PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII 2015/2016 Wymagania edukacyjne dla klasy 1 gimnazjum Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Wymagania na poszczególne oceny ocena 2 ocena 3 ocena 4 y ocena 5 ocena 6 Uczeń: Uczeń: potrafi korzystać wykorzystuje atlasy do z źródeł rozpoznawania wiedzy pospolitych gatunków rozróżnia próbę kontrolną i badawczą Uczeń: określa przedmiot badań biologii jako nauki dziedzin biologii źródła wiedzy biologicznej wyjaśnia, do czego służą atlasy i klucze cechy żywych Uczeń: wybrane dziedziny biologii posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów Uczeń: objaśnia zasadę stopniowego komplikowania się poziomów organizacji życia 2. Komórkowa budowa wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia struktury budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, grzyba i bakterii wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy na podstawie obserwacji preparatów podaje funkcje organelli posługuje się mikroskopem wykonuje proste preparaty mikroskopowe odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub po opisie poszczególne składniki komórki rysuje obraz widziany pod mikroskopem wyjaśnia rolę elementów komórki porównuje budowę różnych komórek omawia budowę i funkcje organelli komórkowych analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek 3. Systematyczny podział jednostki klasyfikacji biologicznej wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka podaje kryteria dawne sposoby klasyfikacji ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału uzasadnia potrzebę klasyfikowania 1
II. Jedność i różnorodność 4. Sposoby odżywiania się określa, czym jest odżywianie podstawowe sposoby odżywiania się wyróżnienia pięciu królestw omawia różnice między organizmami samożywnymi a cudzożywnymi czynniki niezbędne do życia samożywnych i cudzożywnych substraty i produkty fotosyntezy wyjaśnia, na czym polega fotosynteza omawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej różne strategie odżywiania wykazuje różnorodność odżywiania się cudzożywnych określa warunki przebiegu fotosyntezy ocenia, czy dany organizm jest samożywny, czy cudzożywny wyjaśnia, na czym polega chemosynteza wykazuje różnice w pobieraniu i trawieniu pokarmów u różnych 5. Sposoby oddychania określa, czym jest oddychanie wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie przedstawia oddychanie tlenowe i fermentację jako procesy dostarczające energii omawia różne sposoby oddychania przykłady ilustrujących różne sposoby oddychania rozróżnia wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe uzasadnia, że oddychanie jest procesem niezbędnym do życia porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe omawia znaczenie fermentacji zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego wykazuje zależność między środowiskiem życia a budową narządów wymiany gazowej 6. Sposoby rozmnażania się określa, czym jest rozmnażanie wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe rozpoznaje sposoby rozmnażania się wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe rodzaje rozmnażania ocenia znaczenie przemiany pokoleń typy ocenia znaczenie samozapłodnienia między sposobem zapłodnienia a środowiskiem życia 2
płciowego i bezpłciowego rozmnażania się rozpoznaje pączkujące drożdże obserwowane pod mikroskopem omawia różnice między rozwojem prostym a złożonym rozwoju zarodka stosuje w praktyce wiadomości dotyczące rozmnażania wegetatywnego III. Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe 7. Bakterie a wirusy miejsca występowania bakterii i wirusów rozpoznaje i podaje nazwy form morfologicznych bakterii widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów cechy, którymi wirusy różnią się od bakterii i wirusów określa znaczenie bakterii w przyrodzie i wybrane czynności życiowe bakterii choroby bakteryjne i wirusowe rysuje kształty bakterii obserwowanych pod mikroskopem ocenia znaczenie bakterii i wirusów określa warunki tworzenia się przetrwalników ocenia rolę bakterii jako symbiontów i destruentów 8. Protisty miejsca występowania protistów grupy należących do protistów omawia czynności życiowe grup protistów poszczególne grupy protistów wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów porównuje czynności życiowe grup protistów choroby wywoływane przez protisty rozpoznaje pod mikroskopem, rysuje i opisuje budowę przedstawicieli protistów 9. Glony przedstawiciele trzech królestw wskazuje środowisko życia glonów należących do glonów wspólne cechy zaliczanych do glonów omawia znaczenie glonów w przyrodzie i wyjaśnia, że glony to grupa ekologiczna, do której należą przedstawiciele trzech królestw omawia wybrane czynności życiowe ocenia znaczenie glonów w przyrodzie i wyjaśnia zależność między głębokością a występowaniem określonych grup analizuje wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w środowisku 3
glonów glonów IV. Świat roślin 10. Grzyby i porosty 11. Tkanki roślinne grzybów i porostów opisuje budowę grzybów rozpoznaje pleśniaka białego w obrazie mikroskopowym sposoby rozmnażania się grzybów rozpoznaje porosty wśród innych wyjaśnia, czym jest tkanka tkanek roślinnych wskazuje na ilustracji komórki tworzące tkankę omawia czynności życiowe grzybów znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu wyjaśnia, co to jest grzybica dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe cechy budowy tkanek roślinnych opisuje funkcje wskazanych tkanek budowę grzybów owocnikowych omawia sposoby rozmnażania się grzybów analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i wykonuje i opisuje rysunek wskazanych grzybów budowę, rozmieszczenie i funkcje tkanek roślinnych wykonuje preparat ze skórki cebuli i rozpoznaje w nim tkankę okrywającą wykazuje znaczenie mikoryzy dla grzyba i rośliny określa znaczenie komponentów w budowie plechy porostu rozpoznaje i podaje nazwy różnych form morfologicznych porostów budowy wskazanej tkanki z jej funkcją rozpoznaje i rysuje tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych proponuje sposób badania czystości powietrza, znając wrażliwość porostów 12. Budowa i funkcje korzenia podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje systemy korzeniowe rozpoznaje modyfikacje korzeni omawia budowę zewnętrzną korzenia rozpoznaje pod mikroskopem tkanki budujące korzeń analizuje budowę wewnętrzną korzenia jako funkcjonalnej całości przyrost na długość rysuje różne systemy korzeniowe wyjaśnia sposób pobierania wody przez roślinę projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi modyfikacje korzeni 4
13. Budowa i funkcje łodygi omawia funkcje łodygi podaje nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi rozpoznaje tkanki budujące łodygę rozróżnia rodzaje łodyg rysuje schematycznie przekrój poprzeczny i podłużny łodygi rysuje różne typy ulistnienia łodygi analizuje związek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcjami 14. Liść wytwórnia pokarmu funkcje liści rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście pojedyncze i złożone rozpoznaje różne modyfikacje liści rozpoznaje na preparacie mikroskopowym tkanki budujące liść rozróżnia typy ulistnienia łodygi rozpoznaje rodzaje unerwienia liści omawia funkcje modyfikacji liści wyjaśnia, dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi analizuje funkcje elementów budowy anatomicznej liścia 15. Mszaki miejsca występowania mszaków podaje nazwy organów mszaków rozpoznaje mszaki wśród innych roślin omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i analizuje cykl rozwojowy mszaków rysuje mech i podpisuje jego organy rozpoznaje za pomocą atlasów 5 gatunków rodzimych paprotników 16. Paprotniki 17. Rośliny nagonasienne 18. Rośliny okrytonasienne miejsca występowania paprotników rozpoznaje organy paproci rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin miejsca występowania roślin nagonasiennych rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin wyjaśnia rolę organów paprotników przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i analizuje cykl rozwojowy paproci skrzypy, widłaki i paprocie analizuje cykl rozwojowy sosny rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka dowodzi związku budowy roślin nagonasiennych ze środowiskiem ich życia 5
V. Świat bezkręgowców 19. Tkanki zwierzęce miejsca występowania roślin okrytonasiennych podaje nazwy elementów budowy kwiatu rozróżnia kwiat i kwiatostan rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin wyjaśnia, czym jest tkanka podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych sposoby rozsiewania nasion i owoców rozróżnia owoce pojedyncze i złożone omawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i określa najważniejsze funkcje tkanek zwierzęcych rodzaje tkanki łącznej podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie omawia funkcje elementów budowy kwiatu analizuje cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i budowę tkanek zwierzęcych rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując związek z ich budową rozpoznaje 5 gatunków drzew okrytonasiennych występujących w Polsce opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej rolę składników morfotycznych krwi budowy kwiatu ze sposobem zapylania 20. Gąbki i parzydełkowce wyjaśnia, co to są gąbki podaje miejsca występowania gąbek i parzydełkowców gąbek i parzydełkowców omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie wskazane czynności życiowe gąbek i parzydełkowców wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkowców budowy gąbek i parzydełkowców ze środowiskiem ich życia wyjaśnia sposób działania parzydełka 21. Płazińce i nicienie płazińców i nicieni rozpoznaje na ilustracji płazińce i nicienie wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca dowodzi, że tasiemce są przystosowane do pasożytniczego trybu życia omawia różnice między symetrię ciała płazińców 6
tasiemce i glisty jako pasożyty układu pokarmowego omawia drogi zakażenia pasożytniczymi płazińcami i nicieniami wyjaśnia, w jaki sposób można ustrzec się przez zakażaniem pasożytniczymi płazińcami i nicieniami płazińcami a nicieniami wskazane czynności życiowe płazińców i nicieni 22. Pierścienice rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt pierścienic układ krwionośny pierścienic wskazane czynności życiowe pierścienic budowy pijawki z pasożytniczym trybem jej życia dowodzi, że pierścienice są bardziej rozwiniętymi zwierzętami niż płazińce i nicienie projektuje doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic w użyźnianiu gleby 23. Stawonogi rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt rozpoznaje na ilustracji przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków wskazane czynności życiowe stawonogów dowodzi, że owady są przystosowane do życia w środowisku lądowym 24. Mięczaki rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt mięczaków części ciała ślimaków, małży i głowonogów narządy oddechowe mięczaków wskazuje małże jako wskazane czynności życiowe mięczaków wyjaśnia zasady funkcjonowania otwartego układu budowy mięczaków ze środowiskiem ich życia sposoby poruszania się grup 7
VI. Świat kręgowców 25. Porównanie bezkręgowców i kręgowców określa pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców podaje nazwy elementów szkieletu kręgowców organizmy produkujące perły funkcje szkieletu bezkręgowców szkieletów bezkręgowców elementy budowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców krwionośnego porównuje budowę ślimaków, małży i głowonogów poszczególne elementy szkieletu kręgowców porównuje układ krwionośny bezkręgowców i kręgowców mięczaków porównuje budowę układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców 26. Ryby kręgowce wodne ryby podaje nazwy płetw ryby rozpoznaje skrzela jako narządy wymiany gazowej przystosowania ryb do życia w wodzie określa rodzaj zapłodnienia u ryb omawia wybrane czynności życiowe ryb określa charakterystyczne cechy rozmnażania ryb wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb rozpoznaje przedstawicieli ryb i wskazuje ich cechy wymianę gazową u ryb porównuje układ krwionośny ryby i dżdżownicy 27. Płazy zwierzęta dwuśrodowiskowe określa środowiska życia płazów płazy stadia rozwojowe żaby podaje po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie wyjaśnia, na czym polega hibernacja omawia cykl rozwojowy żaby omawia wybrane czynności życiowe płazów płazy ogoniaste i bezogonowe rozpoznaje przedstawicieli płazów i wskazuje ich specyficzne cechy trybu życia płazów z ich zmiennocieplnością budowy płazów ze środowiskami ich życia 8
28. Świat gadów określa środowisko życia gadów gady podaje cztery przykłady gadów występujących w Polsce przystosowania gadów do życia na lądzie omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów narządy zmysłów gadów omawia wybrane czynności życiowe gadów funkcje błon płodowych rozpoznaje przedstawicieli gadów i wskazuje ich specyficzne cechy budowy gadów ze środowiskiem ich życia między sposobem rozmnażania i typem rozwoju a środowiskiem życia gadów analizuje pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utratą wody 29. Ptaki kręgowce latające ptaki ptaki różnych środowisk rozpoznaje rodzaje piór ptaków elementy budowy jaja wyjaśnia konieczność migracji ptaków przystosowania budowy ptaków do lotu omawia różnice pomiędzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz podaje ich przykłady określa środowisko życia ptaka na podstawie budowy jego kończyn określa rodzaj pobieranego przez ptaka pokarmu na podstawie budowy jego dzioba omawia wybrane czynności życiowe ptaków rozpoznaje przedstawicieli ptaków i wskazuje ich specyficzne cechy poszczególne elementy budowy jaja między przebiegiem wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu 30. Świat ssaków omawia ssaków siedlisk zajmowanych przez ssaki wyjaśnia rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji gatunków ssaków rozróżnia uzębienie funkcje skóry omawia zalety pęcherzykowej budowy płuc porównuje budowę między funkcjonowaniem narządów zmysłów a trybem życia projektuje doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry 9
rozróżnia ssaki wśród innych zwierząt rozróżnia ssaki wodne i lądowe narządy zmysłów ssaków drapieżnika i roślinożercy przystosowania ssaków do zajmowania różnych siedlisk ssaków wodnych i lądowych ocenia znaczenie ssaków w życiu i Szczegółowe kryteria dotyczące oceniania Obszary podlegające ocenie WIADOMOŚCI I UMIEJETNOŚCI PRZEWIDZIANE W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU PRZYGOTOWANIE UCZNIA DO LEKCJI AKTYWNOŚĆ UCZNIA NA LEKCJI Sposoby sprawdzania osiągnięć ucznia Skala oceniania prac pisemnych (zgodnie ze statutem) Zasady poprawiania ocen Ustalenia dodatkowe Ustalenie śródrocznej i rocznej oceny klasyfikacyjnej Warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej PROWADZENIE ĆWICZEŃ SPRAWDZIAN PISEMNY MINIMUM 2 W SEMESTRZE KARTKÓWKA - MINIMUM 2 W SEMESTRZE AKTYWNOŚĆ PLUSY (5 NA OCENE BDB) OCENA ZA PROWADZENIE ĆWICZEŃ MINIMUM 1 RAZ W SEMESTRZE ZADANIA DODATKOWE MINIMUM 1 W SEMESTRZE 0-33% niedostateczny 34-49% dopuszczający 50-75% dostateczny 76-89% dobry 90-96% bardzo dobry 97-100% celujący UCZEŃ MA PRAWO POPRAWIĆ OCENĘ Z 1 SPRAWDZIANU POPRAWA JEST JEDNORAZOWA I DOBROWOLNA, A TERMIN I FORMĘ USTALA NAUCZYCIEL 1 RAZ NP. W SEMESTRZE BEZ KONSEKWENCJI PO DWUTYGODNIOWEJ I DŁUŻSZEJ NIEOBECNOŚCI NAUCZYCIEL USTALA Z UCZNIEM TERMIN I FORMĘ OCENIENIA WIADOMOŚCI I UMIEJETNOŚCI UCZNIA OCENA ŚRÓDROCZNA I ROCZNA NIE SĄ WYNIKIEM ŚREDNIEJ ARYTMETYCZNEJ OTRZYMANYCH OCEN Do ustalenia oceny końcowej nauczyciel bierze pod uwagę wszystkie oceny cząstkowe. Uczeń może uzyskać wyższą niż przewidywana roczną ocenę klasyfikacyjną, jeżeli opanował wiadomości i umiejętności określone wymaganiami edukacyjnymi na poszczególne stopnie, a ponadto: - wykazał się wzorową frekwencją na lekcjach, 10
- podejmował, w terminie wyznaczonym przez nauczyciela, próby poprawy sprawdzianów, - systematycznie brał udział w zajęciach dodatkowych z przedmiotu, - merytorycznie uczestniczył w lekcjach. Po spełnieniu przynajmniej trzech z podanych warunków następuje sprawdzenie wiedzy i umiejętności w oparciu o wymagania edukacyjne na ocenę, o którą ubiega się uczeń. 11