Uchwała Nr XXIII/320/08 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 28 maja 2008 roku w sprawie uchwalenia zakresu zadań Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla miasta Słupska na lata 2008 2011. Na podstawie: art.18 ust.2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001r. Nr 142 poz. 1591, z 2002r. Nr 23, poz.220, Nr 62, poz.558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz.1271, Nr 214, poz. 1806, z 2003r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568, z 2004r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1203, z 2005r. Nr 172 poz. 1441, Nr 175 poz.1457, z 2006r. Nr 17 poz.128, Nr 181 poz.1337, z 2007r. Nr 48 poz. 327, Nr 138 poz. 974 Nr 173 poz.1218 oraz art. 87 ust.3 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz. 1568, z 2004r. Nr 96 poz. 959 i nr 238 poz. 2390 z 2006r. Nr 50 poz. 362 i Nr 126 poz.875). Rada Miejska w Słupsku uchwala, co następuje: 1 Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Słupska na lata 2008 2011 według wykazu stanowiącego załącznik do niniejszej uchwały. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Słupsk. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. 2 3 Przewodniczący Rady Miejskiej w Słupsku Zdzisław Sołowin
załącznik do Uchwały Nr XXIII/320/08 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 28 maja 2008 roku Urząd Miejski w Słupsku Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Słupska na lata 2008 2011 Słupsk - 2008r.
Spis Treści I. Stan istniejący zasobów kulturowych miasta Słupska Ogólna charakterystyka zasobów kulturowych miasta Słupska w tym: 1. architektura i budownictwo 2. ochrona zabytków architektonicznych 3. ochrona zabytków zieleni 4. ochrona zabytków archeologicznych 5. ochrona zabytków ruchomych 6. stan zachowania dóbr kultury II.Cele programowe 1. włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania miasta. 2. uwzględnienia uwarunkowań ochrony zabytków w tym: - kulturowego - dziedzictwa archeologicznego - ochrony przyrody - równowagi ekologicznej 3. zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu i zachowania 4 wyeksponowanie poszczególnych zabytków i walorów krajobrazu, 5 podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb: - społecznych, turystycznych, edukacyjnych 6 wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków 7 przedsięwzięcia umożliwiające tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. III. Zadania wieloletniego planu ochrony zabytków na 2008 2011 z podaniem źródeł finansowania opracowany przez jednostki budżetowe Gminy Miasta Słupsk. 1) trzyletni plan rewaloryzacji Ratusza, 2) plan remontów ulic w obszarze miasta lokacyjnego i miasta XIX, 3) plan ochrony zieleni, 4) plan remontów kamienic zabytkowych w zasobach Gminy Miasta Słupsk
I. Stan istniejący zasobów kulturowych Miasta Słupska Ogólna charakterystyka zasobów kulturowych 1. Architektura i budownictwo Ochroną prawną wynikającą z przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 września 2003r.) objętych jest obecnie 51 obiektów, to tak zwane potocznie obiekty wpisane do rejestru zabytków. W ewidencji konserwatorskiej znajdują się 663 budynki i budowle w większości zlokalizowane w strefach ochrony konserwatorskiej wyznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miasta. Obiekty te chronione są prawem miejscowym w zakresie ustalonym w zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wśród obiektów wpisanych do rejestru zabytków najliczniejszą grupę stanowi budownictwo mieszczańskie (kamienice czynszowe), budowle sakralne i użyteczności publicznej. Najbardziej szacowne to obiekty najstarsze tak wiekiem (X1V-XVII) jak i metryką wpisu do rejestru zabytków. Należą do nich: kościół Mariacki, dawny kościół p.w. Św. Mikołaja, kościół dominikański obecnie p.w. Św. Jacka, kaplica Św. Jerzego, zespół obwarowań miejskich z Bramą Młyńską i Nową oraz Basztą Czarownic, zamek, młyn zamkowy, trzy spichlerze i dwie kamieniczki. Pozostałe obiekty pochodzą z końca XIX i pocz. XX w. W ewidencji konserwatorskiej przeważają obiekty o funkcji mieszkalnej i użyteczności publicznej z przełomu XIX/XX w. Tworzą one całe zespoły budowlane z dobrze zachowaną formą przestrzenną i nieźle zachowanym detalem i wystrojem architektonicznym. Należą do nich m.in. kompleksy zabudowy ulic: Wojska Polskiego, Sienkiewicza, Wileńskiej, Jedności Narodowej, A.Łajming (d.9-go Marca), Filmowej, H. Pobożnego, Szkolnej, Szarych Szeregów, Partyzantów, Kilińskiego, Długiej, Tuwima, Deotymy, Jaracza itp. Obszary te znajdują się w strefach ochrony konserwatorskiej. 2. Ochrona zabytków architektonicznych Rozwój przestrzenny miasta od średniowiecza do czasów współczesnych jest czytelny pomimo zniszczeń (ostatnia wojna) i realizowanej zabudowy w czasach nowożytnych. Można wyróżnić następujące etapy osadnictwa: gród i osada przygrodowa, miasto lokacyjne, osady XVII i XVIII-wieczne, oraz dzielnice z końca XIX i początku XX w. i oczywiście dzielnice nowe z II poł. XX w. Najstarszym i najcenniejszym elementem jest tu plan miasta lokacyjnego-wpisany do rejestru zabytków w granicach dawnych obwarowań miejskich. Równoległym wpisem objęto również miejsce dawnego kultu pogańskiego - wzgórze na którym wzniesiono później gotycki kościół p.w. Św. Piotra, a pod koniec XIX w. obecny kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa. Ostatni wpis do rejestru, granicą ochrony konserwatorskiej objął teren dawnego grodziska wczesnośredniowiecznego - wzgórze z kościołem Św. Ottona, na którym przeprowadzone w końcu lat sześćdziesiątych badania archeologiczne potwierdzają jego istnienie. W ewidencji konserwatorskiej jako układy urbanistyczne znajdują się również obszary miasta osiemnastowiecznego (poza obwarowaniami) oraz prosty w układzie planu miasta dziewiętnastowiecznego. 3. Ochrona zabytków zieleni Do obszarów zieleni posiadających wartości historyczne biorąc pod uwagę czas ich powstawania i umiejscowienie w planie urbanistycznym należą obszary j.n.: - planty powstałe na terenie XVII w. fortyfikacji ziemnych (ul. Sienkiewicza, A.Łajming(d.9-go Marca), Jagiełły, Jana Pawła II), - skwery zielone (ul.szarych Szeregów-Partyzantów, ul.kopernika, Plac Broniewskiego, skwer Pierwszych Słupszczan), - dawny ogród zamkowy (obecnie zrekonstruowany), - aleje dziewiętnastowieczne (ul. Wojska Polskiego, Sienkiewicza, Jagiełły). Bardzo duże znaczenie krajobrazowe dla miasta posiadają dwa parki leśne zwane Laskiem Północnym i Południowym zagospodarowane na początku XX w. Ważnym elementem dla przestrzeni kulturowej miasta jest cmentarz komunalny, dawniej ewangelicki z wydzieloną częścią cmentarza żydowskiego. Z dawnego założenia zachowały się relikty architektury nagrobnej i kaplica nekropoli ewangelickiej oraz dom pogrzebowy gminy żydowskiej, z zachowanym niewielkim fragmentem cmentarza upamiętnionego kamienną stallą - obeliskiem z roku 1995. Kaplica cmentarna i dom pogrzebowy wpisane są do rejestru zabytków.
4. Ochrona zabytków archeologicznych W rejonie Słupska i w samym mieście zarejestrowano w materiałach źródłowych szereg odkryć pozwalających stwierdzić, że były to tereny osadnictwa pradziejowego. Potwierdzają to znaleziska z młodszej epoki kamienia, epoki brązu czy z okresu wpływów rzymskich. Najwcześniejsze (poświadczone w źródłach) skupiska osadnicze z wczesnego średniowiecza datowane są na VII-VIII w. Najstarszą aglomerację miejską funkcjonującą do XIII w. ważną dla rozwoju i historii miasta stanowiły: - gród, założony ok. IX w. (obecnie wzgórze z kościołem św. Ottona) z osadą przygrodową północną funkcjonującą w VIII-XIII w. i południową XII-XIII w. (ul. Garncarska), - zespół osadniczy, poświadczony źródłami archeologicznymi datowany na IX-XI w. w północnej części miasta (Góra Groszowa - teren szkoły policyjnej, wzgórze dawnego kościoła św. Piotra, osada w Ryczewie). - zespół osad wzdłuż drogi do Gdańska ( ul. Raszyńska) oraz zespół osad w południowej części miasta. Aktualnie w granicach administracyjnych miasta znajduje się 91 stanowisk archeologicznych (w rejestrze i ewidencji) od mezozolitu po późne średniowiecze, w tym: - mezozolit (V- IV/III tyś. p.n.e.) - jako 3 stanowiska, - neolit (ok. 3.500-1800 p.n.e.) - jako 17 stanowisk, - kultura łużycka ( 800-650 p.n.e.) - jako 2 cmentarzyska i 1 skarb, - kultura pomorska (650-125 p.n.e.) - jako 12 cmentarzysk i 2 osady, - kultura oksywska (125-0 n.e.) -jako 1 cmentarzysko i 2 osady, - kultura wielbarska ( 0-IV n.e.) - jako 2 cmentarzyska, 2 osady i 1 skarb, - wczesne średniowiecze (do lokacji miasta) jako 22 punkty osadnicze w tym: 1 grodzisko, 5 osad kilkuhektarowych, 2 skarby i 1 miejsce kultu, - średniowiecze i późne średniowiecze - 25 punktów osadniczych w mieście lokacyjnym. 5. Ochrona zabytków ruchomych Służba konserwatorska posiada aktualnie zewidencjonowanych 156 obiektów z tego 88 wpisanych do rejestru zabytków. W większości są to dzieła sztuki bądź wytwory rzemiosła będące na wyposażeniu słupskich kościołów i ratusza miejskiego. Z 88 obiektów wpisanych do rejestru zabytków 48 pochodzi z kościołów: NMPKRŚ (mariackiego) (14), św. Jacka (20), kościoła prawosławnego (14), 36 obiektów z ratusza miejskiego, 2 ze zbiorów prywatnych oraz 1 wystrój mieszkania i 1 wystrój sklepu. Obiekty w ewidencji to również wyposażenie kościołów (szczególnie XIX w.) oraz ratusza. Do grupy poza ewidencją zaliczyć należy wyposażenie kamienic: witraże, piece kaflowe, malowidła na stropach i ścianach, stolarkę okienną i drzwiową, wystroje ceramiczne i kamieniarskie. Rozeznanie dotyczące ilości i rodzaju tych obiektów przez służbę konserwatorską jest niepełne ze względu na określone trudności w ich udostępieniu. 6. Stan zachowania dóbr kultury (ocena zagrożenia) I. Architektura i budownictwo Stan techniczny budynków i budowli będących w rejestrze i ewidencji konserwatorskiej jest różny (od złego po zadawalający). Szczególną grupę stanowią kamienice czynszowe i budynki użyteczności publicznej z końca XIX w. i pocz. XX w. wpisane do rejestru oraz będące w ewidencji konserwatorskiej. Większość z nich zachowała wystrój architektoniczny elewacji elementami rzeźbiarskimi, sztukatorskimi i stolarskimi (bramy, drzwi, okna, klatki schodowe). Jest ich wiele i są od paru lat poddane głębokiej konserwacji z odtworzeniem elementów zabytkowych i architektonicznych począwszy od najbardziej zniszczonych. W ostatnich latach wykonano roboty remontowo-konserwatorskie na obiektach o dużych wartościach zabytkowych, takich jak: - wymiana części dachu, wieży i części ogrodzenia ratusza miejskiego,
- pomieszczenia Urzędu Stanu Cywilnego w ratuszu, - rekonstrukcja hełmu wieży kościoła p.w. NMPKRŚ, - rekonstrukcja organów barokowych w kościele p.w. Św. Jacka, - remont elewacji Biblioteki Miejskiej dawny kość. Św. Mikołaja, - rekonstrukcja odcinka murów obronnych przy ul. Grodzkiej oraz remonty murów obronnych pozostałych odcinków, - wymiana dachu wieży Baszty Czarownic" oraz balustrady wejściowej, - remont kapitalny kaplicy cmentarnej, - konserwacja pomnika Powstańców Warszawy przy ul. Szarych Szeregów, - prace konserwatorskie epitafium księżnej Anny de Croy w kościele p.w. Św.Jacka, - prace konserwatorskie epitafium Schrödera w kościele p.w. NMPKRŚ, - prace konserwatorskie renesansowo-manierystycznej ambony w kościele p.w. NMPKRŚ, - prace konserwatorskie barokowej ambony w kościele p.w. Św.Jacka, - prace przy posadzkach i przebudowie balkonu pod organy w kościele p.w. Św. Krzyża, - prace przy elewacjach Zamku Książąt Pomorskich i posadzkach wokół zamku, - prace renowacyjne stolarki okiennej i drzwiowej przy Spichlerzu Richtera, - prace odtworzeniowe elewacji kamienic zabytkowych przy częściowym dofinansowaniu z budżetu miasta, zlokalizowanych m.in. przy ulicach: Sienkiewicza 3, W. Polskiego 33, 36, 37, Wileńskiej 15, 17 i 18, Armii Krajowej 2 i 4, Jedności Narodowej 2 i 9, Anny Łajming 4 (d.9-go Marca 4), PI. Zwycięstwa 1, Lutosławskiego 4, Gwardii Ludowej 1 i 10, Trauguta 5. - trwa remont wnętrza kościoła Św. Jacka, - trwa remont zespołu rzeźb późnogotyckich tzw. Grupy Ukrzyżowanaia w kościele NMPKRŚ II. Cele programowe: 1. Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania miasta: W opracowanej przez Urząd Miejski w Słupsku STRATEGII ROZWOJU MIASTA SŁUPSKA" nakreślono zadania zagospodarowania przestrzennego miasta z uwzględnieniem stref ochrony zabytków. Głównym celem jest aby miasto stało się znaczącym i prężnym ośrodkiem turystyczno-gospodarczym w regionie, zachowującym bogate zasoby kulturowe i przyrodnicze, stwarzającym przyjazne, atrakcyjne i bezpieczne warunki dla mieszkańców i gości. Do rozwiązań problemów w strategii założono między innymi cele ochrony środowiska j.n.: - ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, - dobry stan wód rzeki Słupi i wykorzystanie walorów rzeki, - kompleksowa gospodarka odpadami, - podniesienie świadomości ekologicznej, - poprawa stanu zieleni w mieście, - ochrona jakościowa i ilościowa zasobów wód podziemnych dla m. Słupska, 2. Wieloletni plan inwestycyjny dla miasta Słupska uwzględnia między innymi: - ochronę dziedzictwa kulturowego (archeologia, rozwój przestrzenny miasta, budownictwo i architektura), - ochronę przyrody, 3. Szczególną uwagę służb konserwatorskich i władz miasta zwraca się na zahamowanie procesów degradacji obiektów zabytkowych. Przystąpiono do robót remontowych obiektów najbardziej zniszczonych i przywrócono im stan pierwotny. Wyremontowane obiekty zabytkowe, to m.in.:
- zabytkowe kamienice poołożone przy ul. Sienkiewicza 3, ul. W. Polskiego 33,36,37, ul Wileńska 15, Plac Zwycięstwa 1, Lutosławskiego 4, mury średniowieczne i Baszta Czarownic, pomniki, rekonstrukcję i rewitalizację ulic Nowobramskiej, ul. Bema, ul. Fr. Nullo. 4. Wśród bogatego dziedzictwa kulturowego miasta Słupska wyeksponowano niżej wymienione obiekty zabytkowe: - remonty wnętrz urbanistycznych w tym ulic - oświetlenie, czyli iluminacje najbardziej cennych architektonicznie obiektów zabytkowych, a jednocześnie wizualnie atrakcyjnych jak: Ratusz Miejski, kościół NMPKRŚ (Mariacki), kaplica Św. Jerzego, Zamek Książąt Pomorskich, budynek Starostwa Powiatowego, Stary Rynek, Nowa Brama - rekonstrukcja hełmu wieży kościoła Mariackiego przy dofinansowaniu przez Gminę Miejską Słupsk, - rekonstrukcja organów barokowych w kościele Św. Jacka przy dofinansowaniu przez Gminę Miejską Słupsk i Fundację Współpracy Polsko- Niemiecką w Warszawie, - Wizytówką dzisiejszego Słupska jest także: Muzeum Pomorza Środkowego w Zamku Książąt Pomorskich z unikatowym zbiorem malarstwa Stanisława Witkiewicza. 5. Podjęto działania zwiększające atrakcyjność zabytków dla potrzeb bazy turystycznej poprzez: - wprowadzenie oznakowania obiektów wpisanych do rejestru zabytków, - wprowadzanie informacji obiektów poprzez wydawnictwa propagandowe na poszczególne zespoły obiektów w formie wydawnictw, - oznakowanie w formie drogowskazów głównych obiektów zabytkowych, - zachęcanie młodzieży szkolnej poprzez konkursy na historie obiektów zabytkowych, - edukacyjnych - remont Baszty Czarownic" dla potrzeb Bałtyckiej Galerii Sztuki Współczesnej, adaptacja budynku koszarowego przy ul Westerplatte 64 dla potrzeb Akademii Pomorskiej oraz rekonstrukcja barokowych organów w kościół Św. Jacka dla potrzeb koncertów. Poczyniono starania o pozyskanie środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej na rewaloryzację Ratusza i remonty ulic. Aktualnie opracowywany jest plan rewitalizacji starówki. W ostatnich latach pozyskano środki z Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej na remonty obiektów zabytkowych: mury obronne, rekonstrukcja organów barokowych w kościele Św. Jacka, Spichlerza Richtera oraz bibliotekę miejską (dawny kościół Św. Mikołaja). 6. Służby konserwatorskie Urzędu Miejskiego i Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego ściśle współpracują z właścicielami obiektów prywatnych, sakralnych oraz Gminy Miejskiej Słupsk i służą pomocą przy opracowywaniu dokumentacji konserwatorskiej. Gmina Miejska udziela dotacje dla właścicieli obiektów zabytkowych, którzy wykorzystują obiekty zabytkowe do swoich działań statutowych i są w trudnej sytuacji finansowej jak: - kościoły, biblioteka miejska, Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej w Słupsku, Akademia Pomorska w Słupsku. W wyjątkowych sytuacjach zagrażających degradacji obiektów zabytkowych wydają nakazy na remont zabytków. Współpraca z Przedsiębiorstwem Gospodarki Mieszkaniowej (zarządcą zasobów mieszkaniowych Gminy Miasta Słupsk) przy ustalaniu rocznych planów remontów kamienic zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków oraz figurujących w ewidencji obiektów zabytkowych eliminują sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków. 7. Gmina Miejska w swoich planach na najbliższe lata poczyniła starania umożliwiając tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami poprzez zadania j.n.: - rewaloryzację Ratusza miejskiego z adaptacją poddasza na Centrum Promocji Regionu, - zwiększenie bazy usługowo-turystycznej nakreślonym w przyszłym planie rewitalizacji starówki - Stary Rynek, ul. W. Polskiego, nadrzeczny Bulwar im. ks. J.Popiełuszki (kafejki, restauracje, punkty informacyjne, usługi rzemiosła artystycznego), - organizacja zespołów przewodników turystycznych - wycieczki po obiektach zabytkowych miasta Słupska.
III. Zadania wieloletniego planu ochrony zabytków na 2008 2011 z podaniem źródeł finansowania opracowany przez jednostki budżetowe Gminy Miasta Słupsk. 1. Plan rewaloryzacji Ratusza. 2. Plan remontów ulic, chodników nawierzchni parków zieleni w pasach drogowych granicach miasta lokacyjnego i miasta XIX w. 3. Plan remontów pielęgnacyjnych parków, skwerów i cmentarzy komunalnych w granicach miasta lokacyjnego i miasta XIX w. 4. Plan remontów kamienic figurujących w rejestrze i ewidencji zabytków na terenie Gminy Miasta Słupsk. IV. Źródła finansowania Poszczególne pozycje podane w zestawieniu finansowane będą z budżetu Gminy Miasta Słupsk oraz wnioskowane o dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Pozycje planu remontów elewacji kamienic finansowane będą z budżetu Gminy Miasta Słupsk oraz w % ze środków wspólnoty mieszkaniowej poszczególnych budynków wg. udziału. Pozostałe pozycje planu remontów elewacji finansowane będą ze środków zgodnie z udziałami Gminy Miasta Słupsk i Wspólnoty Mieszkaniowej. W okresie objętym planem ochrony archeologicznej Gminy Miasta Słupsk, program nie przewiduje prowadzenia stacjonarnych powierzchniowych badań archeologicznych. Ewentualne badania sondażowe lub w formie nadzoru archeologicznego będą prowadzone w miejscach inwestycji lub przeznaczonych do sprzedaży a znajdujące się w strefach ochrony archeologicznej wyznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miasta. V. Materiały źródłowe 1. Wytyczne ochrony zabytków kierunki polityki przestrzennej miasta Słupska w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Słupska. 2. Wykaz nieruchomych obiektów zabytkowych miasta Słupska zgodny z rejestrem zabytków Województwa Pomorskiego. 3. Zestawienie Gminnej Ewidencji Obiektów Zabytkowych dla miasta Słupska. 4. Opisy najważniejszych zabytków miasta Słupska objetych ochroną prawną. Słupsk 2008r.