trzeci cykl serii KLASYCY MYŚLI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ PAŹDZIERNIK GRUDZIEŃ 2011, WARSZAWA OPRACOWANIE: Maciej Rogatko
Wprowadzenie Seria Klasycy myśli chrześcijańskiej powstała z poczucia potrzeby lepszego poznania dzieł klasycznych filozofów i teologów chrześcijańskich, w szczególności Ojców Kościoła oraz Reformacji. Celem jej jest, aby w każdym kolejnym cyklu przeczytać wybraną uprzednio lekturę i omówić pokrótce jej treść na codwutygodniowych spotkaniach. W poprzednich cyklach omówiliśmy dzieło Erazma z Rotterdamu Podręcznik żołnierza Chrystusowego nauk zbawiennych pełny z 1503 roku, a następnie zbiór Pisma etyczne Marcina Lutra z lat 1520-1526. Nie zatracając chronologii, będziemy czytać tym razem Podstawy wiary chrześcijańskiej napisane na przełomie lat 1536-1537 przez Jana Kalwina. Dzieło to zostało napisane przez 29-letniego reformatora w języku francuskim, bo celem ich powstania było zaprezentowanie biblijnych prawd i postulatów Reformacji w formie zrozumiałej dla każdego. Lektura ta jest krótka, acz treściwa. Omawia kolejno kluczowe dla wiary i życia chrześcijańskiego kwestie, w sześciu rozdziałach: poznawanie Boga i człowieka, prawo Boże, wiara, modlitwa, sakramenty oraz Kościół i państwo. Tematy poruszane w Podstawach wiary chrześcijańskiej w znacznej mierze pokrywają się z tymi poznanymi już przez nas w dziele Erazma z Rotterdamu i Marcina Lutra. Ze względu na to oraz na niewielkie gabaryty książki, lekkiej zmianie ulegnie forma spotkań. Wciąż odbywać się one będą co dwa tygodnie, a na każde uczestnicy powinni przeczytać kolejne, wskazane fragmenty książki (dokładne terminy i zakresy materiału są podane w harmonogramie poniżej). Jednak poza samym omówieniem treści fragmentu i wrażeń z czytania, na każde spotkanie zaproponowany jest temat dyskusji przewodniej. Zagadnieniami tymi będziemy zajmować się znacznie dokładniej, sięgając również poza lekturę, a w szczególności do poprzednich omawianych książek. Oczywiście, jeśli okaże się, że uczestnicy wolą dyskutować na inny temat to tak też się stanie, ale każdy powinien przygotować się przed spotkaniem do proponowanego tematu. Pomocą do tego będą przygotowane przeze mnie zestawy pytań rozdawane przed każdym spotkaniem.
Harmonogram spotkań wraz z zakresami materiału do przeczytania i proponowanymi tematami dyskusji przewodniej (październik grudzień 2011) CZĘŚĆ PIERWSZA (spotkanie w czwartek 20 października 2011 od 20:15) Wstęp I. Poznawanie Boga i człowieka (strony 3-10) proponowana dyskusja: wolna wola człowieka CZĘŚĆ DRUGA (spotkanie w czwartek 3 listopada 2011 od 20:15) II. Prawo Boże (strony 11-20) proponowana dyskusja: przykazania języka: trzecie i dziewiąte CZĘŚĆ TRZECIA (spotkanie w czwartek 17 listopada 2011 od 20:15) III. Wiara (strony 21-35) proponowana dyskusja: predestynacja, czyli wybranie i przeznaczenie CZĘŚĆ CZWARTA (spotkanie w czwartek 1 grudnia 2011 od 20:15) IV. Modlitwa (strony 36-43) proponowana dyskusja: moc i znaczenie modlitwy CZĘŚĆ PIĄTA (spotkanie w czwartek 15 grudnia 2011 od 20:15) V. Sakramenty VI. Kościół i państwo (strony 44-52) proponowana dyskusja: granice posłuszeństwa wobec władz świeckich i duchowych Wszystkie spotkania odbywać się będą w domu Rogatków, przy ulicy Dychowskiej 13, w dzielnicy Warszawa Wawer. Koszt książek wynosi 10zł i są do odebrania u mnie. Wszelkie pytania i wątpliwości należy kierować do mnie, na adres: maciej@rogatko.pl. Maciej Rogatko Warszawa 2011
Część pierwsza Spotkanie w czwartek 20 października 2011 od godziny 20:15 Wstęp I. Poznawanie Boga i człowieka (strony 3-10) Proponowany temat dyskusji przewodniej: wolna wola człowieka Co Biblia mówi na temat wolnej woli? Erazm opisywał dwa podziały człowieka: na ducha i ciało albo na ducha, duszę i ciało. Mając to na uwadze, czym jest wola człowieka? Jak inaczej można zrozumieć wolę? Czy człowiek jest jedyną istotą posiadającą wolę? Czy wolę posiadają zwierzęta? Czy wolę posiadają anioły? Co oznacza posiadanie wolnej woli? Co wiąże się z brakiem wolnej woli? Od czego jest zależna wola człowieka? Czy istnieje różnica w wolności woli ludzi nawróconych i pozostałych? Jeśli wola jest wolna, czy oznacza to, że Bóg nie może ingerować w wolę człowieka? Jak ma się wolna wola do Bożej suwerenności? Uważa się, że bez wolności woli nie można mówić o moralności. Czy wolność woli jest rzeczywiście warunkiem koniecznym istnienia moralności? Czy możemy nazywać uczynki złymi i dobrymi, jeśli wola człowieka nie jest wolna? Czy nieznajomość wyroków boskich i planów względem człowieka jest dla niego niemal tym samym, co wolność woli? Czy w takiej sytuacji rozważanie wolności woli ma jakiekolwiek znaczenie?
II. Prawo Boże (strony 11-20) Część druga Spotkanie w czwartek 3 listopada 2011 od godziny 20:15 Proponowany temat dyskusji przewodniej: przykazania języka: trzecie i dziewiąte Mówi się, że słowa mają wielką moc. Jaką moc mają wypowiedziane słowa? Jaką moc mają słowa błogosławieństwa, przekleństwa, modlitwy? Nie nadużywaj imienia Pana, Nie będziesz wzywał imienia Pana w błahych rzeczach, Nie wzywaj imienia Pana nadaremno czym różnią się te sformułowania trzeciego przykazania? W dzisiejszych czasach zwykło się uważać, że trzecie przykazanie dotyczy głównie wykrzyknień O Boże!, Jezus, Maryja! itp. Czy rzeczywiście jest to najistotniejsza rzecz związana z tym przykazaniem? Kalwin w dużej mierze wiąże trzecie przykazanie z przysięgami. Czemu Jezus zakazywał ludziom przysięgać (Mat. 5:33-37)? Jak używano przysiąg w Starym Testamencie (IV Mojż. 30)? Jak inaczej można zrozumieć jeszcze nadużywanie imienia Pana? Dlaczego dziewiąte przykazanie nie brzmi np. Nie będziesz kłamał? Czy w innym miejscu Pisma kłamstwo jest wprost zakazane? Przez białe kłamstwa rozumiem nieszkodliwe mówienie nieprawdy wynikające z uprzejmości ( Jeszcze zobaczę, czy przyjdę., Nie, nie wyglądasz grubo w tych dżinsach. itp.). Czy są to uczynki niemoralne? Czy mówienie nieprawdy w każdej sytuacji jest godne potępienia? Czy bezwzględna szczerość zawsze jest odpowiednia? Kalwin wiąże dziewiąte przykazanie głównie z niszczeniem kłamstwem dobrej reputacji bliźnich. Jak ważne jest posiadanie dobrej reputacji? Wielomówność? Plotkowanie? Jakie jeszcze inne grzechy związane być mogą z przykazaniami języka?
III. Wiara (strony 21-35) Część trzecia Spotkanie w czwartek 17 listopada 2011 od godziny 20:15 Proponowany temat dyskusji przewodniej: predestynacja, czyli wybranie i przeznaczenie Co Pismo mówi na temat wybrania i przeznaczenia? Przykładowe wersety: Przysłów 16:4, Efezjan 1:4-6, Rzymian 8:28-30, Dzieje 13:48, Ew. Jana 15:16, Ew. Mateusza 22:14. Mówiąc o przeznaczeniu, myśli się często o powołaniu, które można spełniać albo którego można unikać. Jak taki rodzaj przeznaczenia ma się do predestynacji? Wiele współcześnie istniejących nurtów chrześcijaństwa (w tym nauczanie rzymskokatolickie) opowiada się za predestynacją powszechną, czyli poglądem mówiącym, że to nie poszczególni ludzie są predestynowani, a wszyscy ludzie w sensie dostępu do zbawienia. Jak można uzasadnić takie zrozumienie predestynacji? Istnieją dwie koncepcje: predestynacji zbawionych (luteranizm) i predestynacji podwójnej (kalwinizm). Pierwsza zakłada, że tylko zbawieni są predestynowani przez Boga, potępienie człowiek ściąga na siebie sam. Druga uznaje obie grupy za predestynowane przez Boga. Co wynika z różnic pomiędzy tymi koncepcjami? Często przedstawia się predestynację jako przeciwieństwo poglądu o posiadaniu wolnej woli. Czy i w jaki sposób można pogodzić predestynację z posiadaniem wolnej woli? Jak zwolennicy predestynacji określają potrzebę nawrócenia czy narodzenia się na nowo?
IV. Modlitwa (strony 36-43) Część czwarta Spotkanie w czwartek 1 grudnia 2011 od godziny 20:15 Proponowany temat dyskusji przewodniej: moc i znaczenie modlitwy Kalwin napisał: Modlitwa to sposób porozumiewania się Boga. Jak inaczej można zdefiniować, czym jest modlitwa? Wszyscy trzej omawiani do tej pory myśliciele opisują modlitwę jako świetne narzędzie umacniania swojej wiary. Jakie jeszcze znaczenie dla modlącego się ma modlitwa? Na drugim spotkaniu rozmawialiśmy między innymi o mocy, jaką posiadają wypowiedziane słowa. Jeśli mówimy o jej znaczeniu i mocy, jaka jest różnica pomiędzy modlitwą wypowiedzianą na głos, a modlitwą milczącą? Jakub pisał, że wiele może usilna modlitwa sprawiedliwego (List Jakuba 5:13-18). Jezus wielokrotnie zachęcał do modlitw mówiąc, że otrzymamy wszystko, o co prosimy z wiarą (np. Ew. Marka 11:24, Ew. Mateusza 21:22). Jak w świetle Pisma możemy określić moc wiary i moc modlitwy? Paweł wielokrotnie prosił w listach módlcie się za nas lub módlcie się za mnie. Jakie znaczenie ma modlitwa wstawiennicza za innych? Mówi się, że modlitwa ma moc zmieniania świata. Czy i jak możemy zmieniać świat za pomocą modlitwy? Czy modlitwa może w jakikolwiek sposób wpływać na wyroki boskie? Jak zinterpretujemy efekt próśb Abrahama o ocalenie Sodomy czy wstrzymanie opadów deszczu przez Eliasza?
Część piąta Spotkanie w czwartek 15 grudnia 2011 od godziny 20:15 V. Sakramenty VI. Kościół i państwo (strony 44-52) Proponowany temat dyskusji przewodniej: granice posłuszeństwa wobec władz świeckich i duchowych Co Biblia mówi na ten posłuszeństwa władzy świeckiej? Fragmenty: Rzymian 13:1-7, I Piotra 2:13-17, Dzieje 4:19 i 5:29. Co na ten temat możemy wyczytać w Starym Testamencie? Mając na uwadze nakaz posłuszeństwa władzy, jak można ustosunkować się do: zbrojnej obrony państwa przed najeźdźcą, powstań i zrywów niepodległościowych, rewolucji przeciw tyranom, udziału w wojnie wypowiedzianej przez władzę. Czy i jaka, z etycznego punktu widzenia, jest różnica między wzniecaniem a popieraniem już rozpoczętych rewolucji czy powstań? Czy emigracja, uchodźstwo też jest wymawianiem posłuszeństwa swej władzy? Kalwin pisze, że należy przepędzić duchowych przywódców, którzy nie nauczają Słowa. Jakie mechanizmy w kościołach mogą służyć temu przepędzaniu? Jak rozumieć należy obietnicę Jezusa o związywaniu i rozwiązywaniu w niebie tego, co zostało związane i rozwiązane na ziemi (Ew. Mateusza 18:15-18) i jak to się odnosi do Bożej suwerenności?
I. wolna wola człowieka Wnioski (ustalone przez uczestników na ostatnim spotkaniu) Posiadanie przez nas, ludzi, wolnej woli być może jest tylko ułudą, nie rozróżnialną jednak od faktycznego jej posiadania, patrząc ze strony człowieka. Łatwiej jest nam żyć z przeświadczeniem, że mamy wolną wolę, co prowadzi nas też do brania odpowiedzialności. II. przykazania języka: trzecie i dziewiąte Nie można powiedzieć, że kłamstwo, tj. mówienie nieprawdy, jest grzechem w każdej sytuacji; inaczej, istnieją sytuacje, w których wypowiedzenie nieprawdy nie jest grzechem. III. predestynacja, czyli wybranie i przeznaczenie Pojęcie predestynacji, choć jest ona kojarzona zwykle z kalwinizmem, tak naprawdę występuje, w różnym znaczeniu, w każdym wyznaniu chrześcijańskim. Wbrew obiegowym opiniom, nauka o predestynacji nie musi być zaprzeczeniem nauki o wolnej woli, może być jej uzupełnieniem. IV. moc i znaczenie modlitwy Najważniejszym znaczeniem i największą mocą modlitwy jest jej wpływ na modlącego się. V. granice posłuszeństwa wobec władz świeckich i duchowych Granicą posłuszeństwa władzy świeckiej i duchowej jest nie przekraczanie przez nią prawa Bożego, co każdy powinien rozsądzić według swego serca czy sumienia. Duchowni powinni kształtować jednostkę według Słowa Bożego, a nie ustanawiać prawo.