Ekochem: Dobór nowego płynu do instalacji klimatyzacji i chłodzenia Dobór nowego płynu do instalacji klimatyzacji i chłodzenia. Jednym z ostatnich etapów budowy nowej instalacji chłodzenia lub klimatyzacji jest napełnienie jej nowym płynem. Wydaje się, że nie ma nic prostszego niż zakup takiego płynu. Wystarczy ogłosić przetarg i wybrać z ofert taką, która najpełniej spełnia nasze wymagania, ale napełnianie płynem przeważnie jest jednym z ostatnich zadań inwestycji, gdy często zaplanowany budżet jest już przekroczony i konieczne są oszczędności, więc podstawowym kryterium oceny płynu jest jego cena, co może podczas eksploatacji instalacji skutkować wieloma problemami. Dobry wybór płynu do napełnienia instalacji jest bardzo ważny i należy z należytą starannością dobrać kryteria które powinien spełniać, aby zapewnić bezawaryjną pracę instalacji. Jest to ważne, gdyż instalacje przeważnie mają dużą pojemność, więc wymiana płynu w przypadku jego złej jakości jest bardzo kosztowna. Instalacje należy napełniać gotowym płynem bez rozcieńczania go wodą, gdyż w wodnym roztworze, bez odpowiednich dodatków, glikol jest związkiem nietrwałym i łatwo może ulec rozkładowi na kwasy organiczne, co stanowi poważne zagrożenie dla materiałów konstrukcyjnych instalacji. Zanim przejdę do podstawowych dokumentów i właściwości płynu którymi należy kierować się przy wyborze płynu, chcę zwrócić uwagę na brak ogólnej Polskiej Normy, której powinien odpowiadać płyn stosowany w budownictwie i przemyśle. Od dostawcy płynu możemy wymagać tylko tych warunków jakie zostaną zastrzeżone w naszym zamówieniu lub umowie na dostawę. Nawet wydawane dla płynów nisko-krzepnących przez Instytut Techniki Budowlanej Aprobaty techniczne i Rekomendacje techniczne oparte są na Polskich Normach przeznaczonych dla transportu samochodowego, które w przypadku sporu w sądzie lub innej jednostce arbitrażu z przyczyn formalnych nie stanowią podstawy do reklamacji. Reklamacje dotyczące składu i właściwości płynu można jedynie opierać na warunkach określonych zamówieniu lub umowie zakupu. Podstawowe warunki zamówienia powinny dotyczyć:
1. Dokumentów towarzyszących dostawie 2. Składu płynu 3. Parametrów fizyko-chemicznych 4. Warunków gwarancji Ad 1. Dokumentacja towarzysząca dostawie musi zawierać: dowód dostawy, kartę charakterystyki, instrukcję bezpieczeństwa transportu, świadectwo jakości z numerem partii i wynikami badań dla dostarczonej partii płynu. Jeśli projekt techniczny lub specyfika lokalizacji instalacji napełnianej płynem tego wymaga można zażądać Atestu Higienicznego PZH i Rekomendacji Technicznej. Atesty Higieniczne PZH, o czym nie wszyscy inwestorzy wiedzą, nie są wydawane od 2014 roku na płyny zawierające w swoim składzie glikol etylenowy, więc tam gdzie wymagane jest takie świadectwo nie można zalewać instalacji płynem na bazie glikolu etylenowego, gdyż najpóźniej za 3 lata zgodnie z przepisami zajdzie konieczność wymiany zładu na płyn zawierający glikol propylenowy. Również sam fakt, iż płyn posiada Rekomendację Instytutu Budownictwa, nie gwarantuje jego dobrych właściwości eksploatacyjnych, gdyż wydawane są takie dokumenty również dla płynów, które mają 4 stopień korozyjności wg PN-C-40008/07 p 6.6.2. Taki stopień korozyjności w instalacjach zawierających rurociągi i urządzenia ze stali węglowej prowadzi do powstawania znacznej ilości produktów korozji. Dla potwierdzenia dobrej jakości płynu istotne jest nie tylko posiadanie Rekomendacji Technicznej ITB, ale to, co jest w niej zawarte. Ad 2. Skład płynu: Do napełniania instalacji klimatyzacji, stosuje się płyny stanowiące roztwory wodne glikolu etylenowego lub propylenowego z dodatkiem rezerwy alkalicznej, inhibitorów korozji i biocydów. Wymagana zawartość glikolu podana jest w dokumentacji technicznej. Stosuje się przeważnie typowe stężenia zależne od wymaganej temperatur krystalizacji płynu (zamarzania): zawartość glikolu etylenowego:
temp. krzepnięcia -15-20 -25-35 nazwa glikolu monoetylenowy monoetylenowy monoetylenowy monoetylenowy udział glikolu w % 28% 34% 39% 47% zawartość glikolu propylenowego: temp. krzepnięcia nazwa glikolu udział glikolu w % -15-20 -25-35 propylenowy propylenowy propylenowy propylenowy 31% 36% 41% 49% Określenie w świadectwie jakości stężenia glikolu jest ważne, gdyż ze względu na wysokie ceny glikolu, zdarza się fałszowanie płynów gliceryną, która jest znacznie tańsza, a przy sprawdzaniu refraktometrem jest nie do wykrycia. Stosowanie gliceryny pogarsza wymianę ciepła, zwiększa korozyjność płynu i zmniejsza jego trwałość. Żeby wykryć glicerynę w płynie należy w laboratorium analitycznym wykonać badania gęstości, lepkości, przewodności, temperatury zamarzania, a wyniki potwierdzić badaniami na chromatografie. Stwierdzenie innego niż deklarowany skład płynu może stanowić podstawę do reklamacji i odszkodowania. Ad 3. Parametry fizyko-chemiczne: Zalecane wartości podstawowych parametrów fizyko-chemicznych, zapewniające długą żywotność płynu, które powinny być podane w świadectwie jakości lub innym dokumencie towarzyszącym dostawie płynu. Odczyn ph w granicach minimum 7,5 max 9,5 ( jeśli wśród materiałów konstrukcyjnych jest miedź
i stopy lekkie, odczyn ph nie powinien przekraczać 8,2) Przewodność max do 4000 µs/cm Rezerwa alkaliczna minimum 8 cm3 0,1 n HCl w 20 cm3 płynu Twardość poniżej 0,05 mval/dm3( związki wapnia i magnezu powodują powstawanie osadów eksploatacyjnych) Ochrona korozyjna: dla stali węglowych 20 wg PN-78/H-04608 czyli nie większa niż 0,005 mm/rok miedzi i jej stopów 20 wg PN-78/H-04608 czyli nie większa niż 0,005 mm/rok, dla stali stopowych (austenitycznych) 10 wg PN-78/H-04608 czyli nie większa niż 0,001 mm/rok Ad 4. Warunki gwarancji: Nikt nie kupi kaloszy, gdy w warunkach gwarancji jest uwaga, że zabrania się wkładania ich w trakcie deszczu, a czasem spotykam się z prośbą o pomoc przy opracowaniu wniosku dotyczącego reklamacji płynu, w którego warunkach gwarancji jest punkt mówiący o utracie gwarancji jeśli przed napełnieniem płynem instalacja była nieosuszona. Wielu producentów płynu zapewnia o zachowaniu przydatności płynu przez okres 5 lat eksploatacji. Inwestor akceptuje zakup takiego płynu i dopiero w przypadku konieczności reklamacji zapoznaje się z warunkami gwarancji, a tam okazuje się, że są punkty, których nawet przy staranności montażu i eksploatacji instalacji nie sposób zachować. Oczywiście w takim sporze dostawca płynu powołuje się na te punkty, a inwestor stoi na straconej pozycji. Jest wiele warunków, których nie można spełnić, a jednym z typowych tego typu chwytów jest warunek o utracie gwarancji w przypadku zmieszania płynu z wodą lub innym płynem. Przed każdym napełnieniem wykonywana jest próba szczelności instalacji, a resztki wody pozostają w wymiennikach płytowych, pompach i innych nieodwadnianych fragmentach instalacji. Odpowiednio wyposażone laboratorium analityczne ma możliwość stwierdzenia obecności wody surowej w płynie, nawet jeśli w instalacji o pojemności kilkudziesięciu metrów sześciennych pozostanie kilkanaście litrów wody surowej, co może stanowić pretekst do cofnięcia gwarancji na płyn. Z powyższego opisu wynika, że przed podjęciem decyzji o zakupie płynu należy dokładnie zapoznać się z dostępnymi danymi technicznymi podawanymi przez producenta i warunkami gwarancji, które mogą podlegać negocjacjom przed zakupem, bo może się zdażyć, że po roku eksploatacji płyn będzie trzeba wymienić na własny koszt, a ten wcześniej zakupiony przekazać do utylizacji w uprawnionej firmie, co też sporo kosztuje. Marek Szymonik biuro@ekochem.com
KONTAKT Ekochem E-mail: biuro@ekochem.com WWW: www.ekochem.com Tel: +48 32 301 55 44 Fax: +48 32 230 49 51 Adres: Piaskowa 17 B, Rzeczyce Śląskie 44-164 Gliwice