Kryteria ocen z biologii dla klasy I gimnazjum

Kryteria ocen z biologii dla klasy I gimnazjum Uczeń, który otrzymuje ocenę dopuszczającą : Dział: I. Biologia nauka o życiu rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej wymienia czynniki niezbędne do życia wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można użyć do danej obserwacji przedstawia etapy obserwacji i doświadczenia odróżnia próbę kontrolną od badawczej dokumentuje wyniki doświadczenia i obserwacji rozróżnia części mikroskopu poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym Dział: II. Jedność organizmów wymienia komórki jako elementy budowy organizmów poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym wymienia elementy budowy komórki zwierzęcej i roślinnej wymienia elementy budowy komórki bakteryjnej rozpoznaje elementy budowy komórek na rysunkach i schematach wyjaśnia zależność między komórką, tkanką, narządem i układem narządów wymienia przykłady organizmów odżywiających się różnymi sposobami na podstawie rodzaju pobieranego pokarmu, określa do jakiej grupy organizmów cudzożywnych należy dany organizm określa substraty i produkty fotosyntezy wykazuje różnicę między oddychaniem komórkowym a wymianą gazową podaje przykłady wykorzystania energii przez organizm rozróżnia oddychanie tlenowe i beztlenowe przedstawia narządy wymiany gazowej różnych organizmów wymienia sposoby rozmnażania się organizmów definiuje pojęcia: zapłodnienie i zygota Dział: III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów przedstawia kryteria klasyfikacji organizmów posługuje się słownikiem i encyklopedią 1

wykazuje, że podstawową jednostką klasyfikacji jest gatunek posługuje się prostym, dwudzielnym kluczem do oznaczania gatunku III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów przedstawia budowę komórki bakteryjnej wymienia czynności życiowe bakterii podaje przykłady chorób wirusowych i bakteryjnych uzasadnia potrzebę przestrzegania higieny określa środowisko życia protistów podaje przykłady jednokomórkowych protistów samożywnych i cudzożywnych opisuje budowę wybranych jednokomórkowych protistów przedstawia różnorodność protistów wymienia cechy wspólne dla wszystkich grzybów wymienia przedstawicieli grzybów świadczące o różnorodności królestwa grzybów rozpoznaje podstawowe gatunki grzybów jadalnych i trujących wymienia zasady postępowania w razie zatrucia grzybami wyjaśnia, dlaczego porosty są organizmami pionierskimi III.3. Królestwo zwierząt wymienia wspólne cechy zwierząt określa środowisko życia parzydełkowców wykazuje na przykładach różnorodność środowisk i trybu życia płazińców i nicieni wymienia sposoby zapobiegania zakażeniom pasożytami wymienia przedstawicieli pierścienic określa środowiska życia pierścienic wymienia przedstawicieli mięczaków określa środowiska i tryb życia mięczaków wymienia charakterystyczne cechy wszystkich stawonogów wykazuje różnorodność stawonogów wymienia środowiska życia skorupiaków i pajęczaków wykazuje różnorodność owadów w przyrodzie określa wspólne cechy zwierząt należących do owadów wyróżnia cechy owadów będące przystosowaniem do życia na lądzie wymienia charakterystyczne cechy kręgowców przedstawia przystosowania ryb do życia w wodzie wyjaśnia pojęcia związane z rozmnażaniem ryb 2

porównuje warunki życia w środowisku wodnym i lądowym identyfikuje przedstawiciela płazów na podstawie charakterystycznych cech tej grupy zwierząt wymienia przystosowania żaby do życia w środowisku wodnym i lądowym określa środowisko występowania gadów identyfikuje przedstawiciela gadów na podstawie charakterystycznych cech tej grupy zwierząt wykazuje przystosowania ptaka do lotu opisuje budowę jaja ptaka charakteryzuje przystosowania wybranych ptaków do życia w różnych środowiskach wyjaśnia pojęcie stałocieplność prezentuje różnorodność ssaków wyróżnia charakterystyczne cechy ssaków III. 4. Królestwo roślin wymienia główne cechy roślin określa podstawowe czynności życiowe roślin rozpoznaje rośliny zarodnikowe i nasienne określa środowisko występowania mchów i paprotników podaje przykłady mchów i paprotników podaje przykłady form życiowych roślin nasiennych wyróżnia rośliny nagonasienne i okrytonasienne podaje przykłady obu grup roślin wymienia organy rośliny: korzeń, łodygę, liść i kwiat określa podstawowe funkcje organów roślin rozróżnia podstawowe systemy korzeniowe wymienia główne funkcje korzenia wymienia podstawowe funkcje łodygi rozpoznaje rośliny o łodydze zielnej i zdrewniałej, nadziemnej i podziemnej określa podstawowe funkcje liścia przedstawia budowę zewnętrzną liścia rozróżnia niektóre gatunki polskich drzew przedstawia budowę kwiatu określa, że słupek i pręciki są organami rozmnażania płciowego wyjaśnia, na czym polega zapylenie i zapłodnienie przedstawia budowę nasienia wymienia warunki niezbędne do kiełkowania przedstawia zastosowanie roślin w życiu człowieka 3

Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia wymienia podstawowe pierwiastki życia określa biologiczną rolę wody w życiu organizmów wymienia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organizmach IV.2. Składniki pokarmów człowieka wymienia podstawowe składniki pokarmów: białka, cukry, tłuszcze, witaminy, sole mineralne wyjaśnia trzy główne funkcje składników pokarmowych wyjaśnia główną rolę witamin i soli mineralnych uzasadnia konieczność systematycznego spożywania warzyw i owoców przedstawia znaczenie wody jako ważnego uzupełnienia pokarmów Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka wymienia narządy wchodzące w skład różnych układów opisuje budowę i funkcje poszczególnych układów V.2. Układ pokarmowy określa rolę układu pokarmowego opisuje rolę zębów wyjaśnia przyczyny powstawania próchnicy zębów wyjaśnia, na czym polega trawienie wyjaśnia, dlaczego ludzie mają różne potrzeby pokarmowe uzasadnia, że potrzeby pokarmowe ludzi zależą od wieku, stanu zdrowia, trybu życia, aktywności fizycznej określa zawartość poszczególnych składników pokarmowych w wybranych produktach spożywczych na podstawie analizy treści etykiet wyjaśnia pojęcie dieta wymienia zasady właściwego odżywiania się oblicza indeks swojej masy ciała analizuje konsekwencje niewłaściwego odżywiania się przedstawia przyczyny i skutki otyłości i niedowagi V.3. Układ krążenia i odpornościowy wymienia główne składniki krwi określa funkcję składników krwi wymienia elementy układu krwionośnego 4

określa główne funkcje układu krwionośnego opisuje budowę serca wymienia czynniki wpływające na pracę serca wykonuje pomiar tętna i ciśnienia krwi wymienia przyczyny chorób serca i układu krążenia wyjaśnia przyczyny nadciśnienia określa układ limfatyczny jako część układu krążenia definiuje pojęcie odporność organizmu wymienia drogi wnikania czynników chorobotwórczych do organizmu wymienia sposoby nabywania odporności wymienia czynniki wywołujące reakcje odpornościowe uzasadnia celowość stosowania szczepień V.4. Układ oddechowy przedstawia znaczenie procesu oddychania dla organizmu człowieka wymienia elementy układu oddechowego wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa zewnętrzna i wewnętrzna przedstawia różnice w składzie powietrza wdychanego i wydychanego wymienia czynniki mające negatywny wpływ na układ oddechowy dostrzega niebezpieczeństwa związane z paleniem papierosów Uczeń, który otrzymuje ocenę dostateczną : Dział: I. Biologia nauka o życiu określa cechy organizmów wyjaśnia czego dotyczą wybrane działy biologii planuje prostą obserwację i doświadczenie formułuje problem badawczy i hipotezę wnioskuje na podstawie doświadczenia i obserwacji wyjaśnia, jak się oblicza powiększenie mikroskopu wykonuje preparat mikroskopowy ze świeżego materiału roślinnego graficznie dokumentuje obserwacje Dział: II. Jedność organizmów podaje przykłady różnych komórek zwierzęcych i człowieka porównuje budowę komórek roślinnych, zwierzęcych i bakteryjnych określa lokalizację tkanek zwierzęcych i ich funkcje w organizmach wykazuje złożoność budowy organizmów podaje przykłady tkanek zwierzęcych i ich podstawowe funkcje w organizmie 5

planuje doświadczenia wykazujące wpływ warunków zewnętrznych na przebieg fotosyntezy sprawnie posługuje się mikroskopem optycznym wyjaśnia sposoby trawienia pokarmu przez organizmy cudzożywne wyjaśnia proces oddychania wyjaśnia znaczenie próby kontrolnej w doświadczeniach wyciąga wnioski z wyników doświadczeń przeprowadza doświadczenie wykrywające produkty fermentacji dokumentuje wyniki doświadczenia wymienia różnice między rozwojem prostym a złożonym przedstawia różnice między rozmnażaniem płciowym i bezpłciowym wymienia przykłady organizmów o rozwoju prostym i złożonym Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów definiuje pojęcie klasyfikacja konstruuje dwudzielny klucz do oznaczania kilku organizmów wyjaśnia dwuczłonowe nazewnictwo gatunków wymienia w kolejności jednostki systematyczne przedstawia pięć królestw organizmów III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów wymienia przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia bakterii uzasadnia, że wirusy nie są organizmami przedstawia podstawowe czynności życiowe protistów określa pozytywne i negatywne znaczenie protistów w przyrodzie i życiu człowieka przeprowadza obserwacje mikroskopowe i makroskopowe protistów graficznie przedstawia wyniki obserwacji określa sposoby odżywiania się grzybów wyjaśnia budowę porostu jako organizmu symbiotycznego przedstawia znaczenie grzybów III.3. Królestwo zwierząt charakteryzuje budowę i czynności życiowe parzydełkowców korzysta z różnych źródeł wiedzy określa sposoby zakażenia się pasożytami wymienia cechy przystosowujące tasiemca do pasożytnictwa 6

wyjaśnia pojęcia: żywiciel pośredni, żywiciel ostateczny opisuje budowę zewnętrzną dżdżownicy uzasadnia pozytywną rolę dżdżownic w przyrodzie, w gospodarstwie człowieka wskazuje cechy odróżniające przedstawicieli mięczaków rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wymienia główne różnice między gromadami stawonogów wyjaśnia rolę stawonogów w przyrodzie i życiu człowieka przedstawia różnorodność cech owadów i ich znaczenie w przystosowaniu się do środowiska życia opisuje rodzaje rozwoju złożonego owadów przedstawia znaczenie owadów w przyrodzie i życiu człowieka dostrzega przyczyny zagrożenia różnorodności gatunkowej ryb wymienia formy ochrony ryb wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do płazów przedstawia różnorodność płazów i ich znaczenie przedstawia różnorodność gadów uzasadnia, że gady są zwierzętami typowo lądowymi wymienia przykłady gatunków gadów chronionych w Polsce ich znaczenie oraz przyczyny zagrożenia wyginięciem wymienia przykłady gniazdowników i zagniazdowników podaje przykłady gatunków ptaków chronionych w Polsce, ich znaczenie oraz przyczyny zagrożenia wyginięciem wyjaśnia znaczenie stałocieplności w zasiedlaniu różnorodnych środowisk przez ssaki podaje przykłady gatunków ssaków chronionych w Polsce i przyczyny zagrożenia ich życia przedstawia znaczenie ssaków III. 4. Królestwo roślin wyróżnia plechowce i organowce podaje przykłady glonów występujących w różnych środowiskach przedstawia znaczenie glonów wymienia charakterystyczne cechy mchów i paprotników wymienia tkanki budujące organy roślinne rozpoznaje okazy roślin nagonasiennych i okrytonasiennych przedstawia wyniki samodzielnej obserwacji rozpoznaje i opisuje główne strefy korzenia wnioskuje, że korzeń wydłuża się w strefie wzrostu wyjaśnia, co stanowi pęd rośliny 7

wyróżnia cechy liścia przystosowujące go do fotosyntezy rozpoznaje liście pojedyncze i złożone uzasadnia, że igły roślin nagonasiennych są liśćmi przedstawia funkcje poszczególnych elementów kwiatu rozróżnia rośliny wiatropylne i owadopylne wymienia główne etapy rozwoju rośliny rozpoznaje podstawowe rodzaje owoców podaje przykłady roślin rozsiewanych przez wiatr i zwierzęta dostrzega różnice między nasionami roślin nagonasiennych i okrytonasiennych uzasadnia istotną rolę roślin w przyrodzie Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia planuje i przeprowadza doświadczenie dokumentuje przebieg doświadczenia wymienia pierwiastki wchodzące w skład związków chemicznych występujących w organizmach IV.2. Składniki pokarmów człowieka określa rolę białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych w organizmach wymienia pokarmy bogate w białka, cukry, tłuszcze planuje i przeprowadza doświadczenie sprawdzające obecność skrobi w ziemniaku podaje przykłady pokarmów bogatych w błonnik wymienia pokarmy bogate w witaminy A, C, B6, B12, D, kwas foliowy, a także w magnez, żelazo, wapń przedstawia skutki niedoboru w organizmie witamin i soli mineralnych Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka opisuje hierarchiczną budowę organizmów wymienia i lokalizuje tkanki w organizmie człowieka V.2. Układ pokarmowy rozróżnia i wskazuje na schematycznym rysunku lub modelu narządy układu pokarmowego wyjaśnia rolę jamy ustnej, żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita 8

grubego przedstawia miejsce i produkty trawienia białek, węglowodanów i tłuszczów określa miejsce wchłaniania produktów trawienia i wskazuje je na schematycznym rysunku, modelu stwierdza doświadczalnie trawienie skrobi w jamie ustnej określa zawartość dodatków do żywności w wybranych produktach spożywczych na podstawie analizy treści etykiet uzasadnia potrzebę czytania informacji na etykietach produktów spożywczych właściwie interpretuje BMI uzasadnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną pod względem składników pokarmowych doskonali umiejętność argumentowania swojego stanowiska podczas dyskusji V.3. Układ krążenia i odpornościowy prowadzi obserwację mikroskopową preparatu trwałego krwi uzasadnia znaczenie krwiodawstwa porównuje naczynia krwionośne prowadzi obserwację mikroskopową tętnicy i żyły wyjaśnia, w jaki sposób pracuje serce wymienia badania wykonywane w diagnostyce chorób serca określa wpływ różnych czynników na pracę serca i układu krwionośnego wyjaśnia rolę prostych badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu krążenia wymienia elementy układu limfatycznego określa główne funkcje układu limfatycznego wyjaśnia funkcje płynu tkankowego i limfy wymienia różne reakcje organizmu na obecność czynników chorobotwórczych wyjaśnia działanie szczepionki i surowicy wymienia przeszczepiane narządy V.4. Układ oddechowy wyjaśnia rolę mięśni w mechanizmie wentylacji płuc przeprowadza doświadczenia na podstawie instrukcji wskazuje na zmiany tempa oddychania w czasie wysiłku fizycznego podaje przykłady chorób układu oddechowego 9

Uczeń, który otrzymuje ocenę dobrą Dział: I. Biologia nauka o życiu określa przedmiot badań biologii jako nauki i jej dziedziny porównuje różnorodne organizmy wymienia przykłady zastosowania wiedzy biologicznej w życiu wykazuje wartość doświadczeń i obserwacji jako bezpośrednich sposobów zdobywania wiedzy określa funkcje poszczególnych elementów mikroskopu optycznego samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe Dział: II. Jedność organizmów przedstawia funkcje poszczególnych składników komórki zwierzęcej wskazuje cechy pozwalające na rozróżnienie komórek: zwierzęcej, roślinnej, bakteryjnej przedstawia funkcje poszczególnych składników komórek roślinnych i bakteryjnych wykazuje różnorodność tkanek budujących dany narząd opisuje hierarchiczną budowę organizmów przedstawia różne sposoby odżywiania się organizmów uzasadnia rolę chlorofilu w fotosyntezie określa warunki przebiegu fotosyntezy określa warunki oddychania tlenowego, jego substraty i produkty określa warunki przebiegu procesu fermentacji oraz jego substraty i produkty planuje doświadczenie wykrywające produkty fermentacji podaje przykłady wykorzystania fermentacji w przemyśle i gospodarstwie domowym rozróżnia typy rozmnażania bezpłciowego wymienia korzyści z rozmnażania płciowego podaje przykłady organizmów obupłciowych i rozdzielnopłciowych Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów uzasadnia potrzebę klasyfikacji posługuje się kluczami do oznaczania różnych grup organizmów wyjaśnia zależność między pozycją systematyczną a stopniem pokrewieństwa między organizmami określa, co to jest gatunek wyjaśnia pojęcie układ hierarchiczny 10

III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów określa czynności życiowe bakterii dowodzi wszechobecność bakterii w przyrodzie porównuje wirusy z komórkami organizmów podaje znaczenie czynności życiowych protistów dla funkcjonowania organizmów uzasadnia przynależność różnorodnych organizmów do królestwa protistów określa rolę porostów w przyrodzie III.3. Królestwo zwierząt uzasadnia przynależność różnorodnych zwierząt do typu parzydełkowców porównuje polipa i meduzę uzasadnia rolę przystosowania się pasożytów do środowiska pod względem wybranych cech przedstawia cykl rozwojowy tasiemca porównuje budowę wewnętrzną płazińców i nicieni opisuje budowę wewnętrzną pierścienic wykazuje różnorodność pierścienic ze względu na środowisko i tryb życia wskazuje związek między budową a trybem życia mięczaków porównuje budowę ślimaka, małża i głowonoga uzasadnia przynależność różnorodnych zwierząt do typu stawonogi wskazuje zależność między budową owadów a możliwością zasiedlania różnych środowisk i przystosowania się do życia w tych środowiskach dowodzi, że zróżnicowanie kształtów ryb jest przystosowaniem do trybu życia uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej ryb uzasadnia konieczność ochrony płazów uzasadnia znaczenie charakterystycznych cech płazów w przystosowaniu się do środowiska życia uzasadnia znaczenie charakterystycznych cech gadów w przystosowaniu się do środowiska życia wyjaśnia pojęcie owodniowce wyjaśnia znaczenie stałocieplności w zasiedlaniu różnorodnych środowisk przez ptaki charakteryzuje budowę wewnętrzną ptaka określa rolę różnych rodzajów piór wykazuje zależność między budową dzioba, a rodzajem pokarmu ptaka uzasadnia potrzebę ochrony ptaków 11

podaje przykłady różnego rodzaju uzębienia ssaków analizuje związek budowy kończyn wybranych ssaków z ich trybem życia określa znaczenie różnych rodzajów gruczołów skórnych III. 4. Królestwo roślin opisuje fotosyntezę i oddychanie u roślin wyjaśnia kryterium podziału roślin na zarodnikowe i nasienne wyróżnia cechy plechowców i organowców uzasadnia przynależność mchów i paprotników do roślin zarodnikowych opisuje budowę mchu i paproci przedstawia rolę paprotników kopalnych w powstawaniu węgla określa znaczenie mchów i paprotników określa kryterium podziału roślin na jedno- i dwuliścienne podaje przykłady roślin jedno- i dwuliściennych wykazuje przystosowania korzenia do utrzymania rośliny w podłożu oraz wchłaniania i transportu wody wykazuje różnice między systemem palowym i wiązkowym wyjaśnia, co to jest transpiracja wykazuje przystosowania liścia do przeprowadzania procesu transpiracji podaje przykłady modyfikacji liści związanych z funkcją ilustruje przykładami różnorodność kształtów liści podaje przykłady zróżnicowania budowy kwiatów wyróżnia typy kwiatostanów u różnych roślin samodzielnie przeprowadza obserwację makroskopową uzasadnia, że nasienie jest organem przetrwalnym rośliny podaje przystosowania owoców do rozsiewania przez wiatr i zwierzęta przedstawia znaczenie wegetatywnego rozmnażania się roślin wykazuje różnice między kwiatami i liśćmi roślin nagonasiennych i okrytonasiennych Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia określa biologiczną rolę pierwiastków biogennych IV.2. Składniki pokarmów człowieka określa podstawowe jednostki składowe białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych składników pokarmowych ocenia zdrowotne znaczenie błonnika 12

uzasadnia, że należy ograniczać spożywanie pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych witamin i soli mineralnych uzasadnia, że najskuteczniejsze działanie mają witaminy i sole mineralne zawarte w pokarmach, a nie w tabletkach Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka określa zależność między budową, a funkcją układów narządów V.2. Układ pokarmowy wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów przedstawia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją lokalizuje narządy układu pokarmowego na modelu lub schemacie wyjaśnia rolę ślinianek, trzustki i wątroby w procesie trawienia wykazuje wpływ na nasze zdrowie sposobu przechowywania i przygotowania żywności oblicza wartość kaloryczną posiłku wyjaśnia wady i zalety diety wegetariańskiej porównuje swój sposób odżywiania się z właściwymi zasadami V.3. Układ krążenia i odpornościowy wyróżnia grupy krwi wykonuje rysunek schematyczny dokumentujący wyniki obserwacji mikroskopowej ilustruje za pomocą schematu przepływ krwi w małym i dużym obiegu wykazuje związek między budową naczyń krwionośnych, a ich funkcjami określa rolę zastawek w sercu wyjaśnia związek między pracą serca, a tętnem i ciśnieniem wykazuje związek między pracą serca, a wysiłkiem fizycznym podaje objawy wybranych chorób serca i układu krążenia uzasadnia znaczenie badań profilaktycznych serca i krwi w diagnostyce chorób rozróżnia rodzaje odporności uzasadnia znaczenie przeszczepów w utrzymaniu życia V.4 Układ oddechowy wyjaśnia istotę procesu oddychania przedstawia funkcje narządów układu oddechowego dostrzega rolę nabłonka migawkowego 13

wyjaśnia mechanizm wymiany gazowej zewnętrznej i wewnętrznej wyjaśnia rolę hemoglobiny w transporcie tlenu przedstawia czynniki mające wpływ na tempo oddychania podaje argumenty przeciw paleniu papierosów Uczeń, który otrzymuje ocenę bardzo dobrą Dział: I. Biologia nauka o życiu uzasadnia potrzebę zdobywania wiedzy biologicznej wykazuje konieczność przeprowadzania próby kontrolnej porównuje mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym oblicza rzeczywistą wielkość obiektu w jednostkach miary przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie i obserwację Dział: II. Jedność organizmów wykazuje zależność między budową komórki zwierzęcej, a jej funkcją wykazuje zależność między budową komórek roślinnych i bakteryjnych, a ich funkcjami uzasadnia konieczność współdziałania narządów i układów narządów wyjaśnia pojęcie trawienie wewnątrzkomórkowe i pozakomórkowe wykazuje znaczenie fotosyntezy dla istnienia życia na Ziemi przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie wykazujące wpływ warunków zewnętrznych na przebieg fotosyntezy interpretuje wyniki doświadczeń porównuje substraty i produkty oddychania tlenowego i beztlenowego uzasadnia znaczenie rozmnażania dla gatunku, a nie dla pojedynczego osobnika wykazuje związek między środowiskiem życia, a rodzajem zapłodnienia Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów podaje różnorodność sposobów klasyfikacji uzasadnia stosowanie języka łacińskiego w systematyce organizmów III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów rozpoznaje wirusy zwierzęce, roślinne i bakteryjne wykazuje związek budowy protistów ze środowiskiem życia 14

wykazuje podobieństwa i różnice między organizmami zaliczanymi do królestwa protistów określa rolę porostów jako bioindykatorów czystości powietrza III.3. Królestwo zwierząt omawia powstawanie rafy koralowej dowodzi większego zagrożenia żywiciela pośredniego na przykładzie włośnia spiralnego porównuje cykl rozwojowy pasożytniczego płazińca i nicienia charakteryzuje osiągnięcia ewolucyjne pierścienic konstruuje dwudzielny klucz do oznaczania gatunków ocenia wpływ stawonogów na życie na Ziemi wymienia przykłady modyfikacji odnóży i aparatów gębowych u różnych owadów porównuje budowę bezkręgowców i kręgowców porównuje ryby kostne i chrzęstne wykazuje osiągnięcia ewolucyjne gadów w porównaniu z płazami wyjaśnia na czym polega podwójna wymiana gazowa u ptaków wykazuje rolę łożyska w rozwoju ssaków wymienia przykłady modyfikacji kończyn ssaków wynikających ze sposobu poruszania się III. 4. Królestwo roślin wyjaśnia biologiczne znaczenie fotosyntezy i oddychania opisuje transport wody w roślinie wymienia charakterystyczne cechy budowy zielenic, brunatnic i krasnorostów wykazuje, że glony żyjące na różnych głębokościach mają różne barwniki porównuje cechy morfologiczne glonów i roślin lądowych charakteryzuje skrzypy i widłaki wyjaśnia konieczność ochrony paprotników wykazuje, że występowanie roślin na lądzie wiąże się z obecnością tkanek dostrzega związek między budową anatomiczną i funkcją tkanek ilustruje przykładami różnorodność form i funkcji korzeni wykazuje związek między budową, a funkcją pełnioną przez poszczególnestrefy korzenia ilustruje przykładami różnorodność form i funkcji łodyg uzasadnia, że po obcięciu wierzchołka pędu roślina przestaje rosnąć na długość wykazuje związek między budową, a funkcjami tkanek budujących liść 15

dostrzega współdziałanie liści, korzeni i łodyg w funkcjonowaniu rośliny dostrzega zalety wytwarzania kwiatostanów wykazuje rolę łagiewki pyłkowej planuje doświadczenie badające wpływ warunków środowiska na kiełkowanie nasion określa części słupka, z których powstają elementy owocu wykazuje różnorodność materiałów zapasowych w nasionach roślin podaje przykłady ruchu roślin dostrzega skutki nadmiernej eksploatacji zasobów roślinnych Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia formułuje wnioski na podstawie doświadczenia IV.2. Składniki pokarmów człowieka uzasadnia kluczową rolę enzymów w organizmach uzasadnia stwierdzenie, że białka zwierzęce są pełnowartościowe Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka uzasadnia konieczność współdziałania narządów i układów narządów we właściwym funkcjonowaniu organizmu V.2. Układ pokarmowy określa warunki, w jakich przebiega trawienie uzasadnia rolę enzymów trawiennych w procesie rozkładu pokarmów przedstawia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją wymienia wady i zalety dodatków do żywności ocenia reklamy żywności V.3. Układ krążenia i odpornościowy wyjaśnia związek między trybem życia a właściwym funkcjonowaniem układu krążenia wskazuje na powiązania między krwią, limfą i płynem tkankowym wykazuje związek między układem krwionośnym i limfatycznym wyjaśnia przykładowe reakcje odpornościowe wyjaśnia istotę konfliktu serologicznego wyjaśnia, na czym polega zgodność tkankowa 16

V.4. Układ oddechowy wyjaśnia zmiany w ciśnieniu i objętości klatki piersiowej w czasie wdechu i wydechu projektuje doświadczenia wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na tempo oddychania dostrzega niezbędność próby kontrolnej wyjaśnia, dlaczego gruźlica jest chorobą społeczną Uczeń, który otrzymuje ocenę celującą wiedza i umiejętności znacznie wykraczają poza obowiązujący program nauczania przejawia gotowość poszerzania wiedzy biologicznej gromadzi wiedzę (fakty) z różnych dziedzin w celu weryfikacji wykonanych obserwacji i wyjaśniania zachodzących procesów życiowych wykorzystuje informacje z zakresu biologii korzystając z różnych źródeł wiedzy tłumaczy wartość doświadczeń i obserwacji jako bezpośredniego sposobu zdobywania wiedzy proponuje rozwiązania oryginalne i wykraczające poza materiał programowy interpretuje wyniki doświadczeń twórczo oraz samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania nie powiela cudzych poglądów, potrafi krytycznie ustosunkować się do otaczającej go rzeczywistości praktycznie wykorzystuje zdobytą wiedzę bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych na różnych szczeblach 17