Ruch turystyczny w województwie opolskim i na pograniczu polsko-czeskim w 2012 roku

Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu Wydział Ekonomiczny w Opolu Ruch turystyczny w województwie opolskim i na pograniczu polsko-czeskim w 2012 roku Raport z badań dr Daniel Puciato Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Opole 2012

Redakcja naukowa Daniel Puciato Tadeusz Grabiński Współautorzy Piotr Mielec Maria Śmigielska Urszula Kiraga Fotografie i wykresy Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna Skład, druk Komunikator PR www.komunikatorpr.pl Tłumaczenie na język angielski Damian Niedźwiecki

Spis treści Wstęp...4 Rozdział I. Metodologiczne założenia badań...6 1. Cele i zakres badań...6 2. Metody i narzędzia badawcze...8 Rozdział II. Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w województwie opolskim w latach 1995-2011...11 1. Wielkość ruchu turystycznego...11 2. Sezonowość ruchu turystycznego...18 Rozdział III. Struktura ruchu turystycznego w województwie opolskim w trzech pierwszych kwartałach 2012 roku...24 1. Charakterystyka osób przyjeżdżających...24 2. Organizacja podróży i pobytu...32 3. Wydatki turystyczne...41 4. Ocena wybranych aspektów atrakcyjności turystycznej Opolszczyzny...44 Rozdział IV. Szacunkowa wielkość ruchu turystycznego w województwie opolskim w roku 2012...51 Rozdział V. Przesłanki rozwoju turystyki na polsko-czeskim pograniczu...52 Rozdział VI. Wnioski i rekomendacje z badań...57 Spis literatury i materiałów źródłowych...66 Spis rysunków...66 Spis tabel...68 Streszczenie...71 The structure of the tourist flow as a premise of the tourist economy efficiency improvement in the Polish-Czech borderland...77

Wstęp Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna w 2012 roku podjęła inicjatywę przeprowadzenia pierwszych, kompleksowych badań ruchu turystycznego w województwie opolskim. Dzięki współpracy OROT z Wyższą Szkołą Bankową we Wrocławiu Wydział Ekonomiczny w Opolu oraz Klastrem Turystycznym Kraju Morawsko-Śląskiego KLACR o.s. w Ostrawie (Republika Czeska), pozyskano dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Czeska na lata 2007-2013, na przeprowadzenie badań ruchu turystycznego w województwie opolskim. Projekt pn. Badania ruchu turystycznego na pograniczu polsko-czeskim szansą na profesjonalizację wspólnej oferty Regionów został ukierunkowany na wsparcie i profesjonalizację obsługi ruchu turystycznego na pograniczu polsko-czeskim. OROT jako stowarzyszenie działające na rzecz rozwoju i promocji turystyki województwa opolskiego, wielokrotnie wskazywała, iż bez szczegółowych danych statystycznych oraz jakościowomerytorycznych, dotyczących ruchu turystycznego, instytucje i firmy prowadzące działalność w obszarze turystyki oraz promocji, nie będą w stanie profesjonalizować własnej oferty oraz przekazu marketingowego. Dzięki realizacji projektu, otrzymano informacje dotyczące wielkości i jakości ruchu turystycznego, w tym jego uwarunkowań lokalnych, subregionalnych oraz transgranicznych. Opracowano również wnioski, wytyczne i propozycje dotyczące działań, które powinny być w najbliższej przyszłości zrealizowane, aby województwo opolskie oraz regiony przygraniczne po stronie czeskiej mogły konkurować z silniejszymi regionami i ośrodkami turystycznymi. W konsekwencji będzie możliwym przeprowadzenie działań mających na celu profesjonalizację oferty turystycznej oraz poprawę jakości bezpośredniej obsługi turystów odwiedzających polsko-czeskie pogranicze oraz Śląsk Opolski. Zagadnienie profesjonalizacji oferty turystycznej jest elementem budującym przewagę konkurencyjną podmiotów branży turystycznej w Regionie. Aspekt ten jest szczególnie istotny, chociażby z uwagi na wielką liczbę obiektów noclegowo-gastronomicznych i atrakcji turystycznych, które powstały na terenie województwa opolskiego w ostatnich latach, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2007-4 4

2013 oraz Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Czeska na lata 2007-2013. Badania w ramach projektu zostały przeprowadzane w województwie opolskim w miesiącach marzec wrzesień 2012 roku. Dzięki pracy koordynatora projektu, koordynatora badań, zespołu eksperckiego oraz ankieterów, przeprowadzono wszystkie założone działania, których efekty zostały opisane w niniejszym raporcie. Zapraszam wszystkich do zapoznania się z lekturą. Stanisław Rakoczy Prezes Opolskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej 5 5

Rozdział I. Metodologiczne założenia badań 1. Cele i zakres badań Głównym celem poznawczym badań było oszacowanie wielkości i struktury ruchu turystycznego przyjazdowego w województwie opolskim w roku 2012. Szczegółowe cele poznawcze badań: 1. Określenie liczby korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w województwie opolskim w latach 1995-2011. 2. Postawienie prognozy wielkości ruchu turystycznego przyjazdowego w województwie opolskim w roku 2012. 3. Charakterystyka osób przyjeżdżających na Opolszczyznę w celach turystycznych ze względu na: miejsce zamieszkania, wiek, płeć, wykształcenie, status zawodowy, dochody, itp. 4. Charakterystyka pobytu turystów w województwie opolskim ze względu na: długość, motywy, wykorzystywane środki transportu, nabywane usługi turystyczne, itp. 5. Określenie przeciętnego poziomu wydatków poniesionych przez turystów w trakcie pobytu na Opolszczyźnie. 6. Stworzenie rankingu największych atrakcji turystycznych Śląska Opolskiego. 7. Ocena wybranych elementów oferty turystycznej województwa opolskiego. Celem praktycznym badań było natomiast przedstawienie przedsiębiorcom turystycznym oraz podmiotom lokalnej i regionalnej polityki turystycznej, rekomendacji umożliwiających im modelowanie rozwoju turystyki w województwie opolskim. Zakres przedmiotowy badań obejmował ruch turystyczny oraz wydatki turystyczne. Zgodnie z definicją WTO turystyka to: ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem 1. Ruch turystyczny to zjawisko społeczne polegające na dobrowolnym, przestrzennym przemieszczaniu się ludzi na obszary i do miejscowości turystycznych 2. W pracy rozpatrywano ruch turystyczny przyjazdowy, obejmujący tylko osoby przyjeżdżające do województwa opolskiego, spoza tego regionu. Wydatki turystyczne to natomiast całkowite wydatki konsumpcyjne poniesione przez odwiedzającego lub na jego rzecz, na podróż i podczas jej trwania oraz podczas pobytu w miejscu docelowym 3. 1 Terminologia turystyczna, Zalecenia WTO, Instytut Turystyki, Warszawa 1995, s. 5-7. 2 A. Kornak, Ekonomika turystyki, PWN, Warszawa 1985, s. 47. 3 Terminologia turystyczna, Zalecenia WTO, Instytut Turystyki, Warszawa 1995, s. 22. 6 6

Zakres podmiotowy badań to: odwiedzający, korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania oraz turyści. Odwiedzający to osoby, które podróżują do innej miejscowości, poza swoim miejscem pobytu, dla których celem podróży nie jest podjęcie stałej pracy w odwiedzanej miejscowości oraz niekorzystające z noclegu 4. Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania to osoby, które korzystają z usług noclegowych w takich obiektach jak: hotele, motele, pensjonaty, inne obiekty hotelowe, domy wycieczkowe, schroniska, schroniska młodzieżowe, szkolne schroniska młodzieżowe, ośrodki wczasowe, ośrodki kolonijne, ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe, ośrodki wypoczynku sobotnio-niedzielnego oraz świątecznego, zespoły domków turystycznych, kempingi, pola biwakowe, pokoje gościnne, kwatery agroturystyczne oraz pozostałe obiekty niesklasyfikowane. W raporcie posługiwano się również synonimem pojęcia korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania, takim jak: korzystający z obiektów bazy noclegowej. Turyści to osoby, które podróżują do innej miejscowości poza swoim stałym miejscem pobytu na okres nieprzekraczający 12 miesięcy, dla których celem podróży nie jest podjęcie stałej pracy w odwiedzanej miejscowości i które korzystają z noclegu przynajmniej przez jedną noc 5. W niektórych częściach pracy, gdy było to uzasadnione merytorycznie mianem turysty określano również odwiedzających oraz korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania. Zakres czasowy pracy obejmował w części dotyczącej korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania lata 1995-2011. Analiza sezonowości ruchu turystycznego, ze względu na ograniczony dostęp do danych miesięcznych z wcześniejszych okresów, obejmuje lata 2009-2012. Liczba korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w ostatnim kwartale 2012 roku jest wartością prognozowaną. W części pracy dotyczącej struktury ruchu turystycznego wykorzystano dane z trzech pierwszych kwartałów 2012 roku. Szacunkowa wielkość ruchu turystycznego obejmuje natomiast cały 2012 rok. Zakres przestrzenny pracy to obszar administracyjny województwa opolskiego. W raporcie posługiwano się także synonimami tej kategorii pojęciowej, takimi jak: Opolszczyzna, czy Śląsk Opolski. W części pracy dotyczącej korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania rozpatrywano całość województwa opolskiego. W części pracy obejmującej analizę ruchu turystycznego rozpatrywano wytypowane przez ekspertów, najbardziej atrakcyjne turystyczne miejscowości Opolszczyzny, do których zaliczono, 4 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o usługach turystycznych (tj. Dz. U. z 2004 r. Nr 223, po. 2268 z późn. zm.). 5 Tamże 7 7

w kolejności alfabetycznej: Brzeg, Byczynę, Głubczyce, Głuchołazy, Górę Świętej Anny, Jemielnicę, Kamień Śląski, Kędzierzyn-Koźle, Kluczbork, Krasiejów, Moszną, Namysłów, Nysę, Olesno, Opole, Otmuchów, Paczków, Pokój, Prudnik i Turawę. W oparciu o analizę ruchu turystycznego w podanych miejscowościach, dokonano uogólnienia oraz wnioskowania w odniesieniu do całego Śląska Opolskiego. 2. Metody i narzędzia badawcze W pracy wykorzystano cztery główne metody badawcze: metodę badania dokumentów, metodę heurystyczną, metodę sondażu diagnostycznego oraz metodę statystyczną. W ramach metody badania dokumentów (badania typu desk research) wykorzystano informacje ze źródeł wtórnych, pochodzące z opracowań (sprawozdań KT-1) Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie. Dzięki tej metodzie dokonano analizy liczby i struktury korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w województwie opolskim w latach 1995-2011. Kolejną metodą badawczą wykorzystaną w pracy była metoda heurystyczna (delficka). Na jej potrzeby powołano panel ekspertów, złożony z uznanych specjalistów zajmujących się ekonomicznymi i przestrzennymi aspektami turystyki. W skład panelu weszli: prof. dr hab. Wiesław Drobek (Politechnika Opolska), dr Bolesław Goranczewski (Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu), dr Barbara Woś (Politechnika Opolska), dr Maria Śmigielska (Uniwersytet Opolski), mgr Piotr Mielec (Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna), mgr Bartosz Ostrowski (Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego), mgr Urszula Kiraga (Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna), mgr Agnieszka Łoś (Politechnika Opolska), mgr Daria Hołodnik (Politechnika Opolska). Głównymi zadaniami ekspertów było: wytypowanie i ocena najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejscowości w województwie opolskim, pomoc w rozwiązywaniu bieżących problemów pojawiających się podczas badań oraz udzielanie wskazówek dotyczących raportu z badań. Główną metodą badawczą w pracy była metoda sondażu diagnostycznego, w ramach której wykorzystano technikę ankietową. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety ruchu turystycznego, przygotowany na potrzeby badań w oparciu o: podobne kwestionariusze opracowane wcześniej w innych regionach Polski (Małopolska) oraz doświadczenie i wiedzę autorów raportu. Kwestionariusz ankiety składał się z: części informacyjnej wypełnianej przez ankietera (numer ankietera i kwestionariusza, data i miejsce badania oraz symbol wersji językowej), 8 8

części merytorycznej, zawierającej pytania zamknięte, półotwarte i otwarte, mające charakter ilościowy, na skalach: ciągłej (np. wiek), porządkowej (np. poziom wykształcenia), rangowej (np. oceny w skali Likerta), nominalnej (tak lub nie) oraz tekstowej (np. słowne opinie), metryczki zawierającej charakterystykę respondenta (np. wiek, płeć, wykształcenie, zawód, dochody), części dodatkowej dla turystów z Czech dotyczącej przesłanek tworzenia wspólnej oferty turystycznej na polsko-czeskim pograniczu. Badania sondażowe przeprowadzono w okresie od marca do września 2012 roku w wytypowanych przez ekspertów miejscowościach województwa opolskiego. Objęto nimi zarówno odwiedzających, jak i turystów krajowych i zagranicznych, przybywających na Opolszczyznę, w celach innych niż stała praca i nauka, których pobyt nie przekraczał 90 dni. Zastosowano technikę ankietową audytoryjną, polegającą na samodzielnym wypełnianiu przez respondentów kwestionariusza ankiety. Ankieter znajdował się w pobliżu respondentów i wyjaśniał im wszystkie ewentualne wątpliwości. Podczas badań korzystano z kwestionariuszy w czterech wersjach językowych: polskiej, czeskiej, niemieckiej i angielskiej. Metodę statystyczną wykorzystano do ustalenia wielkości próby oraz do przeprowadzenia analiz uzyskanych wyników badań. Wielkość próby ustalono kierując się dwoma przesłankami: rzędem precyzji wynikającym z wielkości próby w stosunku do populacji generalnej, dostępnymi środkami finansowymi. Ustalając liczebność próby prostej skorzystano z następującego wzoru: N n 4 N 1 d 1 gdzie: N szacunkowa liczebność populacji generalnej, u α dystrybuanta standaryzowanego rozkładu normalnego N (0,1) dla założonego poziomu istotności α = 5%, d rząd precyzji oszacowań wskaźników struktury wyrażony w procentach. Operat losowania ustalono w oparciu o dane GUS z 2011 roku dotyczące wykorzystania obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania (sprawozdanie KT-1). Przyjęto tu schemat losowania warstwowego (11 warstw), gdzie warstwę stanowiły rodzaje obiektów noclegowych: hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, schroniska młodzieżowe, ośrodki wczasowe, pokoje gościnne, kempingi, pola biwakowe, ośrodki kolonijne, inne obiekty. Liczba ankiet założonych do zebrania w poszczególnych miejscowościach 9 2 u a 2 9

województwa opolskiego była proporcjonalna do oceny ich atrakcyjności turystycznej, dokonanej przez ekspertów wchodzących w skład panelu. Po wstępnej selekcji merytorycznej i formalnej zebranych formularzy wyeliminowano kwestionariusze niespełniające wymogów jakościowych. Ostatecznie do analizy statystycznej przyjęto 3 233 ankiety. W ramach analizy statystycznej wyników badań wyliczono: liczebności i częstości wyboru poszczególnych odpowiedzi, średnie arytmetyczne, odchylenia standardowe, wartości ekstremalne (minima i maksima), współczynniki zmienności, testy niezależności chi kwadrat, wskaźniki sezonowości, indeksy dynamiki oraz funkcje trendów. Wybrane wyniki analiz statystycznych zostały przedstawione w tabelach i na rycinach. Wszystkie analizy statystyczne przeprowadził prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński z Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Wykorzystanie metod: heurystycznej, sondażu diagnostycznego oraz statystycznej, posłużyło do analizy wielkości i struktury ruchu turystycznego w województwie opolskim w badanym okresie. 10 10

Rozdział II. Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w województwie opolskim w latach 1995-2011 1. Wielkość ruchu turystycznego Wielkość ruchu turystycznego w latach 1995-2011, opisywanego w kontekście liczby korzystających z bazy noclegowej województwa opolskiego, charakteryzowała się dużą zmiennością. Analizując liczbę korzystających ogółem można dostrzec, że liczba osób, które korzystały z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania wzrosła z 180 462 osób w roku 1995, do 241 554 osób w roku 2011. W ujęciu bezwzględnym przyrost liczby korzystających wynosił zatem 61 092 osób, natomiast w ujęciu względnym około 34% osób. W kolejnych latach widoczne były naprzemienne wzrosty i spadki liczby korzystających z noclegów w obiektach bazy noclegowej. Wartość minimalna została odnotowana w roku 2000 (142 422 osób), natomiast wartość maksymalna w roku 2008 (242 127 osób). Średnioroczne tempo zmian liczby korzystających z usług noclegowych turystów ogółem wynosiło około +2,3%. Do tych dodatnich zmian wielkości ruchu turystycznego przyczynili się głównie turyści krajowi. Porównując do siebie liczbę korzystających w dwóch skrajnych latach analizowanego szeregu czasowego, można stwierdzić że ich liczba w roku 2011, była o ponad 41% wyższa od liczby korzystających z obiektów noclegowych turystów krajowych w roku 1995. Średnioroczny przyrost korzystających krajowych wynosił około 2,7% w porównaniu do około 0,5% w przypadku turystów zagranicznych. W przypadku tej ostatniej grupy rozpatrując tylko dwa skrajne okresy analizowanego szeregu czasowego, nastąpiło nawet zmniejszenie ich liczby z 32 521 w roku 1995 do 32 346 w roku 2011, a zatem o około 0,5%. W latach 1995-2011 turyści krajowi stanowili średnio około 83%, natomiast turyści zagraniczni około 17%, wszystkich korzystających z bazy noclegowej w województwie opolskim (tabela 1). Analizując skrajne lata szeregu czasowego dotyczącego liczby udzielonych noclegów, można stwierdzić, że w roku 2011 udzielono ich o 61 270 (12%) więcej w porównaniu do roku 1995. W tym przypadku zmiana ta wynikała głównie ze wzrostu liczby noclegów udzielonych turystom zagranicznym z 23 837 w roku 1995, do 79 949 w roku 2011, a więc o około 235%. W dwóch analizowanych latach odnotowano natomiast tylko niewielki około 1% wzrost liczby noclegów udzielonych turystom krajowym z 483 556 w roku 1995, do 488 714 w roku 2011. W całym analizowanym okresie średnioroczne tempo zmian liczby 11 11

udzielonych noclegów wynosiło: około +1,4% dla turystów ogółem, około +0,7% dla turystów krajowych oraz około +14% dla turystów zagranicznych. W latach 2003-2008 odnotowano również wyraźną i trwałą tendencję wzrostową liczby noclegów udzielonych korzystającym z bazy noclegowej turystom ogółem. Rok 2008 charakteryzował się ponadto najwyższymi wartościami liczby wykorzystanych noclegów zarówno w odniesieniu do turystów ogółem, jak turystów krajowych i zagranicznych. Turyści krajowi nabywali przeciętnie około 86%, natomiast turyści zagraniczni około 14% wszystkich noclegów, udzielanych w województwie opolskim w latach 1995-2011 (tabela 2). Rysunki od 1 do 6 przedstawiają dynamikę zmian liczby korzystających z bazy noclegowej oraz liczby udzielonych noclegów w województwie opolskim w latach 1995-2011. Na rysunkach przedstawiono również linie trendów, funkcje opisujące wahania szeregów czasowych oraz wartości współczynników determinacji. Przedstawione funkcje mogą być pomocne do stawiania prognoz, dotyczących wielkości ruchu turystycznego w kolejnych okresach. Najdłuższy przeciętny czas przebywania turystów ogółem w obiekcie noclegowym wynosił 3,08 dnia (rok 1999), zaś najkrótszy 2,35 dnia (rok 2011). Średnio turyści ogółem przebywali w obiektach noclegowych około 2,6 dnia. W analizowanym okresie przeciętne pobyty w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania, były dłuższe w przypadku turystów krajowych (średnio około 2,8 dnia), w porównaniu z turystami zagranicznymi (około 2,1 dnia) Warto również odnotować że w pierwszych dwóch, branych pod uwagę w badaniu latach, przeciętny czas pobytu turystów zagranicznych w obiektach noclegowych Opolszczyzny był bardzo krótki, gdyż wynosił zaledwie 0,73 dnia w roku 1995 i 0,64 dnia w roku 1996 (tabela 3). 12 12

Tabela 1. Korzystający z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Lata Liczba korzystających [%] Ogółem Krajowych Zagranicznych Krajowych Zagranicznych 1995 180 462 147 941 32 521 81,98 18,02 1996 199 712 164 083 35 629 82,16 17,84 1997 178 727 149 917 28 810 83,88 16,12 1998 190 871 158 512 32 359 83,05 16,95 1999 170 185 135 964 34 221 79,89 20,11 2000 142 422 111 444 30 978 78,25 21,75 2001 149 292 118 668 30 624 79,49 20,51 2002 144 837 117 522 27 315 81,14 18,86 2003 166 503 137 311 29 192 82,47 17,53 2004 190 973 155 668 35 305 81,51 18,49 2005 189 099 156 056 33 043 82,53 17,47 2006 195 974 162 743 33 231 83,04 16,96 2007 218 663 182 062 36 601 83,26 16,74 2008 242 127 207 196 34 931 85,57 14,43 2009 230 249 199 265 30 984 86,54 13,46 2010 224 531 193 376 31 155 86,12 13,88 2011 241 554 209 208 32 346 86,61 13,39 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Rysunek 1. Korzystający ogółem z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 13 13

Rysunek 2. Korzystający krajowi z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Rysunek 3. Korzystający zagraniczni z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 14 14

Tabela 2. Noclegi udzielone w turystycznych obiektach zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Lata Liczba udzielonych noclegów turystom [%] Ogółem Krajowym Zagranicznym Krajowym Zagranicznym 1995 507 393 483 556 23 837 95,30 4,70 1996 476 793 454 018 22 775 95,22 4,78 1997 527 432 458 306 69 126 86,89 13,11 1998 573 204 493 496 79 708 86,09 13,91 1999 524 078 444 914 79 164 84,89 15,11 2000 374 653 310 793 63 860 82,95 17,05 2001 387 262 323 447 63 815 83,52 16,48 2002 367 694 313 101 54 593 85,15 14,85 2003 410 415 349 487 60 928 85,15 14,85 2004 486 625 417 486 69 139 85,79 14,21 2005 497 556 424 672 72 884 85,35 14,65 2006 523 867 447 810 76 057 85,48 14,52 2007 584 917 488 945 95 972 83,59 16,41 2008 635 988 535 788 100 200 84,24 15,76 2009 570 653 489 935 80 718 85,86 14,14 2010 552 041 480 569 71 472 87,05 12,95 2011 568 663 488 714 79 949 85,94 14,06 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Rysunek 4. Udzielone noclegi korzystającym ogółem z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 15 15

Rysunek 5. Udzielone noclegi korzystającym krajowym z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Rysunek 6. Udzielone noclegi korzystającym zagranicznym z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 16 16

Tabela 3. Średnia liczba noclegów udzielonych jednemu korzystającemu z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 1995-2011 Lata Średnia liczba noclegów udzielona korzystającemu Ogółem Krajowemu Zagranicznemu 1995 2,81 3,27 0,73 1996 2,39 2,77 0,64 1997 2,95 3,06 2,40 1998 3,00 3,11 2,46 1999 3,08 3,27 2,31 2000 2,63 2,79 2,06 2001 2,59 2,73 2,08 2002 2,54 2,66 2,00 2003 2,46 2,55 2,09 2004 2,55 2,68 1,96 2005 2,63 2,72 2,21 2006 2,67 2,75 2,29 2007 2,67 2,69 2,62 2008 2,63 2,59 2,87 2009 2,48 2,46 2,61 2010 2,46 2,49 2,29 2011 2,35 2,34 2,47 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 17 17

2. Sezonowość ruchu turystycznego Sezonowość jest jedną z ważniejszych cech popytu turystycznego, która ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania rynku turystycznego. Na rycinach od 7 do 12 przedstawiono liczbę korzystających z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego oraz liczbę udzielonych noclegów w poszczególnych miesiącach lat 2009-2012. Dane dotyczące ostatniego kwartału 2012 roku to wartości prognozowane na podstawie wyspecyfikowanych funkcji trendów. Wartości miesięcznych i kwartalnych wskaźników sezonowości zestawiono w tabelach od 4 do 7. Rozpatrując dane miesięczne dotyczące liczby korzystających z obiektów bazy noclegowej, należy stwierdzić że liczba ta przyjmowała wartości wyższe od przeciętnej miesięcznej liczby korzystających z tego rodzaju obiektów, w miesiącach od maja do października każdego z analizowanych lat. Najwyższe średnie wartości wskaźników sezonowości przypadały na lipiec i sierpień, zaś najwyższą indywidualną wartość wskaźnika (163,15%) odnotowano w lipcu 2011 roku. Oznacza to, że liczba korzystających z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego była wówczas wyższa o 63,15% od średniej miesięcznej liczby korzystających z tego rodzaju obiektów. W latach 2009-2012 wskaźniki sezonowości przyjmowały najniższe wartości w styczniu i grudniu. Najniższą indywidualną wartość wskaźnika odnotowano w styczniu 2012 roku (64,29%), co oznacza że liczba osób korzystających z obiektów bazy noclegowej była wówczas niższa o 35,71%, od przeciętnej miesięcznej. Na uwagę zasługuje również fakt, że większy rozstęp między wartościami maksymalnymi i minimalnymi wskaźników sezonowości, za wyjątkiem roku 2011, odnotowano w przypadku turystów zagranicznych. Sezonowość popytu na noclegi nabywane przez turystów zagranicznych była zatem, w analizowanym okresie, większa. Podobne prawidłowości, związane z sezonowością miesięczną, odnotowano również w przypadku liczby udzielonych noclegów. W przypadku sezonowości kwartalnej wartości wskaźników sezonowości przyjmowały wartości wyższe od średnich kwartalnych w drugich i trzecich kwartałach analizowanych lat, natomiast wartości niższe od przeciętnych w kwartałach pierwszych i czwartych. Najwyższe średnie wartości wskaźników sezonowości występowały w trzecim, zaś najniższe w pierwszym kwartale lat 2009-2012. Podobne prawidłowości odnotowano w przypadku liczby udzielonych noclegów, z tą jednak różnicą że wskaźniki sezonowości przyjmowały wartości wyższe od przeciętnych tylko w trzecim kwartale, za wyjątkiem roku 2012, w którym zjawisko to miało miejsce także w kwartale drugim. 18 18

Rysunek 7. Liczba korzystających ogółem z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 2009-2012 według miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Rysunek 8. Liczba korzystajających krajowych z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 2009-2012 według miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 19 19

Rysunek 9. Liczba korzystających zagranicznych z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 2009-2012 według miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Rysunek 10. Liczba udzielonych noclegów korzystającym ogółem z turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego w województwie opolskim w latach 2009-2012 według miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 20 20

Rysunek 11. Liczba udzielonych noclegów korzystającym krajowym z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w województwie opolskim w latach 2009-2012 według miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Rysunek 12. Liczba udzielonych noclegów korzystającym zagranicznym z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w województwie opolskim w latach 2009-2012 według miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 21 21

Tabela 4. Wartość miesięcznych wskaźników sezonowości liczby korzystających z obiektów bazy noclegowej województwa opolskiego w latach 2009-2012 [%] Miesiące Korzystający ogółem Korzystający krajowi Korzystający zagraniczni 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 Styczeń 73,63 64,78 64,75 64,29 76,71 66,31 65,80 64,45 53,80 55,27 57,91 63,23 Luty 75,67 75,66 66,10 62,71 78,27 79,15 67,41 65,05 58,99 53,96 57,61 46,84 Marzec 82,03 80,94 70,61 73,21 81,71 83,02 69,77 71,62 84,08 68,02 76,05 83,99 Kwiecień 92,12 93,66 83,92 83,27 91,25 88,52 78,35 80,94 97,71 125,57 119,94 99,06 Maj 117,80 104,39 106,20 106,41 114,90 101,99 104,12 103,23 136,41 119,25 119,68 127,96 Czerwiec 118,52 119,22 123,38 129,01 116,78 118,69 122,08 127,36 129,74 122,56 131,81 140,23 Lipiec 136,21 145,83 163,15 155,50 134,03 146,16 166,67 156,74 150,23 143,78 140,35 147,04 Sierpień 137,24 135,04 145,77 155,55 136,83 132,35 145,14 155,46 139,85 151,76 149,84 156,19 Wrzesień 103,54 113,89 111,29 108,37 102,05 112,85 110,10 106,93 113,13 120,33 119,05 118,14 Październik 106,92 109,41 105,13 100,80 106,28 108,31 105,69 102,67 111,08 116,24 101,54 88,08 Listopad 86,24 88,48 91,02 92,64 87,86 89,69 92,90 94,95 75,83 80,96 78,80 76,96 Grudzień 70,08 68,71 68,68 68,23 73,34 72,97 71,97 70,58 49,15 42,29 47,41 52,29 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Tabela 5. Wartość miesięcznych wskaźników sezonowości liczby udzielonych noclegów w obiektach bazy noclegowej województwa opolskiego w latach 2009-2012 [%] Miesiące Korzystający ogółem Korzystający krajowi Korzystający zagraniczni 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 Styczeń 83,54 56,62 59,79 65,66 87,00 57,10 61,59 68,77 62,57 53,39 48,83 45,85 Luty 75,21 79,95 81,52 61,92 76,81 83,92 86,61 64,73 65,49 53,26 50,46 44,09 Marzec 75,52 66,37 64,66 68,07 73,22 67,51 64,03 66,81 89,47 58,70 68,53 76,08 Kwiecień 80,72 82,50 76,00 75,62 79,26 79,10 71,26 73,44 89,60 105,37 104,99 89,50 Maj 105,02 85,30 96,68 102,89 99,98 80,83 90,87 98,44 135,66 115,33 132,20 131,19 Czerwiec 113,40 111,91 118,10 122,89 110,51 109,34 112,17 122,69 130,97 129,20 154,37 124,15 Lipiec 173,22 181,74 174,34 195,01 175,80 184,98 181,71 202,14 157,59 159,97 129,31 149,61 Sierpień 167,87 180,41 188,52 190,25 170,49 181,35 191,67 192,39 151,95 174,08 169,23 176,65 Wrzesień 93,70 107,67 104,09 98,02 91,28 106,46 102,14 93,66 108,44 115,83 116,01 125,78 Październik 89,04 97,43 94,31 88,94 87,48 95,10 91,95 85,00 98,52 113,06 108,76 114,01 Listopad 71,47 81,15 80,38 77,53 73,06 81,90 80,56 75,79 61,83 76,11 79,27 88,60 Grudzień 71,28 68,96 61,60 53,19 75,13 72,42 65,45 56,13 47,91 45,70 38,03 34,48 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 22 22

Tabela 6. Liczba oraz wskaźniki sezonowości korzystających z bazy noclegowej województwa opolskiego w latach 2009-2012 w ujęciu kwartalnym Korzystający ogółem Korzystający krajowi Korzystający zagraniczni Kwartały 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 Liczba korzystających I 44 386 41 420 40 552 43 409 39 303 36 818 35 388 37 998 5 083 4 602 5 164 5 411 II 63 018 59 364 63 107 69 099 53 623 49 826 53 095 58 859 9 395 9 538 10 012 10 240 III 72 335 73 862 84 586 90 937 61 924 63 065 73 555 79 188 10 411 10 797 11 031 11 749 IV 50 510 49 885 53 309 56 733 44 415 43 667 47 170 50 673 6 095 6 218 6 139 6 060 Wskaźniki sezonowości [%] I 77,11 73,79 67,15 66,74 78,90 76,16 67,66 67,04 65,62 59,09 63,86 64,69 II 109,48 105,76 104,50 106,23 107,64 103,07 101,52 103,85 121,29 122,46 123,81 122,41 III 125,66 131,58 140,07 139,81 124,30 130,45 140,64 139,71 134,40 138,62 136,41 140,45 IV 87,75 88,87 88,28 87,22 89,16 90,33 90,19 89,40 78,69 79,83 75,92 72,44 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Tabela 7. Liczba oraz wskaźniki sezonowości udzielonych noclegów w obiektach bazy noclegowej województwa opolskiego w latach 2009-2012 w ujęciu kwartalnym Korzystający ogółem Korzystający krajowi Korzystający zagraniczni Kwartały 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 Liczba korzystających I 111 406 93 356 97 612 98 044 96 774 83 508 86 431 86 747 14 632 9 848 11 181 11 297 II 142 256 128 676 137 799 151 038 118 294 107 836 111 711 127 573 23 962 20 840 26 088 23 465 III 206 765 216 133 221 278 242 180 178 650 189 338 193 659 211 421 28 115 26 795 27 619 30 759 IV 110 226 113 876 111 974 110 072 96 217 99 887 96 913 93 939 14 009 13 989 15 061 16 133 Wskaźniki sezonowości [%] I 78,09 67,64 68,66 65,22 79,01 69,51 70,74 66,77 72,51 55,12 55,94 55,34 II 99,71 93,24 96,93 100,47 96,58 89,76 91,43 98,19 118,74 116,63 130,52 114,95 III 144,93 156,61 155,65 161,10 145,86 157,59 158,50 162,73 139,32 149,96 138,18 150,68 IV 77,26 82,51 78,76 73,22 78,55 83,14 79,32 72,31 69,42 78,29 75,35 79,03 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 23 23

Rozdział III. Struktura ruchu turystycznego w województwie opolskim w trzech pierwszych kwartałach 2012 roku 1. Charakterystyka osób przyjeżdżających W badaniach sondażowych wzięły udział 3 233 osoby, z czego 2 246 osób (69,47%) stanowili turyści krajowi, zaś 987 osób (30,53%) turyści zagraniczni. Wśród turystów zagranicznych zdecydowanie przeważali: Niemcy (52,71%) oraz Czesi (20,21%). Rzadziej województwo opolskie odwiedzali obywatele takich krajów jak: Wielka Brytania (6,88%), Holandia (2,81%), Stany Zjednoczone (2,40%), Francja (1,88%), Austria (1,77%), Ukraina (1,25%), Włochy (1,25%) oraz Hiszpania (1,15%). Wśród turystów byli także mieszkańcy: Irlandii, Norwegii, Belgii, Kanady, Turcji, Szwajcarii, Grecji, Rosji, Słowacji, Arabii Saudyjskiej, Szwecji, Australii, Białorusi, Japonii, Luksemburga, Hongkongu, Węgier, Portugalii, Danii, Turkmenistanu, Bułgarii, Chorwacji, Singapuru, Chin, Rumunii i Kostaryki. Ponadto 27 badanych turystów zagranicznych nie zadeklarowało kraju, w którym mieszka (tabela 8). Tabela 8. Pochodzenie geograficzne respondentów zagranicznych według krajów zamieszkania Nazwa kraju Liczba respondentów [%] Niemcy 506 52,71 Czechy 194 20,21 Wielka Brytania 66 6,88 Holandia 27 2,81 USA 23 2,40 Francja 18 1,88 Austria 17 1,77 Ukraina 12 1,25 Włochy 12 1,25 Hiszpania 11 1,15 Irlandia 9 0,94 Norwegia 8 0,83 Belgia 7 0,73 Kanada 7 0,73 Turcja 5 0,52 Szwajcaria 4 0,42 Grecja 4 0,42 Rosja 4 0,42 Słowacja 3 0,31 Arabia Saudyjska 2 0,21 24 24

Szwecja 2 0,21 Australia 2 0,21 Białoruś 2 0,21 Japonia 2 0,21 Luksemburg 2 0,21 Hongkong 1 0,10 Węgry 1 0,10 Portugalia 1 0,10 Dania 1 0,10 Turkmenistan 1 0,10 Bułgaria 1 0,10 Chorwacja 1 0,10 Singapur 1 0,10 Chiny 1 0,10 Rumunia 1 0,10 Kostaryka 1 0,10 Razem 960 100,00 Rysunek 13. Kraje pochodzenia zagranicznych respondentów 25 25

Wśród ankietowanych turystów krajowych przeważały osoby z województw: śląskiego (37,80%), dolnośląskiego (24,31%), małopolskiego (9,57%), wielkopolskiego (6,41%), łódzkiego (4,67%) i mazowieckiego (4,59%). Mieszkańcy pozostałych polskich województw stanowili odpowiednio: pomorskiego 2,23%, świętokrzyskiego 1,69%, lubuskiego 1,47%, kujawsko-pomorskiego 1,42%, podlaskiego 1,34%, lubelskiego 1,16%, zachodniopomorskiego 1,11% oraz warmińsko-mazurskiego 0,67% (tabela 9). Rysunek 14. Miejsca zamieszkania respondentów według województw 26 26

Tabela 9. Pochodzenie respondentów według zamieszkiwanych województw Nazwa województwa Liczba respondentów [%] śląskie 849 37,80 dolnośląskie 546 24,31 małopolskie 215 9,57 wielkopolskie 144 6,41 łódzkie 105 4,67 mazowieckie 103 4,59 pomorskie 50 2,23 świętokrzyskie 38 1,69 podkarpackie 35 1,56 lubuskie 33 1,47 kujawsko-pomorskie 32 1,42 podlaskie 30 1,34 lubelskie 26 1,16 zachodniopomorskie 25 1,11 warmińsko-mazurskie 15 0,67 Razem 2 246 100,00 Ankietowani turyści krajowi mieszkali najczęściej w miastach liczących od 20 do 100 tysięcy mieszkańców (24,07%) oraz w największych, liczących powyżej 500 tysięcy mieszkańców, miastach (21,27%). Wielkie aglomeracje były zamieszkiwane również najczęściej przez badanych turystów zagranicznych (22,88%). Obcokrajowcy niemal równie często mieszkali też w miastach liczących od 20 do 100 tysięcy mieszkańców (19,92%) oraz w małych miastach, w których mieszka mniej niż 20 tysięcy mieszkańców (19,49%). Badani turyści z Polski najrzadziej mieszkali na wsi (9,23%), zaś turyści z zagranicy w miastach liczących od 200 do 500 tysięcy mieszkańców (10,17%). Dane obrazujące miejsca zamieszkania badanych turystów przedstawiono w tabeli 10. Wśród obu grup turystów przeważały osoby w wieku od 21 do 30 lat (32,44% turystów krajowych oraz 21,52% turystów zagranicznych) oraz 31-40 lat (28,54% turystów krajowych oraz 18,65% turystów zagranicznych). W obu grupach respondentów najmniej liczną grupę stanowiły osoby z dwóch skrajnych grup wieku. Turystów w wieku powyżej 70 lat było 1,29% wśród ankietowanych Polaków oraz 6,40% wśród obcokrajowców, natomiast turystów w wieku do 20 lat odpowiednio: 6,77% i 9,05% ankietowanych. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że o ile wśród turystów polskich osoby w wieku powyżej 60 lat stanowiły zaledwie 8,25% wszystkich badanych, to w przypadku turystów zagranicznych ten odsetek był znacznie wyższy i wynosił 22,29% (tabela 11). 27 27

Biorąc pod uwagę płeć respondentów, to analizowana próba miała dość typową strukturę. Zarówno wśród turystów krajowych, jak i zagranicznych minimalnie większą grupę stanowiły kobiety (52,17% i 53,93%), w porównaniu z mężczyznami (47,83% i 46,07%). Wśród turystów krajowych przeważały osoby pozostające w stanie wolnym (52,94%), zaś w przypadku turystów zagranicznych osoby zamężne (53,01%). Wspólne gospodarstwa domowe badanych Polaków zamieszkiwały najczęściej: trzy osoby (25,61%), dwie osoby (24,72%) lub cztery osoby (23,78%), zaś obcokrajowców: dwie osoby (35,27), trzy osoby (20,43) lub cztery osoby (19,46). W obu grupach turystów najmniej było badanych mieszkających w gospodarstwach domowych liczących więcej niż pięć osób (tabele 12-14). Tabela 10. Respondenci wg rodzaju zamieszkiwanej jednostki osadniczej Miejsce zamieszkania Ogółem Wieś 204 118 322 9,23 12,50 10,21 < 20 tys. mieszkańców 263 184 447 11,90 19,49 14,17 20-100 tys. mieszkańców 532 188 720 24,07 19,92 22,83 100-200 tys. mieszkańców 405 142 547 18,33 15,04 17,34 200-500 tys. mieszkańców 336 96 432 15,20 10,17 13,70 > 500 tys. mieszkańców 470 216 686 21,27 22,88 21,75 Razem 2 210 944 3 154 100,00 100,00 100,00 Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Tabela 11. Struktura ankietowanych odwiedzających województwo opolskie według wieku Liczba respondentów [%] Wiek [lata] Zagranicznycnych Zagranicz- Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem 20 142 82 224 6,77 9,05 7,45 21-30 681 195 876 32,44 21,52 29,15 31-40 599 169 768 28,54 18,65 25,56 41-50 294 135 429 14,01 14,90 14,28 51-60 210 123 333 10,00 13,58 11,08 61-70 146 144 290 6,96 15,89 9,65 71 27 58 85 1,29 6,40 2,83 Razem 2 099 906 3 005 100,00 100,00 100,00 28 28

Tabela 12. Struktura ankietowanych według płci Płeć Ogółem Kobieta 1 167 515 1 682 52,17 53,93 52,69 Mężczyzna 1 070 440 1 510 47,83 46,07 47,31 Razem 2 237 955 3 192 100,00 100,00 100,00 Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Tabela 13. Struktura respondentów według stanu cywilnego Liczba badanych turystów [%] Stan cywilny Zagranicznycnych Zagranicz- Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem Zajęty 1 050 502 1 552 47,06 53,01 48,84 Wolny 1 181 445 1 626 52,94 46,99 51,16 Razem 2 231 947 3 178 100,00 100,00 100,00. Tabela 14. Struktura respondentów według liczby osób w gospodarstwie domowym Liczba respondentów [%] Liczba osób Zagranicznycnych Zagranicz- Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem 1 266 119 385 12,50 12,80 12,59 2 526 328 854 24,72 35,27 27,93 3 545 190 735 25,61 20,43 24,04 4 506 181 687 23,78 19,46 22,47 5 204 81 285 9,59 8,71 9,32 6 52 25 77 2,44 2,69 2,52 7 18 5 23 0,85 0,54 0,75 8 11 1 12 0,52 0,11 0,39 Razem 2 128 930 3 058 100,00 100,00 100,00 Analizując poziom wykształcenia respondentów, można stwierdzić że najliczniejszą grupą były osoby posiadające wykształcenie wyższe: 55,88% polskich i 46,20% zagranicznych turystów. W obu grupach turystów większość stanowiły osoby posiadające tytuł zawodowy magistra. W przypadku badanych Polaków było ich około 2,5, natomiast wśród obcokrajowców około 1,2, razy więcej niż osób z tytułem zawodowym: inżyniera lub licencjata. Osoby z wykształceniem średnim stanowiły odpowiednio: 26,95% badanych turystów krajowych 29 29

i 26,47% turystów zagranicznych, natomiast z zasadniczym zawodowym odpowiednio: 13,05% oraz 20,69%. Najmniej liczną grupą respondentów byli turyści z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym. Wśród turystów krajowych było ich 4,13%, zaś zagranicznych 6,65%. Rozpatrując status zawodowy ankietowanych, należy stwierdzić, że najliczniejszymi grupami były: osoby aktywne zawodowo (54,27% turystów krajowych i 47,19% turystów zagranicznych), emeryci lub renciści (11,89% turystów krajowych i 23,77% turystów zagranicznych) oraz studenci (14,57% turystów krajowych i 12,40% turystów zagranicznych). Najmniej w analizowanej próbie było osób posiadających status osoby bezrobotnej (3,79% turystów krajowych i 4,36% turystów zagranicznych). Spośród osób aktywnych zawodowo najliczniejszą grupą były osoby wykonujące zawody: nauczycieli (14,60% turystów krajowych i 14,88% turystów zagranicznych), sprzedawców (13,09% i 9,52%), pracowników sektora usługowego (8,66% i 10,42%), ekonomistów (9,04% i 8,63%), pracowników budowlanych (8,76% i 4,17%), przedstawicieli służby zdrowia (6,50% i 10,42%), urzędników (6,40% i 9,82%) oraz inżynierów (7,44% i 5,65%). Najmniej liczną grupę stanowili natomiast rolnicy, których w obu grupach było mniej niż 1%. Niemal połowa ankietowanych turystów krajowych i zagranicznych oceniało swoje dochody jako przeciętne. Dochody bardzo niskie i niskie oraz wysokie i bardzo wysokie, deklarował natomiast mniej więcej co czwarty respondent. Subiektywna ocena własnych dochodów była podobna wśród badanych turystów krajowych i zagranicznych (tabele 15-18). Tabela 15. Struktura respondentów według wykształcenia Liczba respondentów [%] Wykształcenie Zagranicznycnych Zagranicz- Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem Podstawowe i gimnazjalne 92 62 154 4,13 6,65 4,87 Zasadnicze zawodowe 291 193 484 13,05 20,69 15,30 Średnie 601 247 848 26,95 26,47 26,81 Wyższe zawodowe 365 192 557 16,37 20,58 17,61 Wyższe magisterskie 881 239 1120 39,51 25,62 35,41 Razem 2 230 933 3 163 100,00 100,00 100,00 30 30

Tabela 16. Struktura respondentów według statusu zawodowego Liczba respondentów [%] Status zawodowy Zagranicznycnych Zagranicz- Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem Aktywny zawodowo 1 132 411 1 543 54,27 47,19 52,18 Emeryt lub rencista 248 207 455 11,89 23,77 15,39 Student 304 108 412 14,57 12,40 13,93 Osoba zajmująca się domem 221 52 273 10,59 5,97 9,23 Uczeń 102 55 157 4,89 6,31 5,31 Bezrobotny 79 38 117 3,79 4,36 3,96 Razem 2 086 871 2 957 100,00 100,00 100,00 Tabela 17. Struktura respondentów według zawodów Liczba respondentów [%] Zawód Zagranicznycnych Zagranicz- Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem Nauczyciel 155 50 205 14,60 14,88 14,66 Sprzedawca 139 32 171 13,09 9,52 12,23 Pracownik sektora usług 92 35 127 8,66 10,42 9,08 Ekonomista 96 29 125 9,04 8,63 8,94 Budowlaniec 93 14 107 8,76 4,17 7,65 Pracownik służby zdrowia 69 35 104 6,50 10,42 7,44 Urzędnik 68 33 101 6,40 9,82 7,22 Inżynier 79 19 98 7,44 5,65 7,01 Technik 36 12 48 3,39 3,57 3,43 Pracownik fizyczny 42 5 47 3,95 1,49 3,36 Wykonujący wolny zawód 33 10 43 3,11 2,98 3,08 Pracownik produkcyjny 26 16 42 2,45 4,76 3,00 Przedsiębiorca 33 9 42 3,11 2,68 3,00 Mundurowy 28 7 35 2,64 2,08 2,50 Prawnik 23 8 31 2,17 2,38 2,22 Kierownik 22 9 31 2,07 2,68 2,22 Naukowiec 20 10 30 1,88 2,98 2,15 Rolnik 8 3 11 0,75 0,89 0,79 Razem 1 062 336 1 398 100,00 100,00 100,00 31 31

Rysunek 15. Struktura respondentów według statusu materialnego 2. Organizacja podróży i pobytu Większość ankietowanych, 37,86% turystów krajowych i 63,02% turystów zagranicznych, realizowało różnorodne formy turystyki przyjazdowej do województwa opolskiego trwające, co najmniej kilka dni. Przeciętny polski turysta, przebywający na Opolszczyźnie przynajmniej jedną dobę, deklarował że pozostanie tutaj przez 5,6 dnia, natomiast turysta zagraniczny 9,7 dnia. Osób, które przebywały w województwie opolskim jeden dzień bez noclegu, było wśród badanych turystów krajowych 36,70%, a wśród turystów zagranicznych 22,92%. Jeden dzień z noclegiem spędziło w województwie opolskim 16,93% ankietowanych Polaków i 7,29% obcokrajowców, natomiast mniej niż trzy godziny odpowiednio: 8,51% i 6,77% badanych z obu grup. Analiza uzyskanych wyników badań pozwala na stwierdzenie, że wśród badanych Polaków 45,21% stanowili odwiedzający jednodniowi, natomiast 54,79% turyści. W przypadku ankietowanych obcokrajowców 29,69% z nich można zaliczyć do odwiedzających jednodniowych, natomiast 70,31% do turystów (tabela 19). Po raz pierwszy na Opolszczyznę przyjechało 28,66% turystów krajowych i 42,92% turystów zagranicznych, 32 32

zaś kilka razy było tu 31,12% ankietowanych turystów z Polski i 21,62% turystów z zagranicy. Po raz drugi przybyło na Opolszczyznę 22,10% ankietowanych turystów krajowych i 15,63% turystów zagranicznych, natomiast respondentów przyjeżdżających tu często było odpowiednio: 18,13% i 19,83%. Spośród tych ostatnich największy odsetek stanowiły osoby przyjeżdżające na Opolszczyznę średnio siedem i więcej razy w roku (38,19% Polaków i 13,56% obcokrajowców), dwa (11,0% turystów z Polski i 27,7% turystów z zagranicy) oraz trzy razy w roku (14,8% turystów krajowych i 16,4% turystów zagranicznych). Szczegółowa charakterystyka czasu trwania i częstotliwości przyjazdów turystycznych respondentów przedstawiona została w tabelach od 19 do 21. Tabela 18. Planowana długość pobytu respondentów w województwie opolskim Długość pobytu Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem Do 3 godzin 191 65 256 8,51 6,77 7,99 Jeden dzień bez noclegu 824 220 1044 36,70 22,92 32,57 Jeden dzień z noclegiem 380 70 450 16,93 7,29 14,04 Kilka dni 850 605 1455 37,86 63,02 45,40 Razem 2 245 960 3 205 100,00 100,00 100,00 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% Turyści Odwiedzający jednodniowi 0,00% Polacy Cudzoziemcy Rysunek 16. Struktura respondentów według podziału na turystów i odwiedzających jednodniowych 33 33

Tabela 19. Częstotliwość przyjazdów respondentów do województwa opolskiego Częstotliwość przyjazdów Ogółem Po raz pierwszy 642 409 1051 28,66 42,92 32,92 Po raz drugi 495 149 644 22,10 15,63 20,17 Byłem tu kilka razy 697 206 903 31,12 21,62 28,28 Przyjeżdżam tu często 406 189 595 18,13 19,83 18,63 Razem 2240 953 3193 100,00 100,00 100,00 Tabela 20. Liczba przyjazdów respondentów do województwa opolskiego Liczba przyjazdów Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem 1 16 51 67 4,40 28,81 12,38 2 40 49 89 10,99 27,68 16,45 3 54 29 83 14,84 16,38 15,34 4 48 18 66 13,19 10,17 12,20 5 50 3 53 13,74 1,69 9,80 6 17 3 20 4,67 1,69 3,70 7 139 24 163 38,19 13,56 30,13 Razem 364 177 541 100,00 100,00 100,00 Badanym turystom podczas pobytu w województwie opolskim towarzyszyły najczęściej: ich rodziny (41,67% turystów krajowych i 41,16% turystów zagranicznych), grupy zorganizowane (15,63% turystów krajowych i 24,74 turystów zagranicznych) lub przyjaciele (15,85% turystów krajowych i 11,89% turystów zagranicznych). W pojedynkę podróżowało 19,98% ankietowanych turystów krajowych i 14,63% turystów zagranicznych. Turystom podróżującym w grupach, towarzyszyły najczęściej (81%): jedna, dwie lub trzy osoby. Osobom które deklarowały przyjazd z dziećmi towarzyszyło zwykle jedno lub dwoje dzieci (tabele od 22 do 24). 34 34

Tabela 21. Struktura respondentów przyjeżdżających do województwa opolskiego według osób towarzyszących Tabela 22 Liczba osób towarzyszących respondentom w podróży do województwa opolskiego Liczba osób Ogółem 1 520 203 723 36,72 35,99 36,52 2 322 109 431 22,74 19,33 21,77 3 307 147 454 21,68 26,06 22,93 4 137 40 177 9,68 7,09 8,94 5 50 13 63 3,53 2,30 3,18 6 20 14 34 1,41 2,48 1,72 7 60 38 98 4,24 6,74 4,95 Razem 1 416 564 1 980 100,00 100,00 100,00 Tabela 23. Liczba dzieci towarzyszących respondentom Liczba dzieci Liczba respondentów [%] Osoby towarzyszące w podróży Zagranicznycnych Zagranicz- Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem Rodzina 928 391 1 319 41,67 41,16 41,52 Grupa zorganizowana 348 235 583 15,63 24,74 18,35 Nikt 445 139 584 19,98 14,63 18,38 Przyjaciele 353 113 466 15,85 11,89 14,67 Rodzina i przyjaciele 108 55 163 4,85 5,79 5,13 Inne osoby 45 17 62 2,02 1,79 1,95 Razem 2 227 950 3 177 100,00 100,00 100,00 Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem 1 251 42 293 50,91 43,30 49,66 2 192 42 234 38,95 43,30 39,66 3 40 11 51 8,11 11,34 8,64 4 9 1 10 1,83 1,03 1,69 5 1 1 2 0,20 1,03 0,34 Razem 493 97 590 100,00 100,00 100,00 Większość ankietowanych, 64,03% turystów krajowych i 65,97% turystów zagranicznych, przyjechało do województwa opolskiego bezpośrednio ze swojego miejsca zamieszkania (tabela 25). Najchętniej wykorzystywanym przez turystów źródłem informacji o Opolszczyźnie była rodzina (43,84% turystów krajowych i 47,59% turystów zagranicznych). Popularne wśród ankietowanych były także: Internet, materiały reklamowe (foldery 35 35

i ulotki), przewodniki turystyczne, szkoła oraz targi turystyczne. Na uwagę zasługuje bardzo ograniczona rola w procesie przekazywania informacji turystycznej, takich tradycyjnych mediów jak: radio, prasa i telewizja. Najczęściej wymienianymi przez respondentów motywami przyjazdu na Opolszczyznę były kolejno: wypoczynek (26,82% turystów krajowych i 20,32% turystów zagranicznych), zwiedzanie zabytków (13,57% i 12,20%), odwiedziny miejsc rodzinnych (5,34% i 13,10%), udział w wydarzeniach (7,25% i 8,37%), odwiedziny znajomych (5,92% i 9,36%), rozrywka (7,03% i 4,38%), poznanie walorów przyrodniczych (6,05% i 5,33%) oraz odwiedziny krewnych (4,99% i 5,18%). W przypadku innych, rzadziej wybieranych powodów były również: edukacja, zdrowie, religia, tranzyt, biznes, aktywność fizyczna, zakupy, udział w szkoleniach i imprezach integracyjnych, pobyt na wsi oraz działalność artystyczna (tabele od 25 do 27). Tabela 24. Struktura respondentów według przyjazdu do województwa opolskiego bezpośrednio z miejsca zamieszkania Przyjazd z miejsca zamieszkania Ogółem Nie 805 324 1 129 35,97 34,03 35,39 Tak 1 433 628 2 061 64,03 65,97 64,61 Razem 2 238 952 3 190 100,00 100,00 100,00 Tabela 25. Źródła informacji respondentów o województwie opolskim Źródło informacji Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Liczba respondentów [%] Zagranicznych Zagranicznych Krajowych Ogółem Krajowych Ogółem Rodzina 1 296 563 1 859 43,84 47,59 44,91 Internet 290 93 383 9,81 7,86 9,25 Foldery i ulotki 268 106 374 9,07 8,96 9,04 Przewodniki turystyczne 227 94 321 7,68 7,95 7,76 Szkoła 184 83 267 6,22 7,02 6,45 Praca 204 48 252 6,90 4,06 6,09 Targi turystyczne 175 43 218 5,92 3,63 5,27 Inne 85 52 137 2,88 4,40 3,31 Katalogi biur podróży 52 52 104 1,76 4,40 2,51 Telewizja 89 13 102 3,01 1,10 2,46 Prasa 51 23 74 1,73 1,94 1,79 Radio 35 13 48 1,18 1,10 1,16 Razem 2 956 1 183 4 139 100,00 100,00 100,00 36 36