozume, jake rzędy welkośc służą do opsywana rozmarów jąder atomowych defnuje jądrowy defcyt masy defnuje energę wązana jądra atomowego defnuje właścwą energę wązana defnuje promenotwórczość naturalną defnuje promenowane jądrowe perwastków promenotwórczych defnuje opsuje metody oznaczana rozmarów jąder atomowych w czase zderzena z cząstką α porównuje rozmary jąder atomowych do rozmarów obektów życa codzennego rozume zależność pomędzy jądrowym defcytem masy a energą wązana jądra atomowego energ wązana jądra atomowego właścwej energ wązana oblcza właścwą energę wązana, znając wartość energ wązana jądra atomowego opsuje podstawowe własnośc opsuje własnośc α, β γ zależnośc pomędzy lczbą masową a promenem jadra atomowego w posługuje sę zależnoścą pomędzy jądrowym defcytem masy a energą wązana jądra atomowego w wyjaśna zależność energ wązana od lczby nukleonów oblcza właścwą energę wązana w zapsuje reakcje rozpadu α rozpadu β energę pola elektrostatycznego do wyznaczena promena jadra zależnośc pomędzy lczbą masową a promenem jadra atomowego w posługuje sę zależnoścą pomędzy jądrowym defcytem masy a energą wązana jądra atomowego w oblcza właścwą energę wązana w opsuje podstawowe szereg promenotwórcze zapsuje reakcje rozpadów w szeregach promenotwórczych wykresu przedstawającego zależnośc energ wązana przypadającej na jeden nukleon od lczby masowej zapsuje reakcje rozpadu α rozpadu β + 10
3.4. Prawo rozpadu promenotwórcz ego promenowane α, β γ defnuje szereg promenotwórczy defnuje czas połowcznego rozpadu oraz stałą rozpadu promenotwórczego zastosowań metody datowana radowęglowego defnuje aktywność źródła 3.5. Reakcje jądrowe defnuje reakcję jądrową technk wywoływana reakcj jądrowych defnuje neutrony wtórne wymena zasady zachowana podczas reakcj jądrowych sztucznych zotopów promenotwórczych formułuje prawo rozpadu promenotwórczego za pomocą czasu połowcznego rozpadu za pomocą stałej rozpadu promenotwórczego opsuje metodę datowana radowęglowego aktywnośc źródła opsuje przebeg reakcj wybca opsuje przebeg reakcj przekazu opsuje przebeg reakcj rozszczepena opsuje przebeg reakcj syntezy opsuje warunk koneczne do zastnena reakcj syntezy opsuje zasady zachowana podczas reakcj jądrowych wyjaśna mechanzm tworzena sztucznych prawo rozpadu promenotwórczego do rozwązywana zadań w oblcza aktywność źródła zapsuje równane reakcj wybca zapsuje równane reakcj przekazu zapsuje równane reakcj rozszczepena wyjaśna mechanzm powstawana neutronów wtórnych oraz ch znaczene w reakcj rozszczepena zapsuje równane reakcj syntezy zasad zachowana podczas reakcj jądrowych prawo rozpadu promenotwórczego do rozwązywana zadań w zasady zachowana podczas reakcj jądrowych do w oblcza energę wydzelaną podczas reakcj jądrowych do w 11
zotopów zasady promenotwórczych zachowana podczas reakcj jądrowych do w wyjaśna mechanzm wydzelana poberana energ podczas reakcj jądrowych oblcza energę wydzelaną podczas reakcj jądrowych w 3.6. Energetyka defnuje reakcję podaje warunk opsuje budowę jądrowa łańcuchową koneczne do współczynnka zasadę dzałana defnuje współczynnk wydzelena energ powelana elektrown jądrowej powelana neutronów podczas reakcj neutronów masy zapsuje równana defnuje masę krytyczną jądrowej krytycznej dla reakcj jądrowych opsuje przebeg zastnena podczas cyklu protonowoprotonowego zastosowań reaktorów reakcj łańcuchowej podtrzymana reakcj jądrowych opsuje budowę łańcuchowej opsuje korzyśc bomby atomowej wyjaśna zasadę zagrożena energetyk bomby wodorowej dzałana bomby jądrowej opsuje budowę atomowej bomby reaktora wodorowej wyjaśna zasadę energetyk jądrowej dzałana reaktora we współczesnym śwece opsuje reakcje jądrowe zachodzące w gwazdach 3.7. Wpływ defnuje zasęg wyjaśna mechanzm oblcza dawkę 12
na materę na organzmy żywe 3.8. Wykrywane wymena zjawska występujące w mater pod wpływem α, β γ defnuje dawkę pochłonętą, dawkę równoważną dawkę skuteczną defnuje współczynnk wagowy współczynnk wagowy tkank wymena źródła naturalnego wymena zadana dozymetr wymena metody ochrony przed promenowanem wymena metody śladowe detekcj wymana jonzacyjne detektory jonzującego opsuje budowę zasadę zasęgu opsuje zasęg α, β γ dawk pochłonętej, dawk równoważnej dawk skutecznej oblcza dawkę pochłonętą, dawkę równoważną dawkę skuteczną w pojęć współczynnka wagowego, współczynnka wagowego tkank opsuje skutk na dla organzmów żywych opsuje metody ochrony przed promenowanem opsuje zastosowane metod śladowych detekcj wyjaśna zasadę dzałana jądrowej klszy fotografcznej zjawska jonzacj wywołanej przez promenowane α β opsuje zjawsko hamowana opsuje zjawsko Comptona opsuje zjawsko tworzena par elektron pozyton opsuje welkośc naturalnego opsuje źródła, na które człowek jest narażony w życu codzennym wyjaśna zasadę dzałana metod śladowych detekcj wyjaśna zasadę dzałana jonzacyjnych pochłonętą, dawkę równoważną dawkę skuteczną w porównuje dawk przyjmowane przez człoweka ze źródeł naturalnych sztucznych wyjaśna zasadę dzałana komory Wlsona komory pęcherzykowej wyjaśna zasadę dzałana lcznka Gegera-Müllera lcznka scyntylacyjnego potraf zademonstrować dzałane lcznka Gegera- Müllera lcznka scyntylacyjnego zna opsuje nne metody detekcj 13
3.9. Zastosowana dzałana lcznka Gegera-Müllera lcznka scyntylacyjnego wymena cele dokonywana pomarów wymena medyczne zastosowana wymena technczne zastosowana opsuje budowę komory Wlsona komory pęcherzykowej opsuje zastosowana jonzacyjnych detektorów jonzującego opsuje budowę lcznka Gegera- Müllera lcznka scyntylacyjnego opsuje metody radoterap opsuje metody defektoskop przy pomocy opsuje zastosowana w życu codzennym detektorów jonzującego opsuje zastosowana w rolnctwe rozume znaczene dla współczesnego śwata opsuje ognwo zotopowe jako nezawodne źródło zaslana dla współczesnego śwata opsuje metody dagnostyk medycznej z zastosowanem opsuje budowę ognwa zotopowego wyjaśna korzyśc zagrożena płynące z powszechnego stosowana 14