UCHWAŁA NR X/100/15 RADY GMINY OŚWIĘCIM z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie: wprowadzenia załącznika nr 1 do Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2018 uchwalonego Uchwałą Rady Gminy Oświęcim Nr XLVIII/360/13 z dnia 18 grudnia 2013 r. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2013r. poz. 594 z późn. zm.) oraz art.6 ust.2 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z 2005r. Nr 180, poz.1493 z późn.zm.) Rada Gminy Oświęcim postanawia: 1. Wprowadzić Diagnozę przemocy w rodzinie w Gminie Oświęcim (stanowiącą załącznik do niniejszej uchwały) jako załącznik nr 1 do Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2018 uchwalonego Uchwałą Rady Gminy Oświęcim Nr XLVIII/360/13 z dnia 18 grudnia 2013 r. 2. Dane diagnostyczne będą weryfikowane i analizowane przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu co 2 lata i przedstawiane Radzie Gminy Oświęcim. 3. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Oświęcim. 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Gminy Piotr Śreniawski Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 1
Załącznik do Uchwały Nr X/100/15 Rady Gminy Oświęcim z dnia 26 sierpnia 2015 r. Diagnoza przemocy w rodzinie w Gminie Oświęcim I. Wstęp II. Analiza problemu przemocy domowej występującej w gminie Oświęcim III. Podsumowanie i wnioski I. Wstęp Przemoc domowa przez wiele lat nie była w Polsce nazywana po imieniu. Używano różnych określeń: awantury domowe, kłótnie rodzinne, nieporozumienia małżeńskie itp. Powszechnie uważano, że nie należy się wtrącać z zewnątrz w sprawy rodzinne. Trudno jednak uznać bicie pięściami, kopanie, wyzywanie, poniżanie, pozbawianie środków na utrzymanie za awantury i konflikty. Kodeks Karny posługuje się tutaj określeniami : znęcanie lub maltretowanie. Obecnie przemoc w rodzinie definiuje się jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą (art.2 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Dz.U nr 180 poz.149). Przejawia się ona w różnych formach: Przemoc fizyczna - przejawia się między innymi poprzez popychanie, uderzanie pięścią, duszenie oraz wszelkie świadome stwarzanie niebezpiecznych sytuacji stanowiące zagrożenie fizyczne Przemoc psychiczna - to groźby, społeczna i fizyczna izolacja, zastraszanie, poniżanie, oskarżanie, ośmieszanie, narzucanie własnych poglądów. Występuje ona przy wszystkich pozostałych rodzajach przemocy prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby Przemoc seksualna - w przypadku osoby dorosłej jest to zmuszanie do aktów seksualnych wbrew jej woli, w przypadku dziecka jest to nadużycie przewagi emocjonalnej lub fizycznej w celach seksualnych. Przemoc ekonomiczna - której przejawami są : uniemożliwienie posiadania własnych pieniędzy, brak zgody na pracę zawodową, niezaspokajanie potrzeb finansowych, wydzielanie pieniędzy, ukrywanie dochodów, zmuszanie do upokarzającego proszenia o pieniądze Zaniedbanie jest to chroniczne nie zaspakajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych osoby. Ofiarami tej formy przemocy są głównie dzieci, osoby starsze, niedołężne. Dostrzegając wagę problemu, 29 lipca 2005 roku sejm uchwalił ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie która określiła zadania organów i instytucji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą i wobec osób stosujących przemoc. Do podstawowych zadań samorządu gminnego w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie należy: 1. Opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie 2. Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie w szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie 3. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 1
4. Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych W celu realizacji wyżej wymienionych zadań opracowano niniejszą diagnozę rozumianą jako rozpoznawanie natury i przyczyn trudności jednostek, grup, społeczności poprzedzające działania interwencyjne. Diagnoza jest badaniem stanu społeczeństwa i przebiegających w nim procesów, rozpoznanie poprzez obserwację, opis i sklasyfikowanie zjawisk wywołujących społeczne zaniepokojenie, mogących być przejawami lub źródłami problemów społecznych. Jest ona procesem ciągłym. Najpierw tworzona jest na podstawie zebranych informacji, dokumentów (ujęcie statyczne), a następnie na podstawie realizowanych działań (ujęcie dynamiczne). Jest wstępnym etapem wprowadzenia pożądanych zmian. II. Analiza problemu przemocy domowej występującej w gminie Oświęcim Gmina Oświęcim jest gminą wiejską obejmującą 12 sołectw położonych wokół centralnie usytuowanego miasta Oświęcimia. Specyficzne położenie i brak swoistego centrum gminy utrudnia mieszkańcom dostęp do urzędów, placówek oświatowych, przychodni itp. Na dzień 31 grudnia 2014 roku gminę zamieszkiwało 18.205 osób w tym 3.646 dzieci i młodzieży do 19 roku życia. W gminie od wielu lat prowadzone są działania mające na celu pomoc ofiarom przemocy - ich realizatorem jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu. Prowadzone są także liczne działania ze sprawcami przemocy. Praca z rodziną z problemem przemocy regulowana jest przez szereg aktów prawnych, w tym także lokalnych. Szczególne zadanie wyznaczono zespołom interdyscyplinarnym powoływanym w celu diagnozowania problemu przemocy w rodzinie, podejmowania działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku, inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie, rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym. Rada Gminy Oświęcim dnia 27 października 2010 roku uchwałą nr LI/399/10 określiła tryb i sposób powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania. Na jej podstawie Wójt Gminy Oświęcim 10 lutego 2011 roku zarządzeniem nr 6/2011 powołał Zespół interdyscyplinarny dla Gminy Oświęcim na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele pomocy społecznej, oświaty, policji, służby zdrowia, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, sądu, Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej, organizacji pozarządowych łącznie 22 osoby. Podstawowym narzędziem w pracy zespołu interdyscyplinarnego jest Niebieska Karta która w znaczącym stopniu obrazuje skalę zjawiska. Tabela 1: Liczba założonych Niebieskich Kart L.p. Rok Liczba założonych Niebieskich Kart 1. 2012 33 2. 2013 28 3. 2014 34 Tabela 2: Rodziny objęte pomocą w których prowadzona była procedura Niebieskiej Karty L.p. Rok Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Liczba dzieci w rodzinach 1. 2012 29 107 23 2. 2013 25 101 25 3. 2014 27 83 18 Tabela 3: Liczba założonych Niebieskich Kart w poszczególnych sołectwach L.p. Sołectwo 2012r 2013 rok 2014 rok 1. Babice 3 1 5 Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 2
2. Broszkowice 0 0 0 3. Brzezinka 9 2 12 4. Dwory Drugie 1 0 0 5. Grojec 5+1 7 5 6. Harmęże 2 0 1 7. Łazy 0 2 0 8. Pławy 1 1 1 9. Poręba Wielka 3 6 3 10. Rajsko 6 1 1 11. Stawy Monowskie 0 0 1 12. Włosienica 0 4 1 13. Zaborze 2 4 4 RAZEM 33 28 34 Przemoc domowa jest także jednym z kryteriów uzasadniających udzielenie pomocy społecznej. Praca socjalna z rodzinami dotkniętymi problemem przemocy wymaga ścisłej współpracy wielu instytucji: ośrodków pomocy społecznej, policji, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, placówek oświatowych, sądów, prokuratury, służb medycznych, organizacji pozarządowych i innych. Tabela 4: Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w których występuje problem przemocy domowej L.p Rok Liczba rodzin Liczba osób w rodzinie 1. 2012 48 99 2. 2013 38 149 3. 2014 44 135 Tabela 5: Liczba ofiar przemocy objętych pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Oświęcimiu wg Niebieskich Kart L.p. Rok Liczba ofiar przemocy 1. 2012 33 2. 2013 44 3. 2014 44 Udzielanie pomocy jest procesem długofalowym, a jej efektywność zależy w dużej mierze od zaplecza instytucjonalnego. Przemoc uruchamia bowiem szczególne procesy psychiczne zarówno u sprawców jak i ofiar między którymi dochodzi do specyficznej relacji zależności. Jest ona działaniem, którego skutki pośrednie mogą być odczuwalne po wielu latach. Dlatego należy szczególną uwagę zwrócić na psychologiczne wsparcie ofiar oraz szeroko rozumianą pracę ze sprawcami przemocy Tabela 6: Liczba sprawców przemocy objętych pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Oświęcimiu wg Niebieskich Kart L.p. Rok Liczba sprawców przemocy 1. 2012 30 2. 2013 27 3. 2014 26 Tabela 7: Liczba spraw dozorowanych prowadzonych wobec sprawców przemocy domowej L.p. Rok Powiat Oświęcimski Gmina Oświęcim 1. 2012 120 17 2. 2013 143 20 3. 2014 174 23 Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 3
Źródło : Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej Sądu Rejonowego w Oświęcimiu, Oświęcim 2015r Tabela 8 : Liczba wszczętych postępowań w związku z zawiadomieniem o znęcaniu, groźbami karalnymi L.p. Rok Powiat Oświęcimski 1. 2012 92 2. 2013 82 3. 2014 62 Źródło : Komenda Powiatowa Policji w Oświęcimiu, Oświęcim 2015r Praca ze sprawcą to przede wszystkim wsparcie terapeutyczne, korekcyjno-edukacyjne, poradnictwo w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi itp. Tabela 9: Liczba sprawców przemocy skierowanych przez sąd na grupę korekcyjno -edukacyjną L.p. Rok Powiat Oświęcimski Gmina Oświęcim 1. 2012 7 2 2. 2013 6 1 3. 2014 6 1 Źródło : Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej Sądu Rejonowego w Oświęcimiu, Oświęcim 2015r Źródłem przemocy jest często alkohol, pod jego wpływem sprawcy stają się agresywni, awanturniczy i nieprzewidywalni. Często zapobieganie przemocy jest ściśle związane z rozwiązaniem problemu nadużywania alkoholu i narkotyków. Problemy alkoholowe oznaczają różnorodne zagrożenia oraz negatywne zjawiska związane z nadużywaniem alkoholu i chorobą alkoholową. Prowadzą one do degradacji duchowej, społecznej i ekonomicznej poszczególnych osób, rodzin i całych społeczności. Nierozłącznie alkoholizmowi towarzyszy współuzależnienie, które jest dysfunkcją całej rodziny. Jest to forma przystosowania się do życia w rodzinie alkoholowej. Cechą charakterystyczną osób współuzależnionych jest ich naiwne przekonanie o możliwości wywierania wpływu na osobę uzależnioną, poddawanie się rytmowi jego picia oraz przejmowania odpowiedzialności za jego picie, pomaganie i nadopiekuńczość, tolerancja jego patologicznych zachowań. Tabela 10: Liczba sprawców przemocy skierowanych przez sąd na terapię odwykową L.p. Rok Terapia przeciwalkoholowa Terapia przeciwnarkotykowa Powiat Oświęcimski Gmina Oświęcim Powiat Oświęcimski Gmina Oświęcim 1. 2012 30 5 0 0 2. 2013 26 1 1 1 3. 2014 28 4 3 1 Źródło : Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej Sądu Rejonowego w Oświęcimiu, Oświęcim 2015r Tabela 11: Statystyka pracy Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych L.p. Opis 2012r. 2013r. 2014r. 1. Liczba zgłoszeń osób z problemem alkoholowym 53 41 42 2. Liczba spraw skierowanych do sądu o przymusowe leczenie 33 26 14 odwykowe 3. Liczba osób które podjęły współpracę 48 33 35 4. Liczba zgłoszeń do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przemocy w rodzinie 0 0 0 Źródło: Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy UG Oświęcim W celu zabezpieczenia bezpieczeństwa członkom poszkodowanych rodzin podejmuje się działania prewencyjne i profilaktyczne mające na celu zabezpieczenia ofiar, szczególnie dzieci. Tabela 12: Liczba interwencji domowych policji gdzie wystąpiła przemoc L.p. Rok Powiat Oświęcimski Rejon podległy KPP Oświęcim (w tym Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 4
Gmina Oświęcim) 1. 2012 2808-2. 2013 3217-3. 2014 3212 1588 Źródło : Komenda Powiatowa Policji w Oświęcimiu, Oświęcim 2015r Tabela 13: Liczba skierowań przez policję wniosków do Sądu Wydział III Rodzinny i Nieletnich o wgląd w sytuację rodziny L.p. Rok Powiat Oświęcimski Rejon podległy KPP Oświęcim (w tym Gmina Oświęcim) 1. 2012 215 132 2. 2013 207 126 3. 2014 249 152 Źródło : Komenda Powiatowa Policji w Oświęcimiu, Oświęcim 2015r W pracy z rodzinami z problemem przemocy domowej najistotniejsza jest jej interdyscyplinarność. Dzięki powstaniu zespołów interdyscyplinarnych zagadnieniem przeciwdziałania przemocy domowej zajmuje się nie tylko policja, prokuratura i sąd ale także pomoc społeczna, oświata, służba zdrowia i wiele innych instytucji. Dla dobra dzieci szczególnie istotne są działania podejmowane przez placówki oświatowe: zarówno prewencyjne jak i interwencyjne. W Gminie Oświęcim wszystkie placówki oświatowe prowadzą działania mające na celu zapobieganie zjawisku przemocy domowej w tym m.in.: zapoznawanie pracowników z procedurą Niebieskiej Karty szkolenia personelu stała współpraca z policją, GOPS, MOPS, kuratorami zajęcia profilaktyczne i pogadanki dla dzieci i uczniów na temat przemocy pogadanki dla rodziców kampanie informacyjne na terenie placówek i inne Tabela 14 Liczba sygnałów o rodzinach z podejrzeniem występowania przemocy domowej w placówkach oświatowych LP Placówka 2012 2013 2014 1 S.P w Grojcu 1 1 1 2 S.P w Brzezince 0 1 0 3 S.P w Porębie Wielkiej 0 1 0 4 S.P we Włosienicy 2 0 1 5 S.P w Babicach 0 0 0 6 S.P w Rajsku 0 0 0 7 Zespół Szkolno- Przedszkolny w Harmężach 0 1 0 8 Gimnazjum Gminne w Rajsku 0 2 0 9 Gimnazjum Gminne w Zaborzu 2 3 3 10 RAZEM 5 9 5 Źródło: szkoły podstawowe i gimnazjalne Gminy Oświęcim 2015r. W przeciwdziałanie zjawisku przemocy domowej zaangażowani są także przedstawiciele lokalnych społeczności sołtysi i radni. Otrzymują on materiały informacyjne na temat zjawiska, zaproszenia na konferencje i debaty problemowe. Tabela 15: Liczba informacji o przemocy domowej uzyskanych przez sołtysów Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 5
L.p. Sołectwo 2012r 2013 rok 2014 rok 1. Babice 0 0 0 2. Broszkowice 0 0 0 3. Brzezinka 0 0 0 4. Dwory Drugie 0 0 0 5. Grojec 0 0 1 6. Harmęże 0 0 0 7. Osada Stawy Grojeckie 1 0 1 8. Pławy 0 0 0 9. Poręba Wielka 0 0 0 10. Rajsko 0 0 0 11. Stawy Monowskie 0 0 0 12. Włosienica 0 0 0 13. Zaborze 0 0 0 RAZEM 1 0 2 Głównym realizatorem działań profilaktycznych i prewencyjnych w Gminie Oświęcim jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu z siedzibą w Grojcu. Są to głównie - poradnictwo indywidualne ( psychologiczne, pedagogiczne, prawne) - wsparcie informacyjne i socjalne w tym zapewnienie schronienia - wsparcie terapeutyczne dla ofiar i sprawców - działania edukacyjne w placówkach oświatowych - działania informacyjne : strona internetowa, ulotki, plakaty i inne. III Podsumowanie i wnioski 1. Materiał empiryczny poddany analizie został zgromadzony w oparciu o dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Oświęcimiu, Sądu Rejonowego w Oświęcimiu, Komendy Powiatowej Policji w Oświęcimiu, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Zespołu Ekonomiczno-Administracyjnego Szkół i Przedszkoli Gminnych w Brzezince, placówek oświatowych Gminy Oświęcim 2. Działania w obszarze rozwiązywania problemu przemocy w rodzinie są realizowane w ramach zintegrowanego systemu współpracy różnych podmiotów, w którym partnerami są osoby potrzebujące pomocy, instytucje i organizacje należące do różnych sektorów życia publicznego). W Gminie Oświęcim system ten funkcjonuje bardzo sprawnie zapewniając kompleksową pomoc i wsparcie 3. Dane na temat osób dotkniętych przemocą domową w Gminie Oświęcim wskazują, że problem dotyka mniej niż 1% społeczeństwa. 4. Przemoc domowa przez społeczeństwo zaczyna być postrzegane w kategorii problemu ale z racji istniejących wzorców kulturowych nadal często występuje przyzwolenie społeczne na negatywne działania. Ważne jest stałe podnoszenie poziomu świadomości społecznej, informacji na temat zjawiska, możliwości pomocowych. 5. Znaczny nacisk nadal należy kłaść na działalność profilaktyczną placówek oświatowych, których działania przyczyniają się do zmiany świadomości społecznej, edukacji i profilaktyki problemu przemocy. Diagnozę opracował Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu w oparciu o dane statystyczne własne i obce za lata 2012-2014 Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 6
Grojec, dnia 11 sierpnia 2015 roku Przewodniczący Rady Gminy Piotr Śreniawski Id: 1C0082F2-A5EF-4827-8E42-CCB68D27B3C5. Podpisany Strona 7