Czynności operacyjno-rozpoznawcze
1. Poufne zdobywanie informacji związane było najpierw z prowadzeniem działao wojennych i politycznych ( Haute Police utworzona w 1667 r. we Francji, zajmowała się szpiegostwem, wykrywaniem i unieszkodliwianiem antykrólewskich i antypaostwowych elementów, wykorzystywała sied agentów i konfidentów). 2. Poufne zdobywanie informacji dla celów walki z przestępczością ( Sûreté powstała w 1810 r., stosowała penetrację środowisk przestępczych, działania maskujące, agenturę, operacje pod przykryciem).
Współcześnie czynności operacyjnorozpoznawcze są wykorzystywane do dyskretnego uzyskiwania informacji przez wszystkie policje na świecie i przez niektóre służby chroniące porządek i bezpieczeostwo publiczne.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze (praca operacyjna) przez wiele lat pozostawały w sferze tajemnicy. Podejmowanie określonych działao unormowane było jedynie za pomocą aktów o charakterze wewnętrznym (zarządzenia, instrukcje do użytku służbowego, opatrzone klauzulą niejawności). 1. 1983 r. - pierwszy raz użyto pojęcia czynności operacyjno-rozpoznawczych w ustawie o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych (nie wyjaśniono pojęcia).
2. Po pierwszych wolnych wyborach ustawy o Policji, UOP, o Straży Granicznej przyznawały kompetencję do wykonywania między innymi czynności operacyjno - rozpoznawczych. Wskazano niektóre metody i środki pracy operacyjnej (np. kontrola korespondencji, stosowanie środków technicznych umożliwiających w sposób tajny uzyskiwanie informacji, współpraca z osobowymi źródłami informacji). Nie przyznawano im jeszcze wtedy funkcji dowodowej (funkcja rozpoznawcza, profilaktyczna, wykrywcza).
3. Połowa lat 90-tych- poszerzono katalog ustawowy czynności operacyjno - rozpoznawczych o tzw. zakup kontrolowany, prowokację policyjną, przesyłkę niejawnie nadzorowaną, możliwośd posługiwania się przez funkcjonariuszy tzw. dokumentami legalizacyjnymi. 4. Przyznanie niektórym czynnościom waloru dowodowego (cel czynności: utrwalenie dowodów, uzyskanie dowodów, udokumentowanie przestępstw).
5. 2001 r. wprowadzenie do ustawy o Policji i o Straży Granicznej katalogu przestępstw dla wszystkich przewidzianych w nich czynności operacyjno - rozpoznawczych. Katalog ten powtarzany jest w odniesieniu do kontroli operacyjnej. 6. 2001 r. uprawnienie wojskowego organu ścigania- Żandarmerii Wojskowej do stosowania niektórych metod i środków pracy operacyjnej. Uprawnienia te przyznano ABW i AW (po zlikwidowaniu UOP), a następnie WSI, w miejsce których w 2006 r. powołano SKW oraz SWW.
7. Katalog metod pracy operacyjnej poszczególnych organów jest zróżnicowany i zależy od ich zadao. 8. Kompetencje w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych określone są w ustawach kompetencyjnych. 9. Postulat uregulowania czynności operacyjno rozpoznawczych w jednej ustawie. 10. Postulat stworzenia odrębnej gałęzi prawa - prawo operacyjne. L. Rusoo, O względnej jawności regulacji czynności operacyjno- rozpoznawczych słów kilka, Kwartalnik Policyjny, nr 3/ 2015
Czynności operacyjno-rozpoznawczeodrębny system tajnych bądź poufnych działao organów Policji i innych uprawnionych służb, prowadzonych poza procesem karnym, służących aktualnym bądź przyszłym celom tego procesu i wykonywanych dla zapobiegania i zwalczania przestępczości i innych prawnie określonych negatywnych zjawisk społecznych. (def. T. Hanauska)
Definicja z zarządzenia nr pf-634 KGP z 30 czerwca 2006 roku w sprawie metod i form wykonywania przez Policję czynności operacyjnorozpoznawczych (niepublikowane) Czynności operacyjno rozpoznawczewszystkie jawne i niejawne czynności oraz przedsięwzięcia taktyczne i techniczne, oparte na przepisach prawa, podejmowane w związku z realizacją ustawowych zadao Policji w celu rozpoznawania, zapobiegania oraz wykrywania czynów zabronionych, a także ścigania ich sprawców.
Definicja z projektu ustawy o czynnościach operacyjnorozpoznawczych Art. 2 1.Czynności operacyjno-rozpoznawcze są zespołem przedsięwzięd, jawnych i niejawnych prowadzonych wyłącznie w celu: 1) rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw; 2) odnajdywania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiarem sprawiedliwości oraz osób zaginionych, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ich zaginięcie jest wynikiem przestępstwa, a także odnajdywania rzeczy utraconych w wyniku przestępstwa lub mających związek z przestępstwem; 3) ustalenia tożsamości osób i zwłok, w przypadku uzasadnionego podejrzenia przestępczego działania.
Zasady pracy operacyjnej: 1. Zasada praworządności 2. Zasada systematyki 3. Zasada obiektywizmu 4. Zasada ekonomiki 5. Zasada niejawności 6. Zasada planowości 7. Zasada dokumentowania. Zarządzenie nr 634 KGP
Cechy czynności operacyjno-rozpoznawczych: I. Są to czynności organów paostwowych. 1. Służby policyjne: Policja, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, służby skarbowe Ministerstwa Finansów. 2. Służby specjalne: ABW, AW, CBA, SWW, SKW.
Podstawy prawne czynności operacyjnorozpoznawczych mają oparcie w uregulowaniach ustawowych, natomiast zarządzenia, instrukcje szczegółowo określające metody pracy operacyjnej są opatrzone klauzulą poufne. Ustawodawca stosuje sformułowanie czynności operacyjno- rozpoznawcze, nie wyjaśniając go; niektóre z nich, mogące mied znaczenie dowodowe i są uregulowanie szczegółowo.
II. Mają charakter niejawny (chronione są tajemnicą paostwową). Cecha ta jest podkreślana w ustawach kompetencyjnych, w których wprowadza się regulacje dotyczące udostępniania informacji o pracy operacyjnej na zewnątrz ( na żądanie prokuratora lub sądu). Przykład: art. 39 ustawy o ABW oraz AW.
III. Spełniają różne funkcje: 1. Funkcja rozpoznawcza 2. Funkcja wykrywcza 3. Funkcja kierunkująca późniejsze udowadnianie 4. Funkcja weryfikująca uprzednie ustalenia 5. Funkcja zapobiegawcza 6. Funkcja informacyjna 7. Funkcja dezintegracyjna 8. Funkcja ochronna 9. Funkcja zabezpieczająca
Funkcja rozpoznawcza Rozpoznawanie- działalnośd organów ścigania, służąca organizacji stałego lub okresowego dopływu informacji oraz ich odbiorowi, a następnie selektywnemu opracowaniu dla dalszego, aktualnego lub przyszłego ich wykorzystania w celach profilaktycznych, wykrywczych, dowodowych, lub innych prawnie określonych celach. Rozpoznanie- efekt czynności rozpoznawania
Rozpoznanie według kryterium przedmiotu: 1) topograficzne: obiektów i miejsc 2) osobowe 3) środowiskowe 4) zdarzeo i zjawisk 5) problemowe.
Funkcja wykrywcza Wykrywanie- ogół działao organów ścigania, nastawionych na ujawnienie zdarzenia określonego jako przestępstwo oraz na uzyskanie informacji pozwalających postawid hipotezę dotyczącą osoby pozostającej w prawnie relewantnej relacji przyczynowej z tym zdarzeniem, a następnie na ustalenie danych odnoszących się do tej samej osoby, które pozwolą na jej zabezpieczenie oraz zebranie materiałów uprawdopodobniających hipotezę sprawstwa tej osoby w stopniu uzasadniającym rozpoczęcie działania.
Trzy typy działao wykrywczych: - poszukiwanie (bezpośrednio skierowane na przedmiot wykrywania, pośrednio skierowane na przedmiot wykrywania poprzez uzyskanie najpierw informacji o właściwym przedmiocie wykrywania), - ujawnianie, czyli poznanie, które odzwierciedla to, co nie było dotąd jawne, a zarazem poszukiwane; rezultat poszukiwao, może mied charakter przypadkowy, - stwierdzenie- ustalenie, czy określony przedmiot jest lub może byd tym, którego poszukiwano i który następnie ujawniono.
Funkcja kierunkująca późniejsze udowadnianie Wyniki czynności operacyjno-rozpoznawczych mogą wskazywad organom procesowym określone osoby, rzeczy, zjawiska, które mogą mied znaczenie dla prowadzonego postępowania i pozwalają na podjęcie określonych czynności.
Funkcja weryfikująca uprzednie ustalenia Polega na ocenie zebranych wcześniej informacji operacyjnych. Sprawdzenie informacji pochodzących od poufnych źródeł informacji lub gdy treśd zawiadomienia budzi wątpliwości. Weryfikacja jest pomocna w eliminowaniu założonych wcześniej wersji śledczych, może służyd weryfikacji materiału dowodowego i ukierunkowad dalsze czynności.
Funkcja zapobiegawcza Niedopuszczenie do wystąpienia czynu przestępczego. Funkcja informacyjna Ma wiodący charakter w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych. Zbieranie informacji o osobach, przedmiotach, zjawiskach. Pozwala na realizację innych funkcji czynności operacyjnorozpoznawczych.
Funkcja dezintegracyjna Rozbicie i wzajemne zantagonizowanie sił przeciwnika, stymulowanie posunięd i zachowao przeciwnika. Opiera się na wykorzystaniu podstępu. Dokonywana jest przy pomocy agentów policji, poprzez działania prowokacyjne. Funkcja ochronna Polega na zabezpieczeniu osób lub określonych dóbr przed działaniami przestępnymi (eliminowanie czynników zagrażających, np. zdobywanie informacji; działania ochronne skierowane na czynnik zagrożony).
Funkcja zabezpieczająco- operacyjna 1. Zakonspirowanie źródeł informacji. 2. Udokumentowanie czynności, z których pochodzą informacje (notatka służbowa, meldunek, raport). 3. Zabezpieczenie baz danych, zawierających m.in. informacje operacyjne. 4. Stosowanie zasad taktycznych prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych, aby mogły spełnid swoje cele.
IV. Czynności operacyjno- rozpoznawcze nie mają charakteru działao procesowych i nie mają bezpośredniego znaczenia dowodowego. Wyjątkiem są działania wykrywczodowodowe.
V. Czynności operacyjno- rozpoznawcze są ingerencją w prawa i wolności jednostki. Zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą byd ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym paostwie dla jego bezpieczeostwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności i praw.
Podstawy prawne i organy uprawnione do podejmowania czynności operacyjnorozpoznawczych
POLICJA (ochrony bezpieczeostwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeostwa i porządku publicznego) 1. Ustawa o Policji z dnia 06.04.1990 r. art. 14 ust. 1, art. 19, 19a, 19b, 20, 20a- e, 20b, 20c, 20d, 21, 21a-n, 22. Art. 14. 1. W granicach swych zadao Policja wykonuje czynności: operacyjno- -rozpoznawcze, dochodzeniowośledcze i administracyjno-porządkowe w celu: 1) rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeo; 2) poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości, zwanych dalej osobami poszukiwanymi ; 3) poszukiwania osób, które na skutek wystąpienia zdarzenia uniemożliwiającego ustalenie miejsca ich pobytu należy odnaleźd w celu zapewnienia ochrony ich życia, zdrowia lub wolności, zwanych dalej osobami zaginionymi.
Centralne Biuro Antykorupcyjne Ustawa z 9.06.2006 o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym ( zwalczanie korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach paostwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne paostwa) Art. 13. 1. W granicach zadao, o których mowa w art. 2, funkcjonariusze CBA wykonują: 1) czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu zapobiegania popełnieniu przestępstw, ich rozpoznania i wykrywania oraz jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa czynności dochodzeniowo-śledcze w celu ścigania sprawców przestępstw; 2) czynności kontrolne w celu ujawniania przypadków korupcji w instytucjach paostwowych i samorządzie terytorialnym oraz nadużyd osób pełniących funkcje publiczne, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne paostwa; 3) czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji w instytucjach paostwowych i samorządzie terytorialnym oraz działalności godzącej w interesy ekonomiczne paostwa.
Agencja Bezpieczeostwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu (ochrona bezpieczeostwa wewnętrznego paostwa i jego porządku konstytucyjnego). Art. 21. 1. ustawy z 24.05.2002 o Agencji Bezpieczeostwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu W granicach zadao, o których mowa w art. 5 ust. 1, funkcjonariusze ABW wykonują: 1) czynności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw oraz ścigania ich sprawców, 2) czynności operacyjno-rozpoznawcze i analitycznoinformacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla ochrony bezpieczeostwa paostwa i jego porządku konstytucyjnego. W granicach zadao wskazanych w ustawie, funkcjonariusze AW wykonują czynności operacyjno - rozpoznawcze i analitycznoinformacyjne.
Straż Graniczna (ochrona granicy paostwowej, kontroli ruchu granicznego oraz zapobiegania i przeciwdziałania nielegalnej migracji) art. 9 ustawy z 12.10.1990 o Straży Granicznej 1. W celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeo w zakresie określonym w art. 1 ust. 2 pkt 4 i w ust. 2a funkcjonariusze Straży Granicznej pełnią służbę graniczną, prowadzą działania graniczne, wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą postępowania przygotowawcze według przepisów Kodeksu postępowania karnego, a także wykonują czynności na polecenie sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów paostwowych w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych przepisach.
Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego (ochrona przed zagrożeniami wewnętrznymi dla obronności Paostwa, bezpieczeostwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; ochrona przed zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności Paostwa, bezpieczeostwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych RP oraz innych jednostek podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej). Art. 25. ustawy z 9.6.2006 o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego W granicach zadao, o których mowa w art. 5, funkcjonariusze SKW wykonują czynności: 1) operacyjno-rozpoznawcze (w zakresie zapobiegania, wykrywania przestępstw; w zakresie innych zadao ważnych dla obronności Paostwa, bezpieczeostwa lub zdolności bojowej SZ RP), 2) analityczno-informacyjne; 3) wynikające z przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych. Art. 26. W granicach zadao, o których mowa w art. 6 ust. 1, funkcjonariusze SWW wykonują czynności: 1) operacyjno-rozpoznawcz (w zakresie rozpoznawania i przeciwdziałania zagrożeniom, w zakresie uzyskiwania informacji ważnych dla bezpieczeostwa Paostwa itp.), 2) analityczno-informacyjne.
Żandarmeria Wojskowa (wspomaga ochronę bezpieczeostwa wewnętrznego) Art. 3. 1. ustawy z 24.8.2001 r. Żandarmeria Wojskowa wykonuje zadania należące do jej zakresu działania w Siłach Zbrojnych oraz w stosunku do osób określonych w ust. 2. ustawy. 2. Zadania, o których mowa w ust. 1, Żandarmeria Wojskowa wykonuje poprzez:.4) wykonywanie czynności operacyjnorozpoznawczych.. ( w zakresie zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeo, ochraniania porządku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych itp. Art. 4 ustawy).
Kontrola i wywiad skarbowy Ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Paostwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązao podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu paostwa lub paostwowych funduszy celowych.
Art. 36. 1. ustawy z 28.9.1991 r. o kontroli skarbowej Kontrola skarbowa, w granicach określonych w art. 1, obejmuje przeprowadzanie czynności wywiadu skarbowego przez komórki organizacyjne wchodzące w skład jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej, zwane dalej wywiadem skarbowym. 2. Przeprowadzanie czynności wywiadu skarbowego polega. na uzyskiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji o dochodach, obrotach, rzeczach i prawach majątkowych podmiotów podlegających kontroli skarbowej.., a także uzyskiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji o podmiotach, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego...
4. Czynności, o których mowa w ust. 2, mogą byd prowadzone w formie czynności operacyjno-rozpoznawczych, w tym umożliwiających uzyskiwanie informacji oraz utrwalanie śladów i dowodów w sposób niejawny.
Służba Celna (zapewnienia ochrony i bezpieczeostwa obszaru celnego Unii Europejskiej, rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw i wykroczeo określonych w ustawie ) np. Art. 75b. 1. ustawy z 27.8.2009 r. o Służbie Celnej Funkcjonariusze, o których mowa w art. 66 ust. 3, mają prawo do obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych, obrazu zdarzeo w miejscach publicznych oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom wyłącznie w toku czynności podejmowanych w celu ustalenia sprawców oraz uzyskania dowodów przestępstw lub przestępstw skarbowych.
Art. 75c. 1. Służba Celna w celu realizacji ustawowych zadao może korzystad z informacji, w tym danych osobowych, w tym również w formie zapisu elektronicznego, uzyskanych przez uprawnione organy, służby i instytucje paostwowe w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz przetwarzad je w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, bez wiedzy i zgody osoby, której dane dotyczą. 2. Służba Celna współdziała z organami, służbami i instytucjami paostwowymi uprawnionymi do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, w szczególności przez uczestnictwo funkcjonariuszy w realizowanych przez nie czynnościach operacyjnorozpoznawczych.
Pracę operacyjną przeprowadza się w określonych formach i za pomocą ustalonych metod.
Formy pracy operacyjnej (sprawy operacyjne) - procedury gromadzenia i weryfikowania informacji o działalności noszącej znamiona czynu zabronionego. 1. Formy pracy operacyjnej ukształtowane podmiotowo mogą odnosid się do: - określonej osoby, - określonego środowiska, - nieznanego sprawcy przestępstwa. 2. Formy pracy operacyjnej ukształtowane przedmiotowo mogą odnosid się do: - obiektu, - miejsca, - budynku, - określonych zjawisk. Zarządzenie pf-634 KGP
Projekt ustawy wyróżnia formy czynności operacyjnorozpoznawczych: 1. Operacyjne sprawdzenie- czynności zmierzające do wstępnej weryfikacji jednostkowej informacji także na podstawie sprawdzeo w zbiorach kartotecznych i archiwalnych; 2. Operacyjne rozpoznanie- to zespół czynności operacyjno-rozpoznawczych mających na celu uzyskanie, gromadzenie i sprawdzanie informacji o osobach, przedsiębiorstwach lub instytucjach, środowiskach, zdarzeniach, zjawiskach oraz przedmiotach, obiektach lub miejscach;
3. Rozpracowanie operacyjne to zespół zaplanowanych i systematycznie realizowanych czynności operacyjnorozpoznawczych wobec osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób w związku z przypuszczeniem lub stwierdzeniem przygotowywania, usiłowania lub dokonania określonego przestępstwa albo nieustalonego rodzaju działalności przestępczej; 4. Poszukiwanie- to zespół czynności operacyjnorozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych lub administracyjno-porządkowych, których celem jest zatrzymanie lub ustalenie miejsca pobytu osoby objętej zainteresowaniem procesowym lub operacyjnym uprawnionych organów względnie odnalezienie rzeczy utraconej w wyniku przestępstwa lub mającej z nim związek.
Kiedy przeprowadza się czynności operacyjnorozpoznawcze? 1) Gdy uzyskano wiarygodną informację o planowaniu przestępstwa. 2) Gdy nie ustalono osoby, która przygotowywała lub dokonała przestępstwa. 3) Gdy pierwotna, sprawdzona informacja wskazuje na przestępczą działalnośd osoby. 4) Gdy uzyskano sprawdzone informacje o przynależności osoby do zorganizowanej grupy przestępczej.
5) Gdy uzyskano informacje o działalności przestępczej od służb specjalnych innych paostw. 6) Gdy skazany, oskarżony lub podejrzany ukrywa się przed wymiarem sprawiedliwości i organami ścigania. 7) Gdy uzyskano sprawdzone informacje o zaginięciu osoby. 8) Gdy przeprowadzone ustalenia, sprawdzenia i wyjaśnienia oraz inne czynności służbowe nie przyczyniły się do zapobieżenia lub wykrycia przestępstwa, ujawnienia jego sprawców oraz zabezpieczenia rzeczy lub dowodów. 9) Gdy brak jest innych możliwości ustalenia lub dochodzenia do prawdy materialnej.
Wybrane czynności operacyjno-rozpoznawcze (metody pracy operacyjnej) 1. Obserwacja 2. Wywiad policyjny 3. Współpraca z osobowymi źródłami dowodowymi, przedsięwzięcia werbunkowe 4. Kombinacja operacyjna 5. Legalizacja 6. Działanie pod przykryciem 7. Kontrola operacyjna 8. Przesyłka niejawne nadzorowana 9. Zakup kontrolowany 10. Przetwarzanie danych 11. Środki techniczne
Obserwacja Dokonywanie celowych spostrzeżeo osób, przedmiotów i zjawisk śledzenie - w celu rozpoznania i dokumentowania zachowao tych osób i okoliczności towarzyszących przedmiotom i zjawiskom, zbieranie informacji dotyczących np. stylu życia osoby obserwowanej. Obserwacja może byd prowadzona doraźnie, przez każdego funkcjonariusza, bez przygotowania taktycznego i specjalistycznego, oraz jako czynnośd planowa, wymagająca przygotowania.
Rodzaje obserwacji: 1. Statyczna- gdy obserwujący znajduje się w bezruchu. 2. Dynamiczną- w której obserwujący przemieszcza się. 3. Tajną- prowadzoną tak, aby obserwowany obiekt nie wiedział o tym. 4. Jawną- czynności obserwowania nie ukrywa się przed obiektem obserwowanym (nie powinny o niej wiedzied osoby postronne). 5. Kombinowana prowadzona przez kilku obserwatorów, jedni prowadzą obserwację jawną, inni obserwują z ukrycia.
Obserwacja: 1. Osób- śledzenie osoby, bez względu na to, gdzie się znajduje. 2. Miejsc- obserwowanie mające na celu ustalenie, kto przebywa w danym miejscu, z kim się kontaktuje, co robi itd. Grupa operacyjna powinna mied możliwośd szybkiego przystosowania się do zmian (pojazd, rejestracja wydarzeo, komunikacja między obserwatorami, dobra znajomośd terenu). Obserwatorzy powinni wiedzied, jak się zachowad w przypadku zerwania obserwacji przez obserwowanego.
Obserwacja powinna byd udokumentowana 1. Pisemnie 2. Za pomocą środków technicznych (aparaty fotograficzne, kamery).
Organy uprawnione do podejmowania obserwacji: - Policja, - ABW, - CBA, - Służba Celna, - Wywiad Skarbowy, - SKW.
Wywiad policyjny Dyskretne zbieranie informacji na temat osób, przedmiotów, zdarzeo przez prowadzenie odpowiednio ukierunkowanych, planowanych rozmów. Celem jest uzyskanie informacji o osobach oraz zdarzeniach, w związku z toczącym się postępowaniem lub w ramach czynności sprawdzających.
Wywiad: - niejawny gdy funkcjonariusz występuje w sposób zamaskowany, np. jako osoba cywilna, a rozmówca nie wie o celu rozmowy i kim jest rozmówca, - jawny- rozmówca wie, ze rozmawia z funkcjonariuszem, ale nie zna faktycznego celu rozmowy, funkcjonariusz powinien upozorowad swoją rozmowę innymi czynnościami, interesowad się większą liczbą osób czy zdarzeo itp.
Współpraca z osobowymi źródłami informacyjnymi, przedsięwzięcia werbunkowe. Współpraca z osobami przekazującymi informacje funkcjonariuszom prowadzącym pracę operacyjną lub wykonującymi zadania zlecone przez tych funkcjonariuszy ( zbierania i przekazywania informacji, współdziałania w rozpracowywaniu osób, środowisk, dezintegracji i dezinformacji środowisk przestępczych, nie mogą wykonywad zadao, które byłyby przestępstwem). art. 22 ust.1 ustawy o Policji
1. Osoby informujące przekazują informacje okazjonalnie, czasami anonimowo. 2. Informatorzy współpracownicy, celowo pozyskani przez funkcjonariuszy: -stali i doraźni; -wywodzący się ze środowisk kryminogennych i tkwiących w nich; -osoby, które mają kontakt jedynie z określonym środowiskiem (taksówkarze, barmani, szatniarze itp.). Tajni współpracownicy są wynagradzani za przekazywane informacje.
Tajni agenci to osoby dyspozycyjne i posiadające predyspozycje do wykonywania działao operacyjnych. Zasada utrzymania w tajemnicy źródła informacji. Zasada kontaktowania się z tymi źródłami w neutralnych miejscach. Przekazywane informacje mogą byd udzielane ustnie. Nie należy informowad tych osób o zamierzeniach organów ścigania.
Przedsięwzięcia werbunkowe polegają na zbieraniu informacji na temat osoby, wykorzystując wyniki obserwacji, wywiadu policyjnego, wskazao osób współpracujących z funkcjonariuszami.
Organy uprawnione do korzystania z osobowych źródeł informacji: - Policja - ABW, AW, - CBA, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW, SWW, - Straż Graniczna.
Kombinacja operacyjna Zespół zaplanowanych, uzupełniających się przedsięwzięd i czynności operacyjno rozpoznawczych realizowanych przy użyciu dopuszczalnych metod i środków pracy operacyjnej, w celu weryfikacji posiadanych informacji, ujęcia sprawców, ujawnienia lub uzyskania dowodów popełnionych przestępstw oraz dezinformacji środowisk przestępczych. Operacja specjalna- rodzaj kombinacji operacyjnej przy udziale policjantów pod przykryciem. Ich działalnośd regulują poufne przepisy.
Przykrycie: - zatrudnianie funkcjonariusza poza służbą np. w firmie, banku, - wprowadzenie do grupy przestępczej, - założenie firmy prowadzącej oficjalnie określoną działalnośd, której istotą działania będzie praca operacyjna, - powierzenie stanowiska dyplomatycznego w zagranicznej placówce.
Legalizacja - posługiwanie się przez funkcjonariuszy tożsamością niezgodną z rzeczywistością. Legalizacja może dotyczyd obiektu. Przetwarzanie danych Wykorzystywanie informacji z różnych baz danych, zewnętrznych i wewnętrznych. Instytucje gromadzące dane mają obowiązek udostępniania, współpracy w tym zakresie.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze mające charakter dowodowy
Kontrola operacyjna Kontrolę operacyjną art. 19 ustawy o Policji zarządza się, w przypadku przestępstw wymienionych w ustawie, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne. Kontrola odbywa się niejawnie. Cele kontroli operacyjnej: zapobieżenie, wykrycie, ustalenie sprawców, a także uzyskanie i utrwalenie dowodów umyślnych przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego.
Art.. 19.6. Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na: 1) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści rozmów prowadzonych przy użyciu środków technicznych, w tym za pomocą sieci telekomunikacyjnych; 2) uzyskiwaniu i utrwalaniu obrazu lub dźwięku osób z pomieszczeo, środków transportu lub miejsc innych niż miejsca publiczne; 3) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści korespondencji, w tym korespondencji prowadzonej za pomocą środków komunikacji elektronicznej; 4) uzyskiwaniu i utrwalaniu danych zawartych w informatycznych nośnikach danych, telekomunikacyjnych urządzeniach koocowych, systemach informatycznych i teleinformatycznych; 5) uzyskiwaniu dostępu i kontroli zawartości przesyłek.
Kontrolę operacyjną zarządza sąd okręgowy (postanowienie) na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji albo Komendanta CBŚP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora okręgowego, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, może byd przedłużony na kolejne trzy miesiące w takim samym trybie, jeżeli nie ustały przyczyny kontroli. Gdy podczas kontroli pojawią się nowe okoliczności, które są istotne dla zapobieżenia przestępstwa albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów przestępstwa, sąd okręgowy, na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, za pisemną zgodą Prokuratora Generalnego, może wydad postanowienie o kontroli operacyjnej na kolejne następujące po sobie okresy, jednak łącznie nie na dłużej niż na 12 miesięcy.
Wszystkie podmioty wykonujące działalnośd telekomunikacyjną oraz świadczące usługi pocztowe mają obowiązek zapewnienia na własny koszt warunków technicznych i organizacyjnych umożliwiających prowadzenie kontroli operacyjnej.
Informacje uzyskane w wyniku kontroli operacyjnej mogą mied znaczenie dowodowe. Informacje pozwalające na wszczęcie postępowania karnego lub mające znaczenie dla toczącego się postępowania karnego przekazywane są Prokuratorowi Generalnemu. Takie dowody można wykorzystad tylko w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, w stosunku do którego jest dopuszczalne stosowanie takiej kontroli przez jakikolwiek uprawniony podmiot (art. 19 ust. 15a ustawy o Policji).
Inne organy uprawnione do kontroli operacyjnej: - ABW, AW, - CBA, - Wywiad Skarbowy, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW, - Straż Graniczna.
Zakup kontrolowany (prowokacja policyjna) art. 19 a ustawy o Policji Przeprowadzany jest w sprawach o przestępstwa wymienionych w ustawie o Policji w celu sprawdzenia uzyskanych wcześniej, wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz ustalenia sprawców i uzyskania dowodów. Dokonanie w sposób niejawny nabycia, przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej. Czynności mogą polegad na złożeniu propozycji nabycia, przejęcia. (ABW, SKW nie mogą składad propozycji nabycia.)
Zakup kontrolowany może zarządzid Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki Policji na czas określony ( nie dłuższy niż 3 miesiące, z możliwością przedłużenia na kolejne 3 miesiące) po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora okręgowego, którego na bieżąco należy informowad o przebiegu i wynikach czynności. Istnieje możliwośd kolejnego jej przedłużenia. Czynnośd może byd niejawnie rejestrowana.
W przypadku uzyskania dowodów pozwalających na wszczęcie postępowania karnego lub mających znaczenie dla toczącego się postępowania karnego KGP, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki przekazuje prokuratorowi okręgowemu materiały zgromadzone w sprawie.
Organy uprawnione do zakupu kontrolowanego: - ABW (AW za pośrednictwem szefa ABW), - CBA, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW (SWW za pośrednictwem szefa SKW), - Straż Graniczna.
Przesyłka niejawnie nadzorowana- art. 19b ustawy o Policji. W celu udokumentowania przestępstw z art. 19 ust. 1 albo w celu ustalenia tożsamości osób uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęcia przedmiotów przestępstwa, Komendant Główny Policji może zarządzid niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego.
O zarządzeniu niejawnego nadzorowania, organ ten ma obowiązek poinformowania prokuratora okręgowego, właściwego miejscowo. Ma obowiązek informowania go o przebiegu i wynikach czynności. Prokurator może nakazad zaniechanie czynności. Właściwe organy i instytucje publiczne oraz przedsiębiorcy są zobowiązane dopuścid do dalszego przewozu przesyłki zawierającej przedmioty przestępstwa w stanie nienaruszonym lub po ich usunięciu, albo zastąpieniu w całości lub części.
W przypadku uzyskania dowodów pozwalających na wszczęcie postępowania karnego lub mających znaczenie dla toczącego się postępowania karnego KGP, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki przekazuje prokuratorowi okręgowemu materiały zgromadzone w sprawie (art. 19b ust. 5 ustawy o Policji).
Inne organy uprawnione do niejawnego nadzorowania: - ABW, AW, - Wywiad Skarbowy, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW, - Straż Graniczna.
Analiza kryminalna metoda wykorzystująca dane o przestępczości. Oznacza poszukiwania i identyfikację powiązao między informacjami dotyczącymi przestępstwa lub przestępcy oraz wszelkimi innymi danymi uzyskanymi z różnych źródeł i wykorzystanie ich do celów operacyjnych i procesowych. Podstawa prawna art. 20 ustawy o Policji Policja z zachowaniem ograniczeo wynikających z art. 19 (lista przestępstw) może uzyskiwad informacje, w tym także niejawne, gromadzid je, sprawdzad oraz przetwarzad. Zarządzenie Komendanta Głównego Policji nr 1012 z dnia 23 września 2004 r. w sprawie stosowania przez Policję analizy kryminalnej.
Kompetencje do składania wniosku o wykonanie analizy policyjnej mają: kierownicy komórek organizacyjnych służby kryminalnej lub śledczej w Komendzie Głównej Policji, w komendach powiatowych, rejonowych i miejskich ich komendanci, o przeprowadzenie mogą zwrócid się do Policji inne organy administracji paostwowej. Funkcje: - wspomaganie pracy wykrywczej - funkcja zapobiegawcza. Analiza kryminalna jest częścią wywiadu kryminalnego. Wyniki analizy kryminalnej nie mają wartości dowodowej
3. Analizy kryminalne dokonywane są przez analityków kryminalnych (komórki analizy kryminalnej) w szczególności w sprawach wielowątkowych, o dużym zasięgu terytorialnym oraz w których sposób popełnienia przestępstwa wskazuje na wysoką specjalizację działalności przestępczej lub rozwojowy charakter sprawy.
4. Komórki analizy kryminalnej działające w jednostkach organizacyjnych Policji wykonują zadania polegające w szczególności na: 1) sporządzaniu analiz kryminalnych wspomagających proces wykrywczy lub werbowanie osobowych źródeł informacji; 2) analizowaniu informacji zgromadzonych w Systemie Meldunku Informacyjnego oraz innych policyjnych i pozapolicyjnych bazach danych pod kątem rozpoznania organizacji przestępczych, ich lokalizacji, rodzaju działalności, składu osobowego i struktury oraz sposobu zagospodarowania nielegalnych zysków;
3) inicjowaniu spraw operacyjnych na podstawie analizy danych zgromadzonych w Systemie Meldunku Informacyjnego oraz w innych policyjnych i pozapolicyjnych bazach danych; 4) prowadzeniu szkoleo propagujących analizę kryminalną jako metodę pracy Policji; 5) współpracy z organami ochrony prawnej, instytucjami i organizacjami pozapolicyjnymi w zakresie analizy kryminalnej w zwalczaniu, zapobieganiu przestępczości oraz ściganiu sprawców.
5. Do zadao analityka kryminalnego należy w szczególności: 1) sporządzanie analiz kryminalnych; 2) wspomaganie procesów wykrywczych poprzez zastosowanie specjalistycznych narzędzi analitycznych; 3) współdziałanie z prowadzącym postępowanie przygotowawcze lub sprawę operacyjną w procesie doboru informacji źródłowych dla przeprowadzenia analizy; 4) udział w wytyczaniu kierunków pracy w analizowanych sprawach; 5) udział w grupach i zespołach zadaniowych w zakresie niezbędnym do wykonania zleconej analizy.
W literaturze wymienia się 1) analizę taktyczną podjęcie działao przeciwko konkretnemu przestępstwu lub przestępcy (również grupie) w celu ujawnienia przestępstwa, wykrycia i aresztowania sprawcy, zajęcia lub konfiskaty przedmiotu przestępstwa; ma na celu wspomożenie procesu wykrywczego; 2) analizę strategiczną może byd zastosowana w przypadku zagrożenia określonym typem przestępstw w danym rejonie, kraju, krajach. Ma charakter długoterminowy, a jej celem jest ustalanie priorytetów i strategii zwalczania przestępczości kryminalnej na podstawie jej badao, a także prognozowanie jej rozwoju (dzięki niej można badad tendencje rozwojowe określonego rodzaju przestępczości na przestrzeni czasu, zmiany zachodzące w sposobie popełniania przestępstw, prognozowanie tendencji wzrostowej lub zniżkowej, zmiany zachowania sprawców).
Analiza strategiczna daje możliwośd: -opracowania strategii walki z przestępczością, -wprowadzania programów profilaktycznych, -wskazania konieczności zmian uregulowao prawnych.
Przykładowe pytania do analityka: - jakie są możliwości podjęcia działao prewencyjnych wobec określonego rodzaju przestępczości? - jaka jest charakterystyka osobowościowa sprawcy przestępstwa określonego rodzaju? - czy możliwe jest stworzenie innej, porównywalnej do już opracowanej koncepcji rozwiązania określonej sprawy? - jaka była sekwencja zdarzeo w badanej sprawie? - czy jest możliwe powiązanie śladów w różnych, prowadzonych równolegle sprawach? - jaka jest hierarchia i podział ról w objętej rozpracowaniem grupie przestępczej? - jakimi szczególnymi sprawnościami charakteryzował się sprawca przestępstwa? itp.
Reguły prowadzenia analizy kryminalnej są w dużym stopniu zalgorytmizowane. Cykl analityczny obejmuje: - uporządkowanie zgromadzonych informacji, - przedstawienie ich w postaci standardowych wykresów, - wyprowadzenie wstępnych wniosków - identyfikacja luk informacyjnych i opracowanie planu ich likwidacji, dokonanie oceny po uzyskaniu nowych informacji, - rewizja wniosków wstępnych - przedstawienie wyników koocowych.
Informacja wprowadzona do analizy jest klasyfikowana ze względu na: - źródło jej pochodzenia: A, B, C, D, szacowane malejąco - wiarygodnośd: 1,2,3,4; szacowane malejąco. Możliwości wykorzystania informacji są poddawane ograniczeniom zgodnie z oznaczeniami. Np. H1- wiadomośd nie może byd wykorzystana procesowo, H2 dysponent informacji musi wyrazid zgodę na jej udostępnienie innym odbiorcom, H3 inne, konkretnie określone zastrzeżenie, dotyczące wykorzystania informacji.
Metodyka pracy opiera się na tworzeniu diagramów za pomocą grafów, ikon, innych symboli. 1. Diagramy powiązao- zbiory ikon symbolizujące określone osoby (karalnośd, posiadanie broni, wykonywane zajęcie itp.) i ewentualnie obiekty. Ikony łączone są liniami, oznaczającymi relacje (znajomośd osobista, przekazywanie kwot pieniężnych, korespondencja itp. ), z zaznaczeniem ilości spotkao i ich czasu. Diagram pozwala na ustalenie liczebności grupy, hierarchię, osoby powiązane z grupą itp.
2. Diagramy przepływów (osoby fizyczne, organizacje, miejsca, rachunki bankowe )pokazują kierunki przepływów pieniędzy, narkotyków, skradzionych przedmiotów, wpływy polityczne itd. 3. Diagramy wydarzeo- rekonstrukcja zdarzenia, z uwzględnieniem czasu i relacji między nimi. 4. Diagramy połączeo telefonicznych wykorzystywane są do celów wykrywczych i dowodowych.
Diagram połączeo telefonicznych Kryminalistyka, red. J. Widacki, CH BECK 2012
Kryminalistyka, red. J. Widacki, CH BECK 2012
Analizy informacji dokonują również: - CBA, - ABW, - AW, - SKW, - SWW, - WS.
DECYZJA NR 126 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI z dnia 5 kwietnia 2013 r. w sprawie prowadzenia w Policji zestawu zbiorów danych System Informacji Operacyjnych 1) SIO zestaw zbiorów danych o nazwie System Informacji Operacyjnych ; 2) SMI zbiór danych o nazwie System Meldunku Informacyjnego ; 3) CBIU zbiór danych o nazwie Centralna Baza Informacji z Ustaleo ; 4) MWD Moduł Wprowadzania Danych będący funkcjonalnością zestawu zbioru danych SIO poprzez który wprowadza się informacje do SIO
Technika operacyjna Środki techniczne wspomagające umożliwiające pracę operacyjną: - urządzenia podsłuchowe, - urządzenia do podglądu pomieszczeo (aparatura do ukrytego zapisu wideo, filmowego, do wykonywania fotografii), - urządzenia do podsłuchu telefonicznego.
A. Taracha, Czynności operacyjno-rozpoznawcze. Aspekty kryminalistyczne i prawnodowodowe Kryminalistyka, red. Jan Widacki, Wydawnictwo C.H. 2012, E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyoskie, Kryminalistyka, czyli rzecz o metodach śledczych, 2009 S. Pieprzny, Policja. Organizacja i funkcjonowanie Wolters Kluwer, 2011, J. Gierszewski, Bezpieczeostwo wewnętrzne. Zarys systemu, Difin 2013, Kryminalistyka, red, J. Widacki, CH BECK 2012.