1999 dialnych w czasie rzeczywistym. 2006 Liczba użytkowników Internetu przekroczyła 1 miliard.

GENEZA: INTERNET Internet powstał w wyniku kilku niezależnych inicjatyw, których twórcy wykazali się dalekowzrocznością i nie podporządkowaniem się istniejącym strukturom administracyjnych i finansowych. Wystrzelenie przez ZSRR w kosmos sputnika pierwszego sztucznego satelity Ziemi. Odpowiedź USA powstanie w Departamencie Obrony agencji 1957 ARPA, finansującej rozwój komputerów i sieci komputerowych łączących ośrodki akademickie w USA. Powstanie teoretycznych podstaw sieci pakietowych, dzielących przesyłane 1960 1968 informacje na pakiety, kierujące je różnymi drogami w miejsca docelowe i składające je tam z powrotem w całość. Pierwsza sieć: W. Brytania 1968. 1969 Początek naukowej akademickiej sieci ARPANET, USA. 1971 Pierwszy program do poczty elektronicznej. 1973 Powstanie idei Internetu (Bob Kahn, Vinton Cerf, USA). Powstanie zbioru protokołów TCP/IP. TCP (Transmission Control Protocol) protokół odpowiedzialny za podział 1974 informacji na pakiety, IP (Internet Protocol) protokół odpowiedzialny za adresowanie pakietów. Powstanie niezależnej inicjatywy USENET jako forum dyskusyjnego. Obecnie jest to ogromna internetowa sieć publiczna (pozarządowa) związana z 1979 przesyłaniem artykułów i poczty, zarządzana przez wolontariuszy. Powstanie DNS (Domain Name System) internetowego systemu nazewnictwa. 1984 Powstanie sieci WWW (Word Wide Web) pajęczyna o zasięgu światowym, Tim Bernes-Lee (Wielka Brytania), pracownik CERN Szwajcaria. 1991 1993 Pierwsza przeglądarka graficzna stron WWW (Mosaic). 1994 1996 Eksplozja Internetu przekształcenie sieci naukowej w sieć komercyjną. Początek sieci Internet2, szybkiej sieci do zastosowań rządowych, akademickich i badawczych, przeznaczonej m. in. do przesyłania danych multime- 1999 dialnych w czasie rzeczywistym. 2006 Liczba użytkowników Internetu przekroczyła 1 miliard. INTERNET światowa sieć komputerowa, łącząca w jedną całość olbrzymią ilość sieci regionalnych, miejskich, urzędowych, lokalnych, prywatnych itp. (SIEĆ W SIECI). AUTOSTRADA INFORMACYJNA (Infoway, Information Highway) Sieć teleinformacyjna o dużej przepustowości, umożliwiająca dostęp do różnych zasobów informacji, bibliotek elektronicznych, programów telewizyjnych, filmów na życzenie, usług telekomunikacyjnych, pracę na odległość. SPOŁECZEŃTWO WIEDZY Kontrolę techniczną nad Internetem sprawuje prywatna niekomercyjna firma ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers, 1998, Kalifornia USA), nadzorowana przez amerykański Departament Handlu. ICANN zapewnia sprawne działanie sieci i jej nieustanny rozwój, kontrolując 13 superkomputerów zapewniających ogólnoświatowy przepływ informacji. ICANN przyznaje także nazwy i adresy witryn internetowych. ICANN nie cenzuruje treści informacji przesyłanych przez Internet, ma jednak możliwość interweniowania w jego działanie. 160

161

MAPA INTERNETU 22. 11. 2003 (www.opte.org/maps/) 162

PODSTAWOWE POJĘCIA INTERNETU Adres internetowy: adres IP jednoznacznie określający komputer podłączony do sieci. Adres zrozumiały dla komputera: 196.45.123.192 trudny do zapamiętania. Adres zrozumiały dla użytkownika: www.sony.com adres domeny. Tłumaczenia adresów domenowych na IP dokonuje system DNS. DNS: usługa identyfikowania komputerów. Domena: nazwa grupy komputerów podłączonych do sieci. Spotykane w Internecie nazwy domen:.com komercyjne, firmowe.net sieciowe.org organizacyjne.edu instytucje edukacyjne.gov instytucje rządowe KODY KRAJÓW:.pl Polska.uk Wielka Brytania.de Niemcy UWAGA: USA nie mają kodupaństwowego. 163

URL (Uniform Resource Locator) : uniwersalny lokalizator zasobów adres internetowy, miejsce, w którym znajduje się informacja w internecie. Składnia: protokół adres komputera katalog plik docelowy Przykłady: http protokół przeglądarek stron WWW http://www.pwsz.edu.pl adres PWSZ w Lesznie. http://www.put.poznan.pl/uczelnia/bmiz/it/zwmik/eskrypty adres plików PDF zawierających Podstawy Informatyki. serwer katalog plik do pobrania ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/abc.zip ftp protokół przesyłania plików Administrator: osoba odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie sieci komputerowej (serwera, sieci lokalnych, sieci rozległych itp.). Sieć lokalna LAN (Local Area Network): sieć komputerowa zlokalizowana na małym obszarze (w budynku, przedsiębiorstwie, uczelni). Za pomocą tej sieci można korzystać z drukarek sieciowych. Sieć lokalna MAN (Metropolitan Area Network): sieć obejmująca większy obszar niż LAN, np. całego miasta. MAN jest siecią sieci LAN, połączonych światłowodami. Sieć lokalna WAN (Wide Area Network): sieć na dużym obszarze, sieć rozległa. Najbardziej znaną siecią WAN jest Internet. 164

Mirror: kopia archiwum sieciowego (lustro), przyspieszającego korzystanie z Internetu (dodatkowy serwer z USA, umieszczony np. w Polsce). Serwer: komputer podłączony do Internetu, udostępniający usługi. Host: komputer podłączony do Internetu, posiadający stały adres, świadczący usługi dla innych komputerów. HyperText: odnośnik, link, odsyłacz, hiperłącze. Adres zasobu internetowego zapisanego w formacie HTML tak, że kliknięcie na nimpowoduje przejście do wskazanej strony WWW. Przeglądarka WWW: program do korzystania z sieci WWW, do odtwarzania tekstu, grafiki, dźwięku, animacji, programów. Przeglądarka jest klientem serwera stron WWW. Większość przeglądarek to programy freeware. Najpopularniejsze: Internet Explorer, Mozzila, Opera i wiele innych. Strona domowa (home page): pierwsza strona serwisu WWW, czołówka witryny (strona główna). Strona automatycznie uruchomiana po uruchomieniu przeglądarki, a także osobista strona WWW danego użytkownika. Witryna: zbiór stron WWW stanowiący pewną całość lub kompletny serwis. Wortal (vortal): serwis zawierający informacje związane z jednym tematem bazowym. FAQ (Frequenly Asked Questions): pliki tekstowe z odpowiedziami na najczęściej zadawane pytania z różnych dziedzin życia. USŁUGI INTERNETOWE WWW. Telnet: jedna z najstarszych usług umożliwiających zdalną pracę na odległym komputerze (np. sprawdzanie poczty). E-mail (Electronic Mail): poczta elektroniczna, forma przekazu informacji (tekstu z załącznikami o dowolnej treści. Usługa ta zrewolucjonizowała przekazywanie informacji. Listy dyskusyjne: wspólna dyskusja za pomocą poczty elektronicznej. Usenet: forma list dyskusyjnych, w której wiadomości odczytuje się za pośrednictwem czytników. FTP (File Transfer Protocol): przesyłanie wszelkich plików z serwerów FTP bez ograniczeń związanych z działaniem poczty elektronicznej. Serwery FTP korzystają z olbrzymich archiwów sieciowych, korzystają z licznych mirrorów. IRC (Internet Relay Chat): czat, usługa umożliwiająca rozmowy tekstowe z wieloma użytkownikami sieci jednocześnie za pośrednictwem klawiatury. Komunikatory sieciowe (VoIP Voice over IP): tanie rozmowy poprzez Internet, możliwość włączenia kamery video oraz przesyłania plików, rozmowy z wieloma uczestnikami. Najpopularniejsze: Skype (100 milionów użytkowników, maj 2006), MSN, Gadu-Gadu, Tlenofon i in. 165

GENEZA: INTERNET Internet powstał w wyniku kilku niezależnych inicjatyw, których twórcy wykazali się dalekowzrocznością i nie podporządkowaniem się istniejącym strukturom administracyjnych i finansowych. Wystrzelenie przez ZSRR w kosmos sputnika pierwszego sztucznego satelity Ziemi. Odpowiedź USA powstanie w Departamencie Obrony agencji 1957 ARPA, finansującej rozwój komputerów i sieci komputerowych łączących ośrodki akademickie w USA. Powstanie teoretycznych podstaw sieci pakietowych, dzielących przesyłane 1960 1968 informacje na pakiety, kierujące je różnymi drogami w miejsca docelowe i składające je tam z powrotem w całość. Pierwsza sieć: W. Brytania 1968. 1969 Początek naukowej akademickiej sieci ARPANET, USA. 1971 Pierwszy program do poczty elektronicznej. 1973 Powstanie idei Internetu (Bob Kahn, Vinton Cerf, USA). Powstanie zbioru protokołów TCP/IP. TCP (Transmission Control Protocol) protokół odpowiedzialny za podział 1974 informacji na pakiety, IP (Internet Protocol) protokół odpowiedzialny za adresowanie pakietów. Powstanie niezależnej inicjatywy USENET jako forum dyskusyjnego. Obecnie jest to ogromna internetowa sieć publiczna (pozarządowa) związana z 1979 przesyłaniem artykułów i poczty, zarządzana przez wolontariuszy. Powstanie DNS (Domain Name System) internetowego systemu nazewnictwa. 1984 Powstanie sieci WWW (Word Wide Web) pajęczyna o zasięgu światowym, Tim Bernes-Lee (Wielka Brytania), pracownik CERN Szwajcaria. 1991 1993 Pierwsza przeglądarka graficzna stron WWW (Mosaic). 1994 1996 Eksplozja Internetu przekształcenie sieci naukowej w sieć komercyjną. Początek sieci Internet2, szybkiej sieci do zastosowań rządowych, akademickich i badawczych, przeznaczonej m. in. do przesyłania danych multime- 1999 dialnych w czasie rzeczywistym. 2006 Liczba użytkowników Internetu przekroczyła 1 miliard. INTERNET światowa sieć komputerowa, łącząca w jedną całość olbrzymią ilość sieci regionalnych, miejskich, urzędowych, lokalnych, prywatnych itp. (SIEĆ W SIECI). AUTOSTRADA INFORMACYJNA (Infoway, Information Highway) Sieć teleinformacyjna o dużej przepustowości, umożliwiająca dostęp do różnych zasobów informacji, bibliotek elektronicznych, programów telewizyjnych, filmów na życzenie, usług telekomunikacyjnych, pracę na odległość. SPOŁECZEŃTWO WIEDZY Kontrolę techniczną nad Internetem sprawuje prywatna niekomercyjna firma ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers, 1998, Kalifornia USA), nadzorowana przez amerykański Departament Handlu. ICANN zapewnia sprawne działanie sieci i jej nieustanny rozwój, kontrolując 13 superkomputerów zapewniających ogólnoświatowy przepływ informacji. ICANN przyznaje także nazwy i adresy witryn internetowych. ICANN nie cenzuruje treści informacji przesyłanych przez Internet, ma jednak możliwość interweniowania w jego działanie. 166

167

MAPA INTERNETU 22. 11. 2003 (www.opte.org/maps/) 168

PODSTAWOWE POJĘCIA INTERNETU Adres internetowy: adres IP jednoznacznie określający komputer podłączony do sieci. Adres zrozumiały dla komputera: 196.45.123.192 trudny do zapamiętania. Adres zrozumiały dla użytkownika: www.sony.com adres domeny. Tłumaczenia adresów domenowych na IP dokonuje system DNS. DNS: usługa identyfikowania komputerów. Domena: nazwa grupy komputerów podłączonych do sieci. Spotykane w Internecie nazwy domen:.com komercyjne, firmowe.net sieciowe.org organizacyjne.edu instytucje edukacyjne.gov instytucje rządowe KODY KRAJÓW:.pl Polska.uk Wielka Brytania.de Niemcy UWAGA: USA nie mają kodupaństwowego. 169

URL (Uniform Resource Locator) : uniwersalny lokalizator zasobów adres internetowy, miejsce, w którym znajduje się informacja w internecie. Składnia: protokół adres komputera katalog plik docelowy Przykłady: http protokół przeglądarek stron WWW http://www.pwsz.edu.pl adres PWSZ w Lesznie. http://www.put.poznan.pl/uczelnia/bmiz/it/zwmik/eskrypty adres plików PDF zawierających Podstawy Informatyki. serwer katalog plik do pobrania ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/abc.zip ftp protokół przesyłania plików Administrator: osoba odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie sieci komputerowej (serwera, sieci lokalnych, sieci rozległych itp.). Sieć lokalna LAN (Local Area Network): sieć komputerowa zlokalizowana na małym obszarze (w budynku, przedsiębiorstwie, uczelni). Za pomocą tej sieci można korzystać z drukarek sieciowych. Sieć lokalna MAN (Metropolitan Area Network): sieć obejmująca większy obszar niż LAN, np. całego miasta. MAN jest siecią sieci LAN, połączonych światłowodami. Sieć lokalna WAN (Wide Area Network): sieć na dużym obszarze, sieć rozległa. Najbardziej znaną siecią WAN jest Internet. 170

Mirror: kopia archiwum sieciowego (lustro), przyspieszającego korzystanie z Internetu (dodatkowy serwer z USA, umieszczony np. w Polsce). Serwer: komputer podłączony do Internetu, udostępniający usługi. Host: komputer podłączony do Internetu, posiadający stały adres, świadczący usługi dla innych komputerów. HyperText: odnośnik, link, odsyłacz, hiperłącze. Adres zasobu internetowego zapisanego w formacie HTML tak, że kliknięcie na nimpowoduje przejście do wskazanej strony WWW. Przeglądarka WWW: program do korzystania z sieci WWW, do odtwarzania tekstu, grafiki, dźwięku, animacji, programów. Przeglądarka jest klientem serwera stron WWW. Większość przeglądarek to programy freeware. Najpopularniejsze: Internet Explorer, Mozzila, Opera i wiele innych. Strona domowa (home page): pierwsza strona serwisu WWW, czołówka witryny (strona główna). Strona automatycznie uruchomiana po uruchomieniu przeglądarki, a także osobista strona WWW danego użytkownika. Witryna: zbiór stron WWW stanowiący pewną całość lub kompletny serwis. Wortal (vortal): serwis zawierający informacje związane z jednym tematem bazowym. FAQ (Frequenly Asked Questions): pliki tekstowe z odpowiedziami na najczęściej zadawane pytania z różnych dziedzin życia. USŁUGI INTERNETOWE WWW. Telnet: jedna z najstarszych usług umożliwiających zdalną pracę na odległym komputerze (np. sprawdzanie poczty). E-mail (Electronic Mail): poczta elektroniczna, forma przekazu informacji (tekstu z załącznikami o dowolnej treści. Usługa ta zrewolucjonizowała przekazywanie informacji. Listy dyskusyjne: wspólna dyskusja za pomocą poczty elektronicznej. Usenet: forma list dyskusyjnych, w której wiadomości odczytuje się za pośrednictwem czytników. FTP (File Transfer Protocol): przesyłanie wszelkich plików z serwerów FTP bez ograniczeń związanych z działaniem poczty elektronicznej. Serwery FTP korzystają z olbrzymich archiwów sieciowych, korzystają z licznych mirrorów. IRC (Internet Relay Chat): czat, usługa umożliwiająca rozmowy tekstowe z wieloma użytkownikami sieci jednocześnie za pośrednictwem klawiatury. Komunikatory sieciowe (VoIP Voice over IP): tanie rozmowy poprzez Internet, możliwość włączenia kamery video oraz przesyłania plików, rozmowy z wieloma uczestnikami. Najpopularniejsze: Skype (100 milionów użytkowników, maj 2006), MSN, Gadu-Gadu, Tlenofon i in. 171

CECHY INTERNETU 1. Równouprawnienie wszystkich podłączonych użytkowników, brak hierarchii (Sieć partnerska). 2. Niezależność od systemów operacyjnych. 3. Niezawodność (w wyniku braku hierarchii informacja zawsze dotrze do celu tą lub inną drogą). 4. Szybkość działania. KORZYŚCI Z INTERNETU 1. Dostęp do nieograniczonych zasobów informacji z dowolnych dziedzin. 2. Dostęp do najbardziej aktualnych wiadomości z całego świata (przewaga na prasą, radiem i telewizją). 3. Najszybszy i najtańszy sposób komunikowania poprzez pocztę elektroniczną się z dowolnym użytkownikiem na całym świecie. 4. Możliwość pobierania i wysyłania dowolnych plików i programów z każdym podłączonym do sieci komputerem. 5. Rewolucja w kontaktach międzyludzkich (komunikatory). 6. Możliwość prowadzenia na bieżąco rozmów i konferencji (telekonferencje) z wieloma użytkownikami jednocześnie. 7. Wejście Internetu do sieci telekomunikacyjnych. 8. Uczestnictwo w ogólnoświatowych dyskusjach na dowolne tematy, możliwości wyrażania swoich opinii. 9. Nowy sposób kontaktów społecznych. 10. Zakupy i płatności przez Internet. 11. Załatwianie spraw urzędowych poprzez sieć. 12. Możliwość zdalnej pracy (telepraca) i nauki (telenauka, telestudia). ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z INTERNETEM 1. Konieczność rozróżniania informacji wartościowych od bezwartościowych (szumów informacyjnych). 2. Encyklopedyzacja wiedzy (bazowanie na krótkich, encyklopedycznych hasłach, bez szerszego tła i kontekstu problem zrozumienia informacji). 3. Możliwość powstania nowych podziałów społecznych (klasa panów czyli osób umiejących korzystać z Internetu oraz klasa niewolników, nie posiadająca tej umiejętności, podatna na informacje z tabloidów i prasy brukowej). 4. Zastąpienie kontaktów międzyludzkich przez kontakty cyfrowe (zamiast rozmowy i listu e-mail lub SMS). 172