III. OCHRONA ŚRODOWISKA I ROLNICTWO

III. OCHRONA ŚRODOWISKA I ROLNICTWO

III.1. Ochrona powietrza i ochrona przed hałasem Światowa Organizacja Zdrowia definiuje powietrze zanieczyszczone jako takie, którego skład chemiczny może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, roślin i zwierząt, a także na inne elementy środowiska (wodę, glebę). Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie miasta Krakowa są: Zakłady przemysłowe, Gospodarka komunalna (niska emisja z indywidualnych palenisk, kotłowni domowych i małych przedsiębiorstw), Komunikacja. Wartość poziomów dopuszczalnych niektórych substancji w powietrzu reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. III.1.1. Jakość powietrza atmosferycznego w Krakowie Jakość powietrza jest systematycznie kontrolowana i oceniana pod kątem spełnienia przewidzianych prawem standardów. W ramach monitoringu jakości powietrza prowadzone są pomiary: pyłu zawieszonego PM10, dwutlenku siarki (SO 2 ), dwutlenku azotu (NO 2 ), tlenku węgla (CO), ozonu (O 3 ), benzenu oraz zawartości ołowiu w pyle PM10. Pył zawieszony Zakres średnich rocznych stężeń pyłu zawieszonego PM10 na terenie Krakowa mieścił się w przedziale od 64 mg/m 3 do 96 mg/m 3 i przekroczył poziom dopuszczalny dla rocznego okresu uśrednienia wyników, który wynosi dla terenu kraju 40 mg/m 3. Dwutlenek siarki Stężenie średnioroczne dwutlenku siarki (SO 2 ) pozostawało na poziomie od 14 mg/m 3 do 18 mg/m 3 i nie przekraczało obowiązujących standardów jakości powietrza. Dwutlenek azotu Średnie roczne stężenie dwutlenku azotu (NO 2 ) pozostawało na poziomie 33 i 38 mg/m 3 i nie powodowało przekroczeń poziomu dopuszczalnego (śr. 40 mg/m 3 ). Jedynie na stacji komunikacyjnej przy al. Krasińskiego wyniosło 66 mg/m 3. Tabela III.1 Stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego, dwutlenku siarki oraz dwutlenku azotu w Krakowie w 2006 r. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 (µg/m³) Stężenie SO 2 (µg/m³) Stężenie NO 2 (µg/m³) Rejon Krakowa 2006 2005=100 2006 2005=100 2006 2005=100 Krowodrza ul. Prądnicka 64 116 18 150 38 106 Śródmieście al. Krasińskiego 96 112 18 113 66 108 Nowa Huta ul. Bulwarowa 77 128 14 117 33 118 Norma dla obszaru miasta 40 - brak - 40 - Swoszowice 29 1 161 20 143 30 103 Norma dla obszaru chronionego 40 - brak - 35 - Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie 1 Stężenie pyłu BS 32

Ozon W odniesieniu do poziomu dopuszczalnego tj. maksymalnej średniej ośmiogodzinnej spośród średnich kroczących, wynoszącej 120 mg/m 3, wystąpiły 4 - krotnie przekroczenia poziomu dopuszczalnego. Tlenek węgla Maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących wynosiła 6650 mg/m 3 w Nowej Hucie i 8080 mg/m 3 przy Al. Krasińskiego i nie przekroczyła wartości dopuszczalnej 10000 mg/m 3. Benzen Średnie roczne stężenie benzenu wahało się w przedziale od 4,3 mg/m 3 na stacji w Nowej Hucie do 6,2 mg/m 3 przy al. Krasińskiego, gdzie przekroczyło poziom dopuszczalny wynoszący 5 mg/m 3. Ołów Dopuszczalny poziom stężenia ołowiu 0,5 mg/m 3 nie został przekroczony w żadnej ze stacji na terenie Krakowa. Rozmieszczenie stacji monitoringu na terenie Krakowa oraz zmiany poziomu zanieczyszczeń na przestrzeni ostatnich lat prezentują rysunki na końcu rozdziału. Program ochrony powietrza dla miasta Krakowa Ze względu na stwierdzone przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i dwutlenku azotu, Wojewoda Małopolski wydał Rozporządzenie Nr 70/05 z dnia 23.12.2005 r. w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla miasta Krakowa. Program określa zakres działań naprawczych niezbędnych dla ograniczenia zanieczyszczenia powietrza do poziomu odpowiadającego standardom jakości powietrza oraz terminy realizacji, koszty i źródła finansowania poszczególnych zadań. III.1.2. Hałas Wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, wzorowane na rozwiązaniach niektórych państw członkowskich UE. Hałas ocenia się poprzez wyznaczenie jego poziomu w skali decybelowej, przy czym progowi słyszenia przypisano wartość 0 db, natomiast granicy bólu odpowiada wartość 130 db. Tabela III.2 Kryteria zagrożenia hałasem wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Środowisko Efekt zdrowotny Poziom dźwięku A (db) Przedział czasu odniesienia (h) Strefa zamieszkania dokuczliwość 50-55 16 Pomieszczenia mieszkalne zrozumiałość mowy 35 16 Sypialnia zaburzenia snu 30 8 Klasy szkolne zaburzenia w komunikowaniu się 35 podczas lekcji Strefa przemysłowa, handlowa, komunikacyjna uszkodzenia słuchu 70 24 Muzyka w słuchawkach uszkodzenia słuchu 85 1 Uroczystości, przedstawienia rozrywkowe uszkodzenia słuchu 100 4 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie 33

III.1.2.1. Hałas przemysłowy i komunalny Corocznie na terenie małopolski przeprowadza się szereg działań kontrolnych, zakończonych pomiarami akustycznymi. W latach 2003-2006 na terenie województwa przeprowadzano szereg interwencji kontrolnych, które zakończyły się pomiarami akustycznymi. Duży odsetek interwencji (45% w 2006 r.) dotyczy miasta Krakowa, szczególnie w zakresie hałasu przemysłowego i komunalnego. Analiza zagrożenia mieszkańców od hałasu przemysłowego i komunalnego dowodzi, iż w ostatnich latach zmienia się zarówno struktura ilościowa, jak i jakościowa głównych uciążliwości akustycznych. Rozwój w ostatnich latach sektora usług sprawia, iż w miejsce skarg na duże zakłady przemysłowe, skargi kierowane są na hałas generowany poprzez małe obiekty usługowe i rzemieślnicze, hurtownie, urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne i chłodnicze obiektów handlowych. Analiza uzyskanych wyników pomiarowych za rok 2006 wykazuje, iż jedynie 34% rozpatrywanych spraw wykazało przekroczenia dopuszczalnego poziomu dźwięku, z czego 69% przypada w porze nocnej (22.00-6.00) i 31% w porze dziennej (6.00-22.00). Większość (62%) notowanych przekroczeń wartości normatywnych oscylują w przedziale 0-5 db. III.1.2.2. Hałas komunikacyjny Kraków, w którym krzyżują się krajowe szlaki kolejowe, lotnicze i drogowe (o natężeniu ruchu czasami przekraczającym 4000 poj/godz.), narażony jest na wszystkie grupy hałasów komunikacyjnych. Dominującą rolę zajmuje hałas drogowy, obejmując swym zasięgiem w zróżnicowanym stopniu praktycznie teren całego miasta. Pozostałe grupy hałasów (kolejowy i lotniczy) mają charakter zdecydowanie lokalny, a ich uciążliwość związana jest z pojedynczymi zdarzeniami (przelot samolotu lub przejazd pociągu). Tabela III.3 Pomiary akustyczne, wzdłuż szlaków drogowych znajdujących się na terenie Krakowa w 2006 r. Ulica Odległość od krawędzi ulicy (m) Równoważny poziom dźwięku Wrocławska 10 65,5 Basztowa 5 71,1 3-go Maja 5 58,4 Lubomirskiego 10 67,9 Kazimierza Wielkiego 5 62,6 Królewska 10 67,9 Królowej Jadwigi 10 62,6 Długa 10 71,3 Kasztanowa 10 58,3 Westerplatte 10 65,8 Karmelicka 3 69,9 Chełmska 10 57,7 Rakowicka 10 57,7 Plac Wszystkich Św. 5 63,7 Babińskiego 10 68,2 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie (db) 34

Hałas drogowy Hałas drogowy obejmuje swym zasięgiem w zróżnicowanym stopniu praktycznie większość terenów położonych przy głównych arteriach komunikacyjnych. Generowany jest poprzez lokalny (wewnętrzny) i tranzytowy ruch samochodowy oraz komunikację miejską i tramwajową. W tabeli III.3 zamieszczono wyniki całodobowych pomiarów akustycznych, przeprowadzonych w ostatnim czasie wzdłuż szlaków drogowych znajdujących się na terenie Krakowa. Hałas kolejowy Źródłem hałasu kolejowego są dwa duże dworce kolejowe: Kraków Główny i Kraków Płaszów oraz główne szlaki kolejowe w kierunku Katowic, Warszawy, Tarnowa i Zakopanego. Dodatkowo hałas generowany jest od szeregu przystanków kolejowych oraz bocznic i obwodnic najczęściej przeznaczonych do transportu towarowego. Hałas lotniczy Determinowany jest w głównej mierze poprzez operacje lotnicze związane z funkcjonowaniem międzynarodowego portu lotniczego Kraków Balice. Nie stwierdzono ponadnormatywnych oddziaływań hałasu lotniczego na terenie miasta. III.1.2.3. Monitoring akustyczny Rokrocznie, w stacji monitoringu akustycznego przy al. Krasińskiego (szlak komunikacyjny, na którym natężenie ruchu przekracza 4000 poj/godz), prowadzone są całodobowe pomiary akustyczne realizowane w oparciu o system monitorowania hałasu. Na podstawie zarejestrowanych danych przeprowadzono analizy trendów zachodzących w klimacie akustycznym w pobliżu stacji monitorowania hałasu. Wyniki analiz pomiarowych za lata 2003-2006 wskazują na stabilizację emisji poziomu hałasu drogowego na terenach znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie Alei Trzech Wieszczów. W odniesieniu do poszczególnych dni tygodnia stwierdzić można, iż różnice równoważnego poziomu dźwięku obliczonego za okres całego roku (w latach 2003-2006) pomiędzy najspokojniejszym (najmniej hałaśliwym) dniem tygodnia niedzielą, a najbardziej hałaśliwymi dniami oscylują poniżej 0,5 db, co świadczy o znikomym obniżeniu hałasu w dni świąteczne i wolne od pracy. Wskazany trend zmian świadczy o stopniowym zaniku różnicy w zmianie klimatu akustycznego dni roboczych do świątecznych. W 2006 roku kontynuowano (AGH we współpracy z WIOŚ) prace nad aktualizacją mapy akustycznej Krakowa, która jest istotnym narzędziem wspomagającym prowadzenie polityki ekologicznej miasta w zakresie akustyki środowiska. Mapa będzie podstawą do opracowania Programu ochrony środowiska przed hałasem. W programie zostaną zweryfikowane potrzeby i kolejność podejmowania działań dla poszczególnych obszarów miasta z uwzględnieniem możliwości finansowych Gminy Kraków. Ich konsekwentna realizacja powinna umożliwić dostosowanie poziomów hałasu do wartości dopuszczalnych. 35

III.2. Ochrona powierzchni ziemi W 2006 r. kontynuowano prace mające na celu wyznaczenie terenów zagrożonych ruchami masowymi oraz terenów, na których ruchy te występują na obszarze miasta Krakowa. W wyniku ww. prac zostało wykonane opracowanie pt.: Inwentaryzacja wraz z udokumentowaniem terenów zagrożonych ruchami masowymi oraz terenów, na których ruchy te występują w obrębie obszaru dzielnic VIII XIII, m. Krakowa. Opracowanie dla obszaru miasta Krakowa jest pomocne przy podejmowaniu decyzji w sprawach wykorzystywania terenów miejskich na cele inwestycyjne. W 2006 r. kontynuowano prace mające na celu opracowanie Programu okresowych badań jakości gleby i ziemi dla obszaru Gminy Miejskiej Kraków. Opracowanie Programu pozwoli zinwentaryzować potencjalne ogniska zanieczyszczeń gleby i ziemi, uchwycić stopień zanieczyszczenia gleby oraz wyeliminować tereny, na których brak jest przekroczeń. Dzięki programowi ustalona zostanie lista obiektów do badań szczegółowych oraz wskazany zostanie zakres badań laboratoryjnych dla każdego obiektu. III.2.1. Gospodarka odpadami III.2.1.1. Odpady przemysłowe Tabela III.4 Ilość wytwarzanych odpadów przemysłowych oraz stopień ich zagospodarowania, składowania i nagromadzenia w 2006 r. Nazwa zakładu Odpady (tys. Mg/rok) Wytworzone Wykorzystane Składowane Mittal Steel Poland Oddział Kraków 1895,70 1752,70 153,76 Elektrociepłownia Kraków S.A. 233,40 264,10 10,4 Metalodlew S.A. 25,20 24,70 0,50 Miejsce składowania Składowisko odpadów Pleszów-Kraków, składowisko szlamów, składowisko popiołów i żużli Składowisko odpadów EC Kraków Slag Recykling Sp. z o.o. Krakodlew S.A. 10,23 9,93 0,30 Mittal Steel Poland S.A. Telefonika Kable S.A. 7,90 6,10 6,65 Składowisko Barycz Wienerberger Cermegad Sp. z o.o. 4.15 58,17 - - Armatura Kraków S.A. 2,80 2,80 - - Przedsiębiorstwo Materiałów Ogniotrwałych Komex Sp. z o.o.. 1,00 0,80 0,20 MPK S.A. 0,900 0,750 0,150 MPEC S.A. 0,488 0,431 0,057 Składowisko odpadów Pleszów-Kraków Obsługa przez firmy zewnętrzne Algader Hofman Warszawa Cementownia Nowa Huta S.A. 0,124 100,60 - - Ogółem 2181,89 2221,08 172,02 - Uwaga: Podane wartości nie są sumą danych liczbowych zawartych w poszczególnych wierszach z uwagi na to, że upłynnieniu podlegały zapasy wcześniej wytworzone. Część odpadów wytworzonych w 2005 r. została zagospodarowana z początkiem 2006 r. 36

Odpady niebezpieczne stanowią około 23% odpadów wytworzonych ogółem. Nastąpił wzrost ilości odpadów niebezpiecznych w porównaniu do 2005 r. o około 5 %. Tabela III.5 Gospodarka odpadami niebezpiecznymi na terenie Krakowa w 2006 r. Odpady Ilość (Mg) Wytworzone 646 796,5 Magazynowane 221,2 Odzysk 75 927,5 Unieszkodliwione 570 576,7 Unieszkodliwiane przez składowanie na składowiskach 71,0 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie III.2.1.2. Odpady komunalne Ilość wytworzonych odpadów komunalnych wzrosła w 2006 r. względem roku poprzedniego o 1,7%, natomiast ilość zebranych surowców wzrosła o 84,9%. Tabela III.6 Wskaźniki dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi w 2006 r. Wyszczególnienie Jednostka Ilość 2005=100 Ilość odpadów wytworzonych Mg 308 556,13 101,7 Odzysk z zebranych surowców wyniósł 80% z uwagi na fakt, iż surowce wtórne, wrzucane przez mieszkańców do rozstawionych na mieście pojemników, nie zawsze były właściwie rozsegregowane lub zabrudzone np. częścią organiczną stanowiącą balast. Tabela III.7 Zestawienie surowców wtórnych oddanych do recyklingu w latach 2005-2006 Papier (Mg) Szkło (Mg) Metal (Mg) Plastik (Mg) 2005 902,98 731,80 1057,72 190,26 2006 1995,34 1910,4 2663,29 603,14 Razem 2898,32 2642,20 3724,44 793,54, MPO Sp. z.o.o., dane od przedsiębiorców m 3 2 067 326 97,1 Ilość odpadów przypadająca na 1. mieszkańca Mg 0,274 102,0 m 3 2,33 103,1 Ilość odpadów deponowanych ogółem Mg 259 826 109,8 Ilość odpadów deponowanych na składowisku Barycz Mg 193 345 114,4 Gospodarstwa objęte stałym wywozem odpadów % 98 108,8 Koszt wywozu ponoszony w miesiącu przez 1. mieszkańca zł 3-11 100,0 Gospodarstwa objęte segregacją % 100 - Ilość surowców zebranych z gniazd segregacji Mg 3350,4 247,5 Odzysk surowców wtórnych % 80 - i MPO Sp. z.o.o., dane od przedsiębiorców 37

III.3. Ochrona wód powierzchniowych Podstawę oceny stanu jakości wód powierzchniowych stanowią: wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach jakości wód powierzchniowych, wyniki badań jakości wód wykonane według zalecanych metod analiz i pomiarów (metodyki referencyjne badań wskaźników jakości wód powierzchniowych oraz warunki zapewnienia jakości danych, przyjęty sposób przedstawienia wyników klasyfikacji wód powierzchniowych. Tabela III.8 Klasyfikacja jakości śródlądowych wód powierzchniowych wpływających i płynących przez Kraków w 2006 r. Punkt pomiarowo-kontrolny Rodzaj monitoringu 1 Klasa jakości wód Charakterystyka Wisła powyżej Krakowa D, R, A, E IV niezadowalająca Wisła Niepołomice D, R, A V zła Sanka powyżej ujęcia D, Z, R, A III zadowalająca Rudawa Podkamycze D, Z, R, A III zadowalająca Rudawa Kraków, ujście D, R, A III zadowalająca Wilga Kraków, ujście D IV niezadowalająca Prądnik-Białucha poniżej Ojcowa R, A III zadowalająca Prądnik-Białucha Kraków, ujście D, R, A III zadowalająca Dłubnia Kończyce D, Z, R, A III zadowalająca Dłubnia Nowa Huta D, R, A III zadowalająca Serafa Duża Grobla D, E V zła Raba/Zbiornik Dobczycki Ujęcie wieżowe D, Z, A III zadowalająca Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie 1 Rodzaj monitoringu: D - monitoring diagnostyczny A - monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (eutrofizacja) R - monitoring wód pod kątem możliwości bytowania ryb Z - monitoring wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności E - punkt sieci międzynarodowej Eionet Tabela III.9 Ocena jakości wód ujmowanych do zaopatrzenia Krakowa w wodę przeznaczoną do spożycia Punkt pomiarowokontrolny Sanka powyżej ujęcia Rudawa Podkamycze Kategoria wód ogólna nie spełnia A1, A2, A3 nie spełnia A1, A2, A3 Fizyko-chemicznych zawiesina ogólna mangan barwa, BZT 5, ChZT-Cr, OWO, amoniak, azot Kjeldahla, fosforany, żelazo, indeks fenolowy fosforany BZT 5, mangan barwa, OWO, amoniak, azot Kjeldahla, żelazo, indeks fenolowy Kategoria wód wg wskaźników Bakteriologicznych ogólna liczba bakterii coli liczba bakterii coli fekalnych, paciorkowce fekalne ogólna liczba bakterii coli, salmonella, liczba bakterii coli fekalnych, paciorkowce fekalne 38

Dłubnia Kończyce Raba/Zbiornik Dobczycki Ujęcie wieżowe A3 A2 A2 A3 zawiesina ogólna,owo, azot Kjeldahla, indeks fenolowy barwa, zawiesina ogólna, odczyn ph, żelazo odczyn ph, azot Kjeldahla, indeks fenolowy % nasycenia tlenem, mangan barwa, indeks fenolowy Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie ogólna liczba bakterii coli, salmonella, liczba bakterii coli fekalnych, paciorkowce fekalne ogólna liczba bakterii coli, liczba bakterii coli fekalnych ogólna liczba bakterii coli ogólna liczba bakterii coli Z uwagi na silne zanieczyszczenie wód i występowanie wskaźników degradujących takich jak: zawiesina ogólna, BZT 5, azot amonowy, azotyny, niezjonizowany amoniak, fosfor ogólny ocena przydatności wód płynących w Krakowie do bytowania ryb w warunkach naturalnych w 2006 r., jest negatywna; nie są spełnione wymagania jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. III.4. Inwestycje współfinansowane ze środków pomocowych Unii Europejskiej ISPA/FS Tabela III.10 Inwestycje współfinansowane ze środków pomocowych Unii Europejskiej ISPA/FS Nazwa inwestycji Realizacja inwestycji w 2006 r. Nakłady (zł) Gospodarka Odpadami Stałymi w Krakowie, etap I Oczyszczalnia Ścieków Płaszów II w Krakowie, etap I Oczyszczalnia Ścieków Płaszów II w Krakowie, etap II Źródło: Biuro Funduszy Europejskich UMK Rozbudowa składowiska odpadów komunalnych Barycz wraz z inwestycjami towarzyszącymi. Budowa kompostowni odpadów zielonych Barycz o wydajności 6 000 t/rocznie. Budowa zakładu segregacji o wydajności 20 tys. ton/rok: Edukacja ekologiczna Wsparcie techniczne Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków Zarządzanie i nadzór nad budową oczyszczalni ścieków Zarządzanie i nadzór nad budową oczyszczalni ścieków Wsparcie dla PIU dla oczyszczalni ścieków Rekultywacja lagun osadowych. Stacja termicznej utylizacji osadów. Kolektor dolnej terasy Wisły Etap I i II Kolektor dolnej terasy Wisły Etap III Łącznie 6 417 154, w tym: Środki własne Miasta 4 138 961 MPO 636 423 ISPA1 713 695 Łącznie 17 343 761, w tym: Środki własne Miasta 3 180 ISPA 17 340 581 MPWiK etapy: I-II 17 637 744 39

III.5. Edukacja ekologiczna Tabela III.11 Liczba inicjatyw i koszt realizacji zadań z edukacji ekologicznej w 2006 r. Wyszczególnienie Ilość 2005=100 Liczba inicjatyw ekologicznych 93 86 Koszt realizacji (zł) 663 241 101 W 2006 r. kontynuowano dofinansowanie do edukacji ekologicznej ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie (GFOŚiGW). Inicjatywy podejmowały: Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska UMK organizując w Krakowie: Dni Ziemi, Tydzień Mobilności, Krakowski Festiwal Recyklingu, jak również finansując wydanie materiałów edukacyjno-promocyjnych, wykonanie mapy roślinności rzeczywistej miasta Krakowa i opis metodyki modelowania zanieczyszczeń komunikacyjnych, 18 szkół wszystkich stopni, 12 przedszkoli i 3 gimnazja, 3 centra młodzieży, realizując 17 imprez ekologicznych, w tym kolejny turniej pn. Tobie została powierzona ziemia jak ogród rządź nią z mądrością, 3 domy kultury, realizując 26 imprez ekologicznych, między innymi Ogródki sąsiedzkie i Pnącza dla Krakowa jako jedna z form realizacji projektu Miasto Ogród, poza tym wydano kolejny zeszyt monograficzny z serii Parki Krakowa-Park Miejski im. H. Jordana, 3 biblioteki publiczne, z których każda realizowała warsztaty ekologiczne, 6 organizacji pozarządowych realizujących 8 projektów zadań w ramach Programu Współpracy Miasta Krakowa z Organizacjami Pozarządowymi. Środki finansowe Funduszu, przeznaczone były jak w latach ubiegłych na: zakup literatury, czasopism, pomocy naukowych, dydaktycznych, programów komputerowych i filmów o tematyce ekologicznej; na dofinansowanie wydawnictw poświęconych ochronie środowiska, materiałów edukacyjnych, organizację warsztatów ekologicznych, prelekcji i konkursów, a także na zwiedzanie parków narodowych oraz dotacje projektów grantowych dla organizacji pozarządowych. Dzięki środkom GFOŚiGW centra młodzieży i domy kultury realizują szerokie, rozwijające programy edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych organizując różne formy zajęć stacjonarnych i plenerowych, zachęcając do aktywnych działań na rzecz jego ochrony przez udział w konkursach, turniejach. Biblioteki publiczne oprócz wzbogacania księgozbiorów o pozycje ekologiczne włączają się w edukację ekologiczną organizując zajęcia pozalekcyjne warsztatowe, skupiające dzieci i młodzież wokół bibliotek. Szkoły i przedszkola poszerzają bazę dydaktyczną oraz włączają się w kształtowanie wśród młodzieży szkolnej poczucia odpowiedzialności za środowisko, uwrażliwiając na piękno i potrzebę ochrony przyrody, promując potrzebę ochrony środowiska naturalnego. 40

Tabela III.12 Główne zadania w ramach edukacji ekologicznej w 2006 r. Nazwa zadania Koszt zadania (zł) Działalność promocyjna i edukacyjna w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami prowadzona przez Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska 59 836 Tydzień mobilności - organizacja imprezy 62 717 Dni Ziemi - organizacja imprezy 68 070 Krakowski Festiwal Recyklingu - organizacja imprezy 151 238 Działalność proekologiczna prowadzona przez centra młodzieży 9 939 Działalność proekologiczna prowadzona przez domy kultury 18 967 Działalność proekologiczna prowadzona przez biblioteki publiczne 5 896 Działalność proekologiczna prowadzona przez szkoły ponadpodstawowe, specjalne, zespoły opiekuńczo-wychowawcze 10 199 Działalność proekologiczna prowadzona przez jednostki oświatowe 59 278 Edukacja ekologiczna: zadanie realizowane przez organizacje pozarządowe 17 101 Wykonanie i waloryzacja mapy fitosocjologicznej 200 000 III.6. Gminny i Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Ze środków GFOŚiGW w 2006 r. dofinansowano m.in.: realizację programu zmiany systemu ogrzewania na proekologiczny w lokalach zajmowanych przez osoby fizyczne, program dotyczący usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych realizowany przez osoby fizyczne, monitoring powietrza i hałasu realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, badania profilaktyczne dzieci, zakupy dla potrzeb ratownictwa chemicznego, ekologicznego i przeciwpowodziowego realizowane przez Komendę Miejską Straży Pożarnej, program Lokalnych Inicjatyw Inwestycyjnych, prace związane z odwodnieniem miasta, likwidację dzikich wysypisk i akcję Sprzątanie Świata, cykliczne akcje edukacyjne: Dni Ziemi, Dzień bez samochodu, Krakowski Festiwal Recyklingu, przeprowadzenie konkursu dla jednostek zewnętrznych. Ponadto ze środków GFOŚiGW dofinansowano wykonanie systemu informatycznego dla potrzeb zarządzania środowiskiem i realizacji Programu ochrony środowiska i Planu gospodarki odpadami. Narzędzie to umożliwi monitoring realizacji założeń oraz zadań wynikających z Programu oraz sporządzanie stosownych materiałów sprawozdawczych. 41

Tabela III.13 Wydatki Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2006 r. Rodzaj działania Udział (w %) Kwota (w tys. zł.) Edukacja ekologiczna 3,9 662,3 Wspomaganie systemów kontrolno - pomiarowych 0,2 39,4 Urządzanie i rozwój terenów zieleni, w tym parków gminnych 43,7 7 371,5 Profilaktyka zdrowotna dzieci 0,9 149,1 Realizacja przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami 0,9 148 Zadania służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej 42,7 7 199,6 System bazy danych dla potrzeb realizacji Programu ochrony środowiska oraz Planu gospodarki odpadami 1,2 198,8 Dofinansowanie do zadań realizowanych przez osoby fizyczne 5,1 861,7 Konkurs dla jednostek zewnętrznych 1,4 236 Razem 100,00 16 866,4 Tabela III.14 Wydatki Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2006 r. Rodzaj działania Udział (w %) Kwota (w tys. zł.) Urządzanie i rozwój terenów zieleni, w tym parków gminnych 12,9 880,0 Realizacja przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami 38,8 2 639,3 Zadania służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej 48,3 3 290,4 Razem 100 6 809,7 III.7. Zieleń miejska Na obszarze Krakowa występuje: 5 rezerwatów przyrody: Bielańskie Skałki, Bonarka, Panieńskie Skałki, Skałki Przegorzalskie, Skołczanka, o łącznej pow. 48,58 ha 3 parki krajobrazowe: Bielańsko-Tyniecki, Tenczyński, Dolinki Krakowskie, o łącznej pow. 4753,8 ha, 3 rodzaje obiektów uznanych za pomniki przyrody, 2 użytki ekologiczne ( Uroczysko w Rząsce oraz Łąki Nowohuckie ) Powierzchnia i struktura terenów zieleni w mieście nie uległa w 2006 r. zmianie względem roku poprzedniego. Tabela III.15 Pomniki przyrody na terenie Krakowa Rodzaj pomnika Ilość Drzewa pojedyncze 194 Drzewa - aleje 1 Źródło Świętojańskie w Tyńcu 1 Głaz narzutowy granit czerwony Rapa Kiwi 1 42

Tabela III.16 Tereny zieleni w mieście III.8. Lasy Typ zieleni Powierzchnia (ha) % powierzchni miasta Parki (41 obiektów) 399,0 1,2% Zieleńce 170,0 0,5% Zieleń przyuliczna w zarządzie KZK 34,0 0,1% Zieleń przyuliczna w zarządzie KZD 424,0 1,3% Pozostałe rodzaje zieleni 3467,0 10,6% Ogółem 4494,0 13,7%, Krakowski Zarząd Komunalny Komunalny w Krakowie Lasy Krakowa zajmują powierzchnię 1431 ha, co stanowi 4.38 % powierzchni miasta. Na jednego mieszkańca przypada 19,02 m² powierzchni leśnej. Największy udział w ogólnej powierzchni lasów przypada na lasy komunalne (67,1 %), następnie lasy państwowe (16,6 %), lasy własności prywatnej (13,6 %) i lasy innej własności (2,7 %). Lasy komunalne zajmują powierzchnię 960 ha, z tego 888 ha (92,5 %) zarządzanych jest przez Fundację Miejski Park i Ogród Zoologiczny w Krakowie, nad pozostałymi 72 ha nadzór sprawuje Gmina Miejska Kraków. W lasach państwowych gospodarowaniem na powierzchni 238 ha zajmuje się Nadleśnictwo Myślenice. Lasy na terenie Krakowa nie są rozmieszczone równomiernie, większość z nich zlokalizowana jest w zachodniej części Krakowa z największym kompleksem leśnym Lasem Wolskim o pow. 419 ha. Najwięcej lasów znajduje się w Podgórzu (Dzielnice VIII-XIII) 825 ha, a kolejne miejsca zajmują; Krowodrza (Dzielnice IV-VII) 528 ha, i Nowa Huta (Dzielnice XIV-XVIII) 78 ha. Do najcenniejszych lasów należą: kompleks Lasu Wolskiego z rezerwatami Panieńskie Skały i Bielańskie Skałki oraz Las Mogilski z unikalnym starodrzewiem dębowo-wiązowym. Lasy ochronne obejmują 604,2 ha lasów komunalnych, oprócz tego za lasy ochronne uznane zostały lasy państwowe o pow. 238 ha. Tabela III.17 Struktura własności lasów Wyszczególnienie Ilość (ha) 2005=100 % powierzchni miasta Powierzchnia ogółem 1431 100,7 4,4% Tabela III.18 Struktura gatunkowa drzewostanów Struktura własności lasów Lasy komunalne 960 101,05 2,9% Lasy państwowe 238 100 0,7% Lasy prywatne 195 100 0,6% Inna własność 38 100 0,1% procentowy udział gatunków w drzewostanach buk dąb sosna brzoza olsza jesion grab inne komunalne 21,2 19,3 13,1 12,9 12,0 3,4 1,6 16,5 państwowe 25,7 21,6 19,7 9,3 2,4 0,5 10,5 10,3 prywatne 9,0 14,6 15,1 26,2 9,2 1,5 12,1 12,3 43

III.8.1. Zagospodarowanie i ochrona lasów. Gospodarka w lasach Krakowa uwzględnia przede wszystkim wymogi lasów ochronnych oraz ich rolę rekreacyjno-turystyczną. W 2006 r. kontynuowano realizację programu zalesiania miasta Krakowa obejmującego lata 2003-2006, wykonując zalesienia gruntów porolnych w uroczysku Tonie na pow. 11,41 ha. Tabela III.19 Prace w ramach zagospodarowania i ochrony lasu prowadzone w 2006 r. Wyszczególnienie Wielkość 2005=100 Pielęgnacja gleby wokół sadzonek 24,50 ha 100 Pielęgnacja upraw leśnych 68,60 ha 117 Pielęgnacja pojedynczych drzew 80 szt. 21 Pielęgnacja zieleni niskiej 10 ha 100 Pielęgnacja zieleni wysokiej cięcia krajobrazowe 8,0 ha 53 Odnowienia sztuczne - - Zalesienie gruntów porolnych 11,41 ha 176 Zabezpieczenie upraw leśnych przed zwierzyną 45,45 ha 91 Wykonanie trzebieży 36 ha 95 Wykonanie pasów przeciwpożarowych 2000 m 133 Poprawki i uzupełnienia 3,37 ha 1532 Utrzymanie polan rekreacyjnych 70,0 ha 100 Utrzymanie pasów przeciwpożarowych 16000 m 107 Utrzymanie użytku ekologicznego Łąki Nowohuckie 78,0 ha 124 Utrzymanie infrastruktury odnowienie szlaków pieszych i rowerowych 7,0 km 88 Utrzymanie infrastruktury porządkowanie dróg i alejek 8,6 km 100 Utrzymanie infrastruktury zbieranie i wywóz śmieci 34 ton 131 Koszenie muraw kserotermicznych 3,5 ha 100 Koszenie łąk oligotroficznych 4,0 ha 100 III.9. Rolnictwo produkcja roślinna i zwierzęca W 2006 r. ze względu na suszę nastąpiło znaczne obniżenie zbiorów okopowych i pastewnych oraz zbioru zielonki i siana z łąk i pastwisk. Tabela III.20 Struktura użytków rolnych Wyszczególnienie Powierzchnia (ha) 2005=100 Powierzchnia użytków rolnych ogółem w tym: 13683 - - grunty orne 6703 99,6 - sady 200 bez zmian - łąki trwałe 1300 bez zmian - pastwiska 200 bez zmian 44

Tabela III.21 Zasiewy na gruntach ornych Tabela III.22 Wynikowe szacunki plonów Wyszczególnienie Powierzchnia (ha) 2005=100 Zbożowe 3170 100,6 Ziemniaki 1500 100,1 Rośliny pastewne 600 100,0 Rośliny przemysłowe - - Warzywa 915 99,6 Owoce (truskawki) 38 - Pozostałe 480 93,5 Ogółem 6703 Rodzaj zasiewów Plony (q/ha) 2005=100 Zboża ogółem 25,9 80,9 Ziemniaki 160 53,3 Zbiory z łąk 8,7 15,2 Tabela III.23 Stan pogłowia zwierząt gospodarskich pogłowie bydła pogłowie trzody chlewnej Wyszczególnienie Sztuki 2005=100 ogółem 1080 99,2 w tym: krowy 480 99,3 ogółem 4900 111,0 w tym: lochy 217 111,0 Ochrona środowiska i rolnictwo/ Tendencje pogorszyła się jakość powietrza atmosferycznego poziom emisji hałasu komunikacyjnego jest znaczny w stosunku do obowiązujących norm poprawiła się jakość wód powierzchniowych spadła liczba inicjatyw ekologicznych sukcesywnie wzrasta ilość surowców wtórnych uzyskanych z odpadów nie zanotowano zmian w stosunku do ilości zieleni miejskiej oraz powierzchni zajmowanej przez lasy; natomiast wzrosły wybrane wskaźniki dotyczące prac związanych z zagospodarowaniem i ochroną lasów na terenie Krakowa 45

t OcHrONA środowiska i rolnictwo OcHrONA środowiska i rolnictwo Igołomska rysunek iii.1 stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego (pm 10) w latach 2003-2006 (w µg/m 3 ) ul. Prądnicka ul. Bulwarowa norma 2003 2004 2005 2006 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Al. 29 Listopada Jasnogórska Kocmyrzowska s Conrada Bora - Komorowskiego Radzikowskiego iego Radzikowsk Al. Solidarności 70 60 50 40 30 20 10 0 Jana Pawła II Al. 2003 2004 2005 2006 norma Armii Krajowej K e wej Kr Kra o ajo raj Al. Pokoju Nowohucka Księcia Józefa Kamieńskiego Wielicka Zakopiańska ł Zawiła Skotnicka ka i Skotn ic 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 al. Krasińskiego 2003 2004 2005 2006 norma 46

t Igołomska OcHrONA środowiska i rolnictwo ul. Bulwarowa 25 20 15 10 5 0 2003 2004 2005 2006 OcHrONA środowiska i rolnictwo Kocmyrzowska Al. Solidarności rysunek iii.2 stężenia średnioroczne dwutlenku siarki w latach 2003-2006 (w µg/m 3 ) ul. Prądnicka Al. 29 Listopada Jasnogórska Conrada Bora - Komorowskiego Radzikowskiego 25 20 15 10 5 Jana Pawła II Al. wej Armii Krajowej 0 2003 2004 2005 2006 K e Kr Kra o ajo raj Al. Pokoju Nowohucka Księcia Józefa Kamieńskiego Wielicka Zakopiańska al. Krasińskiego ł Zawiła Skotnicka ka i Skotn ic 25 20 15 10 5 0 2003 2004 2005 2006 47

t OcHrONA środowiska i rolnictwo OcHrONA środowiska i rolnictwo Igołomska ul. Bulwarowa rysunek iii.3 stężenia średnioroczne dwutlenku azotu w latach 2003-2006 (w µg/m 3 ) norma 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2003 2004 2005 2006 Kocmyrzowska Al. Solidarności ul. Prądnicka Al. 29 Listopada Jasnogórska norma s Conrada Radzikowsk Bora - Komorowskiego Radzikowskiego iego 45 40 35 30 25 20 15 10 5 Jana Pawła II Al. 2003 2004 2005 2006 wej Armii Krajowej K e Kr Kra o ajo 0 raj Al. Pokoju Nowohucka Księcia Józefa Kamieńskiego Wielicka Zakopiańska al. Krasińskiego ł Zawiła Skotnicka ka i Skotn ic 70 60 50 40 30 20 10 0 norma 2003 2004 2005 2006 48