WOJEWODA MAŁOPOLSKI WP-III.431.3.16.2013 Kraków, 30 LIP.2013 Kierownik Środowiskowego Domu Samopomocy w Krakowie, al. Grottgera 3 Zespół Kontrolny Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, przeprowadził 9 i 10 maja 2013 roku kontrolę kompleksową w Środowiskowym Domu Samopomocy przy al. Grottgera 3 w Krakowie (ŚDS). Przedmiotem kontroli było ustalenie spełnienia przez ośrodek wsparcia warunków określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 roku w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz. U. Nr 238 poz. 1586). Ustalenia kontroli zostały zawarte w protokole podpisanym przez Panią Elżbietę Hebenstreit w dniu 19 czerwca 2013 roku. Funkcjonowanie placówki ocenia się negatywnie z uwagi na nieprawidłowości związane z nieprzestrzeganiem obowiązujących przepisów prawnych. W okresie przeprowadzania kontroli ŚDS nie spełnia spełniał standardów określonych w rozporządzeniu w sprawie środowiskowych domów samopomocy. Działając na podstawie art.128 ust.6 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 roku, poz.182 z późn. zm.), informuję o ustaleniach wpływających na wynik kontroli: 1. Plan pracy ŚDS opracowany na rok 2013 nie był zatwierdzony przez organ zlecający. 2. Lokal, w którym został usytuowany Środowiskowy Dom Samopomocy jest własnością Gminy Kraków. W udostępnionych przez Gminę pomieszczeniach prowadzona jest działalność Krajowego Towarzystwa Autyzmu Oddział w Krakowie (KTA) oraz funkcjonuje ŚDS i świetlica prowadzona przez KTA w ramach odrębnej działalności. Obecne trudne warunki lokalowe oraz prowadzona w tym samym lokalu działalność ŚDS, świetlicy i usytuowanie siedziby KTA, negatywnie wpływają na standard warunków, w których odbywają się zajęcia dla uczestników. 3. Pomieszczenia ŚDS zlokalizowano na parterze oraz w piwnicy, do której prowadzą strome schody. W pomieszczeniu piwnicy usytuowano salę rehabilitacyjną. 4. Po wyłączeniu powierzchni z ogólnej powierzchni ŚDS lokalu piwnicy, powierzchnia użytkowa zajmowana przez Dom wynosi 116,48 m 2 - na jednego uczestnika ŚDS przypada 7,77 m 2 powierzchni. 5. Obiekt, w którym zlokalizowany jest ŚDS nie spełnia standardów w zakresie zapewnienia odpowiednich warunków sanitarnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w ośrodku powinny znajdować się trzy toalety, w tym dwie dla uczestników (oddzielna dla kobiet i oddzielna dla mężczyzn), oddzielna toaleta dla 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22 * tel. 012 39 21 104 * fax 012 39 21 999 http://www.malopolska.uw.gov.pl
pracowników oraz łazienka wyposażona w wannę lub w prysznic przeznaczona dla uczestników. 6. Kontrolującym nie okazano protokołów z kontroli stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego, gdyż takie kontrole nie były przeprowadzane. 7. Analiza dokumentacji prowadzonej w ramach dzienników zajęć wykazała, iż praca z uczestnikami była prowadzona krócej niż przez 6 godzin dziennie. 8. Osoby wnioskujące o skierowanie do ośrodka są przyjmowane wyłącznie w razie niewykorzystania 15 miejsc dotowanych. Wnioski opiekunów prawnych/stron o uczestnictwo w zajęciach w ŚDS składane są do KTA, a następnie, w razie wolnych miejsc w ŚDS, przekazywane są do MOPS w Krakowie. KTA nie przekazywał do MOPS wniosków w przypadku pełnego wykorzystania 15 miejsc, na które jest przekazywana dotacja na bieżącą działalność. W dniach przeprowadzania kontroli w zajęciach uczestniczyło w jednym dniu 9 i 11 osób w dniu kolejnym. W okresie od 2008 roku do dnia kontroli do ośrodka została skierowana jedna osoba. 9. Kierownik ŚDS wnioskował o przedłużenie decyzji do GOPS, nie podając okresu, na który zostały sporządzone plany wsparcia. Plany opracowano na okres jednego roku, natomiast decyzje o skierowaniu do ŚDS zostały wydane przez MOPS na czas określony - do 31 grudnia 2014 roku. 10. ŚDS nie realizował usługi polegającej na umożliwieniu uczestnikom skierowanym do ośrodka spożywania gorącego posiłku. Przygotowywane posiłki nie spełniały kryterium określonego w rozporządzeniu uczestnicy otrzymywali np. kanapki, zapiekanki z pieczywa. 11. Ewidencja obecności uczestników oraz dzienniki zajęć nie spełniały wymagań określonych w rozporządzeniu. Uczestnicy zajęć nie potwierdzali obecności podpisem w ewidencji obecności - z uwagi na dysfunkcje nie byli w stanie samodzielnie złożyć podpisu. Pracownicy ośrodka dokonywali adnotacji na listach obecności w sposób ustalony w ŚDS, jednakże przyjęty sposób postępowania nie był zgodny z treścią 24 ust. 4 rozporządzenia, stanowiącym, iż takim przypadku obecność potwierdza podpisem pracownik upoważniony przez kierownika ośrodka. 12. W aktach osobowych uczestników znajdowały się zgody opiekunów prawnych na zastosowanie przymusu bezpośredniego. Ośrodek wsparcia prowadził w tym zakresie ewidencję, potwierdzającą, iż na terenie ŚDS miały miejsce przypadki stosowania przymusu bezpośredniego. W ŚDS nie stosowano ustaleń zawartych w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 poz. 231 nr 1375 późn. zm.) oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2012 roku w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania (Dz.U z 2012 poz. 740). 13. W trakcie analizy dokumentacji stwierdzono, iż wszystkie umowy o pracę, umowy zlecenia oraz porozumienia zostały zawarte z KTA Oddział w Krakowie. 14. Analiza dokumentacji kadrowej, w tym umów o pracę, porozumień oraz zakresów czynności, wykazała rozbieżności w odniesieniu do informacji na temat zatrudnienia pracowników świadczących usługi w ŚDS. Dokumenty zawierały niespójne dane na temat wymiaru czasu pracy, określenia stanowisk pracy pracowników i zakresu czynności. 15. Pracownicy prowadzący zajęcia w zakresie prowadzenia treningów umiejętności społecznych nie posiadali szkoleń w zakresie umiejętności kształtowania motywacji do akceptowanych przez otoczenie zachowań, kształtowania nawyków, celowej aktywności i prowadzenia treningu zachowań społecznych, określonych w 11 ust. 2
2 rozporządzenia. 16. W zestawieniu dotyczącym informacji o usługach świadczonych w ŚDS wykazano, iż 10 osób wykonuje zadania w oparciu o umowy zlecenia. W ww. umowach nie określono stawki godzinowej za wykonaną usługę. Kontrolującym nie przedłożono wykazu potwierdzającego wykonanie usług powierzonych w ramach ww. umów. Mając na uwadze powyższe ustalenia, zwracam się o dostosowanie działań ŚDS do obowiązujących przepisów prawa, poprzez: 1. Przestrzeganie ustaleń zawartych w 4 rozporządzenia w sprawie śds stanowiącego, iż kierownik domu jest odpowiedzialny za opracowanie określonych dokumentów, w tym planu pracy, który podlega zatwierdzeniu przez samorządową jednostkę prowadząca lub zlecającą zadanie. Ponadto zwracam się o stosowanie ustalonych przez Wydział Polityki Społecznej terminów zatwierdzania przez organ zlecający dokumentów uzgodnionych z Wojewodą. Zgodnie z pismem znak: WP- III.9421.4.75.2012 z 20 grudnia 2012 roku, termin zatwierdzenia planów pracy ustalono do 31 stycznia 2013 roku. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 2. Rozważenie możliwości zmiany lokalu, w którym prowadzony jest ŚDS w celu zapewnienia standardów dotyczących warunków lokalowych określonych w 18 rozporządzenia, w szczególności w zakresie: - zapewnienia powierzchni użytkowej przypadającej na jednego uczestnika nie mniejszej niż 8 m 2 ; - likwidacji barier architektonicznych, - zapewnienie odpowiedniej liczby pomieszczeń sanitarnych nie mniej niż dwie toalety dla uczestników oddzielne dla kobiet i mężczyzn, toaletę dla personelu oraz łazienkę wyposażoną w wannę lub w prysznic. Zalecenie należy zrealizować w terminie umożliwiającym spełnienie warunków określonych w rozporządzeniu w sprawie śds. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi termin dostosowania domów do wymaganych standardów upływa z dniem 31 grudnia 2014 roku. 3. W przypadku użytkowania lokalu na odrębną działalność prowadzoną przez KTA, dokonanie proporcjonalnych ustaleń co do podziału kosztów użytkowania pomieszczeń oraz użytkowanie lokalu na potrzeby odrębnej działalności w godzinach, w których nie korzystają z niego uczestnicy ŚDS. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 4. Wyłączenie z użytkowania ŚDS pomieszczenia zlokalizowane w piwnicy oraz umożliwienie wszystkim uczestnikom ŚDS korzystania ze sprzętu rehabilitacyjnego. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 5. Uzyskanie dokumentów potwierdzających, iż obiekt i pomieszczenia użytkowane przez ŚDS posiadają, zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, zabezpieczenie i wyposażenie przeciwpożarowe. Proszę o przekazanie kopii ww. dokumentów niezwłocznie po ich otrzymaniu. Termin realizacji zalecenia upływa z dniem 30 września 2013 roku. 6. Dokumentowanie usług świadczonych w ŚDS poprzez prowadzenie dokumentacji zbiorczej i indywidualnej uczestników, która spełnia wymagania określone w 24 rozporządzenia, w szczególności w zakresie dzienników pracy zespołu oraz ewidencji uczestników oraz ewidencji obecności. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 3
7. Przestrzeganie ustaleń zawartych w 24 ust. 4, stanowiących, iż uczestnicy potwierdzają swoją obecność podpisem w ewidencji obecności w domu, a w przypadku braku takiej możliwości obecność uczestnika potwierdza podpisem upoważniony pracownik domu oraz prowadzenie zajęć z uczestnikami zgodnie z ustaleniami 6, który stanowi, iż zajęcia powinny być prowadzone co najmniej 6 godzin dziennie. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 8. Stosowanie ustaleń zawartych w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 poz. 231 nr 1375 późn. zm.), w szczególności stanowiącej w art. 18, iż: 1. Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, przy wykonywaniu czynności przewidzianych w niniejszej ustawie, można stosować tylko wtedy, gdy przepis niniejszej ustawy do tego upoważnia albo osoby te: 1) dopuszczają się zamachu przeciwko: a) życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub b) bezpieczeństwu powszechnemu, lub 2) w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu, lub 3) poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej. 2. O zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje lekarz, który określa rodzaj zastosowanego środka przymusu oraz osobiście nadzoruje jego wykonanie. W szpitalach psychiatrycznych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz w trakcie wykonywania czynności, o których mowa w art. 21 ust. 3 oraz art. 46a ust. 3, jeżeli nie jest możliwe uzyskanie natychmiastowej decyzji lekarza, o zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje i nadzoruje osobiście jego wykonanie pielęgniarka, która jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym lekarza. Każdy przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego i uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotowuje się w dokumentacji medycznej. 3. W jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, która nie zatrudnia lekarza, informację, o której mowa w ust. 2, pielęgniarka przekazuje kierownikowi jednostki, który niezwłocznie informuje o tym upoważnionego przez marszałka województwa lekarza specjalistę w dziedzinie psychiatrii. 4. W szpitalu psychiatrycznym lekarz, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie zatwierdza zastosowanie przymusu bezpośredniego zleconego przez pielęgniarkę lub nakazuje zaprzestanie jego stosowania. 5. Jeżeli nie jest możliwe uzyskanie natychmiastowej decyzji osoby, o której mowa w ust. 2, o zastosowaniu przymusu bezpośredniego w trakcie wykonywania czynności, o których mowa w art. 21 ust. 3 oraz art. 46a ust. 3, lub wobec osoby, o której mowa w ust. 1, której pomocy udziela zespół ratownictwa medycznego, decyduje i nadzoruje osobiście kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych, który jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym dyspozytora medycznego. Każdy przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego i uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotowuje się w dokumentacji medycznej. 6. Zastosowanie przymusu bezpośredniego wobec osoby, o której mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, polega na przytrzymaniu, przymusowym podaniu leków, 4
unieruchomieniu lub izolacji, a wobec osoby, o której mowa w ust. 1 pkt 3 - na przytrzymaniu lub przymusowym podaniu leku. 7. W sytuacji, o której mowa w ust. 5, zastosowanie przymusu bezpośredniego polega na przytrzymaniu lub unieruchomieniu. Przymus bezpośredni stosuje się nie dłużej niż przez czas niezbędny do uzyskania pomocy lekarskiej, a w przypadku gdy jej uzyskanie jest utrudnione, na czas niezbędny do przewiezienia osoby do podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotne w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub szpitala wskazanego przez dyspozytora medycznego. Przewiezienie osoby z zastosowaniem przymusu bezpośredniego następuje w obecności zespołu ratownictwa medycznego. 8. Przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego uprzedza się o tym osobę, wobec której środek ten ma być podjęty. Przy wyborze środka przymusu należy wybierać środek możliwie dla tej osoby najmniej uciążliwy, a przy stosowaniu przymusu należy zachować szczególną ostrożność i dbałość o dobro tej osoby. 9. W przypadkach określonych w ust. 1 jednostki systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, Policja oraz Państwowa Straż Pożarna są obowiązane do udzielania lekarzowi, pielęgniarce lub kierującemu akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych pomocy na ich żądanie. 10. Zasadność zastosowania przymusu bezpośredniego: 1) przez lekarza podmiotu leczniczego, w tym lekarza, który zatwierdził stosowanie środka przymusu bezpośredniego zleconego przez inną osobę - ocenia, w terminie 3 dni, kierownik tego podmiotu, jeżeli jest lekarzem, lub lekarz przez niego upoważniony; 2) przez innego lekarza, pielęgniarkę jednostki organizacyjnej pomocy społecznej lub kierującego akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych - ocenia, w terminie 3 dni, upoważniony przez marszałka województwa lekarz specjalista w dziedzinie psychiatrii. 11. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości oraz ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, sposób: 1) stosowania przymusu bezpośredniego, 2) dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego, 3) dokonywania oceny zasadności zastosowania przymusu bezpośredniego - uwzględniając potrzebę ochrony praw i godności osoby, wobec której jest stosowany przymus bezpośredni. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 9. Dostosowanie funkcjonowania ŚDS do ustaleń zawartych w 10 rozporządzenia, stanowiącym, iż kierownik domu zatrudnia pracowników. Jednocześnie zwracam się o niezwłoczne stosowanie się do wytycznych ustalających sposób realizacji zadania przekazanych pismem znak: WP.III.9421-3-29-11 z 14 września 2011 roku, stanowiących, iż ( ) jeśli zachodzi sytuacja, że śds nie jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy, to cytowany przepis (tj. art. 3 (1) Kp) jednoznacznie wskazuje, iż kierownik jest osobą uprawnioną do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy, za pracodawcę, którym w takim przypadku jest stowarzyszenie. W związku z powyższym, możliwe jest zawieranie umów o pracę pomiędzy kierownikiem, a pracownikami śds na mocy wydanego przez stowarzyszenie upoważnienia ( ). W piśmie określono termin dostosowania 5
działania śds do wymogów określonych w 10 ust. 1 rozporządzenia w terminie do 1 stycznia 2012 roku. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 10. Uporządkowanie dokumentacji kadrowej w sposób dający czytelną informację o zakresie czasu pracy osób zatrudnionych w ŚDS. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 11. Prawidłową realizację treści 15 rozporządzenia, który stanowi, iż Dom umożliwia uczestnikom skierowanym na pobyt dzienny spożywanie gorącego posiłku, przyznanego w ramach zadania własnego gminy, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 3 i 14 ustawy, lub w ramach treningu kulinarnego. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 12. Stosowanie treści 7 rozporządzenia w sprawie śds, zgodnie z którym: 1. Wniosek o skierowanie do domu na pobyt dzienny lub całodobowy składa się do ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o skierowanie, dołączając zaświadczenie lekarskie, wydane przez lekarza psychiatrę lub lekarza neurologa, o występujących zaburzeniach psychicznych oraz zaświadczenie lekarza rodzinnego o stanie zdrowia i o braku przeciwwskazań do uczestnictwa w zajęciach domu wraz z informacją o sprawności w zakresie lokomocji osób niepełnosprawnych fizycznie, a także orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, o ile osoba takie posiada. ( ) 6. W przypadku osób, które po raz pierwszy wystąpiły o skierowanie do domu, decyzję o skierowaniu do domu wydaje się na czas określony, nie dłuższy niż 3 miesiące, konieczny do dokonania przez zespół wspierająco-aktywizujący oceny możliwości zaproponowania osobie indywidualnego planu postępowania wspierającoaktywizującego oraz okresu, jaki będzie niezbędny do jego realizacji. 7. Po dokonaniu oceny, o której mowa w ust. 6, oraz przygotowaniu indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego osobę kieruje się do domu na czas określony, uzgodniony z kierownikiem domu, niezbędny do realizacji indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego. 8. Okres, na jaki osoba została skierowana do domu, może być przedłużony, w szczególności w sytuacji braku postępów w realizacji indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego, okresowego braku możliwości skierowania osoby do innego ośrodka wsparcia, domu pomocy społecznej lub warsztatu terapii zajęciowej albo braku możliwości zatrudnienia, w tym w warunkach pracy chronionej na przystosowanym stanowisku pracy. 9. W razie częstych nieobecności uczestników, trwających przez okres dłuższy niż 10 dni roboczych i związanej z tym możliwości świadczenia usług dla dodatkowych osób, do domu mogą być skierowane kolejne osoby, jednak w liczbie nieprzekraczającej liczby uczestników o częstych nieobecnościach. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 13. Stosowanie treści 11 ust. 2 rozporządzenia w sprawie śds, stanowiącego, iż pracownicy, których zakres obowiązków obejmuje prowadzenie treningów umiejętności społecznych, są obowiązani posiadać przeszkolenie i doświadczenie w zakresie: umiejętności kształtowania motywacji do akceptowanych przez otoczenie zachowań, kształtowania nawyków celowej aktywności, prowadzenia treningu zachowań społecznych. Zalecenie należy stosować bezzwłocznie od dnia otrzymania niniejszego pisma. 6
O sposobie realizacji przedstawionych powyżej wniosków proszę mnie poinformować w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego. Informuję, iż na podstawie art.128 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej osobie kierującej jednostką przysługuje uprawnienie do złożenia zastrzeżeń do zaleceń pokontrolnych w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego. Jednocześnie na gruncie art. 128 ust.4 i 5 ustawy o pomocy społecznej, kierownik jednostki jest zobowiązany: 1. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków. 2. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków, mając na uwadze zmiany wynikające z uwzględnionych zastrzeżeń. Z up. Wojewody Małopolskiego (-) mgr Renata Grochal Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Otrzymuje: 1. Adresat 2. MOPS w Krakowie 3. KTA Oddz. w Krakowie 4. Aa 7