ROZKŁAD MATERIAŁU I KRYTERIA OCENIANIA BIOLOGIA KLASA I GIMNAZJUM oparty na Programie nauczania biologii w gimnazjum Puls życia Anna Zdziennicka Dziiał programu Lp Temat Wymagania Konieczne Podstawowe Rozszerzające Dopełniające
I. Biologia nauka o życiu 1. 2. To jest biologia. Komórkowa budowa - określa przedmiot badań biologii jako nauki - podaje przykłady dziedzin biologii - wymienia źródła wiedzy biologicznej - wyjaśnia, do czego służą atlasy i klucze - wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia - wymienia struktury budowy komórki roślinnej i zwierzęcej - potrafi korzystać z poszczególnych źródeł wiedzy - podaje funkcje poszczególnych organelli komórkowych - charakteryzuje wybrane dziedziny biologii - posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej przy rozwiązywaniu problemów - rysuje obraz widziany pod mikroskopem - wyjaśnia rolę poszczególnych składników komórki - porównuje budowę dwóch typów komórek - objaśnia zasadę stopniowego komplikowania się poziomów organizacji życia - wykorzystuje atlasy do rozpoznawania pospolitych gatunków - omawia budowę i funkcje organelli komórkowych - analizuje różnice pomiędzy poszczególnymi typami komórek 3. Zasady mikroskopowania - posługuje się mikroskopem - wymienia elementy mikroskopu - rozróżnia części optyczne i mechaniczne mikroskopu - wykonuje proste preparaty mikroskopowe 4. Systematyczny podział - wymienia nazwy najwyższych jednostek klasyfikacji biologicznej (królestwa) - wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka - podaje kryteria wyróżnienia pięciu królestw (bakterie, protisty, grzyby, rośliny, zwierzęta) - charakteryzuje dawne sposoby klasyfikacji - ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału
II. Jedność i różnorodność II. Jedność i różnorodność 5. 6. 7. 8. 9. Sposoby odżywiania się Sposoby oddychania Sposoby rozmnażania się. - określa, czym jest odżywianie - wymienia podstawowe sposoby odżywiania się - określa, czym jest oddychanie wymiana gazowa - wskazuje mitochondriom jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie - określa czym jest rozmnażanie - wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe - podaje przykłady bezpłciowego rozmnażania się - określa czym jest rozmnażanie - wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe - podaje przykłady płciowego rozmnażania się - omawia różnice między organizmami samożywnymi a cudzożywnymi - wymienia przykłady ilustrujących różne sposoby oddychania - rozróżnia wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe - rozpoznaje sposoby rozmnażania się rozmnażanie bezpłciowe - rozpoznaje pączkujące drożdże - rozpoznaje sposoby rozmnażania się rozmnażanie płciowe - omawia różnice pomiędzy rozwojem prostym a złożonym - charakteryzuje różne strategie odżywiania - omawia przebieg procesu fotosyntezy - wykazuje różnorodność odżywiania się cudzożywnych - uzasadnia, że oddychanie jest procesem niezbędnym do życia - charakteryzuje rozmnażanie bezpłciowe - porównuje sposoby rozmnażania bezpłciowego - charakteryzuje rozmnażanie płciowe - ocenia znaczenie przemiany pokoleń - charakteryzuje typy rozwoju zarodka - wykazuje różnice w pobieraniu i trawieniu pokarmów u różnych chemosynteza - wykazuje zależność między środowiskiem życia a budową narządów wymiany gazowej - porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe - omawia znaczenie fermentacji - zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego sposobem rozmnażania a środowiskiem życia sposobem rozmnażania a środowiskiem życia - ocenia znaczenie dzieworództwa i samozapłodnienia
Organizmy beztkankoweiii. Bakterie i wirusy. 10. 11. 12. Bakterie a wirusy Protisty Glony przedstawiciele trzech królestw. bakterii i wirusów - rozpoznaje i nazywa formy morfologiczne bakterii widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji - wymienia miejsca występowania - wymienia grupy należących do - wskazuje środowisko życia glonów - podaje przykłady należących do glonów - podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów - podaje przykłady bakterii i wirusów - określa znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka - omawia czynności życiowe poszczególnych grup - wymienia cechy wspólne zaliczanych do glonów - omawia znaczenie glonów - charakteryzuje wybrane czynności życiowe bakterii - wymienia choroby bakteryjne i wirusowe - rysuje kształt bakterii obserwowanych pod mikroskopem - charakteryzuje poszczególne grupy - wykazuje chorobotwórcze znaczenie - wyjaśnia, że glony to grupa ekologiczna do której należą przedstawiciele trzech królestw - omawia czynności życiowe glonów - ocenia znaczenie bakterii i wirusów - omawia proces namnażania się wirusów - określa warunki tworzenia się przetrwalników - ocenia rolę bakterii jako symbiontów i destruentów - porównuje czynności życiowe poszczególnych grup - ocenia znaczenie zakwitu glonów - opisuje budowę przedstawicieli - analizuje wpływ zakwitu glonów na inne organizmy - ocenia znaczenie glonów 13. Grzyby i porosty - opisuje budowę grzybów - rozpoznaje pleśniaka białego - wymienia sposoby rozmnażania się grzybów - rozpoznaje porosty wśród innych - omawia czynności życiowe grzybów - podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka - rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu - wyjaśnia, co to jest grzybica - charakteryzuje budowę grzybów owocnikowych - omawia sposoby rozmnażania się grzybów - analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka - wykonuje i opisuje rysunek grzyba - wykazuje znaczenie mikoryzy dla grzyba i rośliny - określa znaczenie poszczególnych elementów porostu - rozpoznaje i nazywa różne formy morfologiczne porostów 14. 15.
IV. Świat roślin 16/1 7 18. Tkanki roślinne Budowa i funkcje korzenia. - wyjaśnia, czym jest tkanka - podaje przykłady tkanek roślinnych - wskazuje na ilustracji komórki tworzące tkankę - wymienia podstawowe funkcje korzenia - rozpoznaje rodzaje korzeni ( palowy, wiązkowy, spichrzowy) - dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe - wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek roślinnych - opisuje funkcje wskazanych tkanek - omawia budowę zewnętrzną korzenia - rozpoznaje tkanki budujące korzeń i - charakteryzuje budowę, rozmieszczenie i funkcje poszczególnych tkanek roślinnych - wykonuje preparat ze skórki cebuli i rozpoznaje w nim tkankę okrywającą - analizuje budowę wewnętrzną korzenia - charakteryzuje przyrost na grubość - rysuje różne systemy korzeniowe - wykazuje związek budowy wskazanej tkanki z jej funkcją - rozpoznaje i rysuje tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych - wyjaśnia sposób pobierania wody przez roślinę - charakteryzuje modyfikacje korzeni 19. 20. 21. 22. Budowa i funkcje łodygi. Liść wytwórnia pokarmu Mszaki Paprotniki - wymienia podstawowe funkcje łodygi - nazywa elementy budowy zewnętrznej łodygi - wymienia funkcje liści - rozpoznaje elementy budowy liścia - rozpoznaje liście pojedyncze i złożone mszaków - podaje nazwy organów mszaków paprotników - podaje nazwy organów paprotników - rozpoznaje organy paproci - rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin - rozpoznaje tkanki budujące łodygę - rozróżnia formy łodyg - rozpoznaje rośliny jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie - wymienia rodzaje ruchów roślin - rozpoznaje różne modyfikacje liści - rozpoznaje tkanki budujące liść - rozróżnia typy ulistnienia łodygi - rozpoznaje mszaki wśród innych roślin - omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka - wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników - analizuje budowę wewnętrzną łodygi -rysuje schematyczny przekrój poprzeczny i podłużny łodygi - analizuje funkcje zmodyfikowanych łodyg - rozpoznaje rodzaje unerwienia liści - omawia funkcje poszczególnych modyfikacji liści - analizuje cykl rozwojowy mszaków i paproci - rysuje mech i podpisuje jego organy - charakteryzuje skrzypy, widłaki i paprocie - analizuje cykl rozwojowy paproci - charakteryzuje skrzypy, widłaki i paprocie - wyjaśnia mechanizmy ruchów roślin - analizuje funkcje poszczególnych elementów budowy anatomicznej liścia - rysuje różne typy ulistnienia łodygi - wyjaśnia, dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi - rozpoznaje przy pomocy atlasów 5 gatunków rodzimych paproci 23. 24.. 25. Rośliny nagonasienne. Rośliny okrytonasienne. roślin nagonasiennych - rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin roślin okrytonasiennych - rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin - nazywa elementy budowy kwiatu - rozróżnia kwiat i kwiatostan - wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia - omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka - wymienia sposoby rozsiewania nasion i owoców - rozróżnia owoce pojedyncze i złożone - omawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka - analizuje cykl rozwojowy sosny - rozpoznaje rodzime gatunki roślin nago i okrytonasiennych - rozpoznaje, z którego drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka - omawia funkcje poszczególnych elementów budowy kwiatu - analizuje cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych - dowodzi związku budowy roślin nagonasiennych ze środowiskiem życia - wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylenia - charakteryzuje sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując związek z ich budową - rozpoznaje 5 gatunków roślin okrytonasiennych występujących w Polsce 26..
V. Świat bez 27/2 8 29. Tkanki zwierzęce Gąbki i parzydełkowce - wyjaśnia, czym jest tkanka - wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych - wyjaśnia, co to są gąbki - podaje miejsce występowania gąbek i parzydełkowców - omawia sposób poruszania się stułbi - określa najważniejsze funkcje tkanek zwierzęcych - wymienia rodzaje tkanki łącznej - wymienia funkcje krwi - rozpoznaje na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych - omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie - klasyfikuje tkanki zwierzęce i określa ich rolę - rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy - dowodzi, że symetria promienista jest przystosowaniem do osiadłego trybu życia - wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkowców - opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej - charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi - analizuje budowę gąbek, wykazując jej prostotę - wyjaśnia sposób działania parzydełka 30. Płazińce i nicienie - rozpoznaje na ilustracji płazińce i nicienie - charakteryzuje tasiemce i glisty jako pasożyty - wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca - dowodzi, że tasiemce są przystosowane do pasożytniczego trybu życia - omawia różnice między płazińcami a nicieniami - charakteryzuje symetrię ciała płazińców 31. Pierścienice - rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt - wymienia cechy charakterystyczne dla pierścienic - charakteryzuje układ krwionośny pierścienic - charakteryzuje wskazane czynności życiowe pierścienic - wykazuje związek budowy pijawki z pasożytniczym trybem życia - dowodzi wyższości pierścienic nad płazińcami i nicieniami 32. Stawonogi - rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt - rozpoznaje na ilustracji przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów - wyjaśnia charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków - dowodzi, że owady są przystosowane do życia w środowisku lądowym - dowodzi istnienia związku między środowiskiem życia a narządami wymiany gazowej stawonogów 33. Mięczaki - rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt - wymienia charakterystyczne cechy mięczaków - wymienia części ciała ślimaków, małży i głowonogów - wymienia narządy oddechowe mięczaków - wskazuje małże jako organizmy wytwarzające perły - charakteryzuje wskazane czynności życiowe mięczaków - omawia zasady funkcjonowania otwartego układu krwionośnego - porównuje budowę ślimaków, małży i głowonogów - wykazuje związek budowy mięczaków ze środowiskiem życia - charakteryzuje sposób poruszania się poszczególnych grup mięczaków 34. 35.
VI. Świat 36. 37. Porównanie bez i Ryby kręgowce wodne - określa pokrycie ciała bez i - podaje nazwy elementów szkieletu - podaje nazwy płetw ryby - rozpoznaje skrzela jako narząd wymiany gazowej - wymienia funkcje szkieletu bez - podaje przykłady szkieletu bez - wymienia elementy budowy układu nerwowego bez i - wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie - określa rodzaj zapłodnienia u ryb - charakteryzuje poszczególne elementy szkieletu - porównuje budowę układu nerwowego bez i - określa charakterystyczne cechy rozmnażania ryb - wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb - analizuje budowę układu krwionośnego bez i - charakteryzuje wymianę gazową u ryb 38. Płazy zwierzęta dwuśrodowiskowe - określa środowiska życia płazów - wymienia stadia rozwojowe żaby - podaje przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych - wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie hibernacja - omawia cykl rozwojowy żaby - wykazuje związek trybu życia płazów z ich zmiennocieplnością - charakteryzuje płazy ogoniaste i bezogonowe - omawia cechy układu oddechowego i krwionośnego płazów związane ze środowiskiem ich życia 39. 40. Świat gadów Ptaki kręgowce latające - określa środowisko życia gadów - podaje przykłady gadów występujących w Polsce - wymienia ptaki różnych środowisk - rozpoznaje rodzaje piór ptaków - wymienia elementy budowy jaja - wyjaśnia konieczność migracji ptaków - wymienia przystosowania gadów do życia na lądzie - omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów - wymienia narządy zmysłów gadów - wymienia przystosowania budowy ptaków do lotu - omawia różnice pomiędzy gniazdownikami a zagniazdownikami oraz podaje ich przykłady - charakteryzuje funkcje poszczególnych błon płodowych - określa środowisko życia ptaka na podstawie budowy jego kończyn - określa rodzaj pobieranego przez ptaka pokarmu na podstawie budowy jego dzioba przebiegiem wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu - analizuje pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utratą wody - wykazuje związek budowy gadów ze środowiskiem ich życia sposobem rozmnażania i typem rozwoju a środowiskiem życia gadów - charakteryzuje poszczególne elementy budowy jaja 41. Świat ssaków - omawia charakterystyczne cechy ssaków - podaje przykłady siedlisk zajmowanych przez ssaki - rozróżnia ssaki wśród innych zwierząt - rozróżnia ssaki wodne i lądowe - wymienia narządy zmysłów ssaków - wyjaśnia rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji - podaje przykłady gatunków ssaków - rozróżnia uzębienie drapieżnika i roślinożercy - wymienia przystosowania ssaków do zajmowania różnych środowisk - charakteryzuje funkcje skóry - omawia rolę pęcherzykowatej budowy płuc ssaków - porównuje budowę ssaków wodnych i lądowych - ocenia znaczenie ssaków w życiu i gospodarce człowieka - omawia wydalniczą i wydzielniczą funkcje skóry funkcjonowaniem poszczególnych narządów zmysłów a trybem życia 42. 43.