PLAN ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU PULICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO DLA MIASTA i GMINY KROTOSZYN NA LATA

Załącznik do Uchwały Nr / /2012 Rady Miejskiej w Krotoszynie z dnia 29. 03. 2012 r. PLAN ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU PULICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO DLA MIASTA i GMINY KROTOSZYN NA LATA 2011 2016 Poznań, 2011 Opracowanie, na zlecenie Urzędu Miejskiego w Krotoszynie: AWIL Consulting Sp. z o. o. ul. Polska 14, 60-595 Poznań

SPIS TREŚCI I. Podstawowe założenia dotyczące Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2011 2016... 9 II. Charakterystyka sytuacji społeczno gospodarczej na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn... 11 II.1. Informacje ogólne dotyczące Miasta i Gminy Krotoszyn... 11 II.2. Stan zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Krotoszyn... 14 II.2.1. Stan zagospodarowania przestrzennego... 14 II.2.2. Kierunki zagospodarowania przestrzennego... 16... 16 Występujące uwarunkowania, wynikające głównie z cech środowiska przyrodniczego i stanu zainwestowania określają sposoby użytkowania i funkcjonowania obszarów. Poszczególne obszary Miasta i Gminy Krotoszyn są predestynowane do pełnienia następujących funkcji:... 16 II.2.3. Opieka konserwatorska... 17 II.3. Sfera społeczna... 19 II.3.1. Struktura demograficzna i społeczna... 19 II.3.2. Najważniejsze problemy społeczne w Mieście i Gminie Krotoszyn... 22 II.4. Sfera gospodarcza... 25... 25 Podstawowe branże gospodarki mające wpływ na transport oraz główni pracodawcy... 26 II.5. Stan środowiska naturalnego... 28 II.5.1. Charakterystyka środowiska miasta i gminy... 28 II.5.2. Wpływ transportu na środowisko... 30 II.5.3. Uwarunkowania ochrony środowiska... 32 III. Układ transportowy Miasta i Gminy Krotoszyn... 35 III.1. Infrastruktura drogowa... 35 III.2. Komunikacja na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn... 51 III.3. Kryteria dotyczące parkowania w Krotoszynie... 53... 56 Źródło: http://www.krotoszyn.pl... 56 IV. Organizacja rynku przewozów... 57 IV.1. Działalność Miejskiego Zakładu Komunikacji w Krotoszynie Sp. z o.o.... 57... 59 Strukturę, najważniejsze informacje oraz najistotniejsze uwarunkowania organizacyjne, finansowe i logistyczne rozwoju publicznego transportu zbiorowego objętego działalnością MZK Krotoszyn w ostatnich latach przedstawiono w poniższej tabeli.... 59 Kategoria... 59 2008 rok... 59 2009 rok... 59

2010 rok... 59 Długość tras autobusowych (km)... 59 217... 59 217... 59 216,7... 59 Długość linii autobusowych (km)... 59 231... 59 231... 59 233... 59 Liczba przystanków... 59 269... 59 269... 59 269... 59 Średnia dobowa liczba autobusów ruchu w ciągu roku... 59 15... 59 15... 59 15... 59 Liczba autobusów w inwentarzu obsługujących gminę... 59 21... 59 21... 59 20... 59 Praca przewozowa: liczba wozo kilometrów w ciągu roku... 59 liniowe... 59 829 485... 59 828 860... 59 pozostałe... 59 279 338... 59 268 612... 59 249 364... 59 Liczba pasażerów przewożonych autobusami w ciągu roku... 59 liniowe... 59 1 003 623... 59 1 061 108... 59 pozostałe... 59 634 737... 59 369 520... 59 405 138... 59

Nakłady ogółem na autobusowy transport pasażerski komunalny w ciągu roku (w zł):... 59 40 114... 59 - wielkość środków z budżetu samorządowego przeznaczonych na dopłaty do transportu autobusowego (w zł)... 59 - wielkość wpływów ze sprzedaży biletów autobusowych (w zł)... 59 1 446 639,00... 59 1 376 534,00... 59 1 372 047... 59 - pozostałe przychody przedsiębiorstwa autobusowego (w zł)... 59 671 667,00... 59 722 965,00... 59 731 225,61... 59 Prędkość eksploatacyjna... 59 (w km/h)... 59 27,9... 59 26,4... 59 26,2... 59 Średnia powierzchnia w autobusie (w m²)... 59 28... 59 28... 59 28... 59 Źródło: MZK w Krotoszynie Sp. z o.o.... 59 Kategoria... 60 2010 rok... 60 Długość tras autobusowych (km)... 60 97,5... 60 Długość linii autobusowych (km)... 60 48,1... 60 Liczba przystanków... 60 35... 60 Średnia dobowa liczba autobusów ruchu w ciągu roku... 60 16... 60 Liczba autobusów w inwentarzu obsługujących gminę... 60 16... 60 Praca przewozowa: liczba wozo kilometrów w ciągu roku... 60 Prędkość eksploatacyjna (w km/h)... 60 47... 60 Średnia powierzchnia w autobusie (w m²)... 60

24,2... 60 IV.2. Inni przewoźnicy funkcjonujący na terenie miasta i gminy... 63 V. Sieć komunikacyjna przewozów o charakterze użyteczności publicznej... 64 VI. Usługi i potrzeby przewozowe na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn... 68 VI.1. Ocena i prognozy potrzeb przewozowych, pożądany standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej oraz preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu... 68 VI.2. Obecne i przewidywane finansowanie usług przewozowych MZK w Krotoszynie... 74 VI.3. System informacji dla pasażera... 75 VII. Identyfikacja najważniejszych problemów (w tym komunikacyjnych) Miasta i Gminy Krotoszyn... 76 VIII. Powiązanie Planu Transportowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn z innymi dokumentami planistycznymi i strategicznymi... 76 VIII.1. Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 2025... 77 VIII.2. Strategia Rozwoju Transportu... 78 Strategia Rozwoju Transportu na lata 2007-2013... 78 VIII.3. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju... 80 VIII.4. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku... 84 VIII.5. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019... 85 VIII.6. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego... 86 VIII.7. Strategia rozwoju turystyki w województwie wielkopolskim... 87 VIII.8. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Krotoszyńskiego na lata 2005 2013... 88 VIII.9. Wieloletnia Prognoza Finansowa Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2011 2023, a także Wykaz przedsięwzięć do WPF na lata 2011-2020... 89 Większość projektów ujętych w Planie Transportowym, które będą realizowane przez Urząd Miejski w Krotoszynie jest zapisanych w Wykazie przedsięwzięć do WPF na lata 2011-2020. Podejmowane działania mają doprowadzić do usprawnienia warunków komunikacji i poprawy bezpieczeństwa ruchu, a także do odnowy obszarów miejskich.... 89 VIII.10. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2005-2014... 89... 89 VIII.11. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2009-2013... 90 VIII.12. Lokalny Program Rewitalizacji obszarów miejskich i powojskowych dla miasta Krotoszyna na lata 2005 2013... 90 VIII.13. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Krotoszyn oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego... 91 IX. Rozwój transportu publicznego w Mieście i Gminie Krotoszyn... 93... 93

IX.1. Kierunki rozwoju transportu publicznego w mieście i gminie... 93 IX.2. Kryteria wyboru realizacji planowanych działań w zakresie rozwoju transportu publicznego... 94 IX.3. Cele Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2011-2016... 95 IX.4. Oczekiwane efekty realizacji Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego... 95 X. Planowane inwestycje Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn i ich wpływ na środowisko... 96 Lp.... 98 Nazwa planowanego działania... 98 Okres realizacji... 98 Instytucja lub podmiot wdrażający projekt... 98 Wielkość nakładów... 98 Źródła finansowania (PLN)... 98 1.... 98 Zakup 6 sztuk fabrycznie nowych autobusów niskowejściowych... 98 (długość ok. 10 m, do 25 miejsc siedzących, do 60 miejsc stojących)... 98 2012-2014... 98 Miejski Zakład Komunikacji... 98 w Krotoszynie... 98 4 560 000,00... 98 - środki własne spółki (min. 20%): 912 000,00... 98 2.... 98 Zakup 3 sztuk fabrycznie nowych autobusów niskowejściowych... 98 2014-2016... 98 Miejski Zakład Komunikacji... 98 w Krotoszynie... 98 Sp. z o.o.... 98 2 400 000,00... 98 - środki własne spółki (min. 20%): 480 000,00... 98 3.... 98 Modernizacja budynku warsztatowego... 98 2012-2013... 98 Miejski Zakład Komunikacji... 98 w Krotoszynie... 98 100 000,00... 98

- środki własne spółki (min. 20%): 20 000,00... 98 4.... 98 Utwardzenie placu manewrowego wraz z uzupełnieniem ogrodzenia... 98 (położenie płyt betonowych, droga ewakuacyjna, zastąpienie siatki ogrodzenia płytami betonowymi)... 98 2014-2016... 98 Miejski Zakład Komunikacji... 98 w Krotoszynie... 98 Sp. z o.o.... 98 150 000,00... 98 - środki własne spółki (min. 20%): 30 000,00... 98 5.... 98 Stworzenie systemu informatycznego... 98 2012-2016... 98 Miejski Zakład Komunikacji... 98 w Krotoszynie... 98 Sp. z o.o.... 98 1 500 000,00... 98 - środki własne spółki (min. 20%): 300 000,00... 98 6.... 98 Budowa wiat przystankowych... 98 2011-2014... 98 Urząd Miejski w Krotoszynie... 98 150 000,00... 98 - środki z budżetu Miasta i Gminy Krotoszyn (100%): 150 000,00... 98 7.... 98 Budowa drogi w Raciborowie zadanie w trakcie realizacji... 98 2010-2012... 98 Urząd Miejski w Krotoszynie... 98 1 200 000,00... 98 - środki z budżetu Miasta i Gminy Krotoszyn (100%): 1 200 000,... 98 8.... 99 Opracowanie dokumentacji na budowę drogi oraz kanalizacji sanitarnej, deszczowej i sieci wodociągowej ul. Waryńskiego w Krotoszynie... 99 cel: usprawnienie warunków komunikacji i poprawa bezpieczeństwa ruchu... 99 2011-2012... 99

Urząd Miejski w Krotoszynie... 99 25 000,00... 99 9.... 99 Opracowanie dokumentacji na budowę drogi Kobierno Nowy Folwark... 99 Urząd Miejski w Krotoszynie... 99 35 000,00... 99 10.... 99 Opracowanie dokumentacji na budowę drogi we Wróżewach... 99 cel: usprawnienie warunków komunikacji i poprawa bezpieczeństwa ruchu... 99 Urząd Miejski w Krotoszynie... 99 20 000,00... 99 11.... 99 Opracowanie dokumentacji na budowę odcinków ulic: Malinowej, Spokojna i Ściegienna w Smoszewie... 99 Urząd Miejski w Krotoszynie... 99 50 000,00... 99 12.... 99 Studium korytarzowe wraz z analizą wielokryterialną (SK) dla obwodnicy Krotoszyna w ciągu DK 36 Krotoszyn Ostrów Wlkp.... 99 cel: usprawnienie warunków komunikacji i poprawa bezpieczeństwa ruchu... 99 Urząd Miejski w Krotoszynie... 99 179 000,00... 99 13.... 99 Studium korytarzowe wraz z analizą wielokryterialną (SK) oraz studium tech.-ekon. śr. wraz z materiałami do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla budowy Obwodnicy Krotoszyna, Zdun i Cieszkowa w ciągu drogi krajowej nr 15... 99 cel: usprawnienie warunków komunikacji... 99 Urząd Miejski w Krotoszynie... 99 420 000,00... 99 14.... 99 Rewitalizacja terenów w centrum Krotoszyna... 99 cel: odnowa obszarów miejskich... 99 Urząd Miejski w Krotoszynie... 99 551 000,00... 99 Plan finansowy działań dotyczących rozwoju transportu publicznego na obszarze Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2011-2016 obejmuje szacunkową kwotę około 11 340 000,00 zł, tj. około 1 890 000,00 zł średnio rocznie.... 100

Budowa wiat przystankowych... 101 Opracowanie dokumentacji na budowę drogi oraz kanalizacji sanitarnej, deszczowej i sieci wodociągowej ul. Waryńskiego w Krotoszynie... 102 cel: usprawnienie warunków komunikacji i poprawa bezpieczeństwa ruchu... 102 Opracowanie dokumentacji na budowę drogi Kobierno Nowy Folwark... 102 Opracowanie dokumentacji na budowę drogi we Wróżewach... 103 cel: usprawnienie warunków komunikacji i poprawa bezpieczeństwa ruchu... 103 Opracowanie dokumentacji na budowę odcinków ulic: Malinowej, Spokojna i Ściegienna w Smoszewie... 103 Studium korytarzowe wraz z analizą wielokryterialną (SK) dla obwodnicy Krotoszyna w ciągu DK 36 Krotoszyn Ostrów Wlkp.... 104 cel: usprawnienie warunków komunikacji i poprawa bezpieczeństwa ruchu... 104 Studium korytarzowe wraz z analizą wielokryterialną (SK) oraz studium tech.-ekon. śr. wraz z materiałami do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla budowy Obwodnicy Krotoszyna, Zdun i Cieszkowa w ciągu drogi krajowej nr 15... 104 cel: usprawnienie warunków komunikacji... 104 Rewitalizacja terenów... 105 w centrum Krotoszyna... 105 cel: odnowa obszarów miejskich... 105 XI. System wdrażania Planu Transportowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn... 109 XII. Monitoring i ocena realizacji Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego... 111 XII.1. System monitorowania realizacji planu...111 XII.2. Sposoby oceny wykonywania planu...114 XII.3. Sposoby inicjowania współpracy między sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi...115 XII.4. Promocja Planu Transportowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn...115 XIII. Dokumenty źródłowe... 117 XIV. Spis tabel, map i wykresów... 118 I. Podstawowe założenia dotyczące Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2011 2016 Gmina Krotoszyn prowadzi politykę transportową poprzez dostępne instrumenty prawne oraz sposób zarządzania rozwojem i funkcjonowaniem systemu transportowego. Istotną częścią tych działań jest polityka inwestycyjna, nastawiona na efektywne wykorzystanie środków własnych i zewnętrznych, w tym przede wszystkim środków funduszy Unii Europejskiej.

Ponadto instrumentem wdrażania deklarowanej polityki jest system zarządzania transportem, przy czym w zakresie transportu publicznego polega to na rozdzieleniu funkcji i zadań na Urząd Miejski oraz Miejski Zakład Komunikacji w Krotoszynie Sp. z o.o. Działania operacyjne, czyli świadczenie usług realizowane jest przez podmioty gospodarcze, z których dominującym, choć nie jedynym, jest spółka komunalna Miejski Zakład Komunikacji w Krotoszynie Sp. z o.o. Pozwala to samorządowi na sterowanie kierunkami usług, a czynnik konkurencji na rynku umożliwia oddziaływanie na poziom cen i jakość usług. Najważniejsze elementy dotyczące rozwoju transportu publicznego, z których składa się plan to: diagnoza stanu w obszarze transportu; organizacja rynku przewozów i stan linii komunikacyjnych; stan zagospodarowania przestrzennego gminy, województwa i kraju; powiązanie z działaniami rozwojowymi wskazanymi w innych dokumentach o charakterze planistycznym i strategicznym; kwestie związane z potrzebami i usługami przewozowymi; kierunki rozwoju i cele; planowane działania; system wdrażania, monitorowania i oceny realizacji, a także promocji Planu; aspekt środowiskowy realizacji Planu Transportowego. Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta i Gminy Krotoszyn obejmuje okres 2011 2016 (Plan Transportowy). Obszarem opracowania objęto teren miasta i gminy Krotoszyn (w kontekście obszaru działalności Miejskiego Zakładu Komunikacji). Plan Transportowy na lata 2011-2016 jest zaktualizowaną i zmodyfikowaną wersją Zintegrowanego Planu Rozwoju Transportu Publicznego dla Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2010-2015 uchwalonego przez Radę Miejską (Załącznik do Uchwały Nr LIV/406/2010) w Krotoszynie w dniu 30 września 2010 r. Aktualizacja dokumentu wynikała przede wszystkim z konieczności uwzględnienia nowych wymogów dotyczących opracowania planów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego zawartych w Ustawie z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym oraz Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 maja 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Nastąpiła także potrzeba weryfikacji i zmian w zakresie planowanych projektów inwestycyjnych dotyczących rozwoju transportu publicznego. Duża część projektów została już zrealizowana, pojawiły się nowe koncepcje rozwojowe, usprawniające funkcjonowanie systemu transportu publicznego na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn. Planowane działania stanowią dobrą bazę wyjściową do zmian koniecznych dla zrównoważonego rozwoju Miasta i Gminy Krotoszyn. Analiza planowanych inwestycji, wskazuje

na możliwość przeznaczenia znaczących środków własnych oraz pozyskania środków zewnętrznych w celu dokonania zasadniczych zmian i poprawy sytuacji transportu publicznego. Cel Generalny Planu to: Poprawa jakości funkcjonowania transportu zbiorowego oraz warunków ruchu drogowego w skali miasta, gminy i regionu poprzez wzrost efektywności wykorzystania istniejącej infrastruktury oraz rozwój głównych elementów systemu transportu, a także stworzenie warunków dla sprawnego i bezpiecznego przemieszczania osób. Plan Transportowy wskazuje na zasadnicze problemy źródłowe (ekonomiczne) niekorzystnych jak dotąd procesów: zbyt małe dofinansowanie transportu publicznego nakładami niezbędnymi dla odtwarzania potencjału i jego dostosowania do potrzeb mobilności mieszkańców oraz nieproporcjonalny do tego stanu rozwój sieci drogowej. Plan Transportowy kładzie nacisk na poprawę funkcjonowania systemu komunikacyjnego Miasta i Gminy Krotoszyn oraz publicznego transportu zbiorowego, a także wykorzystanie programu rozwojowego infrastruktury drogowej, dla celów uspokojenia ruchu i nadania priorytetowego znaczenia odciążonych przez ruch obszarów miasta i gminy oraz dla usprawnienia transportu publicznego w miejskich i gminnych korytarzach drogowych. Plan finansowy działań dotyczących rozwoju transportu publicznego na obszarze Miasta i Gminy Krotoszyn na lata 2011-2016 obejmuje szacunkową kwotę około 11 340 000,00 zł, tj. około 1 890 000,00 zł średnio rocznie. Planowane zadania inwestycyjne będą zarządzane i wdrażane przez Urząd Miejski w Krotoszynie oraz Miejski Zakład Komunikacji w Krotoszynie Sp. z o.o. Doświadczenie i struktura organizacyjna wskazanych instytucji są adekwatne do struktury planowanych projektów. II. Charakterystyka sytuacji społeczno gospodarczej na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn II.1. Informacje ogólne dotyczące Miasta i Gminy Krotoszyn Krotoszyn położony jest w południowej części województwa wielkopolskiego, na granicy dwóch regionów gospodarczych: Wielkopolski i Dolnego Śląska. Obszar miasta i gminy ma charakter rolniczo-przemysłowy. Powierzchnia miasta i gminy wynosi 256 km², z tego na miasto przypadają 23 km², a na wsie 233 km².

W skład gminy Krotoszyn wchodzi miasto Krotoszyn oraz miejscowości - sołectwa: Baszyny, Benice, Biadki, Bożacin, Brzoza, Chwaliszew, Durzyn, Duszna Górka, Dzierżanów, Gorzupia, Janów, Jasne Pole, Kobierno, Lutogniew, Nowy Folwark, Orpiszew, Osusz-Salnia, Raciborów, Romanów, Roszki, Różopole, Smoszew, Świnków, Tomnice, Unisław, Ustków, Wielowieś, Wronów, Wróżewy. Mapa 1. Miasto i Gmina Krotoszyn Źródło: http://www.krotoszyn.pl

Mapa 2. Miasto i Gmina Krotoszyn na tle Powiatu Krotoszyńskiego Źródło: http://www.starostwo.krotoszyn.pl Mapa 3. Powiat Krotoszyński na tle Województwa Wielkopolskiego Źródło: www.ktpzg.pttk.pl

Mapa 4. Miasto i Gmina Krotoszyn na mapie Polski Źródło: http://www.krotoszyn.pl II.2. Stan zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Krotoszyn II.2.1. Stan zagospodarowania przestrzennego Współczesny układ urbanistyczny centrum Miasta Krotoszyn pochodzi prawdopodobnie z XV w., gdy miasto zostało poddane odbudowie po pożarze z 1453 r. Miasto powstało na południe od pierwotnej osady, na obszarze otoczonym wodami. Wschodnia cześć tego obszaru wyspy zajmowała osada Bonów. W tej strefie obecnie znajduje się dzisiejszy rynek i ulica Kaliska. Z kolei w rejonie obecnego Parku Wojska Polskiego znajdowała się pierwotnie wieś Oraczewice, gdzie Wierzbięta założył dwór obronny. Miasto Krotoszyn swoją tożsamość kulturową zawdzięcza rozwojowi, który odbywał się na kanwie miasta lokacyjnego z początku XV wieku. Obiekty, którymi wzbogacono układ urbanistyczny i walory architektoniczne miasta lokowane były z poszanowaniem starego układu dróg, ulic w obrębie miasta średniowiecznego. Pozwoliło to na wykształcenie i zachowanie czytelnego rozplanowania miasta. Zabudowa śródmiejska pochodzi głównie z XIX i XX w. Na obecną strukturę przestrzenną miasta składają się przed wszystkim obiekty pochodzące z przełomu XIX i XX wieku (kamienice późnoklasycystyczne, secesyjne itp.), założenia urbanistyczne (place miejskie, eksponowane pierzeje), cmentarze, które kształtują unikatowy krajobraz kulturowy miasta.

Charakterystycznym elementem miasta Krotoszyn jest czworoboczny rynek z siedmioma wylotami ulic i ratuszem pośrodku. Rynek zajmuje około 13 000 m² i należy do jednych z największych rynków w Wielkopolsce. Wsie gminy Krotoszyn swoją tożsamość kulturową zawdzięczają rozwojowi, który odbywał się na przestrzeni wieków. Z poszczególnych faz rozwoju wytworzyły się następujące typy wsi: - ulicówki (Biadki, Chwaliszew); - łańcuchówki (Wielowieś, Lutogniew, Kobierno, lokowane nad rzekami, Roszki zlokalizowane na terenach leśnych); - wielodrożnice (Orpiszew, Bożacin); - owalnicówki (owalny charakter pierwotnie miała wieś Gorzupia); - folwarki (Ustków, Benice, Baszyny, Biadki, Chwaliszew, Dzierżanów, Gorzupia, Kobierno, Orpiszew, Wielowieś, Wronów); - poparcelacyjne kolonie liczne rządówki (Różopole, Jasne Pole, Brzoza, Kolonia Salnia). W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Krotoszyn wyznaczono 3 podstawowe obszary funkcjonalno-przestrzenne, które podzielono na kilka stref polityki przestrzennej. Należą do nich: - I Obszar miejski, w tym: I A strefa śródmiejska (teren koncentracji usług i mieszkalnictwa) ograniczona ulicami od zachodu i północy - torami kolejowymi, od wschodu ulicami: Witosa, Ostrowską i Ceglarską oraz od południa ul. Staszica; I B strefa mieszkalnictwa północno-zachodnia (teren mieszkalnictwa jednorodzinnego oraz rolniczej przestrzeni produkcyjnej) ograniczona od zachodu i północy granicą miasta, od wschodu ul. Koźmińską, od południa torami kolejowymi; I C strefa przemysłowa północna (teren koncentracji przemysłu) ograniczona od zachodu ul. Koźmińską, od północy i wschodu granicą miasta, od południa torem kolejowym; I D strefa wielofunkcyjna (tereny mieszkalnictwa i usług, koncentracji zieleni miejskiej, rolniczej przestrzeni produkcyjnej, aktywizacji gospodarczej oraz zasilania ekologicznego miasta) ograniczona od północy torami kolejowi, od wschodu i południa granicą miasta, od zachodu ul. Ceglarską, Ostrowską i Witosa; I E strefa mieszkalnictwa południowa (teren rolniczej przestrzeni produkcyjnej, potencjalnego rozwoju mieszkalnictwa i usług oraz zasilania ekologicznego miasta) ograniczona od północy ul. Staszica, od wschodu ul. Ceglarską, od południa granicą miasta i od zachodu torem kolejowym i zapleczem zachodniej strony ul. Zdunowskiej;

I F strefa przemysłowa zachodnia (teren koncentracji przemysłu) ograniczona od zachodu, północy i wschodu torami kolejowymi, od południa drogą do wsi Salnia. - II Obszar wiejski, w tym: II W strefa wypoczynkowo rolnicza (tereny wypoczynku, osadnictwa i rolniczej przestrzeni produkcyjnej) wieś Chwaliszew, wieś Dzierżanów, wieś Roszki; II G strefa aktywizacji gospodarczej (teren działalności gospodarczej, osadnictwa i rolniczej przestrzeni produkcyjnej) wieś Osusz, północny teren wsi Salnia oraz wsie: Tomnice, Kobierno, Nowy Folwark, Durzyn; II R strefa rolnicza (tereny osadnictwa i rolniczej przestrzeni produkcyjnej) wsie: Benice, Baszyny, Biadki, Bożacin, Brzoza, Duszna Górka, Gorzupia, Janów, Jasne Pole, Lutogniew, Orpiszew, Raciborów, Różopole, Romanów, Świnków, Smoszew, Ustków, Unisław, Wróżewy, Wielowieś, Wronów. - III Obszar leśny zachowanie istniejących form ochrony, rozszerzenie ochrony prawnej na projektowane rezerwaty przyrody, prowadzenie gospodarki leśnej według operatorów urządzeniowych gospodarstw leśnych, w tym: III L 1 strefa lasów północno wschodnich (rejon północno wschodni); III L 2 strefa lasów południowych (rejon południowy). II.2.2. Kierunki zagospodarowania przestrzennego Występujące uwarunkowania, wynikające głównie z cech środowiska przyrodniczego i stanu zainwestowania określają sposoby użytkowania i funkcjonowania obszarów. Poszczególne obszary Miasta i Gminy Krotoszyn są predestynowane do pełnienia następujących funkcji: - przyrodniczych, - osiedleńczych, - produkcyjnych, - retencji wód powierzchniowych, - rekreacyjno wypoczynkowych, - obsługi komunalnej, - komunikacyjnych, - głównych ciągów infrastrukturalnych. Generalnie zakłada się zachowanie obecnej struktury funkcjonalno przestrzennej. Miasto Krotoszyn, obecnie jak w przyszłości nadal będzie pełnić funkcje ośrodka obsługującego

mieszkańców gminy. W mieście zachowuje się złożoność funkcji z preferencjami dla rozwoju usług (rozwój jakościowy i ilościowy) i funkcji wytwórczych (modernizacja, restrukturyzacja, rozwój drobnego przemysłu i przetwórstwa rolno spożywczego). W obszarze wiejskim dominującą funkcją pozostanie rolnictwo. Preferowanymi funkcjami uzupełniającymi są: rozwój drobnej wytwórczości (np. przetwórstwo rolno spożywcze) oraz turystyka i rekreacja, którą należy rozwijać w oparciu o w miarę atrakcyjne pod względem walorów przyrodniczo krajobrazowych, tereny obszaru chronionego krajobrazu, kompleksy leśne oraz w oparciu o projektowane zbiorniki retencyjne Unisław i Sulmierzyce. II.2.3. Opieka konserwatorska W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Krotoszyn postuluje się wyznaczenie orientacyjnych stref ochrony konserwatorskiej: 1. Dla Miasta Krotoszyn. Znajdują się one w historycznie najstarszej części śródmieścia Krotoszyna. Strefa A ograniczona ulicami: od południa 56. Pułku Piechoty Wlkp., od wschodu Kościuszki, Domki Farne aż do Al. Powstańców Wlkp. i dalej ku północy do Kaszarskiej, od północy Słodowa, do zachodnich granic Małego Rynku aż do Piastowskiej i ku południowi do 56. Pułku Piechoty Wlkp. objęta zostałaby pełną ochroną konserwatorską; Strefa B ochrony konserwatorskiej jest najszersza i znajduje się w granicach ulic: Koźmińska do Raszkowskiej, Al. Powstańców Wlkp., Ostrowska do Zdunowskiej, Zdunowska do skrzyżowania z Sienkiewicza i Łąkową; Strefa E ochrony ekspozycji obejmuje teren wokół kościoła św. Andrzeja Boboli oraz teren otaczający kościół św. Fabiana i Sebastiana (ciąg zieleni); Strefa W ochrony archeologicznej i obserwacji znajduje się w centralnej, północnozachodniej i południowo-zachodniej części miasta oraz obejmuje tereny w śródmieściu w rejonie lokacji miasta. 2. Dla Gminy Krotoszyn ze względu na wartości krajobrazu kulturowego. Baszyny wokół zespołu dworskiego, Benice wokół zespołu dworskiego, Brzoza wokół zespołu dworskiego, Chwaliszew wokół zespołu dworskiego, Dzierżanów wokół zespołu dworskiego, Kobierno wokół zespołu dworskiego,

Lutogniew wokół zespołu dworskiego, Orpiszew wokół zespołu dworskiego, Ustków wokół zespołu dworskiego, Wielowieś wokół zespołu dworskiego, Kobierno wokół zespołu sakralnego, Lutogniew wokół zespołu sakralnego, Wronów wokół zespołu dworskiego. 3. Dla Gminy Krotoszyn orientacyjne strefy ochrony widokowej: Wielowieś wokół zespołu dworskiego, Wielowieś wokół zespołu sakralnego. 4. Dla Gminy Krotoszyn strefy ochrony archeologicznej i obserwacji w rejonach wsi: Brzoza, Kobierno, Durzyn, Tomnice, Dzierżanów, Lutogniew, Chwaliszew, Roszki, Orpiszew. Ochronie konserwatorskiej podlegają także zespoły form drobnoprzestrzennych o wysokich walorach przyrodniczych: - rezerwat częściowo leśny Dąbrowa Smoszew obiekt ma na celu ochronę dobrze wykształconego grądu środkowoeuropejskiego i fragmentów lasu łęgowego. - rezerwat częściowo florystyczny Miejski Bór. - projektowany rezerwat archeologiczno leśny Dąbrowa z kurhanem. Celem rezerwatu jest ochrona, jednego z ostatnich na tym terenie, fragmentu pomnikowego drzewostanu dębowego, w wieku około 240 lat, a także będącego obiektem badań archeologicznych starego kurhanu. - projektowany rezerwat częściowy leśny Różopole położony w rejonie leśniczówki Stare Budy. Cel rezerwatu to ochrona dobrze rozwiniętych fitocenoz niskiego grądu oraz fragmentów łęgu jesionowo wiązowego. - projektowany rezerwat częściowy leśny Trzęślicowa Dąbrowa położony w rejonie leśniczówki Jelonek. Cel rezerwatu to ochrona fitocenoz wilgotnej, acydofilnej dąbrowy trzęślicowej oraz fragmentów acidofilnego lasu grabowo dębowego i grądu środkowoeuropejskiego. - projektowany rezerwat częściowy leśny Miłowiec położony w leśnictwie Miłowiec. Cel to ochrona unikatowych starodrzewi mieszanych z udziałem buka, dębu sosny, świerka z domieszką graba, brzozy i jarzębiny. - poszerzenie rezerwatu Dąbrowa Samoszew. - istniejące i projektowane pomniki przyrody (drzewa zabytkowe, głazy narzutowe).

- istniejące zabytkowe parki podlegające ochronie prawnej Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (Krotoszyn) i Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody (Baszyny, Dzierżanów) i projektowane (Brzoza, Chwaliszew, Kobierno, Ustków, Wielowieś). Uzupełnieniem form ochrony konserwatorskiej są powszechnie występujące zespoły zieleni połęgowej wzdłuż cieków wodnych oraz zieleni śródpolnej. II.3. Sfera społeczna II.3.1. Struktura demograficzna i społeczna Na obszarze Miasta i Gminy Krotoszyn mieszka (pobyt stały) 40 421 osób (2010 r.). Liczba ludności miasta i gminy zmniejszyła się w porównaniu z 2009 r. (40 501 osób) o 80 osób. Ludność miasta i gminy stanowi około 1,2% mieszkańców województwa wielkopolskiego (3 419 426 osób w 2010 r.) i ponad 52% mieszkańców powiatu krotoszyńskiego (77 471 osób w 2010 r.). Średnia gęstość zaludnienia w Mieście i Gminie Krotoszyn wynosi 158 osób/km² (GUS, 2010 r.). Gęstość zaludnienia w gminie jest wyższa od średniej krajowej (122 osoby/km² na koniec 2010 r.), od średniej dla województwa wielkopolskiego (115 osób/km 2 ) oraz od średniej dla powiatu krotoszyńskiego (109 osób/km 2 ). Wykres 1. Liczba mieszkańców Miasta i Gminy Krotoszyn w latach 2005-2010 40 700 40 650 40 680 40 600 40 550 40 500 40 450 40 400 40 521 40 439 40 465 40 501 40 421 40 350 40 300 40 250 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. Źródło: Liczba ludności (pobyt stały), http://www.krotoszyn.pl

Z powyższego wykresu wynika, iż w latach 2005-2007 liczba osób zamieszkujących miasto i gminę zmniejszyła się, natomiast w latach 2008-2009 wzrosła. W 2010 r. liczba mieszkańców miasta i gminy Krotoszyn ponownie się zmniejszyła. Charakterystykę ludności (ujęcie poglądowe) według grup wiekowych na omawianym obszarze ukazuje poniższe zestawienie, które sporządzono na podstawie danych GUS za 2010 r. (według nich liczba ludności miasta i gminy wynosi 40 543 osób). Tabela 1. Liczba osób w Mieście i Gminie Krotoszyn według grup wiekowych 0-19 20-29 30-59 powyżej 60 lat Ludność miasta i gminy 9 418 6 707 17 100 7 318 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS, 2010 r. Analiza przedziałów wiekowych ludności miasta i gminy pozwala na stwierdzenie, iż najliczniej reprezentowane grupy stanowią osoby w wieku: 30-59 lat 17 100 osób (około 42,2% ogółu mieszkańców) oraz w przedziale 0-19 lat (9 418 osób, tj. 23,2% ogółu mieszkańców). Najmniej liczną grupą są osoby w przedziale wiekowym 20-29 lat (6 707 osób, tj. 16,5% ogółu mieszkańców). Liczebność grupy najstarszej (+60 lat) wynosi 7 318 osób. W ujęciu procentowym osoby w wieku powyżej 60 lat stanowią ponad 18% ogólnej liczby mieszkańców Miasta i Gminy Krotoszyn. Liczba kobiet zamieszkujących miasto i gminę jest wyższa niż liczba mężczyzn. Według danych GUS za 2010 r. miasto i gminę zamieszkuje 20 879 kobiet, co stanowi 51,5% ogółu mieszkańców oraz 19 664 mężczyzn tj. 48,5% ogółu mieszkańców. Według danych GUS za 2010 r. r. podział ludności miasta i gminy według grup ekonomicznych przedstawiał się następująco: - 20,3% w wieku przedprodukcyjnym; - 64,4% w wieku produkcyjnym; - 15,3% w wieku poprodukcyjnym.

Tabela 2. Ludność Miasta i Gminy Krotoszyn według grup ekonomicznych w 2010 r. Płeć Kobiety Mężczyźni Razem Ludność - wiek przedprodukcyjny 4 005 4 224 8 229 Ludność - wiek produkcyjny 12 523 13 601 26 124 Ludność - wiek poprodukcyjny 4 351 1 839 6 190 OGÓŁEM 20 879 19 664 40 543 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2010 r. Jak wynika z powyższego zestawienia w 2010 r. w Mieście i Gminie Krotoszyn dominującą grupę stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym jest wyższa niż w wieku poprodukcyjnym. W mieście i gminie można również zaobserwować dodatni wskaźnik przyrostu naturalnego, który w 2010 r. wyniósł +114. Wskaźnik przyrostu naturalnego jest korzystny (dodatni) od kilku lat. Tabela 3. Ruch naturalny w Mieście i Gminie Krotoszyn w latach 2006-2010 Wyszczególnienie 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. Urodzenia 448 434 469 510 483 Zgony 347 386 383 367 369 Przyrost naturalny +101 +48 +86 +143 +114 Źródło: Liczba ludności, http://www.krotoszyn.pl Saldo migracji w mieście i gminie Krotoszyn w latach 2008-2010 wykazuje negatywne tendencje. Ujemne saldo rośnie i wyniosło ogółem -108 (2010 r.); w 2009 r. -57. Dane za 2010 r. dotyczące salda migracyjnego wskazują na niewielki wzrost liczby zameldowań oraz znaczący wzrost wymeldowań z miasta i gminy. W 2010 r. miało miejsce 442 wymeldowań, co stanowi o 84 wymeldowania więcej niż w 2009 roku.

Wykres 2. Wskaźnik migracyjny na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn w latach 2008-2010 450 400 416 416 442 350 300 250 301 358 334 200 150 100 50 0 2008 r. 2009 r. 2010 r. ZAMELDOWANIA WYMELDOWANIA Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, lata 2008 2010 Tabela 4. Saldo migracji w Mieście i Gminie Krotoszyn w latach 2008-2010 SALDO MIGRACJI Miasto i Gmina Krotoszyn 2008 r. 2009 r. 2010 r. 0-57 -108 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, lata 2008 2010 II.3.2. Najważniejsze problemy społeczne w Mieście i Gminie Krotoszyn Pomoc społeczna Podstawową jednostką w systemie pomocy społecznej Miasta i Gminy Krotoszyn jest Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. W oparciu o świadczenia pieniężne i niepieniężne, ośrodek udziela pomocy rodzinom i osobom w szczególności w sytuacji: ubóstwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, alkoholizmu, bezdomności czy też przemocy w rodzinie. W 2010 r. z pomocy M-GOPS skorzystało 976 rodzin; liczba osób w rodzinach to 3 184 osób.

Najważniejszymi zidentyfikowanymi problemami społecznymi w Mieście i Gminie Krotoszyn są przed wszystkim: ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność oraz długotrwała lub ciężka choroba. Tabela 5. Przyczyny przyznania pomocy społecznej w Mieście i Gminie Krotoszyn w 2010 r. Przyczyna udzielenia pomocy Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 1. Ubóstwo 810 2 348 2. Sieroctwo 0 0 3. Bezdomność 28 28 4. Potrzeba ochrony macierzyństwa w tym: - Wielodzietność 1 0 2 0 5. Bezrobocie 572 1 674 6. Niepełnosprawność 212 338 7. Długotrwała lub ciężka choroba 229 389 8. Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego ogółem w tym: - rodziny niepełne - rodziny wielodzietne 2 5 6 23 9. Przemoc w rodzinie 15 54 10. Alkoholizm 69 119 11. Narkomania 2 2 12. Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego 13. Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze 7 29 14 20 0 0 14. Trudności w integracji osób, które otrzymały 0 0 status uchodźcy 15. Zdarzenia losowe 3 6 16. Sytuacja kryzysowa 32 88 17. Klęska żywiołowa lub ekologiczna 0 0 Źródło: Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krotoszynie Sprawozdanie za I-XII 2010 Jednym z najważniejszych problemów społeczności lokalnej miasta i gminy jest trudna sytuacja rodzin wielodzietnych i niepełnych. Rodziny wielodzietne i niepełne należą do grupy ludności, w której występuje ubóstwo, w większości z nich dochód przeliczony na jedną osobę wystarcza jedynie na to aby przeżyć. Niemal cały wysiłek nastawiony jest na zaspokojenie potrzeb podstawowych kosztem potrzeb rozwojowych. Rodziny wielodzietne i niepełne aby zaspokoić swoje podstawowe potrzeby oraz potrzeby dzieci korzystają z różnej formy świadczeń pomocy społecznej.

Stan ubóstwa w wielu rodzinach często spowodowany jest bezrobociem jednego lub obojga rodziców, które spowodowane jest niskim poziomem wykształcenia, zakresem i poziomem kwalifikacji odbiegających od potrzeb rynku pracy, niską aktywnością zawodową i mobilnością. Skutki długotrwałego pozostawania bez pracy dotykają zazwyczaj wszystkich członków rodziny, nie wyłączając dzieci, gdyż często u nich pojawia się lub może pojawić efekt dziedziczonego bezrobocia oraz zupełna bezradność życiowa. Liczną grupę osób korzystających z pomocy społecznej w mieście i gminie stanowią osoby niepełnoprawne oraz długotrwale lub ciężko chore. Rynek pracy Ogólna liczba osób z terenu miasta i gminy Krotoszyn pozostających bez pracy na dzień 31.12.2010 r. wynosiła 1 841 (w tym 1 160 kobiet). Analogicznie na dzień 31.12.2009 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych ogółem wynosiła 1 990 (w tym kobiet 1 179). Liczba bezrobotnych ogółem spadła o 149 osób (natomiast ilość kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych zmniejszyła się o 19). Wśród osób pozbawionych pracy w mieście i gminie dominują kobiety. Stanowią one 63% ogółu osób bezrobotnych. Podkreślić należy, iż ich udział w populacji miasta i gminy jest wyższy niż mężczyzn, tym samym liczba bezrobotnych kobiet w pełni oddaje strukturę demograficzną omawianej populacji. Bezrobocie jest jednym z najistotniejszych problemów społecznych w Mieście i Gminie Krotoszyn. W latach 2007-2009 liczba bezrobotnych miała tendencję wzrostową. Pozytywnym zjawiskiem jest spadek liczby bezrobotnych oraz wzrost liczby zatrudnionych w 2010 r. Tendencje obrazujące sytuację na lokalnym rynku pracy w latach 2006-2010 przedstawiono poniżej. Tabela 6. Rynek pracy w Mieście i Gminie Krotoszyn w latach 2006-2010 Wyszczególnienie 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. Zatrudnieni 10 154 10 731 10 689 10 620 11 406 Bezrobotni 2 504 1 603 1 772 1 990 1 841 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, lata 2006 2010

Miasto i Gmina Krotoszyn Tabela 7. Bezrobotni zarejestrowani w PUP w Krotoszynie (stan na 31.12.2010 r.) Liczba bezrobotnych ogółem Liczba bezrobotnych kobiet Liczba bezrobotnych zamieszkałych na wsi Zwolnieni z przyczyn zakładu pracy Bez prawa do zasiłku Bezrobotni w wieku produkcyjnym 18-44 lat Pozostający bez pracy powyżej 12 miesięcy 1 841 1 160 433 175 1 544 1 309 517 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Krotoszynie Statystyka 2010, http://www.pupkrotoszyn.pl II.4. Sfera gospodarcza Na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn funkcjonuje 3 613 podmiotów gospodarczych (GUS, 2010r.). Spośród ogólnej liczby podmiotów gospodarczych prowadzących działalność gospodarczą w mieście i gminie 131 podmiotów należy do sektora publicznego, a 3 482 do prywatnego. W mieście i gminie dominują podmioty sektora prywatnego, które stanowią ponad 96% wszystkich podmiotów gospodarczych. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanowią blisko 82,5% ogółu podmiotów sektora prywatnego. Tabela 8. Miasto i Gmina Krotoszyn - formy własności podmiotów gospodarczych będących w rejestrze REGON w 2010 r. Ilość podmiotów Forma własności Sektor publiczny gospodarczych Sektor prywatny Podmioty gospodarki narodowej ogółem 131 3 482 Państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego ogółem 83 - Państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego, gospodarstwa pomocnicze 1 - Spółki handlowe 4 144 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego - 27 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - 2 872 Spółdzielnie - 17 Fundacje - 2 Stowarzyszenia i organizacje społeczne - 129 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2010

W ewidencji działalności gospodarczej Miasta i Gminy Krotoszyn jest zarejestrowanych 2 647 podmiotów gospodarczych (stan na 31.12.2010 r.). Podstawowe branże gospodarki mające wpływ na transport oraz główni pracodawcy Dominujące na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn branże gospodarki oraz główni pracodawcy: przemysł maszynowy produkcja elementów silnikowych (MAHLE Polska Sp. z o.o. - największy zakład w Krotoszynie zatrudniający blisko 2700 osób), produkcja konstrukcji stalowych i urządzeń do transportu, cynkowanie ogniowe (Fabryka Urządzeń Górniczych FUGOR Sp. z o.o., która zatrudnia 187 osób bez uczniów), produkcja mebli warszatowych i innych wyrobów ze stali oraz sprzętu transportowego (Przedsiębiorstwo JOTkel zatrudnia 170 osób), budowlany - produkcja cegły, dachówki i innych materiałów budowlanych (CERABUD S.A. zatrudnia 119 pracowników), rolno-spożywczy - produkcja art. mleczarskich - Zakłady Produkcyjne Nutricia Sp. z o.o. Oddział Krotoszyn zatrudnia 90 osób oraz produkcja art. spożywczych i farmaceutycznych (P.P.H. EWA S.A. zatrudnia około 250 pracowników), chemia gospodarcza - produkcja świec, zniczy i lampionów (Spółdzielnia Inwalidów JUTRZENKA zatrudnia około 80 pracowników), drzewny produkcja parkietów (Fabryka Parkietów BIADKI Sp. z o.o. w Biadkach zatrudnia 236 osób). Do najważniejszych pracodawców należy zaliczyć także następujące podmioty gospodarcze: Przedsiębiorstwo Handlowe A T S.A. w Krotoszynie sprzedaż hurtowa i detaliczna artykułów elektrycznych, chemicznych i farmaceutycznych. Przedsiębiorstwo zatrudnia ponad 580 pracowników na terenie całego kraju, z czego około połowa jest zatrudnionych w Krotoszynie, Krotoszyńskie Przedsiębiorstwo Budowlane KRODOMEX Sp. z o.o. firma budowlana, która zajmuje się realizacją wszelkich inwestycji budowlanych, wykończeniowych oraz modernizacją istniejących już obiektów. Firma zatrudnia 70 osób, Krepel Polska Sp. z o.o. produkcja opakowań drewnianych zatrudnia 64 osoby,

P.P.U.H. Gembiak & Mikstacki Sp. J. - usługi w zakresie budowy dróg, nawierzchni z masy bitumicznej i kostki brukowej oraz remonty dróg zatrudnia około 180 pracowników, Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. (spółka komunalna) zatrudnia 155 osób, DINO Polska Sp. z o. o. sieć marketów- zatrudnia około 350 osób. Miasto i Gmina Krotoszyn stwarza przedsiębiorstwom warunki do rozwoju poprzez przygotowanie ofert do zagospodarowania nieruchomości pod inwestycje dla przemysłu elektronicznego, lekkiego, budowlanego, przetwórstwa rolno-spożywczego, hotelarstwa, gastronomii, transportu, handlu i usług. Tereny inwestycyjne miasta są częścią Podstrefy Krotoszyn Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej 'INVEST-PARK' Sp. z o.o. Podstrefa Krotoszyn zlokalizowana jest w całości na terenie Miasta Krotoszyn, w jego północno-wschodniej części i obejmuje łączną powierzchnię 50 ha. Podstrefa Krotoszyn składa się z dwóch obszarów. Atrakcyjność podstrefy Krotoszyn podnosi fakt położenia na granicy dwóch województw tj. dolnośląskiego i wielkopolskiego na szlaku łączącym te dwa ważne ośrodki przemysłowe w Polsce. Władze miasta i gminy wspierają działalność przedsiębiorstw, stosując od kilku lat ciągle dopracowywany system ulg w podatku od nieruchomości dla podmiotów rozpoczynających lub już prowadzących działalność gospodarczą. Do instytucji otoczenia biznesu działających na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn należy zaliczyć banki, m.in.: Bank BGŻ, Bank Zachodni WBK S.A., PKO BP S.A., Bank Spółdzielczy, Getin Bank, Invest Bank S.A., Kredyt Bank, EURO BANK S.A., GE Money Bank, Lukas Bank. Wspieraniem działalności gospodarczej zajmują się funkcjonujące w Krotoszynie stowarzyszenia: Klub Przedsiębiorców Ziemi Krotoszyńskiej Krotoszyńskie Centrum Przedsiębiorczości Krotoszyńskie Zrzeszenie Handlu i Usług Cech Rzemiosł Różnych Ogólnopolskie Stowarzyszenie Firm Opakowaniowych Gabi Plast.

II.5. Stan środowiska naturalnego II.5.1. Charakterystyka środowiska miasta i gminy Obszar Miasta i Gminy Krotoszyn położony jest w Monoklinie Przedsudeckiej. Podłoże budują osady permo-mezozoiczne, przykryte utworami trzeciorzędowymi: oligoceńskimi, mioceńskimi i plioceńskimi. Miąższość utworów trzeciorzędowych wynosi około 290 metrów. Na osadach trzeciorzędowych zalegają czwartorzędowe plejstoceńskie zlodowacenia północnopolskiego i środkowopolskiego oraz holoceńskie. Miąższości osadów czwartorzędowych wahają się od 20 m do 40 m. Z ogólnej powierzchni Miasta i Gminy Krotoszyn 63,18% stanowią użytki rolne, z tego: grunty orne 57,6%, sady 0,37%, łąki i pastwiska 5,1%. Powierzchnia lasów wynosi blisko 28%. W gminie Krotoszyn, podobnie jak w całej Wielkopolsce, dominujący wpływ na klimat wywiera powietrze polarno-morskie, latem przynoszące ochłodzenie, znaczne zachmurzenie nieba i częste opady, a zima ocieplenie i odwilż. Ze wschodu i z południa docierają do gminy, choć z mniejszą częstością, suche masy powietrza kontynentalnego. Na terenie gminy Krotoszyn występują dwa rezerwaty przyrody: "Miejski Bór" (28.87 ha) i "Dąbrowa Smoszew" (9.82 ha) oraz liczne pomniki przyrody (głównie pomnikowe dęby szypułkowe, rzadziej monumentalne buki). Na terenie gminy Krotoszyn znajdują się dwa głazy narzutowe: w lesie koło Bargieł oraz w pobliżu leśniczówki Sokołówka zwany "Diabelskim Kamieniem". Istotnym elementem krajobrazu przyrodniczego gminy są także zabytkowe parki wiejskie: Dzierżanów, Brzoza, Chwaliszew, Kobierno, Ustków, Wielowieś. Na terenie miasta powierzchnia parków i zieleńców wynosi 18 ha. Na terenie gminy znajdują się również obszary objęte siecią ekologiczną NATURA 2000. PLH 300002 - ochrona siedlisk - Dąbrowy Krotoszyńskie - jeden z największych w Polsce kompleksów naturalnych lasów dębowych, zajmuje teren blisko 23 000 ha. Trzy zespoły naturalnych, urozmaiconych dąbrów świetlistych (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, grab zwyczajny, leszczyna pospolita) ze starodrzewem, częściowo (miejscowo) przemieszanych z nowymi nasadzeniami sosny i innych drzew (bór mieszany i inne). Podział: - Las Jasne Pole. Zespół dwóch lasów mających razem ponad 50 km² powierzchni, umiejscowiony w środku trójkąta Koźmin-Krotoszyn-Ostrów, w całości na terenie gminy Krotoszyn. - Las Gliśnica. Mający około 30 km² powierzchni las, położony w środku trójkąta Krotoszyn- Ostrów-Sulmierzyce, na terenie gminy Odolanów oraz gminy Ostrów Wielkopolski.

- Las Krotoszyn. Mający około 35 km² powierzchni las położony w środku trójkąta Krotoszyn- Sulmierzyce-Zduny, na terenie gminy Krotoszyn (w tym miasta Krotoszyn) oraz gminy Zduny. Cały kompleks znajduje się na terenie utworzonego w 1993 roku Obszaru Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie i Baszków Rochy. PLB300007 - obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) - Dąbrowy Krotoszyńskie, zajmuje obszar 34245,3 ha. Obszar ten jest również cenną z europejskiego punktu widzenia ostoją dla bociana czarnego, żurawia, muchołówki białoszyjej i skowronka borowego. Wody powierzchniowe tego terenu są bardzo ubogie, a reprezentowane są przede wszystkim przez niewielkie obszarowo stawy, które pełnią rolę retencyjną bądź hodowlaną. Gmina Krotoszyn prawie w całości położona jest w dorzeczu rzeki Odry w obszarze pozostającym w zlewisku II rzędu rzeki Baryczy. Teren odwadniany jest w kierunku południowym i południowo-zachodnim przez rzeki: Orlę, Żydowski Potok, Czarną Wodę, Kuroch i Rów Orpiszewski. Tylko niewielki północno-wschodni obszar gminy Krotoszyn należy do zlewni rzeki Lutyni w dorzeczu Warty i zlewni rzeki Ołobok w dorzeczu rzeki Prosny. Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania naturalne, zdolność samooczyszczania oraz napływ zanieczyszczeń antropogenicznych. Wody podziemne ujęte są w dwa systemy klasyfikacyjne: Główne Użytkowe Poziomy Wodonośne oraz Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. Ujęcia wód podziemnych zaopatrują w wodę ludność gminy Krotoszyn oraz wykorzystywane są w przemyśle oraz gospodarstwach rolnych. W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych na terenie Krotoszyna znajduje się jeden punkt (otwór badawczy) zbiornik Smoszew-Chwaliszew-Sulmierzyce. Jednak w wyniku długiej jego eksploatacji nastąpiło obniżenie poziomu statycznego wód wgłębnych w dolinie kopalnej o 18-30 m. Wody rzek na terenie gminy Krotoszyn są bardzo silnie zanieczyszczone trudnoutlenialnymi substancjami organicznymi i biogennymi. Wody zawierają także ponadnormatywne ilości zawiesin i są zanieczyszczone bakteriologicznie. Głównymi źródłami zanieczyszczeń są ścieki komunalne i spływy powierzchniowe z pól. W gminie Krotoszyn dominują gleby średniej jakości, co świadczy o potencjalnie dość dobrych możliwościach produkcji rolnej na tym terenie. Przeważają tutaj gleby płowe i brunatne wyługowane, wytworzone z piasków gliniastych leżących na glinach. Na terenie Miasta i Gminy

Krotoszyn wyróżniono następujące rzędy gleb: brunatnoziemne, bielicoziemne, semihydrogeniczne i pobagienne. W rzędzie brunatnoziemnych występują dwa typy gleb: gleby brunatne i gleby płowe. Na terenie miasta i gminy Krotoszyn gleby przede wszystkim narażone są na degradację naturalną związaną z intensywnym użytkowaniem rolniczym. Degradacja chemiczna gleb to podwyższona jej kwasowość. Jest to ważny wskaźnik degradacji gleb uprawnych. Powodują ją naturalne czynniki klimatyczno-glebowe oraz zanieczyszczenia kwasotwórcze wywołane przez zanieczyszczenia pochodzące z przemysłu i komunikacji lub przez niektóre nawozy. Na terenie Miasta i Gminy Krotoszyn znajduje się wiele obiektów o istotnych wartościach kulturowych i zabytkowych. Duża część jest wpisana do rejestru zabytków. Najważniejsze elementy świadczące o historycznym dziedzictwie Miasta i Gminy Krotoszyn: - historyczne układy urbanistyczne (miasta Krotoszyn, miejscowości Benice); - układy ruralistyczne (m.in. wsi Biadki, wsi Tomnice); - obiekty architektury sakralnej (m.in. kościół parafialny p.w. św. Mikołaja w Benicach); - obiekty architektury rezydencjonalnej (m.in. pałac w Krotoszynie, dwór w Lutogniewie); - obiekty architektury użyteczności publicznej (m.in. dawna poczta w Benicach, szkoła w Jasnym Polu); - obiekty architektury mieszkalnej oraz obiekty architektury gospodarczej; - zabytki techniki (Młyn w Krotoszynie, Browar w Krotoszynie); - historyczne ogrody i parki krajobrazowe (m.in. Park dworski w Dusznej Górce, Park dworski w Ustkowie); - historyczne cmentarze różnych wyznań; - kapliczki, figury i krzyże przydrożne; - stanowiska archeologiczne (głównie stanowisko o własnej formie krajobrazowej w postaci reliktów grodziska wczesnośredniowiecznego w Krotoszynie). II.5.2. Wpływ transportu na środowisko Zanieczyszczenia komunikacyjne należą do czynników najbardziej obciążających powietrze atmosferyczne. Szczególnie uciążliwe są zanieczyszczenia gazowe powstające w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą grupę emisji komunikacyjnych stanowią pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów pojazdów. Dla jakości powietrza atmosferycznego na obszarze Miasta i Gminy Krotoszyn, ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego ma duże znaczenie. Przez Miasto i Gminę

Krotoszyn przebiegają drogi krajowe. Droga nr 36 jest drogą tranzytową pojazdów ciężarowych o dużych gabarytach i nacisku na oś. W Krotoszynie droga ta przebiega częściowo przez miasto. Droga wojewódzka przebiegająca przez Krotoszyn przejmuje część ruchu tranzytowego z drogi krajowej oraz część samochodów osobowych w ruchu lokalnym. Zły stan techniczny wielu pojazdów, niska kultura eksploatacji, a także wzrastające nasilenie ruchu pojazdów powodują, że w Mieście i Gminie Krotoszyn występuje stężenie zanieczyszczeń powietrza. Należy liczyć się z dalszym rozwojem komunikacji i dlatego można oczekiwać nasilenia emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących z tego źródła. Wraz z szybkim rozwojem komunikacji, wzrasta ilość stacji benzynowych, w sąsiedztwie których występuje znaczne podwyższenie stężenia metali ciężkich tj. ołowiu, żelaza, miedzi, cynku, dlatego w tych miejscach powinno się tworzyć naturalne bariery neutralizujące rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, czyli np. zakładać otuliny wokół stacji (zadrzewianie, żywopłoty). W Mieście i Gminie Krotoszyn występują zanieczyszczenia komunikacyjne powietrza, wynikające głównie z transportu drogowego spaliny i pyły. Dla ochrony powietrza w tym zakresie niezbędna jest poprawa stanu dróg oraz zakup nowoczesnych, proekologicznych autobusów. Znaczące zmniejszenie negatywnego wpływu indywidualnego transportu samochodowego na środowisko może spowodować poprawa stanu technicznego pojazdów. Zjawiskiem negatywnie oddziałującym na środowisko jest hałas komunikacyjny. Hałas ten związany jest głównie z transportem drogowym. Za wysoki poziom hałasu odpowiedzialne są głównie pojazdy ciężarowe typu TIR i autobusy. Miasto i Gmina Krotoszyn jest w znaczącym stopniu narażone na hałas. Przez teren miasta i gminy przebiegają drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Największe znaczenie mają drogi krajowe nr 15 i 36, a także droga wojewódzka nr 444. Drogi te mają duże znaczenie dla transportu drogowego, panuje na nich największy ruch, co wiąże się z dużą emisją hałasu. Na wzrost poziomu hałasu ma również wpływ lokalny ruch kołowy. Z uwagi na małe prędkości przejeżdżających pociągów oraz niewielką ich ilość, hałas kolejowy, nie powoduje degradacji klimatu akustycznego może być jednak uciążliwy. Ruch tranzytowy, przejeżdżający przez centrum Krotoszyna, wywołuje natomiast bardzo duże zagrożenie i przyczynia się do znaczącego natężenia hałasu komunikacyjnego. W związku z tym, przewidywanym na przyszłość zadaniem jest całkowite przeniesienie ruchu tranzytowego poza miasto (obwodnica wzdłuż dróg krajowych). Na wielu odcinkach dróg występują niebezpieczne koleiny, co stwarza zagrożenie dla ruchu oraz zwiększa poziom hałasu.