PLAN ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO M.ST. WARSZAWY I. PLAN GŁÓWNY ROZDZIAŁ 1. CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻEŃ, OCENA RYZYKA, MAPY RYZYKA I ZAGROŻEŃ 2. Identyfikacja zagrożeń 8) Wypadek lub incydent lotniczy Tabela 28. Wypadek lub incydent lotniczy - charakterystyka, ocena ryzyka jego wystąpienia wraz z opisem mapy ryzyka 1. Katalog zagrożeń Wypadek lub incydent lotniczy Wypadek lub incydent lotniczy - charakterystyka zagrożeń, ocena ryzyka jego wystąpienia wraz z opisem mapy ryzyka Charakterystyka 5. Opis na str. 86-93 2. Prawdopodobny zasięg 3. Skutki wystąpienia 4. Prawdopodobieństwo wystąpienia Ocena ryzyka na lotnisku Bemowo, Włochy średnie możliwe ryzyko tolerowane Mapa ryzyka - opis Akceptacja ryzyka Życie i zdrowie Mienie i infrastruktura Środowisko 1. W wyniku wystąpienia zaistniała konieczność udzielenie pomocy medycznej. 2. Nie ma ofiar śmiertelnych, są osoby ranne wymagające hospitalizacji. 3. Zaistniała potrzeba zwiększenia liczby miejsc w szpitalach oraz zwiększenia obsady personelu medycznego. 4. Zaistniała konieczność ewakuacji ludzi poza strefę (na krócej niż na 24 godziny). 5. Część ludzi potrzebuje pomocy np. w zakresie tymczasowego miejsca pobytu, wsparcia rzeczowego lub organizacyjno-prawnego. 1. W wyniku wystąpienia zaistniała konieczność określenia miejsc zniszczeń wymagających doraźnej naprawy. 2. Występują utrudnienia w funkcjonowaniu społeczności lokalnej. 3. Straty finansowe - w jednostkowych przypadkach przekraczające możliwości poszkodowanych (mieszkańców, instytucji, przedsiębiorstw). 1. Znaczne konsekwencje środowiskowe. 2. Jednostkowo małe skutki dla środowiska jednak ze względu na oddziaływanie przez długi okres czasu (trudna identyfikacja i/lub neutralizacja) mogące prowadzić do znacznych zmian w środowisku. - 84 -
Charakterystyka 3. Opis zagrożeń w 1. Katalog zagrożeń Wypadek lub incydent lotniczy poza lotniskiem 2. Prawdopodobny zasięg Bemowo, Białołęka, Bielany, Mokotów, Ochota, Praga- Południe, Praga-Północ, Rembertów, Śródmieście, Targówek, Ursus, Ursynów, Wawer, Wesoła, Wilanów, Włochy, Wola, Żoliborz Charakterystyka zagrożeń, ocena ryzyka ich wystąpienia wraz z opisem mapy ryzyka Skutki wystąpienia Ocena ryzyka wystąpienia Prawdopodobieństwo wystąpienia średnie możliwe ryzyko tolerowane Mapa ryzyka - opis Akceptacja ryzyka Życie i zdrowie Mienie i infrastruktura Środowisko 1. W wyniku wystąpienia zaistniała konieczność udzielenie pomocy medycznej. 2. Nie ma ofiar śmiertelnych, są osoby ranne wymagające hospitalizacji. 3. Zaistniała potrzeba zwiększenia liczby miejsc w szpitalach oraz zwiększenia obsady personelu medycznego. 4. Zaistniała konieczność ewakuacji ludzi poza strefę (na krócej niż na 24 godziny). 5. Część ludzi potrzebuje pomocy np. w zakresie tymczasowego miejsca pobytu, wsparcia rzeczowego lub organizacyjno-prawnego. 1. W wyniku wystąpienia zaistniała konieczność określenia miejsc zniszczeń wymagających doraźnej naprawy. 2. Występują utrudnienia w funkcjonowaniu społeczności lokalnej. 3. Straty finansowe - w jednostkowych przypadkach przekraczające możliwości poszkodowanych (mieszkańców, instytucji, przedsiębiorstw). 1. Znaczne konsekwencje środowiskowe. 2. Jednostkowo małe skutki dla środowiska jednak ze względu na oddziaływanie przez długi okres czasu (trudna identyfikacja i/lub neutralizacja) mogące prowadzić do znacznych zmian w środowisku. Rozdział 1. CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻEŃ - wypadek lub - 85 -
Wypadek lub incydent lotniczy opis Wypadek lotniczy zdarzenie związane z eksploatacją statku powietrznego, które zaistniało od chwili, gdy jakakolwiek osoba weszła na jego pokład z zamiarem wykonania lotu, do momentu, gdy wszystkie osoby znajdujące się na pokładzie opuściły ten statek powietrzny, i podczas którego: 1) jakakolwiek osoba doznała obrażeń ze skutkiem śmiertelnym lub poważnego obrażenia ciała w rezultacie: a) znajdowania się na pokładzie danego statku powietrznego lub b) bezpośredniego zetknięcia się z jakąkolwiek częścią statku powietrznego, w tym częścią, która oddzieliła się od danego statku powietrznego, lub c) bezpośredniego oddziaływania strumienia gazów albo powietrza, wywołanego przez statek powietrzny z wyłączeniem tych przypadków, kiedy obrażenia ciała powstały z przyczyn naturalnych bądź w wyniku obrażeń zadanych samemu sobie lub przez inne osoby albo kiedy obrażeń ciała doznały osoby odbywające lot bez pozwolenia albo ukrywające się w miejscach, do których zwykle zamknięty jest dostęp dla pasażerów i członków załogi; 2) statek powietrzny został uszkodzony lub nastąpiło zniszczenie jego konstrukcji, w rezultacie czego: a) naruszona została trwałość konstrukcji, pogorszeniu uległy techniczne lub lotne charakterystyki statku powietrznego oraz b) wymagane jest przeprowadzenie poważnego remontu lub wymiana uszkodzonego elementu z wyłączeniem przypadków przerwy w pracy silnika statku powietrznego albo jego uszkodzenia, jeśli uszkodzeniu uległ tylko silnik, jego osłony albo agregaty wspomagające albo gdy uszkodzone zostały łopaty śmigła, końcówki skrzydła, anteny, ogumienie kół, urządzenia hamowania, owiewki albo gdy na pokryciu są niewielkie wgniecenia albo przebicia; 3) statek powietrzny zaginął lub znajduje się w miejscu, do którego dostęp jest niemożliwy. (art.134, ust.2 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze, Dz.U.2012.933 j.t.) Incydent lotniczy zdarzenie inne niż wypadek lotniczy, związane z eksploatacją statku powietrznego, które ma wpływ lub mogłoby mieć wpływ na jej bezpieczeństwo. (art.134, ust.2 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze, Dz.U.2012.933 j.t.) Lotniska w Warszawie Na terenie Warszawy zlokalizowane są dwa lotniska: 1) Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina w Warszawie oraz 2) Lotnisko Warszawa Babice. Ich podstawowa charakterystyka przedstawiona została w zamieszczonej poniżej tabeli. Port Lotniczy Warszawa im. F.Chopina jest obecnie największym portem lotniczym w Polsce obsługuje nieco mniej niż 50% całości ruchu pasażerskiego w Polsce. Lotnisko Warszawa-Babice jest lotniskiem współużytkowanym, przeznaczonym do wykorzystywania przez statki powietrzne lotnictwa państwowego (lotnictwa służb porządku publicznego i wojskowego) oraz statki cywilne lotnictwa niekomunikacyjnego. Operacje lotnicze z lotniska Babice są wykonywane głównie przez samoloty lotnictwa ogólnego, które ze względu na swoje nieznaczne rozmiary, ilość paliwa na pokładzie oraz większe zdolności manewrowe nie stanowią większego dla mieszkańców Warszawy. Należy jednak brać pod uwagę stale rosnącą liczbę operacji lotniczych. Według szacunków Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP) ilość operacji lotniczych każdego roku będzie wzrastać o około 8 %. - 86 -
Tabela 29. Lotniska w Warszawie Status prawny lotniska Położenie/zajmowana powierzchnia Rejon operacyjny lotniska Teren lotniska i obszar wokół niego o promieniu, mierzonym od punktu odniesienia lotniska, nie mniejszym niż: Kategoria ochrony przeciwpożarowej lotniska * (1-10) Największy samolot wykonujący operacje lotnicze na danym lotnisku KOD Ilość operacji lotniczych Całkowita długość Maksymalna szerokość kadłuba IATA** Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina w Warszawie lotnisko cywilne port lotniczy 10 km na południowy zachód od centrum miasta. Dzielnica Włochy (osiedle Okęcie) Powierzchnia: 500 ha 52 09' 57"N 20 58' 02"E Lotnisko Warszawa Babice lotnisko w zarządzie MSWiA 10 km na północny zachód od centrum miasta. Dzielnica Bemowo 52 16'09.06 N 20 54'25.98 E 9,3 km 3,5 km 9 2 wg ICAO od 61 m do 76 m - 7 m od 18 m do długości mniejszej niż 24 m 7 m 4 m WAW ICAO*** EPWA EPBC 2013 123 981 26 000 lądowań * Kategorię ochrony przeciwpożarowej lotnisko wyznacza się na podstawie długości całkowitych oraz maksymalnych szerokości kadłubów największych samolotów wykonujących operacje lotnicze na danym lotnisku. ** Kod IATA - trzyliterowy kod alfanumeryczny, służący do oznaczania portów lotniczych na całym świecie. Kod ten nadawany jest przez Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA) *** Kod ICAO - powszechnie używana nazwa czteroliterowego tzw. wskaźnika lokalizacji (ang. Location Indicator), stanowiącego element dużego systemu adresowego używanego przez służby ruchu lotniczego, linie lotnicze itp. w tak zwanej stałej sieci łączności lotniczej (AFTN). Zostały one wprowadzone przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (International Civil Aviation Organization, ICAO). - 87 - -
Charakterystyka wypadków i incydentów lotniczych ze względu na: A) miejsce wystapienia (dwa warianty): 1. w rejonie operacyjnym lotniska, 2. poza rejonem operacyjnym lotniska. Uwaga: Podmiot wiodący i podmioty pomocnicze dla obydwu wariantów określa siatka bezpieczeństwa m.st. Warszawy. B) przyczyny wystąpienia: 1. terroryzm powietrzny rozumiany jako akt bezprawnej ingerencji (np. porwanie statku powietrznego z zakładnikami na pokładzie), 2. błąd człowieka (błąd załogi statku, błąd obsługi naziemnej, błąd kontroli lotów, nieodpowiedzialne zachowanie pasażerów, panika powstała na skutek istniejącego lub domniemanego ), 3. awaria, 4. niekorzystne warunki pogodowe, 5. powodowane przez ptaki (np. wessanie ptaka do silnika, zderzenie z ptakiem/ptakami) Uwaga: Według badań prowadzonych przez firmę Boeing wynika, że najczęstszą przyczyną wypadków lotniczych jest błąd człowieka 73%. Drugie miejsce co do procentowego udziału przypadło awarii 12%. C) skutki: 1. możliwość wystąpienia zdarzenia masowego - zagrożenie życia i zdrowia dużej liczby osób: - pasażerowie i załoga statku powietrznego, - inne osoby, które w miejscu wypadku lub incydentu lotniczego, w chwili jego powstania znalazły się przypadkowo, 2. przedostanie się do środowiska naturalnego substancji niebezpiecznych przewożonych na pokładzie statku powietrznego, 3. zniszczenie statku powietrznego, 4. zniszczenia w infrastrukturze naziemnej, 5. pożar powstały w wyniku zapłonu paliwa znajdującego się w samolocie. Rozważając wypadek lotniczy pod kątem zarządzania kryzysowego jego przyczyny (poza zagrożeniem o charakterze terrorystycznym) odgrywają rolę drugorzędną. Sprawa najważniejszą wydają się być następujące czynniki: - miejsce wystąpienia zdarzenia (w rejonie operacyjnym lotniska lub poza nim), - możliwe skutki (poszkodowani oraz zniszczenia w infrastrukturze). Oba te parametry przekładają się bowiem na podmiot wiodący właściwy pod kątem merytorycznym oraz sposób prowadzenia działań ratowniczych. Szacowanie skutków Największa ilość operacji lotniczych wykonywana jest oczywiście w ciągu dnia (92% ogółu operacji lotniczych realizowana jest w godz. 6-22); częstotliwość ta przekłada się na wysokie ryzyko wystąpienia wypadku lub incydentu lotnicze we wskazanym przedziale czasowy. Ryzyko oczywiście znacznie maleje w porze nocnej. Procentowy udział realizowanych operacji lotniczych z podziałem na przedziały godzinowe przedstawiono poniżej. - 88 -
4% 2% 1% 93% Przedział godzinowy 06:00-21:59 22:00-22:59 23:00-23:59 00:00-05:59 Rysunek 25. Procentowy udział realizowanych operacji lotniczych z podziałem na przedziały godzinowe Źródło: opracowania własne na podstawie danych statystycznych pozyskanych z PP Porty Lotnicze Największe prawdopodobieństwo powstawania wypadku lotniczego istnieje również w końcowej fazie lotu (manewr końcowego podejścia i lądowania) 54%. Niebezpiecznymi etapami lotu są również start i wstępne wznoszenie 16%. W czasie wypadków zaistniałych w trakcie wznoszenia się występuje największa liczba ofiar śmiertelnych 25%. Strefa podejść samolotów do lądowania na lądowisku Portu Lotniczego Warszawa im. Fryderyka Chopina rozciąga się nad terenem dzielnic: Ursynów, Bemowo, Włochy oraz Ursus. Udział procentowy liczby wypadków i ofiar śmiertelnych w poszczególnych fazach lotu przedstawiono poniżej [%] 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Faza lotu kołowanie start wstepne wznoszenie wznoszenie przelot schodzenie wstepne wypadki [%] 5% 11% 5% 8% 6% 5% 5% 7% 47% ofiary śmiertelne [%] 0% 5% 14% 25% 9% 14% 13% 17% 3% wypadki [%] ofiary śmiertelne [%] końcowe lądowanie Rysunek 16. Procentowy udział liczby wypadków i ofiar śmiertelnych w poszczególnych fazach lotu Źródło: opracowania własne na podstawie Skuteczne ratownictwo, Fachowy poradnik dla służb ratowniczych - 89 -
Znajomość procentowego udziału liczby ofiar śmiertelnych w poszczególnych fazach lotu oraz maksymalnej liczby osób na pokładzie samolotów pasażerskich wykonujących operacje lotnicze nad Warszawą pozwoli na szybką analizę możliwych skutków. Dane do analizy przedstawione zostało w zamieszczonej poniżej tabeli. - 90 -
Tabela 30. Prawdopodobna liczba ofiar w wypadkach w kolejnych fazach lotu Typ Orlik-130 TM Pipier Seneca Długość [m] Ilość osób na pokładzie Łączna Liczba ilość Liczba członków osób pasażerów załogi na pokładzie Ilość paliwa [dm3] Kołowanie 0% Start 5% Wstępne wznoszen ie 14% Prawdopodobna ilość ofiar Wznosze nie 25% Przelot 9% Schodzen ie 14% Wstępne 13% Końcowe 17% 8,7-2 2 430 0,0 0,1 0,3 0,5 0,2 0,3 0,3 0,3 0,1 8,7 6 2 8 350 0,0 0,4 1,1 2,0 0,7 1,1 1,0 1,4 0,2 Dromader 9,5-1 1 400 0,0 0,1 0,1 0,3 0,1 0,1 0,1 0,2 0,0 Kruk 9,1-1 1 540 0,0 0,1 0,1 0,3 0,1 0,1 0,1 0,2 0,0 Cessna 14,4 10 2 12 2800 0,0 0,6 1,7 3,0 1,1 1,7 1,6 2,0 0,4 Turbolet L-410 14,5 15 2 17 1290 0,0 0,9 2,4 4,3 1,5 2,4 2,2 2,9 0,5 JAK-40 21 27 4 31 4000 0,0 1,6 4,3 7,8 2,8 4,3 4,0 5,3 0,9 ATR-42 21,7 47 4 51 5400 0,0 2,6 7,1 12,8 4,6 7,1 6,6 8,7 1,5 AN-24 23,5 52 4 56 5300 0,0 2,8 7,8 14,0 5,0 7,8 7,3 9,5 1,7 ATR-72 27,2 64 4 68 6370 0,0 3,4 9,5 17,0 6,1 9,5 8,8 11,6 2,0 Fokker 50 25,3 48 4 52 4369 0,0 2,6 7,3 13,0 4,7 7,3 6,8 8,8 1,6 Lądowani e 3% Embraer ERJ-145 29,9 48 4 52 5156 0,0 2,6 7,3 13,0 4,7 7,3 6,8 8,8 1,6-91 -
Typ Embraer ERJ-175 Fokker 100 737 Airbus A- 320 McDonnell Douglas DC-9-60 737-800 Ilość osób na pokładzie Długość Łączna [m] Liczba ilość Liczba członków osób pasażerów załogi na pokładzie Ilość paliwa [dm3] Kołowanie 0% Start 5% Wstępne wznoszen ie 14% Prawdopodobna ilość ofiar Wznosze nie 25% Przelot 9% Schodzen ie 14% Wstępne 13% Końcowe 17% 31,7 78 4 82 12100 0,0 4,1 11,5 20,5 7,4 11,5 10,7 13,9 2,5 33 85 6 91 10398 0,0 4,6 12,7 22,8 8,2 12,7 11,8 15,5 2,7 33,4 108 6 114 15500 0,0 5,7 16,0 28,5 10,3 16,0 14,8 19,4 3,4 37,6 134 8 142 19080 0,0 7,1 19,9 35,5 12,8 19,9 18,5 24,1 4,3 38,3 139 8 147 19000 0,0 7,4 20,6 36,8 13,2 20,6 19,1 25,0 4,4 39,5 184 8 192 20780 0,0 9,6 26,9 48,0 17,3 26,9 25,0 32,6 5,8 TU-154 M 48 179 11 190 49700 0,0 9,5 26,6 47,5 17,1 26,6 24,7 32,3 5,7 McDonnell Douglas MD-87 McDonnell Douglas MD-81/82 Airbus A- 310 727 40 119 7 126 20130 0,0 6,3 17,6 31,5 11,3 17,6 16,4 21,4 3,8 45,1 137 8 145 18790 0,0 7,3 20,3 36,3 13,1 20,3 18,9 24,7 4,4 45,9 199 12 211 28000 0,0 10,6 29,5 52,8 19,0 29,5 27,4 35,9 6,3 48 162 9 171 24600 0,0 8,6 23,9 42,8 15,4 23,9 22,2 29,1 5,1 Lądowani e 3% 707 46,6 190 11 201 80340 0,0 10,1 28,1 50,3 18,1 28,1 26,1 34,2 6,0-92 -
Typ 757 McDonnell Douglas DC-9-80 767 200 ER 767 300 ER McDonnell Douglas MD-11 Boeing 747 Ilość osób na pokładzie Długość Łączna [m] Liczba ilość Liczba członków osób pasażerów załogi na pokładzie Ilość paliwa [dm3] Kołowanie 0% Start 5% Wstępne wznoszen ie 14% Prawdopodobna ilość ofiar Wznosze nie 25% Przelot 9% Schodzen ie 14% Wstępne 13% Końcowe 17% 47,3 224 8 232 42400 0,0 11,6 32,5 58,0 20,9 32,5 30,2 39,4 7,0 45,1 172 8 180 66500 0,0 9,0 25,2 45,0 16,2 25,2 23,4 30,6 5,4 49 208 12 220 77910 0,0 11,0 30,8 55,0 19,8 30,8 28,6 37,4 6,6 55 249 14 263 91980 0,0 13,2 36,8 65,8 23,7 36,8 34,2 44,7 7,9 61,6 410 12 422 146170 0,0 21,1 59,1 105,5 38,0 59,1 54,9 71,7 12,7 Lądowani e 3% 70,4 490 14 504 177500 0 25,2 70,56 126 45,36 70,56 65,52 85,68 15,12 Źródło: Operacyjny Plan Ratownictwa Lotniskowego Portu Lotniczego im. F.Chopina w Warszawie - 93 -
Wypadek lub incydent lotniczy na lotnisku mapa prawdopodobny zasięg (dla dzielnic m.st. Warszawy) Rysunek 27. Wypadek lub incydent lotniczy na lotnisku - mapa - 94 -
Wypadek lub incydent lotniczy poza lotniskiem mapa prawdopodobny zasięg (dla dzielnic m.st. Warszawy) Rysunek 28. Wypadek lub incydent lotniczy poza lotniskiem - mapa - 95 -